Thuyết quản lý của trường phái quan hệ con người và sự vận dụng vào các doanh nghiệp Việt Nam

§Ò tµi :ThuyÕt qu¶n lý cña tr­êng ph¸i “ quan hÖ con ng­êi “ vµ sù vËn dông vµo c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Lêi më ®Çu. V iÖc chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý nhµ n­íc tõ c¬ chÕ tËp chung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ më – nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ang më ra mét lé tr×nh th«ng tho¸ng cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn, ®­a nÒn kinh tÕ n­íc nhµ vµo sù vËn hµnh, héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. C¬ chÕ thÞ tr­êng më sÏ lµ lÊc thang ®­a nÒn kinh tÕ nuíc nhµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Trong s¶n xuÊt còng nh­ trong kinh doanh, mäi doanh nghiÖp ®Òu cè g¾ng ®Ó ®¹t ®ù¬c tíi c¸i ®Ých lµ tèi ®a ho¸ ®­îc lîi nhuËn. Nh­ng ®Ó tèi ®a ho¸ lîi nhuËn c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i tèi ®a sö dông c¸c nguån lùc hiÖn cã. §a sè c¸c doanh nghiÖp ®Òu ¸p dông biÖn ph¸p t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. YÕu tè con ng­êi trong qu¸ tr×nh nµy ®ãng gãp mét phÇn rÊt quan träng. Sù ¶nh h­ëng cña c¬ chÕ bao cÊp vÉn cßn tån t¹i ®Õn ngµy nay lµ c«ng nh©n ViÖt Nam rÊt thô ®éng trong s¶n xuÊt, khiÕn n¨ng suÊt lao ®éng bÞ gi¶m sót dÉn tíi doanh nghiÖp khã cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thi tr­êng thÕ giíi. VËy t¹i sao ¶nh h­ëng yÕu tè con ng­êi l¹i cã thÓ ®ãng mét vai trß to lín trong viÖc tèi ®a ho¸ s¶n xuÊt ?Cã ph¶i chØ cÇn t¨ng l­¬ng vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho c«ng nh©n lµ cã thÓ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ? . Mét trong sè c¸c tr­êng ph¸i nghiªn cøu t¸c ®éng cña con ng­êi tíi s¶n xuÊt lµ tr­êng ph¸i “Quan hÖ con ng­êi”. VËy tr­êng ph¸i “Quan hÖ con ng­êi” ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò g× ? ThuyÕt nµy cã nh÷ng ­u vµ nhuîc ®iÓm g× ? Thùc tÕ vËn dông vµo c¸c doanh nghiÖp t¹i ViÖt Nam hiÖn nay ra sao ? ®Ó t×m hiÓu vÊn ®Ò nµy em ®· chän ®Ò tµi: “ThuyÕt qu¶n lý cña tr­êng ph¸i “ quan hÖ con ng­êi ” vµ sù vËn dông vµo c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam.” Víi nh÷ng kiÕn thøc h¹n chÕ vÒ kinh doanh còng nh­ vÒ mÆt x· héi, bµi tiÓu luËn nµy cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em mong thÇy, c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®ãng gãp ý kiÕn ®Ó em cã thÓ hoµn thµnh tèt tiÓu luËn nµy, ®ång thêi qua c¸c ®ãng gãp ®ã ch¾c ch¾n kiÕn thøc cña em sÏ ®­îc tÝch luü vµ n©ng cao. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! B/Néi dung. I/Tæng quan vÒ tr­êng ph¸i “ quan hÖ con ng­êi “. 