Thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế trang trại vùng đồng bằng sông Hồng

a.Lêi nãi ®Çu Trong sè nh÷ng thµnh tÝch ®¹t ®­îc cña c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc, trong thêi gian qua, cã thÓ nãi n«ng nghiÖp lµ mét ngµnh ®· cã nh÷ng b­íc ®ét ph¸ ngo¹n môc. Thu nhËp cña n«ng d©n kh«ng ngõng t¨ng lªn, bé mÆt n«ng th«n ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· ®¶m b¶o an toµn l­¬ng thùc cho ®êi sèng x· héi. ThÕ nh­ng, sù ph¸t triÓn Êy so víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ chung trong thêi k× c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc vµ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ m¹nh mÏ nh­ hiÖn nay th× vÉn cßn qu¸ thÊp vµ nhá bÐ. Cho ®Õn b©y giê, n«ng nghiÖp ViÖt Nam nãi chung vµ n«ng nghiÖp vïng §ång b»ng S«ng Hång vÉn lµ mét nÒn s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶ vµ thiÕu tÝnh hîp lý. CÇn ph¶i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng h×nh thøc s¶n xuÊt phï hîp h¬n, mµ trong ®ã, kinh tÕ trang tr¹i lµ mét m« h×nh tèt cã thÓ ¸p dông ®Ó ®¸p øng yªu cÇu nµy. §· manh nha tõ rÊt l©u, nh­ng chØ trong kho¶ng chôc n¨m trë l¹i ®©y, vai trß cña kinh tÕ trang tr¹i míi thùc sù ®­îc c«ng nhËn vµ ®­îc quan t©m chó ý, ®Æc biÖt lµ sau khi nghÞ quyÕt sè 03/2000 - CP cña ChÝnh phñ ngµy 02/2/2000 vÒ kinh tÕ trang tr¹i ra ®êi, th× kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt Nam míi cã ®­îc mét sù trî gióp cña Nhµ n­íc vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch nh­ lµ hç trî cho c¸c doanh nghiÖp th«ng th­êng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Sù t¨ng nhanh vÒ sè l­îng, gia t¨ng vÒ gi¸ trÞ s¶n l­îng ®· chøng tá ®©y lµ mét m« h×nh tæ chøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp phï hîp víi ®Æc thï kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n n­íc ta, gióp n«ng d©n lµm giµu, t¨ng thu nhËp cho b¶n th©n hä vµ cho x· héi. Kh«ng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i víi quy m« ®Êt ®ai lín nh­ ë vïng trung du miÒn nói phÝa B¾c hay vïng ®ång b»ng phÝa Nam, nh­ng ®ång b»ng s«ng Hång vèn lµ vïng cã truyÒn thèng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp l©u ®êi, tr×nh ®é th©m canh cao nhÊt c¶ n­íc. Nh­ng ®Ó ngµnh n«ng nghiÖp cña vïng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn trong thêi k× míi th× ph¶i hîp lý ho¸, hiÖu qu¶ ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh»m khai th¸c mét c¸ch triÖt ®Ó tiÒm n¨ng vÒ ®Êt ®ai còng nh­ kh¶ n¨ng lao ®éng cña con ng­êi vïng ch©u thæ nµy, vµ m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i lµ phï hîp h¬n c¶. Nh÷ng n¨m qua kinh tÕ trang tr¹i vïng ®ång b»ng s«ng Hång ®· cã nhiÒu thµnh tÝch ®¸ng khÝch lÖ, nh­ng thËt sù vÉn ch­a ph¸t triÓn t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña nã. C©u hái ®Æt ra lµ: kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña vïng ®Õn ®©u? Lµm sao ®Ó m« h×nh ®­îc ¸p dông ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao nhÊt? Tr¶ lêi cho c©u hái nµy chÝnh lµ môc ®Ých cña ®Ò tµi: “thùc tr¹ng và gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i vïng ®ång b»ng s«ng Hång”. B.NỘI DUNG Ch­¬ng I: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i I. Kh¸i niÖm, ®Æc tr­ng vµ ph©n lo¹i 1. Kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ trang tr¹i 1.1. Trang tr¹i GÇn víi kh¸i niÖm trang tr¹i, ng­êi ta hay sö dông kh¸i niÖm ®iÒn trang hay n«ng trang. Nh­ng vÒ b¶n chÊt, chóng lµ c¸c c¸ch gäi kh¸c nhau cña mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng­ nghiÖp víi quy m« lín theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸. 1.2. Kinh tÕ trang tr¹i VÒ kinh tÕ trang tr¹i, cã nhiÒu quan ®iÓm, nhiÒu c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau: Cã quan ®iÓm cho r»ng: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ lo¹i h×nh c¬ së s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tõ khi ph­¬ng thøc nµy thay thÕ ph­¬ng thøc s¶n xuÊt phong kiÕn. Trang tr¹i ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c hé tiÓu n«ng sau khi ph¸ bá c¸i vá tù cÊp tù tóc khÐp kÝn, v­¬n lªn s¶n xuÊt nhiÒu n«ng s¶n hµng ho¸ tiÕp cËn víi thÞ tr­êng, tõng b­íc thÝch nghi víi nÒn kinh tÕ c¹nh tranh”(1) Trong nghÞ quyÕt sè 03/2000/NQ-CP ngµy 02/02/2000 vÒ kinh tÕ trang tr¹i. ChÝnh phñ ta ®· thèng nhÊt nhËn thøc vÒ kinh tÕ trang tr¹i nh­ sau: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hµng ho¸ trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n, chñ yÕu dùa vµo hé gia ®×nh, nh»m më réng quy m« vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt trong lÜnh vùc trång trät, ch¨n nu«i, nu«i trång thuû s¶n, trång rõng, g¾n s¶n xuÊt víi chÕ biÕn vµ tiªu thô n«ng- l©m- thuû s¶n”. Nh­ vËy cã thÓ tãm l¹i: Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt c¬ së trong n«ng - l©m - ng­ nghiÖp, cã môc ®Ých chñ yÕu lµ s¶n xuÊt hµng ho¸, t­ liÖu s¶n xuÊt thuéc quyÒn së h÷u hay thuéc quyÒn sö dông cña mét chñ thÓ ®éc lËp, s¶n xuÊt ®­îc tiÕn hµnh trªn quy m« ®Êt ®ai vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®­îc tËp trung ®ñ lín víi c¸ch tæ chøc qu¶n lý tiÕn bé vµ tr×nh ®é kÜ thuËt cao, ho¹t ®éng tù chñ vµ lu«n g¾n víi thÞ tr­êng. 2. §Æc tr­ng cña kinh tÕ trang tr¹i 2.1. Môc ®Ých s¶n xuÊt cña kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n xuÊt n«ng- l©m- thuû s¶n hµng ho¸ víi quy m« lín Knh tÕ trang tr¹i lµ kinh tÕ n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng hãa, kh¸c víi kinh tÕ tiÓu n«ng tù cÊp tù tóc. K.Marx ®· ph©n biÖt chñ trang tr¹i víi ng­êi tiÓu n«ng nh­ sau: Chñ trang tr¹i b¸n ra thÞ tr­êng toµn bé s¶n phÈm lµm ra Ng­êi tiÓu n«ng dïng ®¹i bé phËn s¶n phÈm lµm ra vµ mua b¸n cµng Ýt cµng tèt. §©y lµ ®iÓm kh¸c biÖt lín nhÊt cña kinh tÕ trang tr¹i so víi kinh tÕ c¸ thÓ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tr­íc ®©y. S¶n xuÊt hµng ho¸ ®ßi hái c¸c trang tr¹i ph¶i cã quy m« lín ®Ó gi¶m chi phÝ ®Çu vµo, t¹o ra s¶n phÈm hµng ho¸ víi gi¸ thµnh c¹nh tranh, chÊt l­îng cao. §Õn l­ît nã, s¶n xuÊt quy m« lín l¹i cµng ®ßi hái ph¶i lµm ra s¶n phÈm hµng ho¸ ®Ó trao ®æi trªn thÞ tr­êng v× râ rµng ng­êi chñ trang tr¹i kh«ng thÓ tiªu dïng hÕt ®­îc. Quy m« cña trang tr¹i lín gÊp nhiÒu lÇn quy m« cña hé gia ®×nh hay kiÓu tiÓu n«ng. Nã ®­îc ®¸nh gi¸ b»ng diÖn tÝch ®Êt ®ai sö dông, hay b»ng gi¸ trÞ s¶n l­îng lµm ra trong mét n¨m hoÆc ®o b»ng tØ suÊt hµng ho¸ cña trang tr¹i. 2.2. Qu¸ tr×nh tÝch tô ruéng ®Êt vµ vèn ®Çu t­ dÉn ®Õn chuyªn m«n ho¸ vµ h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn canh BÊt k× mét h×nh thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nµo còng cÇn cã sù tËp trung ®Êt ®ai vµ vèn ë møc ®é nhÊt ®Þnh. Do tÝnh chÊt s¶n xuÊt hµng ho¸ quy m« lín, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i sÏ dÇn t¹o ra nh÷ng vïng, tiÓu vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi c¬ cÊu s¶n xuÊt kh¸c nhau: C¬ cÊu s¶n xuÊt ®éc canh: lµ møc ph¸t triÓn thÊp cña kinh tÕ trang tr¹i. Trang