Thương mại điện tử toàn cầu và các nước đang phát triển

®µm ph¸n gia nhËp tæ chøc nµy, nhê ®ã chóng ta cã thÓ héi nhËp réng r·i vµ v÷ng ch¾c vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi trong thêi gian tíi. 4.2. Thùc tr¹ng TM§T ë ViÖt Nam 4.2.1 T×nh h×nh ph¸t trØÓn c«ng nghÖ th«ng tin Tin häc ®­îc b¾t ®Çu tiÕp cËn vµ h×nh thµnh ë n­íc ta vµo gi÷a thËp kû 60, ®Õn nay ®· trªn 35 n¨m. Cã thÓ chia qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tin häc ë n­íc ta lµm 3 giai ®o¹n Tõ 1965-1982 lµ giai ®o¹n khëi ®Çu cña tin häc cæ diÓn ë n­íc ta, sö dông c¸c m¸y tÝnh lín thÕ hÖ 2 vµ 3 vµo c¸c øng dông xö lý th«ng tin phôc vô nghiªn cøu khoa häc, ph©n tÝch thèng kª. Tõ 1982-1992 lµ giai ®o¹n tiÕp cËn víi m¸y vi tÝnh vµ c¸c ng«n ng÷ lËp tr×nh, c¸c phÇn mÒm c«ng cô vµ b­íc ®Çu phæ cËp xö lý th«ng tin ®¬n gi¶n trªn c¸c m¸y tÝnh c¸c nh©n trong x· héi. Tõ 1993 ®Õn nay lµ giai ®o¹n b¾t ®Çu xuÊt hiÖn thuËt ng÷ c«ng nghÖ th«ng tin trªn thÕ giíi, ®¸nh dÊu b­íc chuyÓn vÒ quan träng vÒ chÊt trong c«ng nghÖ tæ chøc vµ xö lý th«ng tin. ChÝnh c«ng nghÖ th«ng tin lµ nÒn t¶ng cho qu¸ tr×nh héi nhËp, toµn cÇu hãa. Trong vßng 10 n¨m, ngµnh viÔn th«ng cña ViÖt Nam ®· ph¸t triÓn v­ît bËc, ®Æc biÖt lµ vÒ mÆt c«ng nghÖ. TÝnh sau 15 n¨m ®æi míi, trong khi c¸c ngµnh kinh tÕ kü thuËt cña ViÖt Nam ®æi míi c«ng nghÖ trung b×nh kho¶ng 3% th× riªng ngµnh viÔn th«ng ®æi míi h¬n 90%. Sù ph¸t triÓn ®ét ph¸ cña ngµnh viÔn th«ng ®· ®­a tr×nh ®é c«ng nghÖ cña chóng ta lªn møc t­¬ng ®­¬ng víi c¸c n­íc trong khu vùc “ViÔn th«ng ViÖt Nam: ngang b»ng khu vùc, Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn sè 38, 2002 . ViÖt Nam ®· chuyÓn ®æi hÇu hÕt hÖ thèng tæng ®µi viÔn th«ng sang c«ng nghÖ sè. Chóng ta ®· ®­a hÇu hÕt nh÷ng dÞch vô cã trªn thÕ giíi vµo ViÖt Nam: Internet, ®iÖn tho¹i qua Internet, truyÒn sè liÖu, VOIP, c¸c dÞch vô ISDN vµ ASDL C¸c dÞch vô cung cÊp c«ng nghÖ ®­êng truyÒn cho Internet, xem thªm B¸o c¸o dù ¸n quèc gia “Kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö”, Bé Th­¬ng m¹i, 2001 ... Tuy hiÖn ®¹i nh­ vËy nh­ng møc ®é phæ cËp viÔn th«ng vµ Internet cña ViÖt Nam cßn thÊp h¬n nhiÒu so víi thÕ giíi. HiÖn nay møc ®é sö dông ®iÖn tho¹i trung b×nh trªn thÕ giíi lµ 18-20 m¸y/100 d©n, cßn ë ViÖt Nam míi cã 6 m¸y/100 d©n. VÒ Internet, møc ®é phæ cËp chung trªn thÕ giíi lµ 7% d©n sè, riªng khu vùc ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng lµ 3%, cßn ë ViÖt Nam chØ míi ®¹t h¬n 1.5%. “ViÔn th«ng ViÖt Nam: ngang b»ng khu vùc, Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn sè 38, 2002 Theo tÝnh to¸n cña Tæng côc B­u ®iÖn, tíi th¸ng 6 n¨m 2002 ViÖt Nam cã h¬n 1 triÖu ng­êi sö dông Internet (theo thèng kª kh«ng chÝnh thøc con sè ®ã hiÖn nay vµo kho¶ng 2.5 triÖu) vµ theo c¸c hîp ®ång ®· ký th× cã 2500 ®¹i lý Internet. Nh­ng ®iÒu quan träng lµ gi¸ c­íc sö dông ®iÖn tho¹i vµ Internet cßn qu¸ cao, gÊp 2-3 lÇn nhiÒu n­íc trong khu vùc. ChÊt l­îng dÞch vô cßn nhiÒu h¹n chÕ do ViÖt Nam ph¸t triÓn sau thÕ giíi vµ do c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cßn nhiÒu bÊt cËp kh«ng khuyÕn khÝch ®­îc c¹nh tranh. Ngµy 23/8/2001 chÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh 55/2001-N§-CP vÒ qu¶n lý, cung cÊp vµ sö dông dÞch vô Internet, thay thÕ cho nghÞ ®Þnh sè 2-CP n¨m 1997. N¨m 2002, Tæng côc B­u ®iÖn ®· chÝnh thøc cÊp giÊy phÐp cung cÊp dÞch vô vµ kÕt nèi Internet cho hai nhµ cung cÊp míi lµ FPT vµ Vietel, chÊm døt sù ®éc quyÒn cña VDC trong vai trß IXP (nhµ cung cÊp ®­êng truyÒn Internet) duy nhÊt tr­íc ®ã. VÒ nguån nh©n lùc c«ng nghÖ th«ng tin, tÝnh ®Õn n¨m 2001 ®éi ngò c¸n bé chuyªn m«n trong trong ngµnh nµy kho¶ng 20000 ng­êi trong ®ã cã 2000 ng­êi chuyªn vÒ phÇn mÒm tin häc. Ngoµi ra cßn cã h¬n 50000 ng­êi ViÖt Nam ë n­íc ngoµi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nµy. B¸o c¸o dù ¸n quèc gia “Kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö”, Bé Th­¬ng m¹i, 2001 B¶y tr­êng lín ë Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ c¸c tØnh miÒn Trung ®­îc nhµ n­íc hç trî ®Çu t­ cho c¸c khoa c«ng nghÖ th«ng tin víi môc tiªu ®µo t¹o kho¶ng 2000 cö nh©n vµ kü s­ tin häc mçi n¨m. Trung b×nh mét n¨m cã kho¶ng 3500 ng­êi ®­îc ®µo t¹o c¬ b¶n vÒ tin häc, nh­ng so theo møc b×nh qu©n ®Çu ng­êi th× ta cßn kÐm Singapore kho¶ng 50 lÇn. Nh×n chung, n­íc ta cßn thiÕu nh©n lùc vÒ c«ng nghÖ th«ng tin, ®Æc biÖt lµ chuyªn gia phÇn cøng, ®ång thêi c¸c chuyªn gia ViÖt Nam còng cßn h¹n chÕ trong n¨ng lùc xö lý c¸c hÖ thèng vµ c¸c phÇn mÒm øng dông toµn côc víi quy m« lín do chÊt l­îng vµ h×nh thøc ®µo t¹o cßn nhiÒu bÊt cËp. MÆt kh¸c, mét phÇn lùc l­îng c¸n bé ®­îc ®µo t¹o vÒ c«ng nghª th«ng tin l¹i kh«ng ®­îc sö dông ®óng vÞ trÝ. 4.2.2 Møc ®é s½n sµng cho TM§T C¸c øng dông c«ng nghÖ vµ TM§T trªn thÕ giíi ®· ®­îc giíi thiÖu trªn c¸c b¸o PCWorld ViÖt Nam, §iÖn tö vµ tin häc, Tin häc vµ ®êi sèng...vµ trong ch­¬ng tr×nh “Sù lùa chän cho t­¬ng lai” cña VTV3 §µi truyÒn h×nh ViÖt Nam trong mÊy n¨m gÇn ®©y. Trong kho¶ng thêi gian tõ n¨m 1999 ®Õn nay, ®· cã nhiÒu cuéc héi th¶o chuyªn ®Ò vÒ øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµ TM§T víi sù tham gia cña mét sè c«ng ty tin häc tÇm cì quèc tÕ nh­ IBM, INTEL do Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam (VCCI) vµ Bé Th­¬ng m¹i tæ chøc. Nhê c¸c biÖn ph¸p tuyªn truyÒn ®ã, giíi doanh nghiÖp vµ c¸c c¬ quan chÝnh phñ ®· cã ®­îc hiÓu biÕt phÇn nµo vÒ TM§T. Tuy nhiªn, nhËn thøc ®ã chØ míi ë tÇm kiÕn thøc bÒ ngoµi, cßn møc ®é øng dông TM§T vµo ho¹t ®éng kinh doanh vµ c¸c dÞch vô c«ng (public services) th× míi chØ ë b­íc s¬ khëi. RÊt nhiÒu ng­êi vµ nhiÒu c¬ quan qu¶n lý vÉn cßn hiÓu TM§T chØ lµ bu«n b¸n qua m¹ng, ch­a nhËn thøc ®­îc vai trß cña TM§T trong nÒn kinh tÕ héi nhËp, toµn cÇu ho¸. MÆt kh¸c, c¸c ho¹t ®éng phæ cËp kiÕn thøc th­êng nghiªng nhiÒu vÒ qu¶ng c¸o siªu thÞ ®iÖn tö, c¸c cöa hµng ¶o hoÆc tiÕp cËn TM§T chØ ë mét trong c¸c h×nh th¸i ho¹t ®éng cã liªn quan. NhiÒu c¬ quan nhµ n­íc cßn cho r»ng TM§T lµ c«ng viÖc cña Bé Th­¬ng m¹i vµ Tæng Côc B­u ®iÖn. NhËn thøc nh­ vËy g©y c¶n trë cho qu¸ tr×nh nhanh chãng hoµn thiÖn kü thuËt TM§T nh­ mmägi¶i ph¸p tæng thÓ cho toµn bé c¸c c¬ së h¹ tÇng cÇn thiÕt cho ph­¬ng thøc th­¬ng m¹i nµy. ViÖc nhËn thøc thiÕu ®Çy ®ñ vÒ néi dung vµ ý nghÜa cña TM§T kh«ng chØ x¶y ra riªng ë ViÖt Nam mµ cßn ë nhiÒu n­íc kh¸c, kÓ c¶ mét sè n­íc ph¸t triÓn. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2002, c¶ n­íc cã kho¶ng h¬n 6000 doanh nghiÖp nhµ n­íc, 38.000 doanh nghiÖp t­ nh©n vµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. Sè doanh nghiÖp cã øng dông c«ng nghÖ th«ng tin, tham gia TM§T chØ chiÕm tû lÖ rÊt nhá. ChØ cã kho¶ng 2% doanh nghiÖp cã trang web riªng, 8% tham gia cã tÝnh chÊt phong trµo hoÆc míi b¾t ®Çu nghiªn cøu sö dông, cßn l¹i 90% ch­a tham gia vµ thËm chÝ ch­a biÕt c¸ch sö dông. Ngay t¹i t¹i thñ ®« Hµ Néi hiÖn nay chØ cã kho¶ng 24 % doanh nghiÖp cã trang web riªng, nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá thËm chÝ kh«ng cã c¶ m¸y Fax lÉn m¸y vi tÝnh. “KhÝa c¹nh v¨n hãa trong TM§T”, NXB CTQG, Hµ Néi, 2003 B¶ng 4: Tû lÖ c¸c ®¬n vÞ ë Hµ Néi cã trang web riªng Danh môc nhãm Kh«ng Cã 1. C¸c bé, c¬ quan qu¶n lý cÊp ngµnh 67% 27% 2. C¸c doanh nghiÖp khèi quèc doanh 79% 21% 3. C¸c doanh nghiÖp t­ nh©n 76% 24% 5. C¸c lo¹i kh¸c 100% Tæng céng 75% 24% Nguån: C«ng ty InvestConsult Group, Hµ Néi, 2003 Trong sè c¸c doanh nghiÖp ®· tham gia vµo TM§T, c¸c doanh nghiÖp lín chiÕm 69%. Trong giao dÞch TM§T c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu dõng l¹i ë kh©u trao ®æi th«ng tin vµ ®Æt hµng, trong ®ã 55% ch­a ®¹t ®­îc kÕt qu¶ mong muèn, 58% gÆp khã kh¨n vÒ phÇn cøng, 37% ch­a ®ñ nh©n lùc ®¹t tr×nh ®é t­¬ng øng, 97% ch­a thanh to¸n qua ng©n hµng. Theo sè liÖu tæng hîp tõ 3 c«ng ty VASC, VDC vµ FPT, ®Õn hÕt th¸ng 6 n¨m 2003 cã 3000 doanh nghiÖp trong n­íc thuéc ®ñ mäi lo¹i thµnh phÇn ®· thuª hoÆc nhê ®Æt trang web cña m×nh lªn m¸y chñ (server) cña c¸c ISP (nhµ cung cÊp dÞch vô Internet) nµy nh»m môc ®Ých giíi thiÖu th«ng tin tiÕp thÞ. Tuy nhiªn, c¸c website nµy cã néi dung rÊt “kh« cøng”, thiÕu cËp nhËt vµ tèc ®é truy cËp chËm dÉn ®Õn hiÖu qu¶ t­¬ng t¸c kh«ng cao, sè l­îng ng­êi truy cËp còng h¹n chÕ. Cã thÓ nãi, ®a sè c¸c doanh nghiÖp ch­a thËt sù s½n sµng cho TM§T. Theo ®iÒu tra cña tæ chøc nghiªn cøu kinh tÕ EIU, møc ®é e-readiness cña ViÖt Nam n»m trong nhãm cuèi b¶ng trong tæng sè c¸c n­íc ®­îc xÕp h¹ng trªn thÕ giíi. N¨m 2001 ViÖt Nam xÕp h¹ng 58/60, n¨m 2002 lµ 56/60. “Th¸ch thøc cò - c¬ héi míi”, Thêi b¸o Kinh tÕ Sµi Gßn sè 52, 2002 Cã nhiÒu lý do khiÕn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn ngÇn ng¹i khi tham gia TM§T. VÊn ®Ò bøc xóc nhÊt chÝnh lµ ë kh©u con ng­êi chØ ®¹o qu¶n lý vµ thùc hiÖn. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp ®Òu thiÕu vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghÖ kü thuËt phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh còng nh­ thuª nh÷ng ng­êi qu¶n lý cã chuyªn m«n tèt, thµnh th¹o vÒ c«ng nghÖ th«ng tin. NhiÒu doanh nghiÖp cßn ch­a tin t­ëng vµo kh¶ n¨ng ®em l¹i lîi nhuËn cña TM§T do thãi quen cña ng­êi tiªu dïng ViÖt Nam khi mua s¾m vÉn lµ “xem tËn m¾t, sê tËn tay”. H¹ tÇng kü thuËt cßn yÕu, trong ®ã tèc ®é ®­êng truyÒn thÊp vµ gi¸ thuª cßn cao so víi kh¶ n¨ng còng lµ mét trë ng¹i. H¬n n÷a, ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu cho giao dÞch TM§T lµ ph­¬ng thøc thanh to¸n ®iÖn tö vÉn cßn ®ang ë møc ®é ph¸t triÓn thÊp, ®a sè c¸c tr­êng hîp ®Òu ph¶i phô thuéc vµo ph­¬ng thøc thanh to¸n truyÒn thèng. NhiÒu doanh nghiÖp coi ®©y lµ rµo c¶n chÝnh ®èi víi viÖc øng dông ®Çy ®ñ TM§T. Bao trïm lªn tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò trªn, sù thiÕu v¾ng mét khung ph¸p lý vÒ TM§T còng lµm cho ho¹t ®éng nµy trë nªn manh món vµ thiÕu mét c¬ së v÷ng ch¾c. Tuy vËy, ë ViÖt Nam vÉn cã nh÷ng hÖ thèng TM§T ®ang tån t¹i vµ ho¹t ®éng ®¾c lùc, vÝ dô nh­ www.vietetrade.com vµ www.bvom.com, n¬i hµng ho¸ vµ c¬ héi mua b¸n ®­îc giao tiÕp chuyªn nghiÖp vµ miÔn phÝ. HÖ thèng TM§T nµy ®· bÒn bØ n»m trong c¸c danh môc ®Þa chØ quan träng nhÊt cña ViÖt Nam trªn hÖ thèng næi tiÕng toµn cÇu Google.com vµ Excite.com tõ h¬n hai n¨m nay. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ho¹t ®éng tÝch cùc ë ®©y v× hÖ thèng nµy mang l¹i sù thiÕt thùc vµ gÇn gòi víi doanh nghiÖp vµ h¬n hÕt lµ v× nh÷ng c¬ héi thùc sù ®­îc më ra tõ ph­¬ng ph¸p lµm viÖc chuyªn nghiÖp. Ngoµi ra, ngµy cµng nhiÒu c«ng ty cã chiÕn l­îc tham gia TM§T rÊt cô thÓ, vµ ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh. C«ng ty th­¬ng m¹i An Dan (Gami Group) lµ mét trong nh÷ng c«ng ty ®i ®Çu trong ¸p dông TM§T vµo kinh doanh. An Dan cã 4 website trong ®ã website www.nhaxinh.com.vn vÒ bÊt ®éng s¶n ho¹t ®éng rÊt hiÖu qu¶. BÊt cø ai cã nhu cÇu ®Òu cã thÓ ®¨ng ký lµ thµnh viªn cña An Dan ®Ó giíi thiÖu tµi s¶n b¸n hoÆc cho thuª. Th«ng tin kh¸ch hµng truy cËp trªn website nµy th­êng xuyªn ®­îc cËp nhËt vÒ thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, xu h­íng vµ së thÝch cña kh¸ch hµng, giíi thiÖu mua vµ b¸n. Tõ khi website nµy ®­îc giíi thiÖu tõ n¨m 2000 ®Õn nay, ®· cã 50 c¨n nhµ ®­îc ®em ra b¸n. Gi¶i thÝch vÒ ho¹t ®éng cña m×nh, c«ng ty cho biÕt muèn ®Æt nÒn t¶ng ph¸t triÓn cho t­¬ng lai. ë mét ®iÓn h×nh kh¸c, qua website riªng, c«ng ty Ph¸t Thµnh ë thµnh phè Hå ChÝ Minh t×m ®­îc c¬ héi xuÊt khÈu s¶n phÈm nhùa trÞ gi¸ 100.000 USD sang PhÇn Lan. Hay gÇn ®©y, h×nh thøc kinh doanh s¸ch qua m¹ng còng ®­îc ph¸t triÓn kh¸ rÇm ré, ®i ®Çu lµ nhµ s¸ch Minh Khai vµ trung t©m TiÒn phong-VDC. DÞch vô viÖc lµm trùc tuyÕn Vietnamworks.com còng trë thµnh mét cÇu nèi rÊt thµnh c«ng gi÷a nhµ tuyÓn dông vµ ng­êi t×m viÖc qua kªnh nép hå s¬ trùc tuyÕn víi hµng tr¨m viÖc lµm ®­îc cËp nhËt hµng ngµy. Ngoµi ra, hµng lo¹t c¸c trang web ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ kh¸c cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô du lÞch vµ v¨n ho¸ còng ®ang ®em l¹i diÖn m¹o vµ tiÒm n¨ng míi cho TM§T ViÖt Nam. Liªn quan ®Õn dÞch vô c«ng, c¸c thµnh phè lín nh­ Thµnh phè Hå ChÝ Minh, §µ N½ng ®· thùc hiÖn b­íc ®Çu m« h×nh chÝnh phñ ®iÖn tö (e-government) ë mét sè khu vùc víi môc tiªu rót ng¾n thêi gian vµ t¨ng hiÖu qu¶ trong viÖc xö lý c¸c thñ tôc hµnh chÝnh. ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, nÕu tr­íc ®©y mét doanh nghiÖp ph¶i chê 15 ngµy míi cã ®­îc giÊy phÐp kinh doanh kÓ tõ ngµy ®¨ng ký th× hiÖn nay, viÖc ®¨ng ký vµ cÊp phÐp nµy chØ mÊt tõ 3 ®Õn 5 giê ®ång hå, tiÕt kiÖm rÊt nhiÒu chi phÝ vµ c«ng søc cho céng ®ång doanh nghiÖp vµ nh©n d©n. Nh×n chung, phÇn lín c¸c ho¹t ®éng TM§T thêi gian qua chØ míi trªn h­íng biÓu thÞ sù h­ëng øng ®èi víi xu thÕ ph¸t triÓn cña TM§T trªn thÕ giíi vµ cßn ph©n t¸n, thiÕu tÝnh ®ång bé vµ hÖ thèng. §ã lµ do mét m«i tr­êng thùc sù vµ toµn diÖn cho TM§T (xem phÇn 4 ch­¬ng I) ch­a h×nh thµnh. Ho¹t ®éng TM§T ë ViÖt Nam muèn thùc sù s«i ®éng còng ph¶i chê thªm mét thêi gian n÷a ®Ó héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt. MÆc dï vËy c¸c ho¹t ®éng ®ã cho thÊy tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña TM§T ë ViÖt Nam lµ rÊt râ rµng. §· ®Õn lóc chÝnh phñ cÇn b¾t tay vµo t¹o ra mét m«i tr­êng th«ng tho¸ng, ®Çy ®ñ vµ ®ång bé khuyÕn khÝch TM§T ë ViÖt Nam vµ s½n sµng ¸p dông TM§T trªn c¶ n­íc ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng CNH - H§H ®Êt n­íc vµ chñ ®éng héi nhËp s©u réng h¬n vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. 