1/Tr­êng ph¸i “quan hÖ con ng­êi”. Tr­êng ph¸i nµy nghiªn cøu nh÷ng ®éng c¬ t©m lý thuéc hµnh vi cña con ng­êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, trong quan hÖ tËp thÓ vµ ®Æc biÖt lµ c¸c vÊn ®Ò vÒ hîp t¸c – xung ®ét trong qu¸ tr×nh nµy ( nh÷ng yÕu tè mµ tr­êng ph¸i “cæ ®iÓn” ch­a xÐt ®Õn ). Qua thùc nghiÖm, ng­êi ta chøng minh ®­îc r»ng viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng nh÷ng phô thuéc vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh ( nh­ ®iÒu kiÖn lao ®éng, chÕ ®é nghØ ng¬i…) mµ cßn cßn phô thuéc vµo t©m lý ng­êi lao ®éng vµ bÇu kh«ng khÝ trong tËp thÓ lao ®éng (vÝ dô nh­ phong c¸ch sö sù cña ®èc c«ng, sù quan t©m cña nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ®èi víi søc khoÎ, hoµn c¶nh riªng cña ng­êi lao ®éng… ). Lý thuyÕt qu¶n lý cña truêng ph¸i nµy ®­îc x©y dùng chñ yÕu dùa vµo nh÷ng thµnh tùu cña t©m lý häc. Hä ®­a ra kh¸i niÖm “c«ng nh©n tham gia qu¶n lý” , “ng­êi lao ®éng coi doanh nghiÖp nh­ lµ nhµ cña m×nh”, “ ®ång thuËn vµ d©n chñ gi÷a c«ng nh©n vµ chñ”, “hµi hµo vÒ lîi Ých”,…. T­ t­ëng qu¶n lý cña tr­êng ph¸i nµy lµ Hugo Munsterbery (víi t¸c phÈm “T©m lý häc vµ hiÖu qu¶ cña c«ng nghiÖp” n¨m 1913); lµ Elton Mayo (víi nhiÒu cuéc thÝ nghiÖm vÒ mèi quan hÖ gi÷a t©m lý vµ t¸c phong cña c¸ nh©n trong thêi kú 1927 - 1932); lµ Abraham Maslow (1908 - 1970), Mary parker Follet,… Tuy nhiªn, lý thuyÕt cña tr­êng ph¸i nµy kh«ng lý gi¶i ®­îc nhiÒu hiÖn t­îng qu¶n lý x¶y ra trong thùc tÕ, do qu¸ nhÊn m¹nh c¸c yÕu tè x· héi, xem sÐt c¸c mèi quan hÖ con ng­êi theo quan ®iÓm h­íng néi, xem nhÑ t¸c ®éng cña yÕu tè ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh. C.Mac nhÊn m¹nh: con nguêi lµ tæng hoµ cña nhiÒu mèi quan hÖ x· héi (Bao gåm c¸c yÕu tè bªn trong vµ c¸c yÕu tè bªn ngoµi). 2/Lý thuyÕt vÒ mèi quan hÖ con ng­êi. NhiÒu ng­êi cho r»ng trong thêi kú c«ng nghiÖp nh©n tè con ng­êi trong s¶n xuÊt dÇn ®­îc thay thÕ bëi m¸y mãc hiÖn ®¹i. §æng thêi kh«ng Ýt ng­êi qu¶n lý cho r»ng khi muèn t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng chØ cÇn t¨ng l­¬ng hoÆc t¨ng ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho nh©n c«ng lµ cã thÓ ®¹t ®­îc môc tiªu. LiÖu nh÷ng suy nghÜ vÒ hµnh vi cña ng­êi lao ®éng nh­ vËy cã ®óng víi thùc tÕ kh«ng ? Chóng ta h·y cïng xem sÐt mét sè t­ t­ëng cña mtj sè häc gi¶ nghiªn cøu vÒ tr­êng ph¸i “quan hÖ con ng­êi”. a/ Tr­êng ph¸i “quan hÖ con ng­êi” vµ t­ t­ëng cña Hugo Munsterberg. Hugo Munsterberg ®Æt vÊn ®Ò nghiªn cøu mét c¸ch khoa häc vÒ hµnh vi cña con ng­êi ®Ó t×m ra nh÷ng chuÈn mùc chung vµ nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt. ¤ng cho r»ng n¨ng suÊt lao ®éng sÏ t¨ng lªn nÕu c«ng viÖc phï hîp víi t©m lý ng­êi lao ®éng vµ ®Ò ra nhiÖm vô nghiªn cøu, ph©n tÝch c¸c ®Æc ®iÓm t©m lý cña hä. Munsterberg ®Ò nghÞ dïng c¸c bµi tr¾c nghiÖm t©m lý ®Ó tuyÓn chän nh©n viªn, vµ ph¶i t×m hiÓu t¸c phong con ng­êi tr­íc khi ®i ®i t×m nh÷ng kü thuËt thÝch hîp ®Ó kÝch tÝch hä lµm viÖc. Nh÷ng ý kiÕn cña «ng ngµy nay ®ang ®­îc øng dông nhiÒu. b/ Tr­êng ph¸i “quan hÖ con ng­êi” vµ t­ t­ëng cña Mary Parker Follet. Cßn ®èi víi Mary Parker Follet – mét trong sè rÊt Ýt ng­êi l­u ý tíi khÝa c¹nh t©m lý con ng­êi vµ x· héi trong ho¹t ®éng qu¶n lý. Follet cho r»ng ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh lµ mét hÖ thèng c¸c quan hÖ x· héi, vµ ho¹t ®éng qu¶n lý lµ mét tiÕn tr×nh mang tÝnh chÊt quan hÖ x· héi. Bµ ph¶n ®èi viÖc thi hµnh quyÒn lùc mét c¸ch th¼ng thõng v× c«ng nh©n x· ph¶n ®èi vµ do ®ã kh«ng thÓ lµ c¬ së hîp t¸c thÝch hîp. Tõ ®ã bµ ®­a ra quy luËt t×nh thÕ, ë ®ã mÖnh lÖnh kh«ng ph¶i tõ ng­êi kh¸c mµ tõ t×nh thÕ. Bµ cho r»ng trong qu¶n lý cÇn chó ý tíi ng­êi lao ®éng víi toµn bé ®êi sèng cña hä bao gåm c¶ yÕu tè kinh tÕ, tinh thÇn vµ t×nh c¶m. Trong quan hÖ qu¶n lý, bµ ®Ò cao sù hîp t¸c, thèng nhÊt gi÷a ng­êi qu¶n lý víi ng­êi lao ®éng, gi÷a nh÷ng ng­êi l·nh ®¹o vµ qu¶n lý víi nhau nh»m ph¸t triÓn c¸c quan hÖ con ng­êi tèt ®Ñp nh­ lµ mét nguån lùc ®Ó t¨ng n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ lao ®éng. Nhòng ý kiÕn mµ bµ ®­a ra lµ nh÷ng gi¶ thuyÕt khoa häc gióp Ých nhiÒu cho nh÷ng nhµ nghiªn cøu qu¶n lý sau nµy, ®Æc biÖt ®· ®­îc ng­êi NhËt tin t­ëng vµ ¸p dông trong qu¶n lý xÝ nghiÖp NhËt b¶n. c/ Tr­êng ph¸i “quan hÖ con ng­êi” vµ t­ t­ëng cña Elton Mayo Cßn ®èi víi Elton Mayo, «ng ®· tiÕn hµnh nhiÒu cuéc nghiªn cøu kh¸c nhau vµ cã nhiÒu kh¸m ph¸ quan träng lµm nÒn t¶ng cho qu¶n lý. Trong c¸c cuéc nghiªn cøu, «ng ph¸t hiÖn ra r»ng diÒu kiÖn lµm viÖc, tiÒn l­¬ng vµ tiÒn th­ëng kh«ng t¹o ra c¸c t¸c ®éng ®¸ng kÓ trong n¨ng suÊt lao ®éng tËp thÓ. Tr¸i l¹i, nh÷ng yÕu tè can dù ®Õn n¨ng suÊt l¹i lµ nh÷ng yÕu tè phi vËt chÊt. ¤ng nhËn thÊy: T©m lý vµ hµnh vi cña con ng­êi cã quan hÖ rÊt chÆt chÏ víi nhau. Khi con ng­êi lµm viÖc trong tËp thÓ, sù ¶nh h­ëng cña tËp thÓ ®ãng vai trß lín trong viÖc t¹o ra hµnh vi cña c¸ nh©n. Víi t­ c¸ch thµnh viªn cña mét tËp thÓ, c«ng nh©n cã xu h­íng tu©n theo c¸c quy ®Þnh cña tËp thÓ, kÓ c¶ c¸c quy ®Þnh kh«ng chÝnh thøc, h¬n lµ chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè kÝch thÝch bªn ngoµi. Elton Mayo cho r»ng nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn c¸c hµnh vi cña c«ng nh©n c«ng nghiÖp rÊt nhiÒu nh­ng kh«ng cã nh©n tè nµo cã vai trß quyÕt ®Þnh. ¤ng tham gia nhiÒu cuéc nghiªn cøu vµ ®iÒu tra, kÕt qu¶ ®iÒu tran cho thÊy, nh­ Mayo nãi :”sù thµnh hay b¹i cña qu¶n lý liªn quan mËt thiÕt víi sù tæ chøc cã thÓ hoµn toµn tiÕp nhËn uy quyÒn vµ sù l·nh ®¹o hay kh«ng” nh÷ng nghiªn cøu nµy cña «ng ®· khiÕn cho t­ t­ëng vµ nh÷ng lý luËn cæ ®iÓn tr­íc kia ®ù¬c thay b»ng giai ®o¹n lý luËn qu¶n lý cña khoa häc hµnh vi. Tr­êng ph¸i khoa häc hµnh vi trong thêi kú ®Çu lµ tr­êng ph¸i nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi hay cßn gäi lµ tr­êng ph¸i Mayo bëi Mayo lµ ®¹i diÖn chñ yÕu cña tr­êng ph¸i ®ã. Tr­íc khi tr­êng ph¸i nµy xuÊt hiÖn, c¸c nhµ lý luËn vÒ qu¶n lý chñ yÕu nhÊn m¹nh tÝnh khoa häc, tÝnh chÆt chÏ cña qu¶n lý nh­ng coi nhÑ vai trß cña con ng­êi, coi c«ng nh©n lµ vËt phô thuéc vµo m¸y mãc.Tr­êng ph¸i cña Mayo chó träng nh©n tè con ng­êi, nhÊn m¹nh viÖc tho¶ m·n nhu cÇu x· héi cña c«ng nh©n viªn. C¨n cø vµo kÕt qu¶ nghiªn cøu «ng ®· ®­a ra nh÷ng nguyªn lý míi nh»m hoµn thiÖn lý luËn vÒ qu¶n lý xÝ nghiÖp. §ã lµ: C«ng nh©n lµ “con ng­êi x· héi”, lµ thµnh viªn cña hÖ thèng x· héi phøc t¹p. Trong xÝ nghiÖp, ngoµi tæ chøc chÝnh thøc cßn cã tæ chøc phi chÝnh thøc. N¨ng lùc l·nh ®¹o kiÓu míi th«ng qua viÖc n©ng cao møc ®é hµi lßng cña c«ng nh©n viªn, khÝch lÖ tinh thÇn c«ng nh©n viªn, do ®ã mµ mµ ®¹t ®­îc môc ®Ých