tr¹i chØ s¶n xuÊt kinh doanh mét lo¹i c©y (con) nhÊt ®Þnh, tÝnh chuyªn nghiÖp, chuyªn m«n vµ tÝnh chÊt hµng ho¸ ch­a cao. C¬ cÊu s¶n xuÊt ®a d¹ng: trang tr¹i kÕt hîp nhiÒu lo¹i c©y trång vËt nu«i ®Ó tËn dông mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt cña m×nh. C¬ cÊu s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸: ®©y lµ giai ®o¹n trang tr¹i ®· tÝch luü ®ñ vÒ ®Êt ®ai, vèn, n¨ng lùc vµ kinh nghiÖm qu¶n lý ®Ó tham gia vµo hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Kh¸c víi c¬ cÊu ®éc canh, s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ ®ßi hái øng dông réng r·i nh÷ng tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt vµ ®¹t ®Õn tr×nh ®é, tÝnh chÊt s¶n xuÊt hµng ho¸ cao. DÇn dÇn, nhiÒu trang tr¹i cïng chuyªn m«n ho¸ mét lo¹i c©y trång, vËt nu«i cã thÓ h×nh thµnh nªn nh÷ng vïng chuyªn canh réng lín. 2.3. Tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt theo ph­¬ng thøc tiÕn bé Dùa trªn c¬ së th©m canh, chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt, c¸c trang tr¹i ph¶i cã c¬ chÕ tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt nh­ lµ c¸c ®¬n vÞ kinh doanh kh¸c, tøc lµ ph¶i h¹ch to¸n, ®iÒu hµnh s¶n xuÊt hîp lý vµ th­êng xuyªn tiÕp cËn víi thÞ tr­êng, kh¸c víi lèi s¶n xuÊt “lµm tíi ®©u th× tíi” cña kinh tÕ tiÓu n«ng. ë ®©y hiÖu qu¶ kinh tÕ ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu nªn tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®Òu ph¶i tÝnh to¸n lîi Ých - chi phÝ bá ra. Lao ®éng trong trang tr¹i cã hai bé phËn: lao ®éng qu¶n lý (th­êng lµ chñ trang tr¹i) vµ lao ®éng trùc tiÕp (lao ®éng gia ®×nh vµ lao ®éng lµm thuª). Sè l­îng lao ®éng thuª m­ín thay ®æi tuú lo¹i h×nh trang tr¹i vµ quy m« trang tr¹i kh¸c nhau. Chñ trang tr¹i lµ ng­êi cã kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm, trùc tiÕp ®iÒu hµnh s¶n xuÊt, biÕt ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ. Thu nhËp cña trang tr¹i v­ît tréi so víi kinh tÕ hé. 3. Ph©n lo¹i kinh tÕ trang tr¹i 3.1. Theo quy m« ®Êt sö dông, cã thÓ chia 4 lo¹i: Trang tr¹i nhá: d­íi 2 ha Trang tr¹i võa: 2 - 5 ha Trang kh¸ lín: 5 - 10 ha Trang tr¹i lín: trªn 10 ha 3.2. Ph©n lo¹i theo c¬ cÊu s¶n xuÊt, chia thµnh: * Trang tr¹i trång trät: Trang tr¹i trång rõng: th­êng cã quy m« lín vµ ®­îc ph¸t triÓn ë c¸c vïng nói phÝa B¾c. Trang tr¹i trång c©y ¨n qu¶: §©y lµ lo¹i h×nh trang tr¹i phæ biÕn kh«ng chØ ë miÒn nói mµ cßn rÊt thÝch hîp víi vïng ®ång b»ng, ®Æc biÖt lµ §ång b»ng B¾c Bé vµ §ång b»ng Nam Bé. Trang tr¹i trång c©y l­¬ng thùc, thùc phÈm: quy m« ®Êt nhá. RÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ khÝ hËu vïng ®ång b»ng. *Trang tr¹i ch¨n nu«i: Lo¹i h×nh trang tr¹i nµy còng rÊt ®a d¹ng. *Trang tr¹i thuû s¶n: lo¹i h×nh trang tr¹i nµy rÊt ®Æc thï, nhÊt thiÕt ph¶i cã mÆt n­íc nu«i trång thuû s¶n víi mét diÖn tÝch nhÊt ®Þnh. *Trang tr¹i kinh doanh tæng hîp: chñ trang tr¹i cã thÓ kÕt hîp trång trät víi ch¨n nu«i, trång trät víi nu«i trång thuû s¶n, s¶n xuÊt víi dÞch vô, tiÓu thñ c«ng nghiÖp hoÆc thËm chÝ tÊt c¶ c¸c h×nh thøc miÔn sao cã lîi. 3.3. Ph©n lo¹i trang tr¹i theo chñ thÓ kinh doanh Theo chñ thÓ kinh doanh, cã thÓ chia kinh tÕ trang tr¹i thµnh: - Trang tr¹i nhµ n­íc: nh­ n«ng tr­êng quèc doanh, c«ng ty n«ng nghiÖp nhµ n­íc, cã quy m« lín nªn h×nh thµnh nªn nhiÒu cÊp trung gian. - Trang tr¹i cña c«ng ty hîp doanh: Lµ lo¹i h×nh kinh doanh n«ng nghiÖp quy m« lín theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ cña c¸c c«ng ty hîp doanh. - Trang tr¹i gia ®×nh: §©y lµ lo¹i h×nh phæ biÕn nhÊt cña kinh tÕ trang tr¹i trªn thÕ giíi nãi chung vµ ë ViÖt Nam nãi riªng. Lo¹i h×nh nµy thùc chÊt lµ c¸c hé n«ng d©n tõ kinh tÕ tiÓu n«ng s¶n xuÊt tù tóc, tiÕn lªn kinh tÕ trang tr¹i s¶n xuÊt hµng ho¸ víi c¸c møc ®é kh¸c nhau. II. Vai trß cña kinh tÕ trang tr¹i ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi vïng §ång b»ng S«ng Hång 1. Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµ mét tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp- n«ng th«n C¸c ngµnh s¶n xuÊt ®Òu cã xu h­íng tÝch luü vÒ vèn vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c: t­ liÖu, lao ®éng, kinh nghiÖm, tr×nh ®é qu¶n lý... Trong n«ng nghiÖp còng vËy. Lóc ®Çu Marx còng cho r»ng ®©y lµ ®iÒu tÊt yÕu trong qóa tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ nÒn n«ng nghiÖp t­ b¶n chñ nghÜa nh­ng trong t¸c phÈm cuèi cïng cña m×nh, «ng ®· viÕt: “Ngay ë n­íc Anh nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, h×nh thøc s¶n xuÊt cã lîi nhÊt kh«ng ph¶i lµ c¸c xÝ nghiÖp n«ng nghiÖp quy m« lín mµ lµ c¸c trang tr¹i gia ®×nh kh«ng dïng lao ®éng lµm thuª”.(2) Së dÜ nh­ vËy lµ v× s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã ®Æc tr­ng kh¸c víi c«ng nghiÖp ë chç lµ ph¶i t¸c ®éng vµo nh÷ng vËt sèng (c©y trång, vËt nu«i) nªn kh«ng phï hîp víi h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt tËp trung quy m« qu¸ lín. C«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ vµ ®æi míi n«ng nghiÖp cña ViÖt Nam míi b¾t ®Çu c¸ch ®©y gÇn hai chôc n¨m. C¬ chÕ thÞ tr­êng kh«ng chØ t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô mµ cßn lµm thay ®æi c¨n b¶n môc ®Ých vµ do ®ã thay ®æi c¶ ph­¬ng thøc s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp. Sù ph¸t triÓn cña trao ®æi hµng ho¸ ®Æt ra yªu cÇu lµm ra s¶n phÈm ph¶i lµ hµng ho¸ víi gi¸ c¶ hîp lý vµ chÊt l­îng ®¶m b¶o h¬n. Khi n«ng nghiÖp ®· cã mét b­íc chuyÓn m×nh ®¸ng kÓ, nhiÒu hé n«ng d©n ®· giµu lªn, nhËn thøc vµ hiÓu biÕt vÒ khoa häc kÜ thuËt ngµy cµng s©u s¾c, kinh nghiÖm vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý, tæ chøc s¶n xuÊt ngµy cµng ®­îc n©ng cao, vèn tÝch luü ®¹t ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh, th× còng lµ lóc ng­êi kinh doanh n«ng nghiÖp ph¶i nghÜ ®Õn mét h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp míi, cã quy m« lín h¬n, tØ suÊt lîi nhuËn cao h¬n. ThÕ lµ hä bá vèn, lËp nªn c¸c trang tr¹i, thuª nh©n c«ng vµ ho¹t ®éng nh­ mét nhµ kinh doanh . NhËn thøc ®­îc vai trß quan träng cña kinh tÕ trang tr¹i trong ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp- n«ng th«n nãi riªng, ChÝnh phñ ®· cã kh¸ nhiÒu v¨n b¶n quan träng vÒ c¸c vÊn ®Ò: ®Êt ®ai cho trang tr¹i, vèn s¶n xuÊt cho trang tr¹i, hç trî kh©u cung øng ®Çu vµo, ®Çu ra..., b¾t ®Çu tõ “kho¸n 100” thùc hiÖn s¶n l­îng kho¸n, tr¸nh ®ång ruéng bÞ chia c¾t manh món, ®Õn NghÞ quyÕt Trung ­¬ng 5 Kho¸ VII (6/1993) sau ®ã lµ LuËt ®Êt ®ai (9/1993), råi NghÞ quyÕt Trung ­¬ng 4 kho¸ VIII (12/1997) còng kh¼ng ®Þnh: “kinh tÕ trang tr¹i víi c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau (nhµ n­íc, tËp thÓ, t­ nh©n) ®­îc ph¸t triÓn chñ yÕu trång c©y dµi ngµy, ch¨n nu«i ®¹i gia sóc ë nh÷ng n¬i cã nhiÒu ruéng ®Êt, khuyÕn khÝch viÖc khai ph¸ ®Êt hoang vµo môc ®Ých nµy”. Vµ gÇn ®©y nhÊt, mét v¨n b¶n quan träng ®· ®­îc ban hµnh. §ã lµ NghÞ quyÕt sè 03/2000/NQ – CP, trong ®ã cã nªu râ: “Nhµ n­íc hç trî vÒ vèn, khoa häc – c«ng nghÖ chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c trang tr¹i ph¸t triÓn bÒn v÷ng”, “chñ trang tr¹i ®­îc thuª lao ®éng kh«ng h¹n chÕ vÒ sè l­îng, tr¶ c«ng lao ®éng trªn c¬ së tho¶ thuËn víi ng­êi lao ®éng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ”. 