4.3 X©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ héi nhËp TM§T toµn cÇu Theo kinh nghiÖm trªn thÕ giíi, viÖc tiÕp cËn TM§T mét c¸ch tæng thÓ vµ v÷ng ch¾c cÇn ®­îc tiÕn hµnh qua nhiÒu b­íc vµ nhiÒu giai ®o¹n: (i) H×nh thµnh mét hÖ thèng quan ®iÓm vµ nguyªn t¾c chØ ®¹o TM§T (ii) Phæ cËp kiÕn thøc vµ nhËn thøc vÒ TM§T tíi c¸c doanh nghiÖp vµ tõng c¸ nh©n (iii) X¸c ®Þnh c¸c c¶n trë hiÖn h÷u trong n­íc vµ trong khu vùc ®èi víi TM§T. Tõ ®ã, qu¸ tr×nh x©y dùng mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn TM§T phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Æc thï cña tõng n­íc míi cã thÓ ®­îc tiÕn hµnh. ViÖc thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn TM§T th­êng gåm c¸c b­íc: (i) x©y dùng mét ch­¬ng tr×nh tæng thÓ vÒ TM§T xuÊt ph¸t tõ c¸c nguyªn t¾c chØ ®¹o khung (ii) §Ò ra c¸c ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cô thÓ cho tõng lÜnh vùc vµ triÓn khai ®ång bé c¸c ch­¬ng tr×nh ®ã. Thùc tÕ TM§T trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam thêi gian qua cho thÊy ho¹t ®éng TM§T chñ yÕu lµ do c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh. ChÝnh phñ cã nhiÖm vô chñ yÕu lµ t¹o m«i tr­êng vµ xóc tiÕn, nh­ng chÝnh phñ sÏ ®i tiªn phong trong xuÊt x©y dùng chiÕn l­îc vµ sè ho¸ c¸c dÞch vô c«ng. 4.3.1 C¸c ch­¬ng tr×nh chÝnh phñ ®· triÓn khai vÒ TM§T MÆc dï chÝnh phñ ViÖt Nam ch­a cã tuyªn bè chÝnh thøc nµo vÒ TM§T nh­ng trªn thùc tÕ chÝnh phñ ®· cã nh÷ng b­íc ®i ch¾c ch¾n vµ bµi b¶n. Cã thÓ nãi vÊn ®Ò ®Æt ra hiÖn nay cña ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ cã chÊp nhËn TM§T hay kh«ng mµ lµ sÏ ¸p dông TM§T sao cho phï hîp víi lîi Ých, ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh cña ViÖt Nam, cã tÝnh ®Õn m«i tr­êng quèc tÕ vµ khu vùc. Bªn c¹nh nh÷ng chØ thÞ, nghÞ quyÕt vÒ ph¸t triÓn vµ øng dông c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghiÖp phÇn mÒm nh­ NghÞ quyÕt 49/CP, NghÞ quyÕt 07/2000, ChØ thÞ 58-CT/TW, QuyÕt ®Þnh 128/2000 Ttg..., ngay tõ n¨m 1998 chÝnh phñ ®· giao cho Bé Th­¬ng m¹i vµ Tæng Côc B­u ®iÖn x©y dùng ph­¬ng ¸n tõng b­íc tham gia vµ ¸p dông TM§T ë ViÖt Nam. Cuèi n¨m 1999, chÝnh phñ quyÕt ®Þnh chi 1 tû ®ång dÓ thùc hiÖn dù ¸n “Kü thuËt TM§T” bao gåm 14 dù ¸n phô nh»m môc ®Ých chuÈn bÞ cho TM§T mét c¸ch toµn diÖn vÒ c¸c mÆt nhËn thøc cña c«ng chóng, c¬ së ph¸p lý, c¬ së kü thuËt, b¶o mËt, thanh to¸n ®iÖn tö, tiªu chuÈn ho¸ ngµnh, b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng, ®¶m b¶o an ninh quèc gia, qu¶n lý cña nhµ n­íc, qu¶n lý nguån nh©n lùc... vµ ®· bæ nhiÖm cho c¸c tæ chøc cã liªn quan ®Ó thùc hiÖn. Dù ¸n nµy ®­îc ®Æt d­íi sù ®iÒu hµnh cña Ban Th­¬ng m¹i ®iÖn tö thuéc Bé Th­¬ng m¹i. Cuèi n¨m 2001, kÕt qu¶ dù ¸n ®· ®­îc tr×nh lªn chÝnh phñ phª duyÖt. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµ tham gia c¸c ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc, ViÖt Nam ®· tham gia th¶o luËn vµ ký kÕt c¸c cam kÕt vÒ TM§T. Trong APEC, ViÖt Nam ®· tho¶ thuËn tham gia vµo “Ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng vÒ TM§T cña APEC”. Trong ASEAN, ViÖt Nam tham gia ho¹t ®éng trong TiÓu ban ®iÒu phèi vÒ TM§T (CCEC) cña ASEAN. Ngµy 24/11/2000, Thñ t­íng chÝnh phñ Phan V¨n Kh¶i ®· ký “HiÖp ®Þnh khung vÒ E-ASEAN” kh¼ng ®Þnh cam kÕt cña ViÖt Nam trong viÖc ph¸t triÓn kh«ng gian ®iÖn tö vµ TM§T trong khu«n khæ c¸c n­íc ASEAN. Tuy vËy, so víi tèc ®é ph¸t triÓn cña TM§T trªn thÕ giíi th× c¸c hµnh ®éng cña chóng ta vÉn cßn chËm vµ ch­a ®Çy ®ñ. Cho ®Õn nay, lé tr×nh tæng thÓ trong ®­îc kiÕn nghÞ trong “Dù ¸n Kü thuËt TM§T” vÉn cßn ®ang trong qu¸ tr×nh xem xÐt phª duyÖt. Chóng ta vÉn ch­a cã mét ®Çu mèi ë tÇm quèc gia ®Ó ®iÒu hµnh, chØ ®¹o gióp chÝnh phñ ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn ph¸t triÓn TM§T hoÆc phèi hîp c¸c nç lùc chung cña c¸c ngµnh c¸c cÊp cã liªn quan trong qu¸ tr×nh triÓn khai vµ øng dông TM§T (Bé Th­¬ng m¹i ®· ®Ö tr×nh kiÕn nghÞ thµnh lËp Héi ®ång quèc gia vÒ TM§T). 4.3.2 Mét sè kiÕn nghÞ vÒ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn TM§T ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi Kinh tÕ ViÖt Nam ®ang cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc vµ m¹nh mÏ theo xu thÕ héi nhËp vµ triÓn khai thùc c¸c cam kÕt CEPT/AFTA, HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Mü vµ tham gia tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). Trong n­íc, qu¸ tr×nh tiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, khung luËt ph¸p vÒ th­¬ng m¹i vµ tæ chøc, s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n... ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn râ rÖt. Song song víi nh÷ng thuËn lîi ®ã, n­íc ta vÉn cßn ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ cßn l¹c hËu so víi thÕ giíi, søc c¹nh tranh kÐm vµ thiÕu vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn. Trong bèi c¶nh ®ã, viÖc øng dông vµ ph¸t triÓn TM§T cÇn ®­îc thùc hiÖn trªn 3 quan ®iÓm c¬ b¶n: (i) TM§T ph¶i ®­îc nh×n nhËn vµ xö lý trªn b×nh diÖn toµn x· héi (ii) TM§T cÇn ®­îc nh×n nhËn võa nh­ mét c¬ héi, võa nh­ mét th¸ch thøc ®ßi hái sù hiÓu biÕt vÒ tinh thÇn vµ tr¸ch nhiÖm quèc gia (iii) CÇn tranh thñ tèi ®a c¸c nguån lùc vµ hç trî tõ bªn ngoµi. Trªn c¸c quan ®iÓm nµy, mét sè h­íng ho¹t ®éng cÇn ®­îc tËp trung xem xÐt nh­ sau Hç trî vÒ c¬ së h¹ tÇng, phæ biÕn kiÕn thøc vÒ TM§T ®Õn mäi doanh nghiÖp vµ ng­êi d©n trªn c¬ së th­êng xuyªn tuyªn truyÒn qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, c¸c cuéc héi th¶o..., phæ cËp ho¸ Internet th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cÊp ®¹i häc vµ phæ th«ng; ®¶m b¶o kü thuËt vµ gi¶m c­íc viÔn th«ng, phÝ truy cËp; ®­a ®Çu t­ vÒ c¬ së h¹ tÇng cho TM§T vµo kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ hµng n¨m, ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ thuÕ vµ thñ tôc cho c¸c ®¬n vÞ tham gia ch­¬ng tr×nh TM§T vµ kinh doanh c«ng nghÖ th«ng tin. Thóc ®Èy hîp t¸c quèc tÕ vµ khu vùc trªn c¸c lÜnh vùc ph¸p lý, khoa häc c«ng nghÖ; c¸c c¸n bé ngµnh vµ c¸c ®¬n vÞ qu¶n lý ký kÕt c¸c tho¶ thuËn hîp t¸c triÓn khai mét sè thö nghiÖm víi c¸c n­íc khu vùc vÒ th­¬ng m¹i, thuÕ, kü thuËt ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n TM§T quèc gia theo tiªu chuÈn quèc tÕ; tr­íc m¾t nªn thóc ®Èy c¸c ch­¬ng tr×nh hîp t¸c trong APEC, ASEAN vµ tham gia ch­¬ng tr×nh TRADEPOINT (t©m ®iÓm mËu dÞch) cña Liªn HiÖp Quèc nh­ mét thÝ ®iÓm cã liªn quan tíi TM§T vµ giíi h¹n trong lÜnh vùc thóc ®Èy bu«n b¸n gi÷a c¸c c«ng ty võa vµ nhá trªn thÕ giíi, ®Çu mèi Tradepoint nªn ®­îc ®Æt ë c¸c thµnh phè cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ h¹ tÇng th«ng tin tèt. T¹o m«i tr­êng tin cËy vµ an toµn cho c¸c giao dÞch qua viÖc x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt ®¶m b¶o thõa nhËn tÝnh ph¸p lý cña c¸c giao dÞch TM§T vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp trong TM§T trªn c¸c néi dung ch÷ ký ®iÖn tö vµ hîp ®ång ®iÖn tö, tiªu chuÈn ho¸, cung cÊp c¸c dÞch vô x¸c thùc (CA), s¶n phÈm mËt m·; phæ biÕn c¸c biÖn ph¸p chèng truy cËp bÊt hîp ph¸p, ®Ò phßng tin tÆc, ®Ò ra c¸c quy ®Þnh xö lý vÒ vi ph¹m bÝ mËt an toµn riªng t­, thuÕ quan vµ b¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn vµ nguyªn t¾c quèc tÕ. Hç trî ®µo t¹o kiÕn thøc vÒ qu¶n lý dù ¸n TM§T qua kho¸ ®µo t¹o ng¾n h¹n vµ dµi h¹n, trao ®æi kinh nghiÖm gi÷a c¸c nhµ qu¶n lý vµ c¸c doanh nghiÖp. Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng th«ng tin vµ ho¹t ®éng chuÈn ho¸ th«ng tin, gi¶m dÇn ®éc quyÒn nhµ n­íc trong ngµnh th«ng tin viÔn th«ng, khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia c¹nh tranh, ®Æc biÖt chó ý ®Õn c¸c c«ng ty viÔn th«ng uy tÝn trªn quèc tÕ ®Ó tËn dông c¬ héi tiÕp thu c«ng nghÖ cao; thµnh lËp c¸c trung t©m khoa häc nghiªn cøu øng dông vÒ TM§T; hoµn chØnh c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o c¸n bé c«ng nghÖ th«ng tin vµ nh©n lùc øng dông TM§T trong c¸c tr­êng ®¹i häc, mêi chuyªn gia vµ göi ng­êi ®i ®µo t¹o ë n­íc ngoµi. (HiÖn nay nhµ n­íc ®· cã quyÕt ®Þnh më cöa thÞ tr­êng c«ng nghÖ th«ng tin cho c¸c c«ng ty n­íc ngoµi vµo ®Çu t­ d­íi h×nh thøc liªn doanh nh­ng vÉn chñ tr­¬ng nhµ n­íc së h÷u 51%.) Thµnh lËp ®Çu mèi quèc gia cã sù tham gia cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn cã liªn quan lµm c«ng t¸c t­ vÊn vµ gióp chÝnh phñ ho¹ch ®Þnh ch­¬ng tr×nh ®iÒu hµnh c«ng t¸c ph¸t triÓn TM§T trong c¶ n­íc mét c¸ch ®ång bé vµ toµn diÖn. Trong c¸c ®Þnh h­íng trªn, vÊn ®Ò xuyªn suèt nhÊt lµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho c«ng nghÖ th«ng tin nãi chung vµ TM§T nãi riªng, v× con ng­êi lu«n lµ nh©n tè trung t©m cña mäi sù ph¸t triÓn, tõ kh©u qu¶n lý ®iÒu hµnh ®Õn trùc tiÕp thùc hiÖn. Trong ®iÒu kiÖn tr×nh ®é khoa häc c¬ b¶n vµ c«ng nghÖ cßn thÊp, vèn ®Çu t­ Ýt, ViÖt Nam kh«ng thÓ tù m×nh ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghÖ trong ®iÒu kiÖn c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi ®· tiÕn rÊt xa. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn hîp lý v× vËy lµ “®øng trªn vai ng­êi khæng lå”, nghÜa lµ tËn dông thµnh tùu ph¸t triÓn ®· cã trªn thÕ giíi vµ nghiªn cøu ¸p dông vµo ViÖt Nam. Nhê ®ã, chóng ta cã thÓ rót ng¾n thêi gian vµ tiÕt kiÖm tiÒn b¹c ®Çu t­ vµo nghiªn cøu ph¸t triÓn, ®ång thêi thùc hiÖn qu¸ tr×nh “®i t¾t, ®ãn ®Çu” c«ng nghÖ tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. Khi thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®ã, ViÖt Nam cã mét lîi thÕ rÊt c¬ b¶n lµ nguån nh©n lùc. NhiÒu chuyªn gia trªn thÕ giíi ®· nhËn xÐt lîi thÕ so s¸nh cña ViÖt Nam trong toµn cÇu ho¸ kinh tÕ n»m ë chÝnh con ng­êi ViÖt Nam víi t­ chÊt th«ng minh, s¸ng t¹o, tÝnh cÇn cï chÞu khã vµ kh¶ n¨ng thÝch øng nhanh víi c«ng nghÖ míi, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc øng dông c¸c phÇn mÒm c«ng nghÖ th«ng tin. §iÒu nµy ®· ®­îc nhiÒu h·ng ngo¹i quèc cã uy tÝn nh­ CrÐdit Lyonais, Pepsicola, Caterpillar hay Microsoft x¸c nhËn; khi thuª dïng ng­êi ViÖt Nam qu¶n lý th«ng tin cña h·ng, hä nhËn thÊy c¸c nh©n viªn ViÖt Nam ®· n¾m rÊt v÷ng c¸c c«ng t¸c phøc t¹p chØ qua mét thêi gian ®µo t¹o vµ thùc tËp rÊt ng¾n. Nguån nh©n lùc ®Ó tham gia vµo ph¸t triÓn TM§T cña n­íc ta rÊt lín v× n­íc ta cã lùc l­îng sinh viªn dåi dµo tèt nghiÖp ®¹i häc hµng n¨m tõ c¸c chuyªn ngµnh kh¸c nhau. Cuéc thi “TrÝ tuÖ ViÖt Nam” do VTV3 §µi TruyÒn h×nh ViÖt Nam vµ c¸c cuéc thi viÕt phÇn mÒm tin häc kh¸c cho thÊy kh¶ n¨ng øng dông vµ s¸ng t¹o c«ng nghÖ th«ng tin kh«ng chØ giíi h¹n trong c¸c tr­êng ®¹i häc chuyªn vÒ lÜnh vùc nµy. H¬n n÷a, ho¹t ®éng trong lÜnh vùc TM§T ®ßi hái sè l­îng lín chuyªn gia c¸c chuyªn ngµnh kh¸c nhau tõ qu¶n lý, kinh doanh, khoa häc kü thuËt ®Õn x· héi nh©n v¨n. Do vËy viÖc ¸p dông TM§T sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho nguån nh©n lùc nµy ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng. TËn dông tèt lîi thÕ ®ã sÏ lµ ch×a kho¸ ®Ó më ra thµnh c«ng trong øng dông th­¬ng m¹i TM§T ë ViÖt Nam. Tuy vËy nguån nh©n lùc cho TM§T cña ViÖt Nam còng cßn nhiÒu h¹n chÕ (xem phÇn 4.1). V× thÕ cÇn cã nh÷ng ®iÒu chØnh vµ ®æi míi trong ph­¬ng thøc ®µo t¹o ë c¸c tr­êng ®¹i häc vµ phæ th«ng, ®­a øng dông tin häc vµo ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o, lËp thªm c¸c khoa ®µo t¹o vÒ TM§T ë tr×nh ®é ®¹i häc vµ cao h¬n. Më réng hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc ®µo t¹o c«ng nghÖ th«ng tin vµ c¸c lÜnh vùc kh¸c còng lµ mét h­íng kh¾c phôc c¸c h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ vµ ph¸t huy nh©n tè con ng­êi thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh øng dông réng r·i TM§T ë n­íc ta. Trong thêi gian tõ 2001 ®Õn 2005, TM§T ViÖt Nam h­íng vµo môc tiªu d­a ho¹t ®éng nµy øng dông an toµn trªn kh¾p c¶ n­íc, tuyªn truyÒn n©ng cao nhËn thøc, tr×nh ®é sö dông m¸y tÝnh còng nh­ dÞch vô m¹ng ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan chÝnh phñ vµ ng­êi tiªu dïng tiÕp xóc víi ph­¬ng thøc kinh doanh tiªn tiÕn cña thÕ giíi. Nh×n xa h¬n, víi nç lùc cña toµn x· héi vµ nh÷ng b­íc ®i v÷ng ch¾c cña chÝnh phñ, ch¾c ch¾n TM§T ViÖt Nam sÏ cã nhiÒu ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vµ t×m ®­îc chç ®øng v÷ng ch¾c trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, gãp phÇn ®­a th­¬ng m¹i n­íc nhµ hoµ nhËp chung víi thÕ giíi theo xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ h­íng ®Õn nÒn kinh tÕ tri thøc. KÕt luËn Sù ra ®êi cña xa lé th«ng tin, ®Æc biÖt lµ c¸c øng dông c«ng nghÖ th«ng tin dùa trªn kü thuËt sè, m¸y tÝnh x¸ch tay, l­u tr÷ d÷ liÖu vµ hÖ thèng lµm viÖc network ®· ®­a ®Õn kh¸i niÖm nÒn kinh tÕ sè hãa vµ lµ ®éng lùc chñ yÕu cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ®ang biÕn ®æi s©u s¾c nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ t¸c ®éng ®Õn tõng quèc gia. Vai trß cña c«ng nghÖ th«ng tin vµ TM§T ®èi víi nÒn kinh tÕ thêi kú hËu c«ng nghiÖp kh«ng cßn ai nghi ngê ®­îc n÷a. Ng­êi Mü hiÖn nay ®ang ®øng ®Çu vÒ c«ng nghÖ th«ng tin vµ ng­êi NhËt ®· quyÕt ®Þnh bá ra hµng ngh×n tû ®è la ®Ó giµnh ®­îc vÞ trÝ ®ã. Hµn Quèc còng ®Æt môc tiªu ph¶i b¾t kÞp NhËt, Mü. Ên §é tõ l©u ®· x¸c ®Þnh c«ng nghÖ th«ng tin lµ träng t©m trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña hä.Trung Quèc hiÖn cã thÕ m¹nh tuyÖt ®èi trªn thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu ®å ch¬i trÎ em, hµng dÖt may vµ ®å gia dông nh­ng hä còng tuyªn bè s½n sµng bá ba thÕ m¹nh ®ã ®Ó ®i vµo c«ng nghÖ th«ng tin. Internet vµ m¹ng WWW, mét thµnh tùu trong øng dông c«ng nghÖ th«ng tin, ®­îc ®¸nh gi¸ lµ ph¸t kiÕn vÜ ®¹i nhÊt thÕ kû 20. “C«ng nghÖ th«ng tin vµ t¸c ®éng cña nã”, T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 2, 2002 TM§T qua m¹ng Internet ®­îc chê ®îi sÏ lµ mét