Tiếp tục sắp xếp, đổi mới quản lý nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam

thi hµnh LuËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trùc tiÕp phôc vô quèc phßng, an ninh vµ dÞch vô c«ng céng quan träng. Ngoµi nh÷ng quy ®Þnh riªng cho DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých t¹i LuËt doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ NghÞ ®Þnh nµy, DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých cßn thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt ®èi víi DNNN. 2.3. §¸nh gi¸ chung vÒ ho¹t ®éng cña DNNN ë ViÖt nam 2.3.1 Nh÷ng thµnh tùu cña DNNN vµ bµi häc kinh nghiÖm Trong h¬n 10 n¨m qua, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· thùc hiÖn nhiÒu chñ tr­¬ng, biÖn ph¸p tÝch cùc nh»m ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp nhµ n­íc. Trong bèi c¶nh thÕ giíi cã nhiÒu diÔn biÕn phøc t¹p vµ nÒn kinh tÕ cßn nhiÒu khã kh¨n gay g¾t, doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· v­ît qua nhiÒu thö th¸ch, ®øng v÷ng vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn, gãp phÇn quan träng vµo thµnh tùu to lín cña sù nghiÖp ®æi míi vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc; ®­a n­íc ta ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ- x· héi, chuyÓn sang thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. §¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ trªn lµ nhê cã ®­êng lèi ®æi míi ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc; sù chØ ®¹o thùc hiÖn kiªn tr× cña ChÝnh phñ vµ c¸c cÊp, c¸c ngµnh; sù cè g¾ng phÊn ®Êu v­ît qua khã kh¨n, thö th¸ch ®Ó v­¬n lªn cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ ng­êi lao ®éng trong c¬ chÕ míi. Tuy nhiªn, doanh nghiÖp nhµ n­íc còng cßn nh÷ng mÆt h¹n chÕ, yÕu kÐm, cã mÆt rÊt nghiªm träng nh­: quy m« cßn nhá, c¬ cÊu cßn nhiÒu bÊt hîp lý, ch­a thËt tËp trung vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then chèt; nh×n chung tr×nh ®é c«ng nghÖ cßn l¹c hËu, qu¶n lý cßn yÕu kÐm, ch­a thùc sù tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong s¶n xuÊt kinh doanh; kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ch­a t­¬ng xøng víi c¸c nguån lùc ®· cã vµ sù hç trî, ®Çu t­ cña Nhµ n­íc; hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cßn thÊp, nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n t¨ng lªn, lao ®éng thiÕu viÖc lµm vµ d«i d­ cßn lín. HiÖn nay, doanh nghiÖp nhµ n­íc ®ang ®øng tr­íc th¸ch thøc gay g¾t cña yªu cÇu ®æi míi, ph¸t triÓn vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 2.3.2 Nh÷ng tån t¹i yÕu kÐm cña DNNN vµ nguyªn nh©n. Nh÷ng h¹n chÕ, yÕu kÐm cña doanh nghiÖp nhµ n­íc cã nguyªn nh©n kh¸ch quan, nh­ng chñ yÕu lµ do nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan: ch­a cã sù thèng nhÊt cao trong nhËn thøc vÒ vai trß, vÞ trÝ cña kinh tÕ nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp nhµ n­íc, vÒ yªu cÇu vµ gi¶i ph¸p s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp nhµ n­íc; nhiÒu vÊn ®Ò ch­a râ, cßn ý kiÕn kh¸c nhau nh­ng ch­a ®­îc tæng kÕt thùc tiÔn ®Ó kÕt luËn. Qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc cßn nhiÒu yÕu kÐm, v­íng m¾c; c¶i c¸ch hµnh chÝnh chËm. C¬ chÕ, chÝnh s¸ch cßn nhiÒu bÊt cËp, ch­a ®ång bé, cßn nhiÒu ®iÓm ch­a phï hîp víi kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, ch­a t¹o ®­îc ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy c¸n bé vµ ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh doanh; mét bé phËn c¸n bé doanh nghiÖp nhµ n­íc ch­a ®¸p øng yªu cÇu vÒ n¨ng lùc vµ phÈm chÊt. Sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ chØ ®¹o cña ChÝnh phñ ®èi víi viÖc ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp nhµ n­íc ch­a t­¬ng xøng víi nhiÖm vô quan träng vµ phøc t¹p nµy. Tæ chøc vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña §¶ng t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc chËm ®­îc ®æi míi. CH¦¥NG 3: §ÞNH H¦íNG Vµ GI¶I PH¸P C¥ B¶N TIÕP TôC §æI MíI Tæ CHøC QU¶N Lý NH»M N¢NG CAO HIÖU QU¶ CñA DOANH NGHIÖP NHµ N¦íC ë VIÖT NAM TRONG THêI GIAN TíI 3.1 §Þnh h­íng tiÕp tôc ®æi míi tæ chøc qu¶n lý DNNN ë ViÖt nam 3.1.1 Quan ®iÓm chØ ®¹o qu¸ tr×nh tiÕp tôc ®æi míi DNNN ë ViÖt nam - Kiªn quyÕt ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Ó doanh nghiÖp nhµ n­íc cã c¬ cÊu hîp lý, tËp trung vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then chèt vµ ®Þa bµn quan träng, chiÕm thÞ phÇn ®ñ lín ®èi víi c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô chñ yÕu; kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i gi÷ tû träng lín trong tÊt c¶ c¸c ngµnh, lÜnh vùc, s¶n phÈm cña nÒn kinh tÕ. #¹i bé phËn doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¶i cã quy m« võa vµ lín, c«ng nghÖ tiªn tiÕn; mét bé phËn cÇn thiÕt cã quy m« nhá ®Ó kinh doanh nh÷ng s¶n phÈm, dÞch vô thiÕt yÕu, nhÊt lµ ë vïng n«ng th«n, miÒn nói, vïng s©u, vïng xa. ChuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc sang ho¹t ®éng theo chÕ ®é c«ng ty; ®Èy m¹nh cæ phÇn hãa nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n­íc mµ Nhµ n­íc kh«ng cÇn gi÷ 100% vèn, xem ®ã lµ kh©u quan träng ®Ó t¹o chuyÓn biÕn c¬ b¶n trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp nhµ n­íc. - TiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý ®Ó doanh nghiÖp nhµ n­íc kinh doanh tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm, hîp t¸c vµ c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo ph¸p luËt. B¶o hé cÇn thiÕt, cã ®iÒu kiÖn ®èi víi nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc, s¶n phÈm quan träng. Thùc hiÖn ®éc quyÒn nhµ n­íc trong lÜnh vùc cÇn thiÕt, nh­ng kh«ng biÕn ®éc quyÒn nhµ n­íc thµnh ®éc quyÒn doanh nghiÖp. Xãa bao cÊp, ®ång thêi cã chÝnh s¸ch ®Çu t­ ®óng ®¾n vµ hç trî phï hîp ®èi víi nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc s¶n phÈm cÇn ­u tiªn ph¸t triÓn. Ph©n biÖt râ chøc n¨ng cña c¬ quan ®¹i diÖn quyÒn chñ së h÷u cña nhµ n­íc víi chøc n¨ng ®iÒu hµnh s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp. Giao quyÒn quyÕt ®Þnh nhiÒu h¬n ®i ®«i víi ®ßi hái tr¸ch nhiÖm cao h¬n ®èi víi ®¹i diÖn trùc tiÕp chñ së h÷u t¹i doanh nghiÖp. - ViÖc tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch vµ còng lµ nhiÖm vô chiÕn l­îc, l©u dµi víi nhiÒu khã kh¨n, phøc t¹p, míi mÎ. §èi víi nh÷ng vÊn ®Ò ®· râ, ®· cã nghÞ quyÕt th× ph¶i khÈn tr­¬ng, kiªn quyÕt triÓn khai thùc hiÖn; nh÷ng vÊn ®Ò ch­a ®ñ râ th× ph¶i tæ chøc thÝ ®iÓm, võa lµm võa rót kinh nghiÖm, kÞp thêi uèn n¾n c¸c sai sãt, lÖch l¹c ®Ó cã b­íc ®i thÝch hîp, tÝch cùc nh­ng v÷ng ch¾c. - T¨ng c­êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ë tÊt c¶ c¸c cÊp, c¸c ngµnh ®èi víi viÖc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp nhµ n­íc. §æi míi ph­¬ng thøc l·nh ®¹o cña tæ chøc c¬ së ®¶ng, ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña ng­êi lao ®éng vµ vai trß cña c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng t¹i doanh nghiÖp. 3.1.2 Mét sè ®Þnh h­íng c¬ b¶n §Þnh h­íng vÒ tæ chøc, s¾p xÕp l¹i. Kiªn quyÕt ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Ó doanh nghiÖp nhµ n­íc cã c¬ cÊu hîp lý, tËp trung vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then chèt vµ ®Þa bµn quan träng, chiÕm thÞ phÇn ®ñ lín ®èi víi c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô chñ yÕu; kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i gi÷ tû träng lín trong tÊt c¶ c¸c ngµnh, lÜnh vùc, s¶n phÈm cña nÒn kinh tÕ. §¹i bé phËn doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¶i cã quy m« võa vµ lín, c«ng nghÖ tiªn tiÕn; mét bé phËn cÇn thiÕt cã quy m« nhá ®Ó kinh doanh nh÷ng s¶n phÈm, dÞch vô thiÕt yÕu, nhÊt lµ ë vïng n«ng th«n, miÒn nói, vïng s©u, vïng xa. ChuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc sang ho¹t ®éng theo chÕ ®é c«ng ty; ®Èy m¹nh cæ phÇn hãa nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n­íc mµ Nhµ n­íc kh«ng cÇn gi÷ 100% vèn, xem ®ã lµ kh©u quan träng ®Ó t¹o chuyÓn biÕn c¬ b¶n trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp nhµ n­íc. - ViÖc tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch vµ còng lµ nhiÖm vô chiÕn l­îc, l©u dµi víi nhiÒu khã kh¨n, phøc t¹p, míi mÎ. §èi víi nh÷ng vÊn ®Ò ®· râ, ®· cã nghÞ quyÕt th× ph¶i khÈn tr­¬ng, kiªn quyÕt triÓn khai thùc hiÖn; nh÷ng vÊn ®Ò ch­a ®ñ râ th× ph¶i tæ chøc thÝ ®iÓm, võa lµm võa rót kinh nghiÖm, kÞp thêi uèn n¾n c¸c sai sãt, lÖch l¹c ®Ó cã b­íc ®i thÝch hîp, tÝch cùc nh­ng v÷ng ch¾c. §Þnh h­íng vÒ hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý TiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý ®Ó doanh nghiÖp nhµ n­íc kinh doanh tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm, hîp t¸c vµ c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo ph¸p luËt. B¶o hé cÇn thiÕt, cã ®iÒu kiÖn ®èi víi nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc, s¶n phÈm quan träng. Thùc hiÖn ®éc quyÒn nhµ n­íc trong lÜnh vùc cÇn thiÕt, nh­ng kh«ng biÕn ®éc quyÒn nhµ n­íc thµnh ®éc quyÒn doanh nghiÖp. Xãa bao cÊp, ®ång thêi cã chÝnh s¸ch ®Çu t­ ®óng ®¾n vµ hç trî phï hîp ®èi víi nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc s¶n phÈm cÇn ­u tiªn ph¸t triÓn. Ph©n biÖt râ chøc n¨ng cña c¬ quan ®¹i diÖn quyÒn chñ së h÷u cña nhµ n­íc víi chøc n¨ng ®iÒu hµnh s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp. Giao quyÒn quyÕt ®Þnh nhiÒu h¬n ®i ®«i víi ®ßi hái tr¸ch nhiÖm cao h¬n ®èi víi ®¹i diÖn trùc tiÕp chñ së h÷u t¹i doanh nghiÖp. §Þnh h­íng vÒ c¶i thiÖn m«i tr­êng ho¹t ®éng cho DNNN Chóng ta cÇn t¸ch b¹ch gi÷a chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc víi chøc n¨ng chñ së h÷u doanh nghiÖp nhµ n­íc (DNNN) cña c¸c bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng. Bµi viÕt nµy còng ®Ò xuÊt m« h×nh thùc thi quyÒn së h÷u nhµ n­íc t¹i DNNN. CÇn tiÕp tôc ®i s©u ph©n tÝch vÊn ®Ò nµy c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ó cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng, kh«ng lÉn lén gi÷a chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc víi chøc n¨ng chñ së h÷u cña c¸c bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng. Tr­íc hÕt, chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc lµ cña c¸c bé, ngµnh, UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng. C¸c c¬ quan nµy thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc víi tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp, kh«ng ph¶i chØ víi DNNN. ThÝ dô: Ban hµnh c¬ chÕ chÝnh s¸ch, h­íng dÉn kiÓm tra gi¸m s¸t thùc hiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch. §ã lµ chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc, kh«ng ph¶i chøc n¨ng chñ së h÷u nhµ n­íc. CÇn cã mét quan ®iÓm døt kho¸t lµ c¬ quan hµnh chÝnh kh«ng nªn vµ kh«ng thÓ võa lµm chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc, võa lµm chøc n¨ng chñ së h÷u trùc tiÕp. §iÒu nµy còng ®ång nghÜa víi viÖc ph¶i kiªn quyÕt tõ bá chÕ ®é chñ qu¶n doanh nghiÖp ®· tån t¹i nhiÒu n¨m tr­íc ®©y. C«ng viÖc chÝnh cña c¸c c¬ quan nµy lµ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc. Ph¶i ph©n tÝch rÊt s©u hai chøc n¨ng nµy ®Ó t¸ch b¹ch nh÷ng chñ thÓ nµo sÏ thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng g× trong ph¹m trï nµy. Chóng ta cÇn cã c¸ch nh×n míi, x©y dùng m« h×nh míi vÒ viÖc x©y dùng m« h×nh chñ së h÷u DNNN. Nguyªn t¾c bÊt di, bÊt dÞch lµ Nhµ n­íc (ChÝnh phñ) lµ chñ së h÷u DNNN. Nh­ng nh÷ng chñ thÓ thùc hiÖn quyÒn chñ së h÷u vµ mèi quan hÖ chñ së h÷u vèn víi ng­êi sö dông vèn ph¶i ®æi kh¸c. Thùc