n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Th«ng qua c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy mµ «ng nhËn thÊy c«ng nh©n kh«ng ph¶i lµ “con ng­êi kinh tÕ”, coi tiÒn b¹c lµ ®éng lùc duy nhÊt kÝch thÝch tÝnh tÝch cùc cña hä mµ lµ “con ng­êi x· héi” nªn ngoµi yÕu tè vËt chÊt, hä cßn cã nh©n tè x· héi vµ t©m lý. Do ®ã, n¨ng lùc l·nh ®¹o kiÓu míi ®­îc thÓ hiÖn ë chç nã gi÷ ®­îc sù c©n b»ng gi÷a nhu cÇu kinh tÕ cña “tæ chøc chÝnh thøc” víi nhu cÇu x· héi cña “tæ chøc phi chÝnh thøc” cña c«ng nh©n. Hä cho r»ng chØ cã nh­ vËy míi cã thÓ bæ cøu vµo sù khiÕm khuyÕt cña lý luËn qu¶n lý cæ ®iÓn, gi¶i quyÕt m©u thuÉn vµ xung ®ét gi÷a chñ víi thî, thËm chÝ lµ cña c¶ x· héi v¨n minh c«ng nghiÖp. Nh÷ng tiÕn bé vÒ vËt chÊt vµ nh÷ng thµnh tùu vÒ kü thuËt cña thÕ giíi lµ to lín nh­ng chÝnh nh÷ng tiÕn bé vµ nh÷ng thµnh tùu ®ã lµm cho x· héi mÊt ®i sù c©n b»ng vèn cã. Nhµ n­íc coi träng viÖc ph¸t triÓn khoa häc-kü thuËt nh­ng coi nhÑ vÊn ®Ò x· héi vµ con ng­êi. Truêng ph¸i quan hÖ con ng­êi quan t©m tho¶ ®¸ng tíi c¸c yÕu tè t©m lý con ng­êi, t©m lý tËp thÓ vµ bÇu kh«ng khÝ trong xÝ nghiÖp, ph©n tÝch t¸c ®éng qua l¹i cña con ng­êi víi nhau trong ho¹t ®éng cña xÝ nghiÖp. C¸c kh¸m ph¸ cña «ng ®­a ®Õn nh÷ng nhËn thøc míi vÒ yÕu tè con ng­êi trong qu¶n lý. C«ng tr×nh cña «ng ®· më ra mét kû nguyªn míi cho khoa häc qu¶n lý, ®èi nghÞch víi truêng ph¸i cæ ®iÓn tr­íc kia. Víi sù nhÊn m¹nh yÕu tè con ng­êi trong qu¶n lý, c¸c nhµ qu¶n lý ph¶i t×m c¸ch gia t¨ng sù tho¶ m·n t©m lý vµ c¸c nhu cÇu cña c«ng nh©n viªn, ph¶i t¹o lËp vµ duy tr× mèi quan hÖ tèt ®Ñp gi÷a c¸c thµnh viªn trong nhãm, gi÷a ng­êi qu¶n lý – gi¸m s¸t vµ ng­êi lao ®éng, ®ã lµ nh÷ng nh©n tè quan träng nhÊt ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Sù hµi lßng vÒ c«ng viÖc, ë mét møc ®é rÊt lín, phô thuéc vµo quan hÖ x· héi phi chÝnh thøc gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng. Quy ph¹m x· héi Êy l¹i do sù hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ tÝnh chÊt quan träng cña nã mµ dÉn ®Õn chuÈn mùc hîp t¸c vµ n¨ng suÊt cao, cßn sù thay ®æi c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt cña c«ng nh©n hÇu nh­ kh«ng cã t¸c dông ®èi víi n¨ng suÊt. NhiÒu vÊn ®Ò trong qu¸ tr×nh hîp t¸c gi­· c«ng nh©n vµ c¸n bé qu¶n lý lµ do th¸i ®é lµm viÖc cña c«ng nh©n g©y ra, th¸i ®é nµy xuÊt ph¸t tõ t×nh c¶m, kh«ng ph¶i do c¸c khã kh¨n kh¸ch quan hiÖn thêi g©y ra. ¤ng cßn cho r»ng søc sèng cña c«ng nh©n lµ do Logic t×nh c¶m t¹o ra, cµn qu¶n lý l¹i liªn quan mËt thiÕt víi “logic n¨ng suÊt vµ gi¸ thµnh”. Sù xung ®ét gi÷a hai thø ®ã lµ khã tr¸nh, trõ tr­êng hîp ng­êi ta hiÓu ®­îc vµ cã sù chuÈn bÞ tr­íc vÒ viÖc ®ã. Khi ch­a phats hiÖn ra hai vÊn ®Ò kÓ trªn Mayo ch­a ý thøc ®­îc sù tiÕn bé cña khoa häc – kü thuËt vµ c«g nghiÖp ®· vµ sÏ dÉn ®Õn nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c cña c¬ cÊu x· héi cña toµn bé thÕ giíi v¨n minh. Sù biÕn ®æi ®ã – tøc lµ chuyÓn biÕn tõ xa héi kiÓu cè h÷u sang kiÓu x· héi kiÓu thÝch øng – sÏ ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò míi ®èi víi c¸c nhµ qu¶n lý vµ c«ng nh©n. Qua c¸c cuéc nghiªn