trong c¸c xu h­íng ph¸t triÓn nhÊt trong c¸c xu h­íng th­¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn nay. TM§T lµm thay ®æi m¹nh mÏ ph­¬ng thøc th­¬ng m¹i truyÒn thèng, xãa mê ranh giíi ®Þa lý trong giao l­u bu«n b¸n gi÷a c¸c quèc gia nhê ®em l¹i kh¶ n¨ng giao dÞch trùc tuyÕn liªn tôc vµ kh«ng h¹n chÕ. ViÖc øng dông TM§T gióp tiÕt kiÖm chi phÝ trong s¶n xuÊt, giao dÞch vµ b¸n hµng còng nh­ më ra nhiÒu c¬ héi th©m nhËp thÞ tr­êng vµ thóc ®Èy c¹nh tranh trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®­îc sè ho¸ vµ vËn hµnh trªn c¸c siªu xa lé th«ng tin, c¸c m¹ng l­íi m¸y tÝnh lan to¶ kh¾p n¬i; chu chuyÓn th«ng tin trë thµnh nguån sèng cña nÒn kinh tÕ. Tõ ®ã, c¸c quan niÖm truyÒn thèng vÒ së h÷u, ph­¬ng thøc trao ®æi, l­u th«ng, ph©n phèi, t©m lý tiªu dïng vµ ph­¬ng thøc qu¶n lý kinh doanh ®Òu sÏ thay ®æi. §iÒu nµy ®ßi hái c¸c n­íc ph¶i cã sù ®iÒu chØnh mét c¸ch toµn diÖn c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ v¨n hãa x· héi ®Ó thÝch øng víi yªu cÇu mµ sù ph¸t triÓn TM§T ®· ®Æt ra. Khèi l­îng vµ doanh thu tõ TM§T trªn thÕ giíi t¨ng víi tèc ®é chãng mÆt trong mÊy n¨m gÇn ®©y vµ kh«ng mÊy n¨m n÷a, TM§T sÏ trë thµnh ph­¬ng thøc phæ biÕn trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. ­u thÕ c¹nh tranh trong quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc sÏ phô thuéc trùc tiÕp vµo tèc ®é nhanh hay chËm trong viÖc øng dông hÖ thèng s¸ng t¹o cña c¶i míi. Sù c¹nh tranh ®ã sÏ ph©n chia ra mét bªn lµ nh÷ng nÒn kinh tÕ tr× trÖ vµ mét bªn lµ nh÷ng nÒn kinh tÕ nhanh lÑ, gia tèc. NhËn thøc ®­îc ®iÒu nµy, c¸c n­íc ph¸t triÓn, nhÊt lµ Mü, ®Òu chó träng ®Õn TM§T vµ xem viÖc ph¸t triÓn nã nh­ mét chiÕn l­îc cÇn ph¶i tiÕn tíi. Hä ®Æt ra môc tiªu ®i ®Çu trong ¸p dông ph­¬ng thøc th­¬ng m¹i míi nµy vµ ®Ò ra khu«n khæ cho viÖc ¸p dông TM§T trªn toµn thÕ giíi. TM§T bao gåm h¬n 1300 lÜnh vùc liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ 80% khèi l­îng th­¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn nay ®­îc ®iÒu chØnh bëi tæ chøc WTO. Do ®ã, kÕt qu¶ cña cuéc ch¹y ®ua giµnh quyÒn khèng chÕ TM§T sÏ ®­îc quyÕt ®Þnh trªn bµn ®µm ph¸n nh»m x©y dùng mét khu«n khæ ®iÒu chØnh TM§T quèc tÕ trong tæ chøc nµy. Nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt ®­îc nªu ra lµ kh¾c phôc nh÷ng th¸ch thøc mµ b¶n chÊt v« h×nh vµ kh«ng biªn giíi cña TM§T ®Æt ra cho c¸c nguyªn t¾c th­¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn t¹i nh­ thÕ nµo, ¸p dông GATT hay GATS ®Ó ®iÒu chØnh TM§T quèc tÕ; hÖ thèng thuÕ quan nµo cÇn ®­îc ¸p dông, ®ång thêi cÇn x©y dùng nh÷ng nguyªn t¾c ®iÒu chØnh nh÷ng vÊn ®Ò míi nh­ tªn miÒn vµ b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ trong TM§T ra sao. MÆc dï cã sù thèng nhÊt vÒ chñ tr­¬ng t¹o ®iÒu kiÖn cho TM§T quèc tÕ ph¸t triÓn nhanh chãng, c¸c n­íc ph¸t triÓn ®Òu ®­a ra nh÷ng ®Ò nghÞ cã lîi nhÊt cho m×nh vµ cè g¾ng ¸p ®Æt c¸c tiªu chuÈn vµ gi¸ trÞ cña m×nh cho toµn thÕ giíi, trong ®ã chñ yÕu diÔn ra sù m©u thuÉn vÒ lîi Ých vµ quan ®iÓm gi÷a Mü vµ EU. Sù ph¸t triÓn cña TM§T còng ®em l¹i c¬ héi cho c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn thóc ®Èy tèc ®é t¨ng tr­ëng, héi nhËp víi c¸c nÒn kinh tÕ tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn bÞ h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é vµ tiÒm lùc kinh tÕ, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn bÞ cuèn vµo quü ®¹o nµy mµ ch­a cã sù chuÈn bÞ ®Çy ®ñ. Hä ph¶i ®èi diÖn víi th¸ch thøc bÞ lÖ thuéc vÒ c«ng nghÖ vµ thôt lïi xa h¬n trong nç lùc b¾t kÞp c¸c n­íc kh¸c. HÖ qu¶ cã thÓ thÊy ®­îc lµ tÝnh chÊt bÊt b×nh ®¼ng cña trËt tù kinh tÕ quèc tÕ trong hiÖn t¹i sÏ vÉn tiÕp tôc ®­îc duy tr× vµ ngµy cµng gia t¨ng. So s¸nh mét c¸ch khËp khiÔng, viÖc chÊp nhËn TM§T ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn gièng nh­ ®i m¸y bay; nã cho phÐp ®i nhanh h¬n, xa h¬n nh­ng rñi ro, tæn thÊt khi x¶y ra còng rÊt lín. MÆc dï vËy, kh«ng mÊy ai nghÜ ®Õn viÖc rót lui vµ kh«ng ®i m¸y bay n÷a mµ c¸ch tèt h¬n lµ chñ ®éng t×m mäi biÖn ph¸p ®¶m b¶o an toµn. TËn dông mäi ®iÒu kiÖn s½n cãvµ tranh thñ tèi ®a sù hç trî tõ bªn ngoµi ®Ó thóc ®Èy c«ng nghÖ th«ng tin vµ c¸c ®iÒu kiÖn trong n­íc cho TM§T ph¸t triÓn, ®ång thêi h×nh thµnh lËp tr­êng vÒ TM§T ®Ó b¶o vÖ lîi Ých quèc gia trªn bµn ®µm ph¸n ®a ph­¬ng lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch cña c¸c n­íc nµy. Lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, ViÖt Nam còng ®øng tr­íc nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc mµ xu thÕ ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ nãi chung vµ qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa nãi riªng mang l¹i. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn ®· ®­îc §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam x¸c ®Þnh lµ ph¶i tiÕn hµnh qu¸ tr×nh CNH - H§H vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Sù héi nhËp Êy cã thµnh c«ng hay kh«ng phô thuéc ngµy cµng nhiÒu vµo sù kÕt hîp h÷u hiÖu gi÷a ®æi míi gi¸o dôc c¬ b¶n, khoa häc c«ng nghÖ víi nh÷ng d¹ng kü n¨ng, kh¶ n¨ng vµ n¨ng lùc míi. §Ó chuyÓn dÞch lªn phÝa trªn trong chuçi gi¸ trÞ (value-chain) vµ tr¸nh c¸i bÉy chi phÝ lao ®éng thÊp mµ nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· m¾c ph¶i, ViÖt Nam cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch míi ®Ó x©y dùng mét hÖ thèng kinh tÕ x· héi hiÖn ®¹i, n¨ng ®éng vµ linh ho¹t, cã t¸c dông khuyÕn khÝch t­ duy s¸ng t¹o, ®æi míi vµ tËn dông ®­îc c¸c c«ng nghÖ th«ng tin míi nhÊt. øng dông TM§T cã lÏ lµ con ®­êng mµ xu thÕ ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i ®· ®Æt ra tr­íc m¾t. §iÒu nµy ®ßi hái chÝnh phñ vµ mäi thµnh phÇn kinh tÕ ph¶i nç lùc hÕt m×nh x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn TM§T mét c¸ch bÒn v÷ng. Trong ®ã, ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc sÏ lµ ­u tiªn chiÕn l­îc dµi h¹n quan träng nhÊt cña ®Êt n­íc ta./. Lêi c¶m ¬n T«i xin ®­îc bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®Õn thÇy gi¸o, PGS-TS Lª Thanh C­êng, Tr­ëng khoa Kinh tÕ c¬ së - c¬ b¶n Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng, ng­êi trùc tiÕp h­íng dÉn t«i viÕt bµi kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. Tuy rÊt bËn rén nh­ng thÇy ®· dµnh thêi giê quý b¸u gióp ®ì vµ gîi më cho t«i nhiÒu ý t­ëng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi nghiªn cøu. Bµi khãa luËn nµy lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng kiÕn thøc t«i ®· ®­îc truyÒn thô trong bèn n¨m häc t¹i Häc viÖn Quan hÖ quèc tÕ. C¸c thÇy c« gi¸o t¹i Häc viÖn vµ ®Æc biÖt lµ c¸c thÇy c« ë Khoa Kinh tÕ quèc tÕ lµ nh÷ng ng­êi ®· tËn t×nh d×u d¾t t«i trªn con ®­êng häc vÊn. Trong qu¸ tr×nh thu thËp t­ liÖu, t«i ®· nhËn ®­îc sù gióp ®ì cña Ban Th­¬ng m¹i ®iÖn tö - Bé Th­¬ng m¹i, Th­ viÖn Häc viÖn Quan hÖ quèc tÕ, Th­ viÖn quèc gia vµ Phßng C«ng nghiÖp vµ Th­¬ng m¹i ViÖt Nam. Xin ®­îc c¶m ¬n sù gióp ®ì quý b¸u ®ã. Cuèi cïng, xin ®­îc c¶m ¬n gia ®×nh vµ b¹n bÌ ®· ®éng viªn vµ chia sÎ nh÷ng khã kh¨n víi t«i trong suèt thêi gian hoµn thµnh luËn v¨n. Hµ Néi, th¸ng 7 n¨m 2003 Môc lôc Trang Lêi c¶m ¬n .......................................................................................................i Môc lôc ........................................................................................................... ii Danh môc b¶ng, biÓu, hép vµ phô lôc .........................................................iv Lêi nãi ®Çu ..............................................................................................03 Ch­¬ng i Tæng quan vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö (TM§T) 03 1. Kh¸i niÖm TM§T ........................................................................... 