tÕ ®· cho thÊy sù h×nh thµnh hai nhãm chñ thÓ chñ së h÷u. 3.2 Mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n tiÕp tôc ®æi míi tæ chøc qu¶n lý DNNN phï hîp víi nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt nam 3.2.1 Gi¶i ph¸p vÒ tæ chøc l¹i DNNN a) §èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh - Nhµ n­íc gi÷ 100% vèn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh trong lÜnh vùc ®éc quyÒn Nhµ n­íc, bao gåm: vËt liÖu næ, hãa chÊt ®éc, chÊt phãng x¹, hÖ thèng truyÒn t¶i ®iÖn quèc gia, m¹ng trôc th«ng tin quèc gia vµ quèc tÕ, s¶n xuÊt thuèc l¸ ®iÕu. - Nhµ n­íc gi÷ cæ phÇn chi phèi hoÆc gi÷ 100% vèn ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng kinh doanh trong c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc: b¸n bu«n l­¬ng thùc, b¸n bu«n x¨ng dÇu, s¶n xuÊt ®iÖn, khai th¸c c¸c kho¸ng s¶n quan träng, s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm c¬ khÝ, ®iÖn tö, c«ng nghÖ th«ng tin, s¶n xuÊt kim lo¹i ®en, kim lo¹i mµu, s¶n xuÊt hãa chÊt c¬ b¶n, ph©n hãa häc, thuèc b¶o vÖ thùc vËt, s¶n xuÊt xi-m¨ng, c«ng nghiÖp x©y dùng, s¶n xuÊt mét sè hµng tiªu dïng vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm quan träng, s¶n xuÊt hãa d­îc, thuèc ch÷a bÖnh, vËn t¶i hµng kh«ng, ®­êng s¾t, viÔn d­¬ng, kinh doanh tiÒn tÖ, b¶o hiÓm, xæ sè kiÕn thiÕt, dÞch vô viÔn th«ng c¬ b¶n; chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp cã quy m« lín, cã ®ãng gãp lín cho ng©n s¸ch, ®i ®Çu trong viÖc øng dông c«ng nghÖ mòi nhän, c«ng nghÖ cao vµ gãp phÇn quan träng æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«. Nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh b¶o ®¶m nhu cÇu thiÕt yÕu cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña ®ång bµo n«ng th«n, ®ång bµo c¸c d©n téc ë miÒn nói, vïng s©u, vïng xa. Nhµ n­íc gi÷ cæ phÇn ®Æc biÖt trong mét sè tr­êng hîp cÇn thiÕt. ChuyÓn c¸c doanh nghiÖp mµ Nhµ n­íc gi÷ 100% vèn sang h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn mµ chñ së h÷u lµ Nhµ n­íc hoÆc c«ng ty cæ phÇn gåm c¸c cæ ®«ng lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. C¨n cø ®Þnh h­íng trªn ®©y, ChÝnh phñ chØ ®¹o rµ so¸t, phª duyÖt ph©n lo¹i cô thÓ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc hiÖn cã ®Ó triÓn khai thùc hiÖn vµ tõng thêi kú xem xÐt ®iÒu chØnh ®Þnh h­íng ph©n lo¹i doanh nghiÖp cho phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. Doanh nghiÖp thuéc c¸c tæ chøc cña #¶ng thùc hiÖn s¾p xÕp nh­ ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc. Doanh nghiÖp thuéc c¸c tæ chøc chÝnh trÞ -x· héi ®¨ng ký ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp. - ViÖc thµnh lËp míi doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng kinh doanh chñ yÕu sÏ thùc hiÖn d­íi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn. ChØ thµnh lËp míi doanh nghiÖp 100% vèn Nhµ n­íc ®èi víi nh÷ng ngµnh vµ lÜnh vùc mµ Nhµ n­íc cÇn gi÷ ®éc quyÒn, hoÆc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c kh«ng muèn hay kh«ng cã kh¶ n¨ng tham gia. b) §èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých - Nhµ n­íc gi÷ 100% vèn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp c«ng Ých ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc: in b¹c vµ chøng chØ cã gi¸ ®iÒu hµnh bay; b¶o ®¶m hµng h¶i; kiÓm so¸t vµ ph©n phèi tÇn sè v« tuyÕn ®iÖn; s¶n xuÊt, söa ch÷a vò khÝ, khÝ tµi, trang bÞ chuyªn dïng cho quèc phßng, an ninh; doanh nghiÖp ®­îc giao thùc hiÖn nhiÖm vô quèc phßng ®Æc biÖt vµ c¸c doanh nghiÖp t¹i c¸c ®Þa bµn chiÕn l­îc quan träng kÕt hîp kinh tÕ víi quèc phßng theo quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ. C¸c doanh nghiÖp cña qu©n ®éi vµ c«ng an ®­îc s¾p xÕp vµ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng nµy. - Nhµ n­íc gi÷ 100% vèn hoÆc cæ phÇn chi phèi ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp c«ng Ých ®ang ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc: kiÓm ®Þnh kü thuËt ph­¬ng tiÖn giao th«ng c¬ giíi lín; xuÊt b¶n s¸ch gi¸o khoa, s¸ch b¸o chÝnh trÞ, phim thêi sù vµ tµi liÖu; qu¶n lý, b¶o tr× hÖ thèng ®­êng s¾t quèc gia, s©n bay; qu¶n lý thñy n«ng ®Çu nguån; trång vµ b¶o vÖ rõng ®Çu nguån; tho¸t n­íc ë ®« thÞ lín; ¸nh s¸ng ®­êng phè qu¶n lý, b¶o tr× hÖ thèng ®­êng bé, bÕn xe, ®­êng thñy quan träng; s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ cung øng dÞch vô kh¸c theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. Trong tõng thêi kú, ChÝnh phñ xem xÐt, ®iÒu chØnh ®Þnh h­íng ph©n lo¹i doanh nghiÖp cho phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. §èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých hiÖn cã, ChÝnh phñ c¨n cø vµo ®Þnh h­íng trªn ®©y chØ ®¹o rµ so¸t vµ phª duyÖt ph©n lo¹i cô thÓ ®Ó triÓn khai thùc hiÖn. Nh÷ng doanh nghiÖp c«ng Ých ®ang ho¹t ®éng kh«ng thuéc diÖn nªu trªn sÏ ®­îc s¾p xÕp l¹i. ViÖc thµnh lËp míi doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng c«ng Ých ph¶i ®­îc xem xÐt chÆt chÏ, ®óng ®Þnh h­íng, cã yªu cÇu vµ cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt. KhuyÕn khÝch nh©n d©n vµ doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých mµ x· héi cÇn vµ ph¸p luËt kh«ng cÊm. 3.2.2 TiÕp tôc t×m m« h×nh thÓ chÕ ho¸ hiÖu qu¶ së h÷u nhµ n­íc 3.2.2.1 §¹i diÖn së h÷u nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp   Thêi gian gÇn ®©y, vÊn ®Ò ®Æt ra trong nhiÒu cuéc héi th¶o lµ vÊn ®Ò thùc thi quyÒn chñ së h÷u nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc (DNNN). Chóng t«i nhËn thÊy cÇn ph¶i ®i s©u ph©n tÝch vÊn ®Ò nµy c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ó cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng, kh«ng lÉn lén gi÷a chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc víi chøc n¨ng chñ së h÷u cña