cøu ë c¸c nhµ m¸y «ng ®· rót ra nh÷ng kÕt luËn cã gi¸ trÞ, ®¸ng ®Ó mäi ng­êi chó ý nh­ sau: ViÖc ®èi tho¹i víi c«ng nh©n cã thÓ gióp hä trót bá g¸nh nÆng t©m lý kh«ng cÇn thiÕt, ®iÒu chØnh th¸i ®é cña hä ®èi víi c¸c vÊn ®Ò c¸ nh©n, khiÕn hä tù nãi nªn c¸c vÊn ®Ò cña m×nh vµ tù t×m ra kÕt luËn. ViÖc pháng vÊn gióp cho c«ng nh©n chung sèng mét c¸ch dÔ dµng h¬n, th©n thiÖn h¬n víi nh÷ng ng­êi xung quanh, bao gåm ®ång sù vµ ®èc c«ng. ViÖc pháng vÊn sÏ t¨ng c­êng ý nguyÖn vµ kh¶ n¨ng hîp t¸c tèt nhÊt gi÷a c«ng nh©n, trªn c­¬ng vÞ lµ mét quÇn thÓ víi nh÷ng ng­êi qu¶n lý. Trªn mét møc ®é nµo ®ã, nh÷ng ng­êi nghiªn cøu lµ ®¹i diÖn cña chñ, bëi v× hä ë ngoµi quÇn thÓ lao ®éng. Hä gióp ®ì c«ng nh©n hîp t¸c, céng sù víi nh÷ng ng­êi xung quanh. §iÒu ®ã cã lîi cho viÖc h×nh thµnh ý thøc phô thuéc cña c«ng nh©n ®èi víi quÇn thÓ lao ®éng vµ nhµ m¸y (c«ng ty). ViÖc trß chuyÖn víi c«ng nh©n lµ ph­¬ng ph¸p quan träng ®Ó båi d­ìng, huÊn luyÖn nh©n viªn qu¶n lý. §iÒu ®ã cã lîi cho viÖc chuyÒn ®¹t ý kiÕn cña cÊp trªn xuèng cÊp d­íi vµ ph¶n ¸nh ý kiÕn cña cÊp d­íi lªn cÊp trªn. Nh÷ng ng­êi qu¶n lý ph¶i biÕt c¸ch gióp ®ì vµ khªu gîi ng­êi kh¸c bµy tá t­ t­ëng vµ t×nh c¶m cu¶ hä, chø kh«ng thÓ lÊy m×nh lµm trung t©m, cao giäng thuyÕt lý, gi¸o huÊn hä. Kinh nghiÖm ®ã lµ ®iÒu mµ tr­êng häc kh«ng thÓ cung cÊp. §èi víi nhµ qu¶n lý, viÖc l¾ng nghe ý kiÕn cña ng­êi kh¸c cßn quan träng h¬n viÖc khoe khoang sù hiÓu biÕt cña m×nh. §ã lµ tiªu chÝ thÓ hiÖn sù chÝn ch¾n, n¨ng lùc ph¸n ®o¸n vµ trÝ tuÖ cña nhµ qu¶n lý. ViÖc trß chuyÖn víi c«ng nh©n viªn lµ biÖn ph¸p quan träng ®Ó thu thËp th«ng tin, cã gi¸ trÞ kh¸ch quan to lín ®èi víi nh÷ng ng­êi qu¶n lý. Mét sè nhµ qu¶n lý cho r»ng qua viÖc trß chuyÖn víi c«ng nh©n, chØ cã thÓ nghe thÊy ®­îc mét sè viÖc lÆt vÆt c¸ nh©n vµ ý kiÕn chñ quan, kh«ng cã gi¸ trÞ g×. Trong con m¾t nh÷ng ng­êi Êy, c«ng viÖc qu¶n lý chØ bao gåm hai néi dung truíc ®ã vµ hä quªn ®i nhiÖm vô thø ba, coi th­êng nhiÖm vô thø ba, coi th­êng nhiÖm viÖc thu thËp th«ng tin. Sù coi th­êng nµy lµ nh÷ng hµnh ®éng mï qu¸ng, nh÷ng khã kh¨n kh«ng thÓ l­êng tr­íc ®­îc do nã t¹o ra ch¾c ch¾n sÏ ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng cña tæ chøc. Nh÷ng ng­êi qu¶n lý ph¶i hiÓu mét c¸ch chÝnh x¸c t×nh h×nh hîp t¸c gi÷a nh÷ng c«ng nh©n trong c¸c tæ chøc cÊp d­íi cña xÝ nghiÖp vµ th¸i ®é cña c«ng nh©n víi gi¸m ®èc. ViÖc trß chuyÖn víi c«ng nh©n viªn cã thÓ gióp nhµ qu¶n lý cã nh÷ng th«ng tin t­¬ng ®èi chÝnh x¸c. Vµ nÕu nãi ®Õn th«ng tin vÒ mÆt ®ã th× c«ng viÖc trß chuyÖn víi c«ng nh©n viªn lµ biÖn ph¸p duy nhÊt ®Ó cã ®­îc th«ng tin. Mayo viÕt: “ chóng t«i biÕt r»ng, trong giíi c«ng nghiÖp hiÖn nay, cã kh«ng Ýt ng­êi ®· n¾m ®­îc nghÖ thuËt cao siªu trong vÊn ®Ò giao thiÖp víi ng­êi kh¸c vµ sö lý quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi, nh­ng nh÷ng ®iÒu ®ã chØ dùa vµo kinh nghiÖm tÝch luü ®­îc, rÊt khã trao ®æi víi ng­êi kh¸c, hÇu nh­ chØ cã thÓ nhËn thøc, kh«ng thÓ truyÒn b¸”. Tãm l¹i, ®iÒu quan träng cña c¸c cuéc thÝ nghiÖm lµ ph¸t hiÖn ra mét tæ chøc phi chÝnh thøc. HiÖn nay, ng­êi ta cho r»ng kiÓu tæ chøc phi