2. T¸c ®éng cña kinh tÕ trang tr¹i ®Õn sù ph¸t triÓn cña ngµnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vïng §ång b»ng S«ng Hång 2.1. Gãp phÇn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp- n«ng th«n, ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ cña vïng Nh­ ®· nãi, ®Æc tr­ng cña kinh tÕ trang tr¹i lµ møc ®é tËp trung cao vÒ ®Êt ®ai vµ tÝch luü l©u dµi vÒ vèn, ®· dÇn t¹o nªn mét quy m« v­ît tréi so víi s¶n xuÊt cña hé gia ®×nh. Víi riªng mçi trang tr¹i, trong giai ®o¹n ®Çu do cßn thiÕu vèn vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt còng nh­ kinh nghiÖm qu¶n lý, hä th­êng kÕt hîp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i n«ng s¶n kh¸c nhau nh­ng sau ®ã, do sù tÝch luü vÒ c¸c yÕu tè trªn, trang tr¹i sÏ h­íng theo mét vµi lo¹i s¶n phÈm do ®ã quy m« cña lo¹i s¶n phÈm nµy còng lín lªn. S¶n xuÊt quy m« lín l¹i ®ßi hái ¸p dông tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt vµo s¶n xuÊt ®Ó lµm ra s¶n phÈm víi chi phÝ thÊp, chÊt l­îng cao vµ ®ång ®Òu. V× môc ®Ých cña kinh tÕ trang tr¹i lµ thÞ tr­êng: s¶n xuÊt c¸i g×, khèi l­îng bao nhiªu, chÊt l­îng ë møc ®é nµo,... ®Òu ph¶i b¾t kÞp c¸c tÝn hiÖu cña thÞ tr­êng. Vµ v× xu h­íng cña trang tr¹i lµ ngµy cµng ®ßi hái s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao h¬n, nªn c¬ cÊu s¶n xuÊt cña trang tr¹i còng thay ®æi, hµm l­îng khoa häc kÜ thuËt trong s¶n phÈm n«ng nghiÖp thËm chÝ t¨ng lªn. Nh×n chung, kinh tÕ trang tr¹i sÏ t¨ng tØ lÖ ch¨n nu«i, gi¶m tØ lÖ trång trät, mét sè tiÓu ngµnh nh­ s¶n xuÊt thùc phÈm cao cÊp, hoa kiÓng... ngµy cµng ph¸t triÓn, ®em l¹i nguån thu lín. BiÓu 1: C¬ cÊu GDP ngµnh n«ng nghiÖp vïng §ång b»ng S«ng Hång (gi¸ cè ®Þnh 1994), §¬n vÞ: % H¹ng môc  1990  1995  2000  2001   Tæng sè  100  100  100  100   N«ng nghiÖp  94,7  94,2  92,8  92,5   - Trång trät  75,3  74,9  71,7  70,0   - Ch¨n nu«i  19,4  19,3  21,1  22,5   L©m nghiÖp  2,4  1,6  1,1  1,0   Thuû s¶n  2,9  4,2  6,0  6,5   Nguån: TÝnh to¸n tõ sè liÖu cña Tæng côc Thèng kª. 2.2. Gãp phÇn lµm t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp N«ng nghiÖp vïng §ång b»ng S«ng Hång cã vai trß quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ cña vïng, vµ ®èi víi c¶ n­íc trong viÖc cung cÊp l­¬ng thùc, thùc phÈm cho c¸c tØnh, thµnh phè trong vïng còng nh­ ®¸p øng mét phÇn nhu cÇu cña c¸c vïng kh¸c. Trong thêi k× 1991 – 2001, s¶n l­îng l­¬ng thùc cña vïng t¨ng h¬n 2,7 triÖu tÊn; gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng – l©m – ng­ nghiÖp (theo gi¸ cè ®Þnh 1994) t¨ng lªn tõ 13.402 tØ ®ång (n¨m 1990) lªn 24.103 tØ ®ång (n¨m 2001), b»ng 23,8% gi¸ trÞ s¶n l­îng n«ng – l©m – nghiÖp cña c¶ n­íc, tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n mçi n¨m lµ 6,02%. Sù ph¸t triÓn cña ngµnh n«ng nghiÖp cã ®ãng gãp quan träng cña kinh tÕ trang tr¹i. Lîi thÕ vÒ quy m« cña c¸c trang tr¹i (quy m« ®Êt ®ai, quy m« lao ®éng...) gióp c¸c trang tr¹i t¹o ra mét khèi l­îng s¶n phÈm lín. Trang tr¹i cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong c¶ viÖc gi¶m gi¸ thµnh c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ c¶ trong qu¶n lý, tiªu thô s¶n phÈm, ®Æc biÖt lµ dÔ dµng h¬n khi ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt, sö dông m¸y mãc, trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt. 2.3. Gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp- n«ng th«n S¶n phÈm n«ng nghiÖp lµ ®Çu vµo quan träng cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Râ rµng lµ khèi l­îng, chÊt l­îng, gi¸ c¶ n«ng s¶n cung cÊp cho mét nhµ m¸y chÕ biÕn thùc phÈm nµo ®ã sÏ quyÕt ®Þnh tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm nhµ m¸y nµy. Kh«ng nh÷ng thÕ, s¶n phÈm cña trang tr¹i sÏ gãp phÇn thóc ®Èy c¸c ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ, c«ng nghiÖp n¨ng l­îng trong c¸c mèi liªn hÖ ng­îc víi c¸c ngµnh nµy. §Ó lµm ra s¶n phÈm, c¸c trang tr¹i cÇn sö dông m¸y mãc, cÇn tiªu dïng n¨ng l­îng, cÇn ®­îc cung cÊp gièng, ph©n bãn, thuèc trõ s©u... §ã lµ kh«ng kÓ nh÷ng trang tr¹i kinh doanh tæng hîp cßn tù s¬ chÕ, chÕ biÕn ngay t¹i chç. Yªu cÇu nµy cÇn ®­îc sù gióp ®ì cña ngµnh c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ thùc phÈm... Mèi quan hÖ qua l¹i nµy chØ ra r»ng: sù ph¸t triÓn cña ngµnh nµy lµ ®éng lùc ph¸t triÓn cña ngµnh kia. MÆt kh¸c, khi kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn nã sÏ ®em l¹i thu nhËp cho mét bé phËn n«ng d©n, tiªu dïng cña khu vùc n«ng nghiÖp - n«ng th«n t¨ng lªn kÐo theo sù khëi s¾c cña ngµnh dÞch vô theo ®óng quy luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 3. T¸c ®éng vÒ mÆt x· héi vµ m«i tr­êng 3.1. Gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n Theo sè liÖu n¨m 2001, d©n sè n«ng th«n vïng §ång b»ng S«ng Hång vµo kho¶ng 13,77 triÖu ng­êi, tæng sè lao ®éng lµ 10,47 triÖu trong ®ã lao ®éng trong ®é tuæi ë n«ng th«n lµ gÇn 8,2 triÖu, chiÕm tíi 78,17% tæng lao ®éng cña vïng. TÝnh chÊt mïa vô cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cïng víi viÖc më réng dÇn ph¹m vi øng dông cña m¸y mãc hiÖn ®¹i cµng lµm t¨ng tØ lÖ thÊt nghiÖp tr¸ h×nh. Theo ­íc tÝnh, lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n míi chØ sö dông hÕt kho¶ng 3/4 thêi gian lao ®éng n«ng nghiÖp. Mét phÇn lao ®éng d­ thõa Êy sÏ ®­îc gi¶i quyÕt khi c¸c trang tr¹i h×nh thµnh v× trang tr¹i kh«ng chØ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho b¶n th©n chñ trang tr¹i còng nh­ ng­êi nhµ cña hä mµ cßn thu hót ®­îc mét lùc l­îng ®¸ng kÓ lao ®éng lµm thuª. 3.2. Ph¸t triÓn lùcl­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt T¸c ®éng cña kinh tÕ trang tr¹i tíi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt xÐt ë 3 khÝa c¹nh: Mét lµ, nhê c¸ch lµm ¨n hiÖu qu¶ h¬n, kinh tÕ trang tr¹i ®em l¹i nguån thu nhËp cao h¬n cho ng­êi lao ®éng tham gia s¶n xuÊt vµ trong thùc tÕ rÊt nhiÒu n«ng d©n ®· giµu lªn thùc sù b»ng con ®­êng nµy. Kh«ng nh÷ng thÕ, nh÷ng lao ®éng lµm thuª còng ®­îc h­ëng mét møc thu nhËp cao h¬n tr­íc ®©y, nhê ®ã ®êi sèng ®­îc c¶i thiÖn c¶ vÒ mÆt vËt chÊt vµ tinh thÇn. Hai lµ dùa vµo ­u thÕ cña kinh tÕ trang tr¹i trong viÖc øng dông tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt mµ tr×nh ®é kÜ thuËt, tr×nh ®é th©m canh, chuyªn m«n ho¸ n«ng nghiÖp cña vïng nãi chung ®­îc n©ng lªn râ rÖt. Trong thêi ®¹i nµy, m¸y mãc lµ bé phËn v« cïng quan träng cña lùc l­îng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, vµ sù ph¸t triÓn cña m¸y mãc (xÐt c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng) chÝnh lµ sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Ba lµ, kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn kÐo theo sù ph¸t triÓn cña c¸c mèi quan hÖ gi÷a n«ng d©n - n«ng d©n trong viÖc hîp t¸c, hç trî s¶n xuÊt, thuª nh©n c«ng, ®ång thêi ®Èy m¹nh h¬n n÷a mèi quan hÖ gi÷a c¸c kh©u s¶n xuÊt - chÕ biÕn - tiªu thô cña quy tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸. 