c¸c bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng. Tr­íc hÕt, chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc lµ cña c¸c bé, ngµnh, UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng. C¸c c¬ quan nµy thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc víi tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp, kh«ng ph¶i chØ víi DNNN. ThÝ dô: Ban hµnh c¬ chÕ chÝnh s¸ch, h­íng dÉn kiÓm tra gi¸m s¸t thùc hiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch. §ã lµ chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc, kh«ng ph¶i chøc n¨ng chñ së h÷u nhµ n­íc. CÇn cã mét quan ®iÓm døt kho¸t lµ c¬ quan hµnh chÝnh kh«ng nªn vµ kh«ng thÓ võa lµm chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc, võa lµm chøc n¨ng chñ së h÷u trùc tiÕp. §iÒu nµy còng ®ång nghÜa víi viÖc ph¶i kiªn quyÕt tõ bá chÕ ®é chñ qu¶n doanh nghiÖp ®· tån t¹i nhiÒu n¨m tr­íc ®©y. C«ng viÖc chÝnh cña c¸c c¬ quan nµy lµ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc. Ph¶i ph©n tÝch rÊt s©u hai chøc n¨ng nµy ®Ó t¸ch b¹ch nh÷ng chñ thÓ nµo sÏ thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng g× trong ph¹m trï nµy. Chóng ta cÇn cã c¸ch nh×n míi, x©y dùng m« h×nh míi vÒ viÖc x©y dùng m« h×nh chñ së h÷u DNNN. Nguyªn t¾c bÊt di, bÊt dÞch lµ Nhµ n­íc (ChÝnh phñ) lµ chñ së h÷u DNNN. Nh­ng nh÷ng chñ thÓ thùc hiÖn quyÒn chñ së h÷u vµ mèi quan hÖ chñ së h÷u vèn víi ng­êi sö dông vèn ph¶i ®æi kh¸c. Thùc tÕ ®· cho thÊy sù h×nh thµnh hai nhãm chñ thÓ chñ së h÷u.     Mét lµ, Thñ t­íng ChÝnh phñ, c¸c bé, ngµnh, UBND (kh«ng nªn ghÐp héi ®ång qu¶n trÞ, tæng c«ng ty vµo ®©y). Nhãm nµy lµ nh÷ng c¬ quan hµnh chÝnh chØ thùc hiÖn quyÒn chñ së h÷u mang tÝnh chÊt hµnh chÝnh víi c¸c tæng c«ng ty, tËp ®oµn, c«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh nhµ n­íc, c«ng ty mÑ nhµ n­íc. Quan hÖ nµy kh«ng theo LuËt Doanh nghiÖp mµ dùa theo LuËt sö dông vèn nhµ n­íc ®Çu t­ vµo doanh nghiÖp, luËt nµy sÏ ban hµnh trong thêi gian tíi.     Hai lµ, c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc, tËp ®oµn, c«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh nhµ n­íc, c«ng ty mÑ (héi ®ång qu¶n trÞ - ®Çu n·o cña c¸c tæ chøc nµy kh«ng bao gåm c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn). Nhãm nµy lµ doanh nghiÖp ®­îc Nhµ n­íc giao thùc hiÖn quyÒn chñ së h÷u mang tÝnh kinh doanh lµ chñ së h÷u trùc tiÕp víi c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn theo LuËt Doanh nghiÖp, khi nã lµ nh÷ng c«ng ty mÑ ®Çu t­ vèn vµo c¸c c«ng ty con - thµnh viªn.     Nhãm chñ thÓ chñ së h÷u thø nhÊt lµ nh÷ng: c¬ quan hµnh chÝnh (Thñ t­íng, c¸c bé, ñy ban) chØ thùc hiÖn quyÒn chñ së h÷u cña m×nh víi nhãm chñ thÓ hai theo nguyªn t¾c hµnh chÝnh: ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp vµ giao vèn mét lÇn, kiÓm tra gi¸m s¸t theo nguyªn t¾c gÇn nh­ kho¸n, kh«ng can thiÖp vµ vÒ nguyªn t¾c kh«ng víi tay xuèng c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn. Mèi quan hÖ nµy sÏ ®­îc x¸c ®Þnh râ trong "LuËt sö dông vèn nhµ n­íc ®Çu t­ vµo doanh nghiÖp" s¾p tíi.     Nhãm chñ thÓ chñ së h÷u thø hai: lµ nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng, tæ chøc tµi chÝnh trung gian (tæng c«ng ty, c«ng ty mÑ, c«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh nhµ n­íc), nhãm nµy lµ doanh nghiÖp ®­îc giao thùc hiÖn quyÒn chñ së h÷u cña m×nh víi c¸c c«ng ty con theo LuËt Doanh nghiÖp theo nguyªn t¾c kinh doanh vèn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn lµ c¸c c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn. Víi c¸ch nh×n nhËn nµy, kh«ng nªn ghÐp vai trß chñ së h÷u cña héi ®ång qu¶n trÞ, tæng c«ng ty vµo víi c¸c bé, ngµnh, UBND c¸c cÊp - võa sai, võa kh«ng ®ñ. ChÝnh v× ghÐp nh­ vËy nã sÏ ®Î ra mét ®iÒu bÊt cËp trong ®Ò ¸n x¸c lËp quyÒn chñ së h÷u nhµ n­íc: bé, UBND th× quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò cña doanh nghiÖp trùc thuéc th­êng lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhá, kh«ng quan träng. Cßn héi ®ång qu¶n trÞ, tæng c«ng ty quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò cña tæng c«ng ty m×nh - lµ nh÷ng doanh nghiÖp lín quan träng h¬n!     Ba lµ, tõ nh÷ng nhËn xÐt trªn cho thÊy, ®Ó cã quyÕt ®Þnh ®óng vµ kh¶ thi vÒ quyÒn chñ së h÷u DNNN chóng ta cÇn lµm hai viÖc quan träng. §ã lµ, hoµn thiÖn quy ho¹ch tæng thÓ, cã tÝnh chÊt chiÕn l­îc vÒ s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp: tæ chøc l¹i c¸c m« h×nh tæng c«ng ty, tËp ®oµn, c«ng ty mÑ, c«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh nhµ n­íc ®­îc Nhµ n­íc giao vèn lµ nh÷ng chñ thÓ doanh nghiÖp ®­îc giao thùc hiÖn quyÒn chñ së h÷u trùc tiÕp ®èi víi DNNN theo nguyªn t¾c kinh doanh; cÇn thèng nhÊt hai LuËt DNNN vµ LuËt DN (thay v× chØ söa LuËt DNNN nh­ hiÖn nay) vµ ban hµnh LuËt vèn nhµ n­íc ®Çu t­ vµo doanh nghiÖp lµm c¬ së ph¸p lý thùc thi quyÒn chñ së h÷u nhµ n­íc t¹i c¸c doanh nghiÖp cã vèn nhµ n­íc.     ViÖc chuyÓn c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc sang ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con, theo chóng t«i, thùc chÊt lµ sù chuyÓn ®æi mèi quan hÖ néi bé tæng c«ng ty, cã tÝnh kÕ thõa vµ ph¸t triÓn. Kh«ng nªn cho ®©y lµ mét c¬ chÕ hoµn toµn míi l¹ thay cho c¬ chÕ cò cña tæng c«ng ty nhµ n­íc. M« h×nh nµy t¹o ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh râ h¬n c¸c chñ thÓ thùc hiÖn vai trß chñ së h÷u nhµ n­íc trong DNNN. V× vËy, b­íc ®i ph¶i thËn träng, hîp quy luËt: Tr­íc hÕt ph¶i chuyÓn ®æi c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn: Cæ phÇn hãa, c«ng ty hãa (chuyÓn thµnh c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn) kh«ng nªn ra quyÕt ®Þnh chuyÓn tæng c«ng ty nhµ n­íc thµnh c«ng ty mÑ mµ c¸c c«ng ty con (thµnh viªn) ch­a chuyÓn ®æi v× nh­ thÕ chØ lµ h×nh thøc, kh«ng ®i vµo cuéc sèng, kh«ng ®ång bé. Vµ cuèi cïng lµ, cÇn hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lý cho m« h×nh nµy: Kh«ng ®Ó t×nh tr¹ng "§Çu" (c«ng ty mÑ) ho¹t ®éng theo LuËt DNNN, cßn "ch©n tay" (c«ng ty con) ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp. ë ®©y còng xuÊt hiÖn yªu cÇu thèng nhÊt hai LuËt vµ ra ®êi LuËt sö dông vèn nhµ n­íc ®Çu t­ vµo doanh nghiÖp. §ã lµ nh÷ng yªu cÇu tÊt yÕu kh¸ch quan ®ßi hái bøc b¸ch trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi DNNN theo tinh thÇn NghÞ quyÕt T.