chÝnh thøc nµy tån t¹i trong tÊt c¶ c¸c tæ chøc. Nã cho thÊy tÝnh chÊt quan träng cña mèi quan hÖ x· héi æn ®Þnh ë n¬i lµm viÖc ®èi víi c¸ nh©n. Nã chøng minh cho mét ý kiÕn m¹nh d¹n cña Mayo ®· nªu ra tõ tr­íc, theo ®ã, «ng cho r»ng, “quan ®iÓm coi con ng­êi chØ lµ nh÷ng kÎ theo ®uæi lîi Ých c¸ nh©n lµ hoµn toµn sai lÇm”. Nã cßn chøng minh cho mét quan ®iÓm n÷a cña Mayo lµ : “ Sù tan r· cña quan niÖm gi¸ trÞ truyÒn thèng vÒ x· héi ®· ®­îc ng¨n chÆn v× s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®· t¹o ra mét t×nh thÕ cã lîi cho sù hîp t¸c tù ph¸t”. theo ý kiÕn cña «ng , nhiÖm vô ®Çu tiªn cña nhµ qu¶n lý lµ tæ chøc sù hîp t¸c tù ph¸t, do ®ã mµ tr¸nh ®­îc sù tan r· h¬n n÷a cña x· héi. Do ®ã ý thøc lÖ thuéc vµo x· héi vµ gia ®×nh ®ang mÊt ®i vµ tÝnh chÊt quan träng cña n¬i lµm viÖc ®ang t¨ng lªn, nªn tæ chøc cÇn ph¶i thay ®æi c¬ cÊu truyÒn thèng ®Ó thùc hiÖn sù gióp ®ì ®èi víi c¸ nh©n. Nh÷ng xung ®ét, c¹nh tranh vµ bÊt ®ång gi÷a ng­êi víi ng­êi sÏ cã thÓ tr¸nh ®­îc do con ng­êi nhËn thøc ®­îc chøc tr¸ch cña m×nh lµ cung cÊp cho c¸c thµnh viªn cña tæ chøc sù qu¶n lý tõ c¬ së. C¬ së cña lý luËn vÒ quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi lµ sù hîp t¸c tù ph¸t. Hîp t¸c tù ph¸t tøc lµ vËn dông tri thøc khoa häc x· héi ®Ó ®¶m b¶o sù tËn tuþ cña c¸ nh©n ®èi víi môc tiªu vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña tæ chøc. II/ Doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ häc thuyÕt “ Quan hÖ con ng­êi”. ViÖc chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét b­íc bøt ph¸ trong viÖc qu¶n lý cña nhµ n­íc vµ ngay c¶ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay. Víi nh÷ng khã kh¨n kinh tÕ trång chÊt vµ mét thãi quen lµm viÖc kh«ng ®­îc kû c­¬ng ®· khiÕn cho kh«ng Ýt c¸c doanh nghiÖp bÞ ph¸ s¶n hoÆc l©m vµo t×nh tr¹ng nî lÇn. Trong giai ®o¹n kinh tÕ thÞ tr­êng më cöa víi sù gia nhËp thÞ tr­êng cña hµng lo¹t c¸c c«ng ty lín nhá trªn toµn cÇu ®· khiÕn c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ®· lµm cho thÞ tr­êng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trë nªn khã kh¨n vµ ®Çy d·y c¸c th¸ch thøc. Mét c©u hái ®Æt ra cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc lµ lµm thÕ nµo ®Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ cã thÓ v­¬n ra c¸c thÞ tr­êng kh¸c?. Ngoµi viÖc c¸c nhµ qu¶n lý ph¶i tù trau råi c¸c kiÕn thøc vÒ qu¶n lý qua vÞªc häc hái kinh nghiÖm cña c¸c b¹n hµng trong vµ ngoµi n­íc, c¸c doanh nghiÖp ph¶i c¶i tæ bé m¸y s¶n xuÊt vµ b¶n th©n bé m¸y qu¶n lý. §Ó cã ®­îc mét c«ng ty v÷ng m¹nh cÇn cã c¸c nh©n viªn thÝch hîp trong tõng c«ng viÖc s¶n xuÊt , vËy lµm thÕ nµo ®Ó c¸c nhµ qu¶n lý cã thÓ biÕt mét ng­êi lao ®éng thÝch hîp trong kh©u nµo? vµ khi lµm c«ng viÖc ®­îc giao phã t©m lý cña hä ra sao? - §©y chÝnh lµ mét khÝa c¹nh mµ nhµ t­ t­ëng Hugo Munsterberg ®· ®Ò cËp tíi. T­ t­ëng cña «ng ®­îc rÊt nhiÒu c¸c c«ng ty, tËp ®oµn lín nhá trªn thÕ giíi ¸p dông trong viÖc tuyÓn ng­êi vµ s¾p xÕp c«ng viÖc, ý kiÕn cña ng­êi lµm c«ng víi c«ng viÖc b»ng viÖc kiÓm tra ®Çu vµo b»ng c¸c bµi tr¾c nghiÖm t©m lý vµ pháng vÊn. Tõ ®ã c¸c