03 1.1 §Þnh nghÜa TM§T vµ "th­¬ng m¹i"trong TM§T 03 1.2 C¸c ph­¬ng tiÖn TM§T vµ tÝnh ­u viÖt cña Internet ................. 03 1.3 C¸c h×nh thøc ho¹t ®éng TM§T ................................................06 2. Lîi Ých kinh tÕ tõ TM§T ................................................................06 2.1 Ph¸t triÓn "hÖ thèng thÇn kinh" cña nÒn kinh tÕ .........................07 2.2 Gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, tiÕp thÞ, giao dÞch vµ b¸n hµng ...............07 2.3 Më réng c¬ héi gia nhËp thÞ tr­êng vµ thay ®æi cÊu tróc thÞ tr­êng ....................................................................................09 2.4 Thóc ®Èy c«ng nghÖ th«ng tin ph¸t triÓn, t¹o ®iÒu kiÖn sím tiÕp cËn "nÒn kinh tÕ sè hãa" .............................................10 3. T×nh h×nh ph¸t triÓn TM§T trªn thÕ giíi.. ....................................10 3.1 Toµn thÕ giíi ...............................................................................10 3.2 TM§T ë c¸c khu vùc ..................................................................14 4. M«i tr­êng ph¸t triÓn cña TM§T ..................................................15 4.1 C¸c ®ßi hái cña TM§T ...............................................................15 4.2 C¸c cÊp ®é m«i tr­êng cho TM§T ............................................ 17 Ch­¬ng II Ph¸t triÓn TM§T toµn cÇu - TM§T trong khu«n khæ WTO ..........................................................18 1. Ph¸t triÓn TM§T toµn cÇu .............................................................18 1.1 TM§T thóc ®Èy th­¬ng m¹i quèc tÕ ..........................................18 1.2 Th¸ch thøc cña TM§T vµ c¸c nç lùc tiÕp cËn TM§T ë cÊp ®é toµn cÇu .......................................................................... 19 1.2.1 N­íc Mü .........................................................................19 1.2.2 Liªn minh Ch©u ¢u (EU) ................................................... 21 1.2.3 C¸c tæ chøc khu vùc .........................................................21 1.2.4 C¸c tæ chøc quèc tÕ .........................................................22 2. TM§T trong khu«n khæ WTO ....................................................... 23 2.1 Vai trß cña WTO trong TM§T toµn cÇu vµ c¸c "diÔn viªn" chÝnh ............................................................................... 23 2.2 Qu¸ tr×nh ®­a TM§T vµo ch­¬ng tr×nh nghÞ sù cña WTO. ....... 24 2.3 C¸c vÊn ®Ò ®Æt ra ........................................................................ 25 2.3.1 GATT hay GATS .............................................................. 26 2.3.2 §¸nh thuÕ giao dÞch TM§T ............................................28 2.3.3 Më cöa thÞ tr­êng c«ng nghÖ th«ng tin ........................... 29 2.3.4 B¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ............................................ 30 3. NhËn xÐt chung ................................................................................ 32 Ch­¬ng III th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ............................................ 34 1. Lîi Ých tiÒm n¨ng cña TM§T ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ........... 34 2. Th¸ch thøc ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong TM§T ....... 35 2.1 "Hè ng¨n c¸ch sè" (digital divide) ........................................... 35 2.2 LÖ thuéc c«ng nghÖ ................................................................... 37 2.3 Th¸ch thøc tõ c¸c ®Ò xuÊt TM§T toµn cÇu ............................... 38 2.3.1 BÞ ®éng trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch chung ... 38 2.3.2 Th©m hôt th­¬ng m¹i vµ b¶o hé thÞ tr­êng ..................... 38 2.3.3 MÊt nguån thu ng©n s¸ch tõ thuÕ quan ...........................39 2.3.4 §èi diÖn víi nh÷ng bÊt æn tµi chÝnh quèc tÕ ...................40 2.3.5 QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ g©y khã kh¨n cho viÖc tiÕp cËn tiÕn bé khoa häc kü thuËt ................................................ 40 3. X©y dùng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn TM§T ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ................................................................................. 41 4. Ph¸t triÓn TM§T ë ViÖt Nam .........................................................42 4.1 TÝnh tÊt yÕu ph¶i ph¸t triÓn TM§T ë ViÖt Nam ........................42 4.2 Thùc tr¹ng TM§T ë ViÖt Nam ..................................................44 4.2.1 T×nh h×nh ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin .........................44 4.2.2 Møc ®é s½n sµng cho TM§T ..........................................46 4.3 X©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ héi nhËp TM§T toµn cÇu .....49 4.3.1 C¸c ch­¬ng tr×nh chÝnh phñ ®· triÓn khai vÒ TM§T .......49 4.3.2 Mét sè kiÕn nghÞ vÒ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn TM§T trong thêi gian tíi .......................................................................50 kÕt luËn ....................................................................................................54 Chó thÝch .......................................................................................................v Danh môc tµi liÖu tham kh¶o .....................................................................vii Phô lôc 1 ........................................................................................................xii Phô lôc 2 .......................................................................................................xiii Danh môc b¶ng, biÓu, hép vµ phô lôc Trang B¶ng 1 Tèc ®é vµ chi phÝ truyÒn göi bé tµi liÖu 40 trang.......... 08 B¶ng 2 C¸c quan ®iÓm chñ yÕu vÒ TM§T trong WTO.............. 25 B¶ng 3 Nh÷ng kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a GATT vµ GATS.......... 27 B¶ng 4 Tû lÖ c¸c ®¬n vÞ ë Hµ Néi cã trang web riªng................ 