¦ 3 (khãa IX) vµ ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cña ChÝnh phñ thùc hiÖn nghÞ quyÕt nµy. 3.2.2.2 §æi míi c¬ chÕ kiÓm so¸t vèn nhµ n­íc: C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh nhµ n­íc Doanh nghiÖp ®­îc tiÕp cËn vµ thu hót c¸c nguån vèn trªn thÞ tr­êng ®Ó ph¸t triÓn kinh doanh; ®­îc chñ ®éng xö lý c¸c tµi s¶n d­ thõa, vËt t­, hµng hãa ø ®äng. Nhµ n­íc cã c¬ chÕ ®Ó trong 5 n¨m 2001-2005 c¬ b¶n t¹o ®ñ vèn ®iÒu lÖ cho doanh nghiÖp. Kh«ng thu thuÕ sö dông vèn ng©n s¸ch, chuyÓn h×nh thøc cÊp vèn sang ®Çu t­ vèn. ThÝ ®iÓm lËp c«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh nhµ n­íc ®Ó thùc hiÖn ®Çu t­ vµ qu¶n lý vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp. Nghiªn cøu ban hµnh LuËt sö dông vèn nhµ n­íc ®Çu t­ vµo kinh doanh. Doanh nghiÖp ®­îc tù chñ trong viÖc ph©n phèi vµ trÝch lËp c¸c quü tõ lîi nhuËn ®Ó l¹i theo khung quy ®Þnh chung. Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch ®èi víi nh÷ng tµi s¶n do doanh nghiÖp ®Çu t­ b»ng vèn vay vµ ®· tr¶ hÕt nî b»ng nguån khÊu hao c¬ b¶n vµ lîi nhuËn do chÝnh tµi s¶n ®ã lµm ra theo h­íng thùc hiÖn hµi hßa c¸c lîi Ých, phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng ngµnh nghÒ, lÜnh vùc cô thÓ, khuyÕn khÝch doanh nghiÖp tiÕp tôc t¸i ®Çu t­ ph¸t triÓn. - VÒ ®Çu t­: t¨ng thªm quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp nhµ n­íc trong quyÕt ®Þnh ®Çu t­ trªn c¬ së chiÕn l­îc, quy ho¹ch ph¸t triÓn ®­îc phª duyÖt. - VÒ ®æi míi, hiÖn ®¹i hãa c«ng nghÖ: doanh nghiÖp ®­îc ¸p dông chÕ ®é ­u ®·i ®èi víi ng­êi cã ®ãng gãp vµo ®æi míi c«ng nghÖ mang l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc cho doanh nghiÖp; chi phÝ nµy ®­îc h¹ch to¸n vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî doanh nghiÖp ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ. - VÒ lao ®éng, tiÒn l­¬ng: doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh viÖc tuyÓn chän lao ®éng vµ chÞu tr¸ch nhiÖm gi¶i quyÕt chÕ ®é ®èi víi ng­êi lao ®éng do m×nh tuyÓn dông kh«ng cã viÖc lµm b»ng c¸c nguån kinh phÝ cña doanh nghiÖp; ®­îc tù chñ trong viÖc tr¶ tiÒn l­¬ng vµ tiÒn th­ëng trªn c¬ së n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. - VÒ c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp: doanh nghiÖp chñ ®éng lùa chän vµ bè trÝ c¸n bé qu¶n lý theo h­íng chñ yÕu lµ thi tuyÓn; c¬ quan nhµ n­íc vµ tæ chøc cã thÈm quyÒn ra quyÕt ®Þnh bæ nhiÖm c¸n bé chñ chèt cña doanh nghiÖp. Nhµ n­íc cã c¬ chÕ khuyÕn khÝch vËt chÊt, tinh thÇn, ®ång thêi n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp. - VÒ thanh tra, kiÓm tra: h»ng n¨m doanh nghiÖp ph¶i ®­îc kiÓm to¸n, kÕt qu¶ kiÓm to¸n lµ c¨n cø ph¸p lý vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. C¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ph¶i cã ch­¬ng tr×nh thanh tra, kiÓm tra ®Þnh kú ®èi víi doanh nghiÖp vµ th«ng b¸o tr­íc cho doanh nghiÖp. C¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt chØ kiÓm tra, thanh tra khi doanh nghiÖp ®· cã dÊu hiÖu vi ph¹m ph¸p luËt. C¸c c¬ quan thanh tra, kiÓm tra ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt vÒ kÕt qu¶ thanh tra, kiÓm tra. 3.2.3 Hoµn thiÖn m« h×nh tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña DNNN. Tæ chøc ®¶ng ë doanh nghiÖp nhµ n­íc l·nh ®¹o viÖc chÊp hµnh ®­êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña Nhµ n­íc; tham gia ®Ò ra vµ l·nh ®¹o thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ nhiÖm vô ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp; b¶o ®¶m quyÒn lîi hîp ph¸p cña ng­êi lao ®éng, ph¸t huy d©n chñ, thi ®ua hoµn thµnh nhiÖm vô l·nh ®¹o x©y dùng ®éi ngò c¸n bé, ®¶ng viªn vµ ®Êu tranh chèng tiªu cùc, tham nhòng; l·nh ®¹o c¸c tæ chøc quÇn chóng lµm tèt chøc n¨ng, nhiÖm vô. §èi víi tæng c«ng ty nhµ n­íc, m« h×nh tæ chøc ®¶ng cã thÓ theo h­íng: - Thµnh lËp ®¶ng bé toµn tæng c«ng ty trùc thuéc §¶ng ñy khèi c¬ quan Kinh tÕ Trung ­¬ng trong tr­êng hîp ®ßi hái tæng c«ng ty ph¶i cã sù l·nh ®¹o chÆt chÏ theo ngµnh däc. - §¶ng bé c¬ quan tæng c«ng ty trùc thuéc §¶ng ñy khèi c¬ quan Kinh tÕ Trung ­¬ng, cßn tæ chøc ®¶ng ë c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn trùc thuéc tæ chøc ®¶ng ®Þa ph­¬ng. - Thµnh lËp ®¶ng bé toµn tæng c«ng ty trùc thuéc ®¶ng bé tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng. - Thµnh lËp ban c¸n sù ®¶ng ë tæng c«ng ty nhµ n­íc trong tr­êng hîp thËt cÇn thiÕt. Ban Tæ chøc Trung ­¬ng chñ tr× x©y dùng ®Ò ¸n cô thÓ vÒ ®æi míi ph­¬ng thøc l·nh ®¹o cña tæ chøc ®¶ng t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc phï hîp víi yªu cÇu vµ ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn míi. 3.2.4 §µo t¹o vµ sö dông hîp lý c¸n bé qu¶n lý trong DNNN ChÝnh phñ quy ®Þnh tiªu chuÈn c¸n bé qu¶n lý chñ chèt cña doanh nghiÖp nhµ n­íc; chØ ®¹o x©y dùng hÖ thèng ®µo t¹o, båi d­ìng ®éi ngò gi¸m ®èc doanh nghiÖp. ChÝnh phñ quy ®Þnh chÕ ®é ®·i ngé vµ chÕ ®é tr¸ch nhiÖm ®èi víi nh÷ng c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n­íc theo h­íng khuyÕn khÝch tháa ®¸ng vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn c¨n cø møc ®é ®ãng gãp vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp; ®ång thêi cã chÕ tµi phï hîp víi tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó xö lý nh÷ng c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ do nguyªn nh©n chñ quan. 3.2.5 Hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p chi phèi DNNN LuËt DNNN ®­îc ban hµnh n¨m 1995, ®Õn nay ®· cã nhiÒu quy ®Þnh kh«ng cßn phï hîp víi thùc tÕ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vµ xu h­¬ngs héi nhËp quèc tÕ. Dù th¶o LuËt DNNN söa ®æi ®ang ®­îc Quèc héi bµn th¶o ®Ó th«ng qua. ViÖc söa ®æi LuËt DNNN dùa trªn c¸c t­ t­ëng chØ ®¹o : Qu¸n triÖt vµ thÓ chÕ ho¸ c¸c quan ®iÓm vµ néi dung ®æi míi DNNN t¹i c¸c nghÞ quyÕt cña §¶ng, ®Æc biÖt lµ NghÞ quyÕt TW3 kho¸ 9 vÒ s¾p xÕp, ®æi míi vµ ph¸t triÓn DNNN. Kh¾c phôc c¸c tån t¹i, v­íng m¾c ®­îc ph¸t hiÖn sau 8 n¨m thùc hiÖn luËt. §ã lµ nh÷ng v­íng m¾c vÒ thÓ chÕ, chÝnh s¸ch, tæ chøc qu¶n lý ®èi víi DNNN, theo ph­¬ng ch©m lµ th¸o gì ®ång bé c¸c v­íng m¾c ®Ó n©ng cao tÝnh n¨ng ®éng, tù chÞu tr¸ch nhiÖm, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh vµ hiÖu qu¶ DNNN. ThÓ chÕ ho¸ c¸c biÖn ph¸p ®æi míi DNNN ®· vµ ®ang tiÕn hµnh theo c¸c v¨n b¶n d­íi luËt ®ang ph¸t huy t¸c dông trong thùc tÕ ®æi míi DNNN nh­ng ch­a ®­îc quy dÞnh trong LuËt DNNN. Söa ®æi néi dung cña LuËt DNNN theo h­íng quyÒn vµ nghÜa vô cña DNNN trªn th­¬ng tr­êng lµ b×nh ®¼ng víi c¸c doanh nghiÖp. Sù cÇn thiÕt ph¶i söa ®æi c¬ b¶n luËt DNNN : Mét lµ LuËt DNNN ®­îc banahnhf tõ n¨m 1995,qua 8 n¨m thùc hiÖn ®· béc lé nh÷ng h¹n chÕ vµ bÊt cËp, nhÊt lµ cã nh÷ng v­íng m¾c vÒ thÓ chÕ, chÝnh s¸ch, tæ chøc qu¶n lý ®èi víi DNNN, lµm cho DNNN thiÕu tÝnh n¨ng ®éng tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm , kÓ c¶ DNNN vµ c¸n bé qu¶n lý DNNN, n¨ng lùc c¹nh tranh yÕu, hiÖu qu¶ ch­a cao. Söa ®æi luËt ®Ó th¸o gì nh÷ng v­íng m¾c nµy 3.3 Mét sè kiÕn nghÞ b) §èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých. C¨n cø vµo yªu cÇu, nhiÖm vô mµ Nhµ n­íc quyÕt ®Þnh quy m« tæ chøc, chÝnh s¸ch tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp c«ng Ých. ChuyÓn tõ c¬ chÕ cÊp vèn, giao nhiÖm vô sang c¬ chÕ ®Æt hµng hoÆc ®Êu thÇu thùc hiÖn s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých. Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch ­u ®·i ®èi víi c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô c«ng Ých, kh«ng ph©n biÖt lo¹i h×nh doanh nghiÖp, thµnh phÇn kinh tÕ. Nhµ n­íc cÊp ®ñ vèn ®iÒu lÖ cho doanh nghiÖp nhµ n­ícho¹t ®éng c«ng Ých. Thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý lao ®éng, tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp trªn c¬ së khèi l­îng, chÊt l­îng s¶n phÈm, dÞch vô mµ Nhµ n­íc giao hoÆc ®Æt hµng. Doanh nghiÖp c«ng Ých còng ph¶i thùc hiÖn h¹ch to¸n. c) Gi¶i quyÕt lao ®éng d«i d­ vµ nî kh«ng thanh to¸n ®­îc. - Bæ sung c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi lao ®éng d«i d­ trong s¾p xÕp, c¬ cÊu l¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc. CÇn cã h­íng dÉn thùc hiÖn mét c¸ch cô thÓ ( Th¸ng 4-2002 ChÝnh phñ ®· thµnh lËp Quü hç trî gi¶i quyÕt chÝnh s¸ch cho lao ®éng d«i d­ do s¾p xÕp l¹i DNNN cho giai ®o¹n 2002 - 2005, víi tæng vèn 6.027 tû ®ång, nh­ng ®Õn hÕt th¸ng 7 -2003, míi gi¶i ng©n ®­îc 180 tû ®ång.) Doanh nghiÖp ph¶i rµ so¸t vµ x©y dùng ®óng ®Þnh møc ®Ó x¸c ®Þnh sè l­îng lao ®éng cÇn thiÕt. Lao ®éng d«i d­ ®­îc doanh nghiÖp t¹o ®iÒu kiÖn ®µo t¹o l¹i hoÆc nghØ viÖc h­ëng nguyªn l­¬ng mét thêi gian ®Ó t×m viÖc; nÕu kh«ng t×m ®­îc viÖc th× ®­îc nghØ chÕ ®é mÊt viÖc theo quy ®Þnh cña Bé luËt Lao ®éng. Bæ sung, söa ®æi mét sè chÝnh s¸ch cô thÓ ®èi víi ng­êi lao ®éng d«i d­ cã nguyÖn väng nghØ h­u tr­íc tuæi. ChÝnh phñ bè trÝ nguån kinh phÝ ®Ó gi¶i quyÕt chÝnh s¸ch cho sè lao ®éng d«i d­. Söa ®æi, bæ sung Bé luËt Lao ®éng theo h­íng cho phÐp ¸p dông chÕ ®é mÊt viÖc ®èi víi sè lao ®éng d«i d­ t¹i thêi ®iÓm giao, b¸n, kho¸n kinh doanh vµ cho thuª doanh nghiÖp nhµ n­íc. KhÈn tr­¬ng bæ sung chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi; ban hµnh chÝnh s¸ch b¶o hiÓm thÊt nghiÖp theo h­íng Nhµ n­íc, doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng cïng ®ãng gãp. - Xö lý nî kh«ng thanh to¸n ®­îc. ChÝnh phñ quy ®Þnh biÖn ph¸p gi¶i quyÕt døt ®iÓm c¸c kho¶n nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh nghiÖp ®èi víi ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ ng©n hµng, ®ång thêi cã gi¶i ph¸p ®Ó ng¨n ngõa sù t¸i ph¸t. Thµnh lËp c«ng ty mua b¸n nî vµ tµi s¶n cña doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó xö lý nî vµ tµi s¶n kh«ng cÇn dïng, t¹o ®iÒu kiÖn lµnh m¹nh hãa tµi chÝnh doanh nghiÖp. Tæng c«ng ty nhµ n­íc ph¶i cã vèn ®iÒu lÖ ®ñ lín, cã thÓ huy ®éng vèn tõ nhiÒu nguån, trong ®ã vèn nhµ n­íc lµ chñ yÕu; thùc hiÖn kinh doanh ®a ngµnh, cã ngµnh chÝnh chuyªn s©u; cã liªn kÕt gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn vÒ s¶n xuÊt, tµi chÝnh, thÞ tr­êng...; cã tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ qu¶n lý tiªn tiÕn, n¨ng suÊt lao ®éng cao, chÊt l­îng s¶n phÈm tèt, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. Hoµn thµnh viÖc s¾p xÕp c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc hiÖn cã nh»m tËp trung h¬n n÷a nguån lùc ®Ó chi phèi ®­îc nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ lµm lùc l­îng chñ lùc trong viÖc b¶o ®¶m c¸c c©n ®èi lín vµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« cung øng nh÷ng s¶n phÈm träng yÕu cho nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ xuÊt khÈu, ®ãng gãp lín cho ng©n s¸ch; lµm nßng cèt thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶. Nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc, s¶n phÈm cÇn tæ chøc tæng c«ng ty nhµ n­íc: khai th¸c, chÕ biÕn dÇu khÝ vµ kinh doanh b¸n bu«n x¨ng dÇu; s¶n xuÊt vµ cung øng ®iÖn; khai th¸c, chÕ biÕn, cung øng than, c¸c kho¸ng s¶n