3.3. Ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n Râ rµng lµ ®Ó ®¸p øng yªu cÇu s¶n xuÊt hµng ho¸ cña m×nh, c¸c trang tr¹i cÇn ph¶i ®­îc ®¶m b¶o b»ng mét hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng ®Çy ®ñ vµ hiÖn ®¹i. Nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, c¸c trang tr¹i cã thÓ kÕt hîp víi c¸c ®Þa ph­¬ng, cïng c¸c doanh nghiÖp kh¸c ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò chung nµy (giao th«ng, ®iÖn, n­íc, thuû lîi, hÖ thèng tiªu thô s¶n phÈm...), c¸c c«ng tr×nh giao th«ng, kho tµng, bÕn b·i, c¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i ®­îc më réng vµ x©y dùng míi ®Ó phôc vô cho s¶n xuÊt hµng ho¸ cña c¸c trang tr¹i. 3.4. Nh÷ng lîi Ých vÒ m«i tr­êng: §èi víi vïng §ång b»ng S«ng Hång, c¸c trang tr¹i trång rõng gÇn nh­ kh«ng ®¸ng kÓ, nh­ng sè l­îng sè l­îng c¸c trang tr¹i cßn l¹i ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo c«ng cuéc x©y dùng mét nÒn n«ng nghiÖp ®a d¹ng, sinh th¸i, bÒn v÷ng. III. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i vïng §ång b»ng S«ng Hång 1. Nhãm c¸c nh©n tè tµi nguyªn thiªn nhiªn 1.1. §Êt ®ai Quan träng nhÊt ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ yÕu tè ®Êt ®ai. ¶nh h­ëng cña ®Êt ®ai ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i quyÕt ®Þnh bëi: - Quy m« ®Êt ®ai: tøc lµ diÖn tÝch cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra mét khèi l­îng nhÊt ®Þnh s¶n phÈm. Nãi chung, mét quy m« ®Êt s¶n xuÊt réng lín lµ mét ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho kinh tÕ trang tr¹i. Theo thèng kª, ®Êt n«ng nghiÖp cña vïng §ång b»ng S«ng Hång lµ 857,6 ngh×n ha, b»ng 9,2% diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp c¶ n­íc, b×nh qu©n 497m2/ng­êi. Tuy nhiªn phÇn lín ®Êt ®ai vÉn cßn ë t×nh tr¹ng manh món, ph©n t¸n lµm c¶n trë qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. - §Æc ®iÓm cña ®Êt ®ai: §©y lµ mét yÕu tè ®Æc biÖt quan träng cÇn ph¶i tÝnh ®Õn khi tiÕn hµnh s¶n xuÊt, nhÊt lµ víi c¸c trang tr¹i trång trät. §ång b»ng S«ng Hång vèn lµ mét vïng ch©u thæ, cã gÇn 80% ®Êt canh t¸c trªn lo¹i ®Êt phï sa mµu mì thuéc lo¹i tèt trong c¶ n­íc, ®ã lµ lîi thÕ cã thÓ th©m canh c©y trång ®¹t n¨ng suÊt cao. Mét lîi thÕ h¬n h¼n lµ vïng cã tíi 70% ®Êt canh t¸c lóa mµu ®­îc t­íi b»ng n­íc phï sa cña hÖ thèng s«ng Hång, cã chÊt l­îng n­íc tèt, nhiÒu dinh d­ìng. Tuy nhiªn, theo tiÕn tr×nh khai th¸c mét c¸ch l¹c hËu vµ kh«ng tÝnh ®Õn hËu qu¶ l©u dµi cho nªn ®Õn nay, nhiÒu vïng ®Êt ®· trë nªn b¹c mµu, muèn trång trät ph¶i chi phÝ c¶i thiÖn ®Êt rÊt tèn kÐm. 1.2. Thêi tiÕt, khÝ hËu YÕu tè thêi tiÕt ¶nh h­ëng m¹nh mÏ ®Õn c¬ cÊu s¶n xuÊt cña c¶ trang tr¹i ch¨n nu«i vµ trang tr¹i trång trät, bëi lÏ chóng lµ nh÷ng “®èi t­îng sèng” ®­îc ®Æt trong mét “m«i tr­êng sèng” ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng sinh tr­ëng vµ sinh s¶n. NhiÖt ®é trung b×nh n¨m kho¶ng 230C, l­îng bøc x¹ lín. Nhê sè giê n¾ng cao, tÝnh chÊt nãng Èm cña mïa hÌ vµ kh«ng khÝ l¹nh cña mïa ®«ng, trang tr¹i vïng §ång b»ng S«ng Hång cã ®iÒu kiÖn ®Ó ®a d¹ng ho¸ c¬ cÊu c©y trång cña m×nh, c¶ c¸c loµi c©y nhiÖt ®íi vµ c©y «n ®íi. 2. C¸c nh©n tè kinh tÕ x· héi 2.1. Lao ®éng cña trang tr¹i Bao gåm lao ®éng qu¶n lý vµ lao ®éng s¶n xuÊt trùc tiÕp, xÐt trªn 2 khÝa c¹nh: sè l­îng vµ chÊt l­îng. - Sè l­îng lao ®éng tuú thuéc vµo: quy m« s¶n xuÊt cña trang tr¹i, tr×nh ®é c¬ giíi ho¸, yªu cÇu vÒ nh©n c«ng do ®Æc tr­ng cña ngµnh s¶n xuÊt, vµ kh¶ n¨ng thuª m­ín lao ®éng cña chñ trang tr¹i. Ch¾c ch¾n, so víi kinh tÕ hé, sè lao ®éng cña trang tr¹i sÏ nhá h¬n, nh­ng ®ã lµ ®iÒu cÇn thiÕt ®Ó cã triÓn - ChÊt l­îng lao ®éng phô thuéc: tuæi, giíi tÝnh, tr×nh ®é häc vÊn, kinh nghiÖm, tay nghÒ, møc ®é tËn tuþ cña ng­êi lao ®éng. Nh×n chung, lao ®éng cung cÊp cho c¸c trang tr¹i th­êng lµ n«ng d©n (ngay c¶ b¶n th©n chñ trang tr¹i còng th­êng xuÊt th©n nh­ vËy) nªn møc ®é linh ho¹t ®Ó thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ tr­êng cßn thÊp. 2.2. Sù tÝch tô vèn s¶n xuÊt: §©y lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó kinh tÕ hé chuyÓn thµnh kinh tÕ trang tr¹i. Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét m« h×nh s¶n xuÊt lín cã tØ suÊt hµng ho¸ cao, chÊp nhËn c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t vµ ®Æc biÖt lµ lu«n vËn ®éng theo c¸c quy luËt kh¸ch quan cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, nªn ngµy cµng cÇn ph¶i ®­îc t¨ng nguån vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn. Nguån vèn cung cÊp cho c¸c trang tr¹i bao gåm: sù hç trî tõ ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng, tõ phÝa nhµ n­íc, vèn tù cã cña chñ trang tr¹i, vèn vay, vèn tÝn dông, trong ®ã chñ yÕu lµ vèn cña chñ trang tr¹i, phÇn hç trî tõ phÝa nhµ n­íc lµ rÊt h¹n hÑp, v× thÕ kh¶ n¨ng tÝch luü vèn ®Ó më réng kinh doanh, ®Çu t­ trang tr¹i thiÕt bÞ c«ng nghÖ tiªn tiÕn lµ rÊt khã kh¨n. 2.3. Nh÷ng t¸c ®éng cña thÞ tr­êng Cïng víi vèn, thÞ tr­êng, lµ vÊn ®Ò sèng cßn cña kinh tÕ trang tr¹i, bao gåm c¶ thÞ tr­êng ®Çu vµo vµ thÞ tr­êng ®Çu ra, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm. Chóng t¸c ®éng mét c¸ch m¹nh mÏ tíi t­ duy vµ c¸ch thøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i, ®Èy nhanh ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ ë n«ng th«n, nhê ®ã d©n c­ tho¸t khái t­ duy kinh tÕ theo lèi tiÓu n«ng. V× lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ nªn vÊn ®Ò cung øng vËt t­ (thÞ tr­êng ®Çu vµo) lµ rÊt quan träng. Nã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh cña trang tr¹i, vµ râ rµng lµ mét thÞ tr­êng ®Çu vµo cã sù ®éc quyÒn sÏ g©y ra rÊt nhiÒu ®iÒu bÊt lîi, chñ trang tr¹i sÏ ph¶i mua vËt t­ víi gi¸ cao mµ chÊt l­îng kh«ng ®¶m b¶o. Cßn thÞ tr­êng s¶n phÈm ®Çu ra lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò c¸c trang tr¹i quan t©m nhÊt, nã ph¸t ®i c¸c tÝn hiÖu ®Þnh h­íng cho c¸c thÞ tr­êng nªn s¶n xuÊt lo¹i n«ng s¶n nµo, khèi l­îng, chÊt l­îng ra sao, s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo th× hiÖu qu¶... 2.4. C¬ së h¹ tÇng n«ng th«n §©y chÝnh lµ “bÇu kh«ng khÝ sèng” cña kinh tÕ trang tr¹i, lµ yÕu tè hç trî cho kinh tÕ trang tr¹i vµ trong nhiÒu tr­êng hîp, nã mang tÝnh quyÕt ®Þnh. Mét hÖ thèng thuû lîi tèt, mét m¹ng l­íi ®iÖn vµ th«ng tin liªn l¹c ®ång bé, ®Çy ®ñ, gi¸o dôc ®µo t¹o vµ mét hÖ thèng th­¬ng m¹i ®¸p øng ®óng nhu cÇu, lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi nh­ lµ sù thuËn lîi víi c¸c yÕu tè ®Çu vµo kh¸c. Mét hÖ thèng ®­êng giao th«ng hoµn chØnh nèi vïng s¶n xuÊt - chÕ biÕn - tiªu thô lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra mét c¬ chÕ s¶n xuÊt liªn hoµn, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i. VÒ mÆt nµy, vïng §ång b»ng S«ng Hång cã nhiÒu lîi thÕ: hÖ thèng ®­êng giao th«ng hoµn chØnh nèi liÒn c¸c x· víi nhau, nèi liÒn n«ng th«n vµ thµnh thÞ, nèi liÒn vïng nguyªn liÖu vµ chÕ biÕn; hÖ thèng thuû lîi kiªn cè vµ kh«ng ngõng ®­îc tu bæ; ®· hoµn thµnh ®iÖn khÝ ho¸ vµ nh×n chung cã mét hÖ thèng tr¹m, tr­êng t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ, ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu cña s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh©n d©n. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG GIAN QUA I. Kh¸i qu¸t nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc Sau nghÞ quyÕt 03/2000 cña ChÝnh phñ vÒ kinh tÕ trang tr¹i còng nh­ mét sè chÝnh s¸ch kh¸c cña Nhµ n­íc, sè l­îng trang tr¹i ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ (xem biÓu 2). TÝnh ®Õn 01/10/2001, theo tiªu chÝ míi, c¶ n­íc cã 60.758 trang tr¹i, t¨ng 4.960 trang tr¹i so víi n¨m 2000, t¨ng 15.386 trang tr¹i so víi n¨m 1999, trong ®ã §ång b»ng S«ng Hång cã kho¶ng 1.829 trang tr¹i, so víi n¨m 1999 t¨ng 21,77% (theo tiªu chÝ míi), trong ®ã c¸c ®Þa ph­¬ng cã sè l­îng trang tr¹i nhiÒu nhÊt lµ H¶i Phßng, Nam §Þnh, Ninh B×nh. Tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n cña sè trang tr¹i trong thêi k× 1999 – 2001 lµ 10,35%/n¨m, b»ng 0,61 tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n chung cña c¶ n­íc (17%) nh­ng víi mét vïng kh«ng cã nhiÒu ®Êt ®ai th× ®©y lµ mét thµnh tÝch ®¸ng khÝch lÖ. Trong sù t¨ng tr­ëng Êy, nhãm trang tr¹i ch¨n nu«i vµ nhãm trang tr¹i nu«i trång thuû s¶n cã tèc ®é ph¸t triÓn cao nhÊt, chøng tá sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp – n«ng th«n mét c¸ch tÝch cùc. §iÒu nµy còng nãi lªn h­íng s¶n xuÊt theo thÞ tr­êng cña kinh tÕ trang tr¹i. Tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, mÆt n­íc nu«i trång thuû s¶n lµ 15.808 ha, chiÕm 1,07% diÖn tÝch cña toµn vïng, vµ b»ng 1,84% diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp. B×nh qu©n mçi trang tr¹i kho¶ng 8,64 ha, cao h¬n møc trung b×nh chung cña c¶ n­íc (6,09 ha) vµ cao h¬n nhiÒu so víi møc b×nh qu©n cña c¸c n­íc Ch©u ¸. Biểu 2: Tình hình phát triển số lượng trang trại vùng đồng bằng sông hồng Lo¹i trang tr¹i  1999  2001  Tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n/n¨m 1999 - 2001  TØ lÖ cña vïng §ång b»ng S«ng Hång so c¶ n­íc (%)   Tæng sè trang tr¹i  1.502  1.829  10.35  3.01   -Sè trang tr¹i trång c©y hµng n¨m  112  183  27.80  0.84   -Sè trang tr¹i trång c©y l©u n¨m  285  288  0.52  1.73   -Sè trang tr¹i ch¨n nu«i  80  153  38.3  8.68   -Sè trang tr¹i l©m nghiÖp  189  41  -53.5  2.52   -Sè trang tr¹i nu«i trång thuû s¶n  568  1.028  35.54  6.06   -Sè trang tr¹i kinh doanh tæng hîp  268  136  -28.75  6.78   Nguån: Sè liÖu thèng kª vµ kÕt qu¶ ®iÒu tra n«ng th«n n«ng nghiÖp – thuû s¶n n¨m 2001. Sè trang tr¹i cña vïng §ång b»ng S«ng Hång chØ chiÕm 3,01% tæng sè trang tr¹i cña c¶ n­íc nh­ng hiÖu qu¶ l¹i cao h¬n. Tæng thu nhËp cña trang tr¹i lµ phÇn thu nhËp sau khi lÊy tæng thu trõ chi phÝ vËt chÊt, trõ tiÒn c«ng thuª lao ®éng vµ trõ c¸c chi phÝ kh¸c. Nh­ vËy phÇn thu nhËp cña trang tr¹i bao hµm : tiÒn c«ng cña chñ trang tr¹i (tiÒn c«ng qu¶n lý vµ tiÒn c«ng lao ®éng trùc tiÕp), tiÒn c«ng cña c¸c thµnh viªn vµ tiÒn l·i rßng cña c¸c trang tr¹i. §©y lµ mét chØ tiªu phï hîp, võa ph¶n ¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh võa lµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña trang tr¹i. Xem biÓu 1 cã thÓ thÊy r»ng thu nhËp b×nh qu©n 1 trang tr¹i cña vïng §ång b»ng S«ng Hång lµ cao nhÊt c¶ n­íc (46,9 triÖu ®ång/trang tr¹i/n¨m, cao h¬n møc trung b×nh chung 1,49 lÇn vµ bá xa nh÷ng vïng kh¸c (trõ duyªn h¶i Nam Trung Bé vµ §«ng Nam Bé) tõ 17-23 triÖu/trang tr¹i). Thu nhËp b×nh qu©n cña mét lao ®éng trong trang tr¹i ®¹t kh¸: 5,86 triÖu ®ång/n¨m, trong khi ®ã thu nhËp trung b×nh cña mét ng­êi d©n n«ng th«n lµ 1,17 triÖu ®ång/n¨m, tøc lµ thu nhËp cña lao ®éng trang tr¹i cao h¬n 5 lÇn. Tæng thu cña 1.829 trang tr¹i n¨m 2001 lµ 260.393 triÖu ®ång, chiÕm 4,85% tæng thu c¶ n­íc tõ kinh tÕ trang tr¹i (trong khi diÖn tÝch trang tr¹i cña vïng chØ b»ng 3,01% diÖn tÝch trang tr¹i c¶ n­íc), trong ®ã gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ dÞch vô b¸n ra lµ 246.048 triÖu ®ång, ®¹t møc tØ suÊt gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ 94,5%, cao h¬n møc trung b×nh cña c¶ n­íc 1,02 lÇn vµ chØ ®øng sau vïng §«ng Nam Bé (95,3%). C¬ cÊu trang tr¹i ®­îc thÓ hiÖn trong biÓu3 BiÓu 3: C¬ cÊu trang tr¹i vïng §ång b»ng S«ng Hång n¨m 2001 Lo¹i trang tr¹i  Sè l­îng (T.T)  TØ träng (%)   Tæng sè  1.829  100,0   -Sè trang tr¹i trång c©y hµng n¨m  183  10,0   -Sè trang tr¹i trång c©y l©u n¨m  288  15,7   -Sè trang tr¹i ch¨n nu«i  153  8,4   -Sè trang tr¹i l©m nghiÖp  41  2,2   -Sè trang tr¹i nu«i trång thuû s¶n  1.028  56,2   -Sè trang tr¹i kinh doanh tæng hîp  136  7,4   Nguån: Sè liÖu thèng kª vµ kÕt qu¶ ®iÒu tra n«ng th«n n«ng nghiÖp - thuû s¶n n¨m 2001. C¸c trang tr¹i ch¨n nu«i ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ lµ mét thÕ m¹nh cña vïng tuy nhiªn sè l­îng kh«ng ph¶i lµ lín nhÊt, trong ®ã ch¨n nu«i gia sóc nhá vµ gia cÇm chiÕm ­u thÕ v× c¸c lo¹i nµy kh«ng ®ßi hái ®Êt nhiÒu, thËm chÝ b¾t ®Çu xuÊt hiÖn h×nh thøc c¸c hé n«ng d©n ch¨n nu«i gia c«ng theo m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i. Trang tr¹i ch¨n nu«i th­êng cã quy m« võa và nhá, ch¼ng h¹n, víi gµ: 1000 - 5000 con; lîn: 50 - 100 con; 300 - 500 con; c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i ®Æc s¶n, sö dông tõ 500 - 1000 m2 nh­ng ®Çu t­ nhiÒu vèn vµ chÊt x¸m t¹o thu nhËp cao. §©y lµ mét ngµnh ch¨n nu«i chó träng ®Õn thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm vµ cã rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn. Trong c¬ cÊu trang tr¹i n¨m 2001, cã thÓ nhËn dÔ dµng nhËn thÊy ­u thÕ cña c¸c trang tr¹i nu«i trång thuû s¶n. Sau hai n¨m mµ sè l­îng trang tr¹i nµy ®· t¨ng lªn gÇn 2 lÇn, chiÕm tíi qu¸ nöa sè trang tr¹i cña §ång b»ng S«ng Hång trong n¨m 2001, chøng tá søc khai th¸c m¹nh mÏ tiÒm n¨ng thuû s¶n cña vïng. Trong khi ®ã sè trang tr¹i l©m nghiÖp vµ trang tr¹i kinh doanh tæng hîp l¹i gi¶m xuèng chøng tá c¸c trang tr¹i ®· ®i theo h­íng chuyªn s©u vµ cã hiÖu qu¶. Sù gia t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt hµng ho¸ cña kinh tÕ trang tr¹i trùc tiÕp t¸c ®éng ®Õn sù gia t¨ng gi¸ trÞ cña c¶ ngµnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ do ®ã ®ãng gãp vµo t¨ng tr­ëng cña c¶ nÒn kinh tÕ nãi chung. Nhê trang tr¹i, gi¸ trÞ s¶n xuÊt hµng ho¸ cña ngµnh n«ng nghiÖp ®­îc c¶i thiÖn. N¨m 2001, gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña toµn ngµnh n«ng – l©m – ng­ nghiÖp (gi¸ cè ®Þnh 1994) vïng §ång b»ng S«ng Hång ®¹t 22.893,33 tØ ®ång, th× phÇn ®ãng gãp cña kinh tÕ trang tr¹i lµ 260,393 tØ (1,13%). III. Nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n 1. H¹n chÕ 1.1. Kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng MÆc dï sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i ®· nhanh chãng ®­a ®­îc mét diÖn tÝch lín ®Êt hoang ho¸, ®Êt