47 BiÓu ®å 1 So s¸nh chi phÝ mua phÇn mÒm qua c¸c ph­¬ng tiÖn 08 BiÓu ®å 2 Thêi gian (Internet) ®¹t møc 50 triÖu ng­êi sö dông 11 BiÓu ®å 3 Sè ng­êi sö dông Internet trªn thÕ giíi qua c¸c n¨m 12 BiÓu ®å 4 Sö dông Internet vµ kinh doanh ®iÖn tö ë Mü.............. 12 BiÓu ®å 5 TM§T trªn thÕ giíi, mét vµi thèng kª vµ dù b¸o......... 13 BiÓu ®å 6 Ph©n bè sè ng­êi dïng Internet vµ doanh thu TM§T trªn thÕ giíi............................................................................... 13 BiÓu ®å 7 §éng c¬ thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp Mü sö dông Internet....................................................................................... 20 BiÓu ®å 8 Tû lÖ c­íc phÝ thuª bao Internet hµng th¸ng so víi thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi........................................... 36 BiÓu ®å 9 Thu ng©n s¸ch trªn thÕ giíi................................................. 39 Hép 1 LÞch sö Internet....................................................................... 05 Hép 2 Nh÷ng khã kh¨n trong thu thËp sè liÖu vÒ TM§T....... 10 Phô lôc 1 Mét sè ®Þnh nghÜa vÒ TM§T trªn thÕ giíi....................... xii Phô lôc 2 Nh÷ng vÊn ®Ò ®­îc 4 c¬ quan WTO nghiªn cøu.......... xiii CHó THÝCH Xem thªm phô lôc 1 2 Bé Th­¬ng m¹i, “Th­¬ng m¹i ®iÖn tö”, NXB Thèng kª, 1999 3 Tµi liÖu ®· dÉn 4 Bacchetta, Marc et al, “Electronic commerce and the role of the WTO”, WTO Special Study 2, Geneva, 1998 5 B¸o c¸o dù ¸n quèc gia “Kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö”, Bé Th­¬ng m¹i, 2001 6 Tµi liÖu ®· dÉn 7 Bacchetta, Marc et al, “Electronic commerce and the role of the WTO”, WTO Special Study 2, Geneva, 1998 8 Chi tiÕt xem B¸o c¸o dù ¸n quèc gia “Kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö”, Bé Th­¬ng m¹i, 2001 9 Mann, Catherin. L. et al, “Global electronic commerce: A policy primer”, Institute for International Economics, 2000 at 10 Shapiro, C and Varian, H. “Information rules”, Cambridge, MA: Havard University Press, 2001, page 22 11 Bé Th­¬ng m¹i, “Th­¬ng m¹i ®iÖn tö”, NXB Thèng kª, 1999 12 Tµi liÖu ®· dÉn 13 Tµi liÖu ®· dÉn 14 Choi, Soon-Yong / Stahl, Dale O. / Whinston, Andrew B. “The Economics of Electronic Commerce”, Macmillan Technical Publishing 1998, p. 87. 15 Bakos, Yannis. “The Emerging Role of Electronic Marketplaces on the Internet”, Research paper, OECD, 2002 16 Bailey, Joseph P. / Bakos, Yannis (2001), “An Exploratory Study of the Emerging Role of Electronic Intermediaries, in: International Journal of Electronic Commerce, Vol. 1, No. 3/2001, p.1. 17 OECD, “OECD Information Technology Outlook 2000”, Paris, 2000 18 Thomas Messenbourg, “Measuring the Digital Economy” at 19 Panagriya, “E-commerce, WTO and developing countries”, WTO study series 2, Geneva, 2000 20 21 OECD, “Information Technology Outlook - ICTs and the Information Economy”, 2002 22 “ More than 600 millions people have net access”, November 1, 2002 23 UNCTAD, “ E-commerce and Development Report 2002”, Geneva 24 Tµi liÖu ®· dÉn 25 OECD, “Information Technology Outlook - ICTs and the Information Economy”, 2002 26 Tæng hîp tõ UNCTAD, “ E-commerce and Development Report 2002”, Geneva 27 Panagriya, “E-commerce, WTO and developing countries”, WTO study series 2, Geneva, 2000 27 Tªn lãng cña TM§T ë Australia 29 Caroline Freund vµ Diana Weinhold, “On the effect of the Internet on international trade”, International Finance Discussion Paper No.693, 2000 30 USA, Department of Commerce, “Digital Ecnomy 2000” at 31 OECD, “Dismantling the Barriers to Global Electronic Commerce” at §T/prod/DISMANTL.html 32 Tµi liÖu ®· dÉn 33 Sè liÖu ®· dÉn 34 “KhÝa c¹nh v¨n hãa trong TM§T”, NXB CTQG, Hµ Néi, 2003 35 Ambassador Charlene Barshefsky - U.S. Trade Representative, “Electronic Commerce: Trade Policy in A Borderless World”, The Woodrow Wilson Center, 1999 36 37 GAO, “International Electronic Commerce, Definitions and Policy Implications”, 2002 38 Chi tiÕt c¸c vÊn ®Ò do tõng c¬ quan WTO phô tr¸ch, xem phô lôc 2 39 Cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò nh­ng ng­êi viÕt chän tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt 40 Tõ “s¶n phÈm” ®­îc dïng víi nghÜa trung tÝnh, kh«ng hµm ý lµ dÞch vô hay s¶n phÈm h÷u h×nh 41 Nguyªn t¾c cña WTO x¸c dÞnh “s¶n phÈm” lµ hµng ho¸ hay dÞch vô tïy theo tõng tr­êng hîp cô thÓ 42 Aaditya Mattoo and Ludger Schuknecht, “Trade policy for Electronic Commerce”, WTO Working paper, 2001 43 GAO, “International Electronic Commerce, Definitions and Policy Implications”, 2002 44 45 Gary Clyde Hufbauer, Reginald Jones, Frederic Neumann, “US-EU Trade and Investment: An American Perspective”, Institute of International Economics, 2002 at 46 UNCTAD, “ E-commerce and Development Report 2002”, Geneva 47 Global Business Dialogue at 48 C¸c nguyªn t¾c nµy do tæ chøc OECD kiÕn nghÞ 49 50 Heinz Hauser and Sacha Wunsch-Vincent, “A Call for a WTO E-commerce Initiative”, International Journal of Communication Law snd Policy, Issue 6, Winter 2000/2001 at 51 WIPO,”Primer on Electronic Commerce and Intellectual Property Issues”, 2000 at 52 A. Didar Singh, “Electronic Commerce: Issues for the South”, South Centre T.R.A.D.E Working Papers, 1999 53 54 Somkiat Tangkitvanich, “Global E-commerce Policies seen from the South”, Thailand Development Research Institute, 2001 55 ChØ hµnh ®éng ®¨ng ký tr­íc tªn miÒn gièng mét tªn th­¬ng m¹i næi tiÕng cña ng­êi kh¸c ®Ó sau ®ã b¸n l¹i cho chñ së h÷u tªn th­¬ng m¹i nh»m môc ®Ých t­ lîi 56 ‘Today Burgers, Tomorrow...?”, Economist, July 15-21. 2000 57 “Internet vÒ n«ng th«n”, Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn sè 51, 2002 58 Panagriya, “E-commerce, WTO and developing countries”, WTO study series 2, Geneva, 2000 59 Nezu. R, “E-commerce, a revolution with power”, OECD Directorate for Science, Technology and Industry, 2000 60 “Readiness for the Networked World. A guide for Developing Countries”, Information Technology Group, Center for International Development, 2001 61 NguyÔn Ngäc Tr©n, “Mét sè vÊn ®Ò kinh tÕ toµn cÇu hiÖn nay”, NXB ThÕ giíi, Hµ Néi, 2002 62 63 Mody,B. “ The Internet in the Other Three-Quarter of the World”, 2001 at 64 McGann, S., King, J. and Lyytinen, K., “Globalization of E-Commerce: Growth and Impacts in the United States of America”. Sprouts: Working Papers on Information Environments, Systems and Organization, Vol 2, Spring, 2002, at 65 Sè liÖu ®· trÝch nguån 66 Susanne Teltscher, “Tariff, taxes and Electronic Commerce: Revenue Implications for Developing Countries”, International Trade and Commodities Study Series No. 5, UNCTAD, 2001 67 UNDP, MPI/DSI, “ViÖt Nam h­íngtíi 2010”, NXB CTQG, 2001 68 “ViÔn th«ng ViÖt Nam: ngang b»ng khu vùc, Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn sè 38, 2002 69 C¸c dÞch vô cung cÊp c«ng nghÖ ®­êng truyÒn cho Internet, xem thªm B¸o c¸o dù ¸n quèc gia “Kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö”, Bé Th­¬ng m¹i, 2001 70 “ViÔn th«ng ViÖt Nam: ngang b»ng khu vùc, Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn sè 38, 2002 71 B¸o c¸o dù ¸n quèc gia “Kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö”, Bé Th­¬ng m¹i, 2001 72 “KhÝa c¹nh v¨n hãa trong TM§T”, NXB CTQG, Hµ Néi, 2003 73 74 “Th¸ch thøc cò - c¬ héi míi”, Thêi b¸o Kinh tÕ Sµi Gßn sè 52, 2002 75 “C«ng nghÖ th«ng tin vµ t¸c ®éng cña nã”, T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 2, 2002 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Tµi liÖu tiÕng ViÖt 1. §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam, “V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng IX”, NXB CTQG, 2002. 