doanh nghiÖp cã thÓ tuyÓn ®­îc c¸c lao ®éng tèt nhÊt cho tõng vÞ trÝ . ViÖc nµy ®­îc hÇu nh­ tÊt c¶ c¸c c«ng ty n­íc ngoµi cã mÆt t¹i ViÖt Nam ®ang ¸p dông. Nh­ng hiÖn nay c«ng viÖc nµy chØ ®­îc ¸p dông ë kh«ng nhiÒu c¸c c«ng ty ViÖt Nam. §iÒu nµy hÇu nh­ khiÕn c¸c c«ng ty ViÖt Nam mÊt ®i kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty ¸p dông ph­¬ng ph¸p kiÓm tra ®Çu vµo chi tiÕt. Nh­ng còng kh«ng Ýt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hoÆc liªn doanh ,hiÖn nay ®·, ®ang vµ sÏ ®­a vµo ¸p dông m« h×nh nµy trong qu¶n lý nguån ®Çu vµo. C«ng ty bia Tiger Hµ T©y lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh. C«ng ty ngoµi viÖc kiÓm tra b»ng cÊp ®èi víi c«ng nh©n, hä cßn tiÕn hµnh tr¾c nghiÖm t©m lý ®èi víi nh©n viªn, hä tiÕn hµnh pháng vÊn nh©n viªn ®Ó cã thÓ ®­a hä vµo vÞ trÝ thÝch hîp nhÊt. Nh­ nhËn ®Þnh cña rÊt nhiÒu nhµ qu¶n lý t¨ng l­¬ng cho c«ng nh©n lµ mét biÖn ph¸p gióp cho t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Nh­ng cã thùc nh­ vËy kh«ng ? §óng lµ khi t¨ng l­¬ng cho c«ng nh©n sÏ khiÕn cho tinh thÇn hä h­ng phÊn, khiÕn cho hä lao ®éng h¨ng say h¬n nh­ng chØ lµ trong mét thêi gian ng¾n. ViÖc t¨ng l­¬ng chØ trong mét giíi h¹n cho phÐp, nh­ng khi t¨ng l­¬ng ®Õn ®iÓm cao nhÊt cho c«ng nh©n th× chØ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh n¨ng suÊt lao ®éng sÏ trë l¹i møc khëi ®iÓm. Bëi vËy viÖc t¨ng l­¬ng chØ lµ biÖn ph¸p t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng t¹m thêi chØ ¸p dông cho c¸c giai ®o¹n mang tÝnh thêi vô. VËy biÖn ph¸p nµo cã thÓ khiÕn t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ? ChØ cã thÓ lµ biÖn ph¸p t©m lý. Khi t¨ng sù g¾n kÕt trong néi bé cña c«ng ty b»ng viÖc quan t©m tíi ®êi sèng cña c«ng nh©n, ®éng viªn kÞp thêi c«ng nh©n , khuyÕn khÝch kh¶ n¨ng cña tõng c«ng nh©n tõ ®ã t¹o ra sù g¾n kÕt gi÷a nguêi lao ®éng víi ng­êi qu¶n lý vµ chÝnh gi÷a nh÷ng ng­êi qu¶n lý víi nhau. Ng­êi lao ®éng ViÖt Nam víi nèi sèng t×nh c¶m ®Æc tr­ng cña ng­êi ph­¬ng §«ng ViÖc t¹o ra sù g¾n kÕt t×nh c¶m trong c«ng ty lµ ®iÒu kh«ng khã. Nh­ng ¸p dông nã trong c¸c c«ng ty ViÖt Nam h×nh nh­ lµ ®iÒu mµ c¸c doanh nghiÖp kh«ng ®­îc tró träng. C«ng ty kinh doanh thiÕt bÞ ®iÖn tö CITEC lµ mét trong c¸c c«ng ty ¸p dông thµnh c«ng m« h×nh g¾n kÕt nµy. Nhê cã ®èi tho¹i vµ hîp t¸c tai n¬i lµm viÖc, c«ng ty ®· ®iÒu chØnh ®­îc mèi quan hÖ gi÷a ng­êi lao ®éng trong c«ng ty, gióp cho hai bªn ngµy cµng hiÓu biÕt nhau h¬n vµ n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c, gãp phÇn tÝch cùc vµo sù t¨ng tr­ëng cña doanh nghiÖp.C«ng ty lu«n chó ý tíi ®êi sèng tinh thÇn vµ vËt chÊt cña ng­êi lao ®éng ®ång thêi t¹o ra sù g¾n kÕt trong c«ng ty c¸c c«ng nh©n lu«n gióp ®ì nhau trong c«ng viÖc vµ cuéc sèng .Nh­ng trong c«ng ty còng lu«n cã sù ®ua tranh trong c«ng viÖc. Sù g¾n kÕt nµy khiÕn c«ng ty ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n. Quan t©m tíi nhu cÇu cña c«ng nh©n lµ mét t¸c phong kh«ng thÓ thiÕu cña mét doanh nghiÖp muèn ph¸t triÓn. C«ng ty liªn doanh thiÕt bÞ ®iÖn Hµ T©y Mçi mét quý, mét lÇn, Ban l·nh ®¹o c«ng ty gÆp gì tÊt