ch­a sö dông vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ®em l¹i lîi nhuËn vµ h×nh thµnh mét m«i tr­êng sinh th¸i bÒn v÷ng nh­ng thùc tÕ, vïng vÉn cßn nh÷ng diÖn tÝch ®Êt ch­a sö dông hÕt, hoÆc sö dông nh­ng hiÖu qu¶ kh«ng cao, viÖc khai th¸c c¸c yÕu tè nguån lùc ch­a triÖt ®Ó vµ kh«ng ®ång ®Òu. 1.2. C¬ cÊu s¶n xuÊt ch­a phï hîp, t×nh tr¹ng ®éc canh cßn phæ biÕn, mÆc dï phÇn lín c¸c trang tr¹i kinh doanh tæng hîp nh­ng thùc chÊt ®ã míi chØ lµ mét h×nh thøc tËn dông n¨ng lùc s½n cã mét c¸ch thô ®éng chø ch­a chñ ®éng chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt theo c¸c tÝn hiÖu cña thÞ tr­êng. NhiÒu trang tr¹i cßn ch­a m¹nh d¹n ®Çu t­ nªn kh«ng c¶i t¹o ®­îc gièng c©y, con vèn ®· suy gi¶m vÒ c¶ kh¶ n¨ng cho s¶n l­îng vµ c¶ chÊt l­îng. TØ träng ch¨n nu«i vÉn cßn thÊp. Ngoµi ra, cßn rÊt nhiÒu thÕ m¹nh cña vïng ch­a ®­îc tËn dông hÕt. 1.3. L·ng phÝ vèn, tr×nh ®é s¶n xuÊt l¹c hËu Sù l·ng phÝ vèn ë ®©y thÓ hiÖn ë chç: do kh«ng tËn dông hÕt kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc kinh doanh, hoÆc do c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, mµ kÕt qu¶ kinh doanh cña trang tr¹i thu ®­îc ch­a t­¬ng xøng víi ®ång vèn bá ra. ThËm chÝ cã nh÷ng trang tr¹i l©m nghiÖp, ch¨n nu«i ®· ®Çu t­ vµi tr¨m triÖu ®ång nh­ng l¹i kh«ng duy tr× ®­îc s¶n xuÊt cho ®Õn lóc thu håi vèn, ®ã lµ mét sù l·ng phÝ nh©n lùc, vËt lùc, l·ng phÝ tµi nguyªn thiªn nhiªn. 2. Nguyªn nh©n 2.1. NhËn thøc vµ tiªu chÝ nhËn d¹ng trang tr¹i míi ®­îc thèng nhÊt. Cßn nhiÒu bµn c·i vÒ vai trß cña kinh tÕ trang tr¹i, thËm chÝ cho ®Õn nay mét sè c¸n bé, chuyªn gia cßn b¨n kho¨n cã nªn ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë n­íc ta hay kh«ng? LiÖu cã chÖch h­íng sang ph¸t triÓn kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa hay kh«ng? MÊy n¨m tr­íc ®©y khi ph¸t triÓn m« h×nh nµy trë thµnh mét nhu cÇu, th× nhµ n­íc vÉn ch­a cã chÝnh s¸ch cô thÓ ®Ó h­íng dÉn vµ hç trî, cho nªn kinh tÕ trang tr¹i dï ®· t¨ng tr­ëng ®¸ng kÓ song vÉn mang tÝnh tù ph¸t, ph©n t¸n, manh món, ch­a thËt g¾n víi quy ho¹ch c¸c vïng s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n. 2.2. Quü ®Êt cña c¸c trang tr¹i cßn h¹n chÕ. Quü ®Êt chung dµnh cho n«ng nghiÖp ngµy cµng bÞ thu hÑp cho nhu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ cña ®Êt n­íc. HiÖn nay b×nh qu©n ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Çu ng­êi chØ cßn 385 m2/ng­êi. Nh÷ng kho¶nh ®Êt, vïng ®Êt n«ng nghiÖp chuyÓn sang lµm mÆt b»ng cho c¸c nhµ m¸y c«ng nghiÖp, cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i dÞch vô, vui ch¬i gi¶i trÝ, ph¸t triÓn nhµ ë... l¹i th­êng còng lµ nh÷ng m¶nh ®Êt mµu mì. §©y lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i cña vïng §ång b»ng S«ng Hång. 2.3. Tr×nh ®é s¶n xuÊt yÕu kÐm, thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm ch­a ®­îc më réng. Gi¸ c¶ thiÕu æn ®Þnh, rñi ro cao, mÆcdï vÊn ®Ò ®­îc ®Ò cËp nhiÒu nh­ng cßn mang tÝnh côc bé. Nguyªn nh©n th× cã nhiÒu: chÊt l­îng n«ng s¶n thÊp, tr×nh ®é chÕ biÕn, b¶o qu¶n yÕu kÐm, chñ trang tr¹i thiÕu nghiÖp vô thÞ tr­êng, s¶n xuÊt kh«ng theo quy ho¹ch c¸c vïng chuyªn m«n ho¸ g¾n víi c¸c c¬ së chÕ biÕn rau qu¶, thuû s¶n... Vµi ba n¨m tíi, hÇu hÕt c¸c trang tr¹i ®­a diÖn tÝch c©y l©u n¨m, c©y c«ng nghiÖp, rõng nguyªn liÖu vµo khai th¸c cho s¶n phÈm ®ång lo¹t th× vÊn ®Ò chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n vµ thÞ tr­êng tiªu thô, gi¸ c¶ s¶n phÈm sÏ ®Æt ra hÕt søc gay g¾t, kh«ng chó ý gi¶i quyÕt ngay tõ bÇy giê ch¾c ch¾n sÏ g©y ra tæn thÊt lín cho c¸c trang tr¹i vµ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. 2.4. C«ng nghiÖp chÕ biÕn ch­a ph¸t triÓn t­¬ng xøng . Kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu s¬ chÕ, chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm cña trang tr¹i. HiÖn nay c«ng nghiÖp chÕ biÕn míi chiÕm kho¶ng 20% gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña vïng. C«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng,l©m, thuû s¶n kh«ng cao, hÇu hÕt c¸c d©y chuyÒn chÕ biÕn ®­îc trang bÞ c¸ch ®©y kho¶ng 30 n¨m. HiÖn tr¹ng thiÕt bÞ mÊt c©n ®èi vµ xuèng cÊp nghiªm träng, nªn tæn thÊt sau thu ho¹chlín, kho¶ng 8-10%, chÊt l­îng s¶n phÈm kh«ng cao, kh«ng ®¹t tiªu chuÈn xuÊt khÈu. Ngoµi 4 nhµ m¸y chÕ biÕn rau qu¶ lín, vïng cßn cãmét sè xÝ nghiÖp nhá thñ c«ng nh­ng l­îng qu¶ t­¬i míi chÕ biÐn ®­îc kho¶ng 6-7% s¶n l­îng hµng n¨m. ChÕ biÕn thÞt - s÷a chñ yÕu míi phôc vô nhu cÇu néi tiªu, hÇu hÕt c¸c nhµ m¸y míi ®¹t 15 - 20% c«ng suÊt. C«ng nghiÖp chÕ biÕn thøc ¨n gia søc trùc tiÕp phôc vô cho sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp, n«ng th«n cña vïng. Víi 18 c¬ së (chØ cã mét c¬ së cã s¶n l­îng ®¹t trªn 50.000 tÊn/n¨m), s¶n l­îng thøc ¨n gia sóc cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu trong vïng nh­ng nguån nguyªn liÖu néi vïng cung cÊp cho c¸c c¬ së chÕ biÕn kh«ng nhiÒu, chØ ®¸p øng kho¶ng 40%, phÇn nguyªn liÖu cßn l¹i ph¶i nhËp khÈu, rÊt bÊt cËp. Ch­¬ng III: CÁC GIẢI PHÁP ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i vïng §ång b»ng S«ng Hång C¸c gi¶i ph¸p vÒ phÝa nhµ n­íc Nhµ n­íc ®ãng mét vai trß cùc k× quan träng trong viÖc t¹o ra mét m«i tr­êng thuËn lîi cho trang tr¹i c¶ trong kh©u hç trî ®Çu vµo vµ tiªu thô s¶n phÈm ®Çu ra. Nh÷ng sù hç trî Êy sÏ t¸c ®éng th«ng qua c¸c gi¶i ph¸p vÒ c¸c vÊn ®Ò sau ®©y: 1. C¸c gi¶i ph¸p vÒ ®Êt ®ai *Nhµ n­íc cÇn nhanh chãng giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi. - §èi víi nh÷ng diÖn tÝch ®Êt trang tr¹i ®· ®­îc giao vµ sö dông hîp ph¸p: cã thÓ cho phÐp chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn tÝch tô ®Êt ®ai nh»m ph¸t triÓn c¸c trang tr¹i lín. KhuyÕn khÝch b»ng c¸ch gi¶m thuÕ, gia h¹n hîp ®ång thuª ®Êt, sö dông ®Êt v.v... cho nh÷ng chñ trang tr¹i biÕt ®Çu t­ khoa häc kÜ thuËt vµ t¸i ®Çu t­ më réng vµo khai th¸c hiÖu qu¶ cao nhÊt diÖn tÝch ®ang ®­îc giao qu¶n lý sö dông. - §èi víi nh÷ng diÖn tÝch ®Êt ch­a ®­îc giao: §Èy m¹nh viÖc giao ®Êt, cho thuª ®Êt vµ cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cho nh÷ng trang tr¹i sö dông hîp ph¸p ®Ó c¸c chñ trang tr¹i yªn t©m ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Nh÷ng hé gia ®×nh c¸ nh©n ®· sö dông ®Êt ph¸t triÓn trang tr¹i mµ ch­a ®­îc giao, ch­a ®­îc thuª hoÆc chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông ®Êt, ch­a ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn tr­íc khi ban hµnh NghÞ quyÕt 03/2000/NQ-CP, sö dông ®óng môc ®Ých vµ kh«ng cã tranh chÊp th× ®­îc xÐt giao, cho thuª, ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cho trang tr¹i. *TiÕp tôc khai hoang TiÕp tôc khai th¸c nh÷ng vïng ®Êt hoang ho¸ ë c¸c vïng ®åi nói träc r¶i r¸c trong vïng §ång b»ng S«ng Hång, c¸c b·i båi ven s«ng, mÆt n­íc nu«i trång thuû s¶n cßn ch­a sö dông. HiÖn nay diÖn tÝch nµy cßn kho¶ng 178.153 ha, nªn cã chÕ ®é ­u ®·i nh÷ng hé nµo khai th¸c ®Ó lµm kinh tÕ trang tr¹i. Nh÷ng vïng cã nhiÒu khã kh¨n trong khai th¸c vµ s¶n xuÊt nh­ lµ ®Þa h×nh kh«ng b»ng