2. Ban T­ t­ëng - V¨n hãa Trung ­¬ng, Ban Khoa gi¸o Trung ­¬ng, “øng dông vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc”, NXB CTQG, Hµ Néi, 2001. 3. Alvin Toffler, “Lµn sãng thø ba”, NXB Thanh niªn, 2002. 4. Alvin Toffler, “Th¨ng trÇm quyÒn lùc”, NXB Thanh niªn, 2002. 5. B¸o c¸o dù ¸n quèc gia “Kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö”, Ban Th­¬ng m¹i ®iÖn tö - Bé Th­¬ng m¹i, 2001. 6. Bé Th­¬ng m¹i, “Th­¬ng m¹i ®iÖn tö”, NXB Thèng kª, 1999. 7. Kim Ngäc (chñ biªn), “Kinh tÕ thÕ giíi 2000-2002: §Æc ®iÓm vµ triÓn väng”, NXB Khoa häc x· héi, 2002. 8. NguyÔn Thu Linh vµ Ph¹m ViÖt Long, “KhÝa c¹nh v¨n hãa trong TM§T”, NXB CTQG, Hµ Néi, 2003. 9. NhiÒu t¸c gi¶, “Kinh tÕ tri thøc”, NXB CTQG, 2003. 10. NguyÔn Ngäc Tr©n, “Mét sè vÊn ®Ò kinh tÕ toµn cÇu hiÖn nay”, NXB ThÕ giíi, Hµ Néi, 2002. 11. T­ liÖu héi th¶o ”øng dông vµ ph¸t triÓn TM§T ë ViÖt Nam”, Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam, Hµ Néi, 2001. 12. UNDP, MPI/DSI, “ViÖt Nam h­íngtíi 2010”, NXB CTQG, 2001. 13. T¹p chÝ Ch©u Mü ngµy nay, c¸c sè n¨m 2002, 2003. 14. T¹p chÝ Kinh tÕ ph¸t triÓn, c¸c sè n¨m 2001, 2002. 15. T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ, c¸c sè n¨m 2002, 2003. 16. T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, c¸c sè n¨m 2002. 17. T¹p chÝ PC World ViÖt Nam, c¸c sè n¨m 2000, 2001, 2002, 2003. 18. Thêi b¸o Kinh tÕ Sµi Gßn, c¸c sè n¨m 2002, 2003 Tµi liÖu tiÕng n­íc ngoµi 1. Aaditya Mattoo and Ludger Schuknecht, “Trade policy for Electronic Commerce”, WTO Working papers, 2001. 2. A. Didar Singh, “Electronic Commerce: Issues for the South”, South Centre T.R.A.D.E Working Papers, 1999. 3. Ambassador Charlene Barshefsky - U.S. Trade Representative, “Electronic Commerce: Trade Policy in A Borderless World”, The Woodrow Wilson Center, 1999. 4. Bacchetta, Marc et al, “Electronic commerce and the role of the WTO”, WTO Special Study 2, Geneva, 1998. 5. Bailey, Joseph P. / Bakos, Yannis (2001), “An Exploratory Study of the Emerging Role of Electronic Intermediaries, International Journal of Electronic Commerce, Vol. 1, No. 3/2001. 6. Bakos, Yannis. “The Emerging Role of Electronic Marketplaces on the Internet”, Research paper, OECD, 2002. 7. Caroline Freund and Diana Weinhold, “On the effect of the Internet on International Trade”, International Finance Discussion Paper No.693, 2000. 8. Choi, Soon-Yong / Stahl, Dale O. / Whinston, Andrew B. “The Economics of Electronic Commerce”, Macmillan Technical Publishing, 1998. 9. David Vivas Eugui, “Issues on the Relationship between E-Commerce and Intellectual Property Rights in the WTO: Implications for Developing Countries”, South Centre, 2001. 10. GAO, “International Electronic Commerce, Definitions and Policy Implications”, 2002. 11. Gary Clyde Hufbauer, Reginald Jones, Frederic Neumann, “US-EU Trade and Investment: An American Perspective”, Institute of International Economics, 2002. 12. Heinz Hauser and Sacha Wunsch-Vincent, “A Call for a WTO E-Commerce Initiative”, International Journal of Communication Law snd Policy, Issue 6, Winter 2000/2001. 13. Jonathan Coppel, “E-Commerce: Impacts and Policy Challenges”, OECD Working Paper No. 252, 2000. 14. Mann, Catherin L. et al, “Global Electronic Commerce: A Policy Primer”, Institute for International Economics, 2000. 15. Mann, Catherine L, ”Electronic Commerce in Developing Countries: Issues for Domestic Policy and WTO Negociations”, Institute for International Economics, March 2000. 16. Mann, Catherine L, “TransAtlantic Issues in Electronic Commerce”, Institute for International Economics, 2001. 17. McGann, S., King, J. and Lyytinen, K., “Globalization of E-Commerce: Growth and Impacts in the United States of America”, Sprouts Working Papers on Information Environments, Systems and Organization, Vol 2, Spring, 2002. 18. Nezu. R, “E-commerce, a Revolution with Power”, OECD Directorate for Science, Technology and Industry, 2000. 19. OECD, “Dismantling the Barriers to Global Electronic Commerce”, 2002. 20. OECD, “Electronic Commerce: A Cluster Approach to the Negotiation of Input Services”, TD/TC/WP(2000)33/FINAL, 2000. 21. OECD, “E-Commerce for Development: Prospects and Policy Issues”, CD/DOC(00)8, 2000. 22. OECD, “Policies and Institutions for E-Commerce Readiness: What can Developing Countries learn from OECD Experience?”, CD/DOC(2002)01, 2002. 23. OECD, “OECD Information Technology Outlook - ICTs and the Information Economy”, Paris, 2002. 24. OECD, “The Economics and Social Impacts of Electronic Commerce”, Prelminary Findings and Reasearch Agenda, 1998. 25. OECD, “Understanding the Digital Divide”, 2001. 26. Panagriya, “E-commerce, WTO and Developing Countries”, WTO Study Series 2, Geneva, 2000. 27. “Readiness for the Networked World. A Guide for Developing Countries”, Information Technology Group, Center for International Development, 2001. 28. Sarah W. Salter, “E-Commerce and International Taxation”, New England School of Law, 2002. 29. Shapiro, C and Varian, H. “Information Rules”, Cambridge, MA: Havard University Press, 2001. 30. Somkiat Tangkitvanich, “Global E-commerce Policies seen from the South”, Thailand Development Research Institute, 2001. 31. Susanne Teltscher, “Tariff, Taxes and Electronic Commerce: Revenue Implications for Developing Countries”, International Trade and Commodities Study Series No. 5, UNCTAD, 2001. 32. Swedish National Board of Trade, “E-Commerce: Implications for Existing Trade Policy Instrument”, 2001. 33. ‘Today Burgers, Tomorrow...?”, Economist, July 15-21. 2000. 34. UNCTAD, “E-commerce and Development Report 2002”, Geneva. 35. UNCTAD, “Building Confidence: Electronic Commerce and Development”, UNCTAD/SDTE/Misc.11, 2000. 36. WIPO, ”Primer on Electronic Commerce and Intellectual Property Issues”, 2000. C¸c websites