c¶ nh÷ng ng­êi ®ang lµm viÖc t¹i nhµ m¸y ®Ó t×m hiÓu nhu cÇu cña hä trong c«ng viÖc s¶n xuÊt vµ nghØ gi÷a giê. C¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc vµ nghØ ng¬i cña c«ng nh©n ngµy ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. Qua c¸ch lµm cña mçi c«ng ty cho thÊy, ®èi tho¹i vµ hîp t¸c t¹i n¬i lµm viÖc ®· gióp cho ng­êi sö dông lao ®éng ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®iÒu hµnh s¶n xuÊt ®óng vµ s¸t thùc h¬n. Quan hÖ lao ®éng vµ quan hÖ x· héi trong doanh nghiÖp ®­îc c¶i thiÖn h¬n vµ n©ng cao ®êi sèng cña ®«i bªn, ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng. §ång thêi, ng­êi lao ®éng cã thªm hiÓu biÕt, n©ng cao nhËn thøc vµ cïng chia sÎ nh÷ng khã kh¨n víi doanh nghiÖp, rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a ng­êi sö dung lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng, lµm cho bÇu kh«ng khÝ lao ®éng ®­îc c¶i thiÖn h¬n. Ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng cïng nhau ®­a doanh nghiÖp v÷ng b­íc ph¸t triÓn héi nhËp víi nÒn kinh tÕ toµn cÇu. KÕt luËn. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn ®Þnh huíng x· héi chñ nghÜa nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang dÇn héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi Cïng víi sù më réng giao l­u, hîp t¸c. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn ph¶i ®èi ®Çu víi nhiÒu th¸ch thøc héi nhËp. Con ng­êi lu«n ®ãng mét vÞ trÝ quan träng trong nÒn s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Con ng­êi còng chÝnh lµ t¸c nh©n ®­a nÒn kinh tÕ ®i lªn. NÒn kinh tÕ lu«n biÕn ®éng ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®­a ra mét chÝnh s¸ch chiÕn l­îc qu¶n lý hîp lý.ViÖc nghiªn cøu hµnh vi cña ng­êi lao ®éng ®ãng gãp mét phÇn rÊt lín vµo viÖc ®Þnh ra chiÕn l­îc cho c«ng ty. ViÖc ¸p dông c¸c häc thuyÕt qu¶n lý “quan hÖ con ng­êi” vµo trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng chØ lµm cñng cè thªm ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng mµ nã cßn ®ang lµ viÖc cÊp thiÕt ph¶i lµm ®Ó cã thÓ ®­a c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¸t triÓn vòng m¹nh kh«ng chØ trong thÞ tr­êng trong n­íc mµ cßn v­¬n ra m¹nh mÏ tíi c¸c thÞ tr­êng réng lín kh¸c trong t­¬ng lai. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o. 1 - Tinh hoa qu¶n lý. 2 - Nhµ Qu¶n lý – Sè 3, 4, 5 th¸ng 9 n¨m 2003. 3 - Gi¸o tr×nh Khoa häc qu¶n lý - ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n. 4 - Gi¸o tr×nh Khoa häc qu¶n lý - ®¹i häc Qu¶n lý & Kinh doanh Hµ Néi. Môc lôc. Danh môc: Trang: Lêi më ®Çu……………………………………………………………... 1 Néi dung………………………………………………………………... 2 I/Tæng quan vÒ tr­êng ph¸i “ quan hÖ con ng­êi “………………….. 1/Tr­êng ph¸i “quan hÖ con ng­êi”………………………………… 2/Lý thuyÕt vÒ mèi quan hÖ con ng­êi……………………………… a/ T­ t­ëng cña Hugo Munsterberg……………………………... b/ T­ t­ëng cña Mary Parker Follet…………………………………. c/ T­ t­ëng cña Elton Mayo………………………………………….. 2 2 2 3 3 3 II/ Doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ häc thuyÕt “ Quan hÖ con ng­êi”…….. 7 KÕt luËn………………………………………………………………… 10