ph¼ng, ®Êt b¹c mµu, nhiÒu kho¸ng s¶n, ®Êt nhiÔm lî ph¶i c¶i t¹o… th× cã thÓ cho giao víi møc thuÕ thÊp, hoÆc miÔn h¼n. *Cã chÝnh s¸ch ®ån ®iÒn ®æi thöa ®Ó lËp c¸c trang tr¹i lín Do tËp qu¸n s¶n xuÊt l©u ®êi ®Ó l¹i nªn ®Êt ®ai vïng §ång b»ng S«ng Hång ë vµo t×nh tr¹ng manh món, ph©n t¸n. Muèn ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ph¶i “dån” nh÷ng diÖn tÝch nhá ®Ó cã nh÷ng vïng ®Êt réng h¬n. Qu¸ tr×nh nµy cã thÓ ®­îc sù chñ ®éng tiÕn hµnh cña Nhµ n­íc nh­ng v× ®Êt ®ai còng lµ mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt, nªn thÞ tr­êng ®Êt ®ai cÇn sù h­íng dÉn, kiÓm so¸t th­êng xuyªn, chÆt chÏ h¬n cña Nhµ n­íc b»ng hÖ thèng luËt ph¸p hoµn chØnh, chÆt chÏ, ®Ó sù tÝch tô ®Êt ®ai cho viÖc h×nh thµnh kinh tÕ trang tr¹i mét c¸ch nhanh chãng, thuËn lîi, ®óng quy luËt, cã hiÖu qu¶ nhÊt, tu©n theo quy ho¹ch cña nhµ n­íc vµ tr¸nh nh÷ng hËu qu¶ kh¸c ë n«ng th«n. Cho phÐp c¸c trang tr¹i cã thÓ nhËn, chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông hoÆc cho thuª ®Êt ®ai, ®Ó tÝch tô ®Êt ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn. 2. C¸c chÝnh s¸ch vÒ vèn - Nhµ n­íc nªn cã chÝnh s¸ch tÝn dông ­u ®·i cho c¸c trang tr¹i theo hai h­íng: t¨ng vèn vay cao h¬n cho kinh tÕ hé, ®ång thêi t¨ng l­îng vèn vay trung h¹n vµ dµi h¹n ®Ó thuËn lîi cho c¸c trang tr¹i kinh doanh c©y l©u n¨m hoÆc ch¨n nu«i gia sóc lín; kh«ng ph©n biÖt vèn vay gi÷a c¸c khu vùc kinh tÕ quèc doanh vµ ngoµi quèc doanh, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc, gi¶m l·i suÊt... coi nh­ ®ã lµ mét phÇn gi¸n tiÕp nhµ n­íc ®Çu t­ cho n«ng nghiÖp. - §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc cho vay vµ huy ®éng vèn. C¸c ng©n hµng huy ®éng vèn tõ tiÕt kiÖm, ph¸t hµnh k× phiÕu, tr¸i phiÕu...; vay vèn cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ vµ c¶ vèn ODA, vèn vay th­¬ng m¹i; ngoµi ra hµngn¨m còng nªn dµnh mét phÇn ng©n s¸ch ®Ó chuyÓn sang c¸c tæ chøc tÝn dông cho vay theo ch­¬ng tr×nh, dù ¸n. - æn ®Þnh m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m«, ®¶m b¶o mét m«i tr­êng tµi chÝnh- tiÒn tÖ lµnh m¹nh, trong ®ã gi÷ v÷ng æn ®Þnh t­¬ng ®èi gi¸ trÞ ®ång tiÒn ViÖt Nam ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn khuyÕn khÝch viÖc huy ®éng vèn dµi h¹n phôc vô cho môc tiªu ®Çu t­ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n - CÇn ®æi míi m¹nh mÏ ph­¬ng thøc cho vay, thu nî phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i h×nh kinh tÕ trang tr¹i. §æi míi thñ tôc cho vay, thu l·i sao cho ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn h¬n. - CÇn cã c¬ chÕ cho phÐp ng©n hµng th­¬ng m¹i thùc hiÖn cho vay theo dù ¸n ®Çu t­ trän gãi (bao gåm c¶ chiphÝ tr¶ l·i ng©n hang) ®è víi kinh tÕ trang tr¹i. 3. C¸c biÖn ph¸p ®Ó ®Èy m¹nh tiªu thô s¶n phÈm §©y lµ vÊn ®Ò sèng cßn kh«ng chØ riªng víi kinh tÕ trang tr¹i mµ cßn ®èi víi c¶ nÒn n«ng nghiÖp n­íc ta. CÇn tËp trung vµo c¸c mÆt sau ®©y: VÒ th«ng tin thÞ tr­êng ViÖc ng­êi s¶n xuÊt n¾m b¾t th«ng tin thÞ tr­êng lµ v« cïng quan träng trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Nhµ n­íc cÇn lµm tèt c«ng t¸c th«ng tin kinh tÕ, ®­a nh÷ng th«ng tin nµy ®Õn ng­êi s¶n xuÊt th«ng qua nhiÒu hÖ thèng kªnh trong ®ã cã th«ng qua hÖ thèng khuyÕn n«ng ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng tiÕp thÞ cña ng­êi s¶n xuÊt, ®Ó chñ trang tr¹i cã ®iÒu kiÖn ph©n tÝch cung cÇu trªn thÞ tr­êng - VÒ l­u th«ng hµng ho¸ §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc liªn kÕt gi÷a th­¬ng nghiÖp nhµ n­íc víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gi÷a c¸c viÖn nghiªn cøu víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ c¸c ®Þa ph­¬ng, g¾n viÖc kÝ kÕt hîp ®ång cung øng vËt t­ víi bao tiªu s¶n phÈm gi÷a ng­êi s¶n xuÊt vµ th­¬ng nh©n, gi÷a vïng §ång b»ng S«ng Hång víi c¸c vïng kh¸c, ®Æc biÖt tËn dông lîi thÕ trong viÖc th«ng th­¬ng víi c¸c thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc, nh»m b¶o ®¶m hiÖu qu¶ kinh tÕ. H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c trªn c¬ së tù nguyÖn vµ nguyªn t¾c c¸c bªn cïng cã lîi gi÷a c¸c trang tr¹i vµ d©n c­ n«ng th«n g¾n víi thÞ tr­êng tiªu thô n«ng s¶n hµng ho¸ vµ n¬i cung cÊp c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp thùc phÈm thiÕt yÕu cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña n«ng d©n vµ n«ng th«n. KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn hÖ thèng chî n«ng th«n vµ c¸c trung t©m giao dÞch mua b¸n n«ng s¶n, vËt t­ n«ng nghiÖp ë c¸c thÞ trÊn, thÞ tø nhÊt lµ c¸c ®Þa bµn tËp trung ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i, thóc ®Èy trao ®æi hµng ho¸ ngay trong ®Þa ph­¬ng. - VÒ xuÊt khÈu n«ng s¶n: mét mÆt nhµ n­íc tiÕp tôc duy tr× quan hÖ víi c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng nh­ §«ng ¢u, Trung Quèc, Cu ba... mÆt kh¸c tÝch cùc t×m kiÕm c¸c thÞ tr­êng míi. §Èy m¹nh viÖckhuyÕn khÝch c¸c chñ trang tr¹i cã ®iÒu kiÖn vÒ vèn, c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt vµ cã thÞ tr­êng tham gia xuÊt khÈu trùc tiÕp nh÷ng n«ng s¶n hµng ho¸ ®· qua chÕ biÕn. 4. N©ng cao tr×nh ®é øng dông khoa häc c«ng nghÖ ë c¸c trang tr¹i - M¶ng nµy ®Æc biÖt quan träng v× ph­¬ng ch©m ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i vïng §ång b»ng S«ng Hång lµ th©m dông lao ®éng vµ ph¸t huy tèi ®a kh¶ n¨ng vËn dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ ®Ó thu ®­îc thu nhËp cao tÝnh trªn mét ha ®Êt trang tr¹i. Muèn vËy, Nhµ n­íc cÇn ®æi míi, hoµn thiÖn tæ chøc ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ tõ nghiªn cøu ®Õn triÓn khai. CÇn huy ®éng c¸c tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tËp trung ®Çu t­ vµo KH&CN n«ng nghiÖp, coi ®©y lµ mÆt trËn hµng ®Çu. L·nh ®¹o c¸c tØnh, thµnh phè cÇn ph¶i phèi hîp víi cÊp Trung ­¬ng ®Ó ®µo t¹o ®éi ngò c¸c nhµ khoa häc, kÜ s­, lao ®éng lµnh nghÒ. -Ngoµi chÝnh s¸ch chung vÒ KH&CN n«ng nghiÖp, cÇn cã chÝnh s¸ch cô thÓ h­íng dÉn khuyÕn khÝch, hç trî KH&CN ®èi víi kinh tÕ trang tr¹i lµ lùc l­îng, lµ lo¹i h×nh tæ chøc s¶n xuÊt cã nhiÒu nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng nhÊt trong viÖc øng dông KH&CN n«ng nghiÖp vµo s¶n xuÊt. §ã chÝnh lµ c«ng t¸c khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, khuyÕn ng­: - ChÝnh s¸ch khoa häc c«ng nghÖ cña nhµ n­íc ph¶i kÕt hîp nh÷ng kinh nghiÖm, tinh hoa cæ truyÒn víi hiÖn ®¹i ho¸ theo h­íng c¬ giíi ho¸, tin häc ho¸, thuû lîi hãa, ®Æc biÖt lµ øng dôngnh÷ng thµnh tùu míi nhÊt cña c«ng nghÖ sinh häc trong n­íc vµ quèc tÕ. -Nhµ n­íc còng nªn qu¶n lý vµ kiÓm tra chÆt chÏ chÊt l­îng gièng c©y trång, vËt nu«i, vËt t­ n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ gièng nhËp tõ c¸c n­íc, xö lý kÞp thêi nh÷ng tr­êng hîp bu«n b¸n hµng gi¶, gièng chÊt l­îng xÊu thËm chÝ cã nguy c¬ g©y h¹i cho c¶ ngµnh s¶n xuÊt chung ®Ó h¹n chÕ rñi ro cho c¸c trang tr¹i vµ cho toµn ngµnh n«ng nghiÖp. -Ph¸t huy vai trß cña c¸c trung t©m, c¸c ViÖn nghiªn cøu khoa häc kÜ thuËt thuéc Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, cña c¸c ®Þa ph­¬ng. C¸c c¬ quan nµy cÇn theo dâi s¸t sao nhu cÇu cña c¸c trang tr¹i, liªn kÕt víi c¸c trang tr¹i ®Ó x¸c ®Þnh c¸c m« h×nh chuyÓn giao kÜ thuËt míi cho n«ng d©n trong vïng. §Çu t­ x©y dùng c¸c v­ên ­¬m nh©n gièng c©y trång, vËt nu«i trªn ®Þa bµn ph¸t triÓn trang tr¹i, thËm chÝ khuyÕn khÝch lo¹i h×nh trang tr¹i kinh doanh h×nh thøc nµy ®Ó ®¶m b¶o cung cÊp ®ñ gièng tèt t¹i chç cho c¸c trang tr¹i. -Tæ chøc ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé khoa häc phôc vô n«ng nghiÖp b»ng nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng. KhuyÕn khÝch c¸ nh©n, tËp thÓ më réng trao ®æi, hîp t¸c víi n­íc ngoµi, cã chÝnh s¸ch ®·i ngé tho¶ ®¸ng víi nh÷ng s¸ng t¹o c«ng nghÖ vµ øng dông cã hiÖu qu¶ vµo s¶n xuÊt. 5. C¸c gi¶i ph¸p vÒ lao ®éng trang tr¹i -Sè l­îng lao ®éng trong c¸c trang tr¹i ngµy cµng t¨ng c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. ThÞ trõ¬ng lao ®éng ®ang h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo quy luËt cung cÇu nh­ng l¹i n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña chÝnh quyÒn c¸c cÊp. V× vËy chÝnh quyÒn vµ c¸c cÊp cã chøc n¨ng cÇn cã chñ tr­¬ng thèng nhÊt ®Ó qu¶n lý viÖc thuª trang tr¹i ®¶m b¶o lîi Ých cña c¶ hai phÝa trang tr¹i vµ ng­êi lao ®éng theo ®óng luËtlao ®éng hiÖn hµnh. - §Æc ®iÓm cña lao ®éng trang tr¹i lµ võa lµ lao ®éng trÝ tuÖ, võa lµ lao ®éng c¬ b¾p, võa lµ lao ®éng qu¶n lý l¹i võa lµ lao ®éng trùc tiÕp. C«ng t¸c khuyÕn n«ng còng nh­ c«ng t¸c th«ng tin thÞ tr­êng cÇn ph¶i t¹o ®­îc mèi quan hÖ g¾n bã víi c¸c chñ trang tr¹i, hç trî hä cã ®iÒu kiÖn n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý vµ tr×nh ®é khoa häc kÜ thuËt, tr×nh ®é chuyªn m«n th«ng qua c¸c kho¸ huÊn luyªn, ®µo t¹o nghiÖp vô ®­îc tæ chøc th­êng xuyªn ë ngay ®Þa ph­¬ng. VÒ l©u dµi, giao cho c¸c tr­êng §¹i häc, Cao §¼ng, Trung häc chuyªn nghiÖp tæ chøc c¸c kho¸ ®µo t¹o nghiÖp vô cho c¸c chñ trang tr¹i. -§èi víi lao ®«ng trùc tiÕp cña trang tr¹i, ®©y lµ nhãm lao ®éng nh×n chung kh«ng cã tr×nh ®é chuyªn m«n vµ ch­a quen víi s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, cÇn ph¶i ®­îc bæ sung hiÓu biÕt vÒ ®èi t­îng s¶n xuÊt vµ khoa häc c«ng nghÖ. §èi víi nhãm lao ®éng kÜ thuËt, ph¶i chó ý ®µo t¹o trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: t¹o gièng, ch¨m sãc vËt nu«i, c©y trång, c¸c nghiÖp vô phßng vµ trÞ bÖnh, kÜ n¨ng vËn dông vµ sö dông tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt, m¸y mãc thiÕt bÞ n«ng nghiÖp v.v... C¸c tr­êng d¹y nghÒ phèi hîp víi c¸c tæ chøc khuyÕn n«ng, c¸c tæ chøc quÇn chóng, c¸c héi nghÒ nghiÖp,... hç trî c¸c trang tr¹i ®µo t¹o n©ng cao tay nghÒ cho ng­êi lao ®éng. HiÖn nay míi chØ cã h¬n 12% lao ®éng trang tr¹i ®­îc båi d­ìng tay nghÒ. -C¸c ®Þa ph­¬ng h­íng dÉn, kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thi hµnh ph¸p luËt lao ®éng ë c¸c tra. C¸c chñ lao ®éng ®­îc thuª lao ®éng kh«ng h¹n chÕ vÒ sè l­îng nh­ng ph¶i thùc hiÖn tèt viÖc trang tr¹i bÞ dông cô theo tõng lo¹i nghÒ cho ng­êi lao ®éng; cã tr¸ch nhiÖm víi ng­êi lao ®éng khi gÆp rñi ro, tai n¹n, èm ®au trong thêi gian hîp ®ång. KhuyÕn khÝch chñ trang tr¹i ­u tiªn thuª lao ®éng cña nh÷ng hé n«ng d©n kh«ng ®Êt, thiÕu ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, hé nghÌo thiÕu viÖc lµm, gióp nh÷ng hé nµy cã thu nhËp c¶i thiÖn cuéc sèng. 6. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng - Tr­íc hÕt cÇn hoµn thiÖn vµ n©ng cÊp hÖ thèng ®­êng giao th«ng trong vïng, nhÊt lµ ®­êng giao th«ng n«ng th«n. HÖ thèng ®­êng bé quèc gia ®· cã thÓ ®¶m b¶o l­u th«ng hµng hãa, vËt t­ vµ n«ng s¶n trong ph¹m vi toµn vïng. VÊn ®Ò lµ n©ng cÊp chÊt l­îng ®­êng giao th«ng liªn huyÖn, liªn x· phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp hµng ho¸ vµ kinh tÕ n«ng th«n còng nh­ kinh tÕ trang tr¹i. Gi¶i ph¸p n©ng cÊp ®­êng giao th«ng hiÖn nay ph¶i coi träng chÊt l­îng h¬n sè l­îng.TiÕp tôc x©y dùng vµ n©ng cÊp c¸c tuyÕn ®­êng giao th«ng nh­ quèc lé 1,5,10,18; n©ng cÊp vµ më réng c¶ng H¶i Phßng, C¸i l©n, cÇu B·i Ch¸y… -Hoµn thiÖn hÖ thèng ®iÖn n«ng th«n. HiÖn nay ®iÖn n«ng th«n ë vïng §ång b»ng S«ng Hång ®· vÒ 100% sè x· nªn gi¶i ph¸p hoµn thiÖn hÖ thèng ®iÖn lµ æn ®Þnh nguån ®iÖn b»ng c¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt vµ qu¶n lý. Nªn ch¨ng gi¶m gi¸ ®iÖn s¶n xuÊt cho c¸c trang tr¹i nhá. Gi¶m gi¸ b¸n ®iÖn cho n«ng nghiÖp nãi chung. -N©ng cÊp c¸c c«ng tr×nh thuû lîi trong vïng ®Æc biÖt lµ hÖ thèng ®ª s«ng Hång. HÖ thèng thuû lîi hiÖn nay ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu th©m canh cao h¬n vµ ®èi phã víi nh÷ng biÕn ®éng thÊt th­êng cña thêi tiÕt. Yªu cÇu t­íi tiªu chñ ®éng, tiÕn tíi t­íi tiªu theo yªu cÇu cña sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y trång ®ang ®Æt ra hµng lo¹t vÊn ®Ò kinh tÕ vµ kÜ thuËt ®èi víi c¸c c«ng tr×nh thuû lîi trong vïng, do ®ã cÇn ph¶i n©ng cÊp c¸c c«ng tr×nh hiÖn cã ®Ó t¨ng c«ng suÊt t­íi tiªu vµ c¶i tiÕn ph­¬ng ph¸p t­íi tiªu. -§Çu t­ n©ng cÊp hÖ thèng tr¹m nghiªn cøu khoa häc, chuyÓn giaovµ øng dông kÜ thuËt míi trong n«ng nghiÖp: hÖ thèng c¸c tr¹m kÜ thuËt cÇn ®­îc ­u tiªn ®Çu t­ vèn, khoa häc c«ng nghÖ. -Tæ chøc c¸c hÖ thèng dÞch vô, s¶n xuÊt, kinh doanh ®ång bé liªn hoµn tõ c¸c kh©u ®Çu vµo cho ®Õn c¸c kh©u ®Çu ra cña s¶n xuÊt. H×nh thµnh hÖ th«ng cung øng vËt t­, kÜ thuËt, dÞch vô t­ vÊn, th«ng tin... §èi víi b¶n th©n c¸c chñ trang tr¹i 1. VÒ c«ng t¸c thÞ tr­êng, c¸c chñ trang tr¹i nãi riªng, ng­êi s¶n xuÊt n«ng s¶n nãi chung ph¶i chñ ®éng t×m kiÕm th«ng tin chØ dÉn cÉn s¶n xuÊt c¸i g×, sè l­îng bao nhiªu, c¸c c¬ quan cña nhµ n­íc chØ cã thÓ cung cÊp mét hÖ thèng c¸c kªnhth«ng tin ®a chiÒu chø kh«ng thÓ canthiÖp trùc tiÕp vµo ®Þnh h­íng kinh doanh vµ tiªu thô s¶n phÈm cña trang tr¹i ®­îc. 2. N©ng cao tr×nh ®é nhËn thøc, tr×nh ®é qu¶n lý vµ chuyªn m«n nghiÖp vô ®Ó cã thÓ kinh doanh hiÖu qu¶. Nhanh chãng tham gia c¸c kho¸ ®µo t¹o vÒ c¸c lÜnh vùc: +KÜ thuËt trång trät vµ ch¨n nu«i c¸c lo¹i c©y con dù ®Þnh ph¸t triÓn +C«ng nghÖ lËp quy ho¹ch cô thÓ södông ®Êt ®ai cña trang tr¹i +C¸c vÊn ®Ò kinh tÕ vµ qu¶n lý trang tr¹i +C¸c vÊn ®Ò gi÷ ®Êt, chèng xãi mßn, b¶o vÖ m«i tr­êng. - Chñ ®éng ®­a tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt vµo s¶n xuÊt. - VÒ c¬ cÊu s¶n xuÊt cña trang tr¹i: chó ý ph¸t triÓn c¸c lo¹i n«ng s¶n thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña vïng vµ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, ®Æc biÖt lµ c¸c lo¹i cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu, c¸c lo¹i n«ng s¶n ®Æc s¶n... 3. Cã thÓ kÕt hîp nhiÒu h×nh thøc: trång trät víi ch¨n nu«i, ch¨n nu«i víi nu«i trång thuû s¶n... ®Ó tr­íc m¾t khai th¸c hÕt c¸c thÕ m¹nh cña m×nh trong ®iÒu kiÖn ch­a thÓ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt theo vïng lín. 4. NÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n cña ®Þa ph­¬ng ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn s¶n xuÊt th× ph¶i chñ ®éng x©y dùng hÖ thèng riªng trong ®iÒu kiÖn cho phÐp.