quan träng; luyÖn kim; c¬ khÝ chÕ t¹o; s¶n xuÊt xi-m¨ng; b­u chÝnh, viÔn th«ng, ®iÖn tö hµng kh«ng; hµng h¶i; ®­êng s¾t; hãa chÊt vµ ph©n hãa häc; s¶n xuÊt mét sè hµng tiªu dïng vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm quan träng; hãa d­îc; x©y dùng; kinh doanh b¸n bu«n l­¬ng thùc; ng©n hµng; b¶o hiÓm... Trong tõng thêi kú, theo yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ cÇn cã sù ®iÒu chØnh phï hîp. Nh÷ng tæng c«ng ty ®ang ho¹t ®éng kh«ng cã ®ñ c¸c yªu cÇu trªn sÏ ®­îc s¾p xÕp l¹i. ThÝ ®iÓm, rót kinh nghiÖm ®Ó nh©n réng viÖc thùc hiÖn chuyÓn tæng c«ng ty nhµ n­íc sang ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con, trong ®ã tæng c«ng ty ®Çu t­ vèn vµo c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn lµ nh÷ng c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét chñ (tæng c«ng ty) hoÆc lµ c«ng ty cæ phÇn mµ tæng c«ng ty gi÷ cæ phÇn chi phèi. Ngoµi ra, tæng c«ng ty cã thÓ ®Çu t­ vµo c¸c doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Tæng c«ng ty 100% vèn nhµ n­íc ph¶i cã héi ®ång qu¶n trÞ. Héi ®ång qu¶n trÞ lµ c¬ quan ®¹i diÖn trùc tiÕp chñ së h÷u t¹i tæng c«ng ty, nhËn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm b¶o toµn, ph¸t triÓn vèn, tµi s¶n Nhµ n­íc giao. NhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña héi ®ång qu¶n trÞ: Tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ (hoÆc bé tr­ëng, chñ tÞch ñy ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng) xem xÐt quyÕt ®Þnh: chñ tr­¬ng thµnh lËp, chia t¸ch, s¸p nhËp, chuyÓn ®æi së h÷u, gi¶i thÓ ®¬n vÞ thµnh viªn; ban hµnh ®iÒu lÖ mÉu; bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm, khen th­ëng, kû luËt chñ tÞch, ñy viªn héi ®ång qu¶n trÞ, tæng gi¸m ®èc; phª duyÖt môc tiªu, nhiÖm vô, chiÕn l­îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn trung h¹n, dµi h¹n cña tæng c«ng ty, c¸c dù ¸n ®Çu t­ thuéc thÈm quyÒn ChÝnh phñ phª duyÖt. QuyÕt ®Þnh bæ nhiÖm phã tæng gi¸m ®èc, kÕ to¸n tr­ëng, th«ng qua viÖc bæ nhiÖm gi¸m ®èc ®¬n vÞ thµnh viªn ®Ó tæng gi¸m ®èc ra quyÕt ®Þnh; quyÕt ®Þnh vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c dù ¸n ®Çu t­ thuéc thÈm quyÒn theo chiÕn l­îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ®· ®­îc phª duyÖt vµ c¸c ph­¬ng ¸n tæ chøc qu¶n lý, tæ chøc kinh doanh, biªn chÕ bé m¸y qu¶n lý tæng c«ng ty; quyÕt ®Þnh ph©n phèi lîi nhuËn sau thuÕ. KiÓm tra, gi¸m s¸t tæng gi¸m ®èc, gi¸m ®èc ®¬n vÞ thµnh viªn trong viÖc sö dông, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn, thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi nhµ n­íc vµ thùc hiÖn nghÞ quyÕt cña héi ®ång qu¶n trÞ. ChÝnh phñ quy ®Þnh tiÒn l­¬ng, chÕ ®é tiÒn th­ëng cho héi ®ång qu¶n trÞ g¾n víi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña tæng c«ng ty. b) H×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh trªn c¬ së c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc, cã sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, kinh doanh ®a ngµnh, trong ®ã cã ngµnh kinh doanh chÝnh, chuyªn m«n hãa cao vµ gi÷ vai trß chi phèi lín trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, cã quy m« rÊt lín vÒ vèn, ho¹t ®éng c¶ trong vµ ngoµi n­íc, cã tr×nh ®é c«ng nghÖ cao vµ qu¶n lý hiÖn ®¹i, cã sù g¾n kÕt trùc tiÕp, chÆt chÏ gi÷a khoa häc c«ng nghÖ, ®µo t¹o, nghiªn cøu triÓn khai víi s¶n xuÊt kinh doanh. ThÝ ®iÓm h×nh thµnh tËp ®oµn kinh tÕ trong mét sè lÜnh vùc cã ®iÒu kiÖn, cã thÕ m¹nh, cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn ®Ó c¹nh tranh vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶ nh­: dÇu khÝ, viÔn th«ng, ®iÖn lùc, x©y dùng... CÇn tiÕp tôc ®Èy m¹nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc. Môc tiªu cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ nh»m: t¹o ra lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u, trong ®ã cã ®«ng ®¶o ng­êi lao ®éng, ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ vèn, tµi s¶n cña nhµ n­íc vµ huy ®éng thªm vèn x· héi vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh, t¹o ®éng lùc m¹nh mÏ vµ c¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng, cã hiÖu qu¶ cho doanh nghiÖp nhµ n­íc; ph¸t huy vai trß lµm chñ thùc sù cña ng­êi lao ®éng, cña cæ ®«ng vµ t¨ng c­êng sù gi¸m s¸t cña x· héi ®èi víi doanh nghiÖp; b¶o ®¶m hµi hßa lîi Ých cña Nhµ n­íc, doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng. Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc kh«ng ®­îc biÕn thµnh t­ nh©n hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc. §èi t­îng cæ phÇn hãa lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n­íc hiÖn cã mµ Nhµ n­íc kh«ng cÇn gi÷ 100% vèn, kh«ng phô thuéc vµo thùc tr¹ng kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. C¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn c¨n cø vµo ®Þnh h­íng s¾p xÕp, ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña tõng doanh nghiÖp mµ quyÕt ®Þnh chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc hiÖn cã thµnh c«ng ty cæ phÇn, trong ®ã Nhµ n­íc cã cæ phÇn chi phèi, cæ phÇn ®Æc biÖt, cæ phÇn ë møc thÊp, hoÆc Nhµ n­íc kh«ng gi÷ cæ phÇn. H×nh thøc cæ phÇn hãa bao gåm: gi÷ nguyªn gi¸ trÞ doanh nghiÖp, ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó thu hót thªm vèn; b¸n mét phÇn gi¸ trÞ hiÖn cã cña doanh nghiÖp cho c¸c cæ ®«ng; cæ phÇn hãa ®¬n vÞ phô thuéc cña doanh nghiÖp; chuyÓn toµn bé doanh nghiÖp thµnh c«ng ty cæ phÇn. Tr­êng hîp cæ phÇn hãa ®¬n vÞ phô thuéc cña doanh nghiÖp th× kh«ng ®­îc g©y khã kh¨n hoÆc lµm ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh c¸c bé phËn cßn l¹i cña doanh nghiÖp. Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch ®Ó gi¶m bít t×nh tr¹ng chªnh lÖch vÒ cæ phÇn ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng gi÷a c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn cæ phÇn hãa. Cã quy ®Þnh ®Ó ng­êi lao ®éng gi÷ ®­îc cæ phÇn ­u ®·i trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Söa ®æi, bæ sung c¬ chÕ ­u tiªn b¸n cæ phÇn cho ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp ®Ó g¾n bã ng­êi lao ®éng víi doanh nghiÖp; dµnh mét tØ lÖ cæ phÇn thÝch hîp b¸n ra ngoµi doanh nghiÖp. Nghiªn cøu sö dông mét phÇn vèn tù cã cña doanh nghiÖp ®Ó h×nh thµnh cæ phÇn cña ng­êi lao ®éng, ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng l·i nh­ng kh«ng ®­îc rót cæ phÇn nµy khái doanh nghiÖp. Më réng viÖc b¸n cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, thñy s¶n cho ng­êi s¶n xuÊt vµ cung cÊp nguyªn liÖu. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch doanh nghiÖp cæ phÇn hãa sö dông nhiÒu lao ®éng vµ cã quy ®Þnh cho phÐp chuyÓn nî thµnh vèn gãp cæ phÇn. Söa ®æi ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp theo h­íng g¾n víi thÞ tr­êng; nghiªn cøu ®­a gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp, thÝ ®iÓm ®Êu thÇu b¸n cæ phiÕu vµ b¸n cæ phiÕu qua c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian. Nhµ ®Çu t­ ®­îc mua cæ phÇn lÇn ®Çu ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp cæ phÇn hãa mµ Nhµ n­íc kh«ng gi÷ cæ phÇn chi phèi theo ®óng quy ®Þnh cña LuËt Doanh nghiÖp vµ LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. KhuyÕn khÝch nhµ ®Çu t­ cã tiÒm n¨ng vÒ c«ng nghÖ, thÞ tr­êng, kinh nghiÖm qu¶n lý, tiÒn vèn mua cæ phÇn. Sè tiÒn thu ®­îc tõ b¸n cæ phÇn dïng ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi víi ng­êi lao ®éng vµ ®Ó Nhµ n­íc t¸i ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, kh«ng ®­îc ®­a vµo ng©n s¸ch ®Ó chi th­êng xuyªn. Nhµ n­íc ban hµnh c¬ chÕ, chÝnh s¸ch phï hîp ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn. Söa ®æi chÝnh s¸ch ­u ®·i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn hãa theo h­íng ­u ®·i h¬n ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp khi cæ phÇn hãa cã khã kh¨n. ChØ ®¹o chÆt chÏ doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Çu t­ mét phÇn vèn ®Ó lËp míi c«ng ty cæ phÇn ë nh÷ng lÜnh vùc cÇn thiÕt. Thùc hiÖn giao, b¸n, kho¸n kinh doanh, cho thuª, s¸p nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n doanh nghiÖp nhµ n­íc. §èi víi doanh nghiÖp quy m« nhá cã vèn nhµ n­íc d­íi 5 tØ ®ång, Nhµ n­íc kh«ng cÇn n¾m gi÷ vµ kh«ng cæ phÇn hãa ®­îc, tïy thùc tÕ cña tõng doanh nghiÖp, c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh mét trong c¸c h×nh thøc: giao, b¸n, kho¸n kinh doanh, cho thuª. KhuyÕn khÝch doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· giao, b¸n ®­îc chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn cña ng­êi lao ®éng. S¸p nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶, nh­ng kh«ng thùc hiÖn ®­îc c¸c h×nh thøc nãi trªn. Söa ®æi, bæ sung LuËt Ph¸ s¶n doanh nghiÖp theo h­íng ng­êi quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp cã quyÒn ®Ò nghÞ tuyªn bè ph¸ s¶n. §Èy m¹nh tuyªn truyÒn, n©ng cao nhËn thøc, hiÓu biÕt cña ng­êi lao ®éng vµ toµn x· héi ®èi víi chñ tr­¬ng cæ phÇn hãa, giao, b¸n, kho¸n kinh doanh, cho thuª, s¸p nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n doanh nghiÖp nhµ n­íc. KÕT LUËN Tõ sau ®¹i héi §¶ng VI ®Õn nay sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña n­íc ta tõng b­íc ®­îc chuyÓn ®æi trong mét m«i tr­êng chÝnh trÞ æn ®Þnh, ®­îc ®Æt d­íi sù l·nh ®¹o s¸ng suèt tµi t×nh cña §¶ng ta. XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn n­íc ta, mét n­íc ®i lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét nÒn s¶n xuÊt nhá (kh«ng qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t­ b¶n chñ nghÜa). §¶ng ta ®Ò ra chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn trong ®ã thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ coi ®©y lµ chÝnh s¸ch cã tÝnh chiÕn l­îc ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch nhÊt qu¸n, l©u dµi trong qu¸ tr×nh x©y dùng x· héi chñ nghÜa. Doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ mét lùc l­îng kinh tÕ, mét ph­¬ng tiÖn quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®Ó Nhµ n­íc can thiÖp, ®iÒu tiÕt, hç trî vµ h­íng dÉn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn ®óng h­íng. Ngoµi ra nã cßn lu«n lu«n ®i ®Çu trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña kinh tÕ quèc doanh nãi chung vµ doanh nghiÖp nhµ n­íc nãi riªng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Kh¼ng ®Þnh vai trß chñ ®¹o cña doanh nghiÖp nhµ n­íc còng chÝnh lµ kh¼ng ®Þnh tÝnh ®Þnh h­íng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Tuy nhiªn thùc tÕ trong nh÷ng n¨m qua mét sè c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vÉn ho¹t ®éng mét c¸ch cÇm chõng, û l¹i vµo c¬ quan cÊp trªn, sè doanh nghiÖp bÞ thua lç cßn nhiÒu thËm chÝ ®i ®Õn gi¶i thÓ vµ tuyªn bè ph¸ s¶n. Bªn c¹nh ®ã cã mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn cña kinh tÕ thÞ tr­êng, c¹nh tranh lµnh m¹nh víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c, lµm ¨n cã hiÖu qu¶, tù ®øng v÷ng vµ ph¸t huy ®­îc vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng æn ®Þnh trong nÒn kinh tÕ. Nhµ n­íc ta ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt nh»m t¹o khung ph¸p lý cho c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nhµ n­íc. Nh­ng cho ®Õn nay c¸c v¨n b¶n nµy vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái cÊp b¸ch cña c¸c doanh nghiÖp. Ngµy 20/4/1995 Quèc héi n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· th«ng qua luËt doanh nghiÖp nhµ n­íc. Trong ®ã quy ®Þnh cô thÓ vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c doanh nghiÖp. LuËt nµy còng quy ®Þnh râ quyÒn qu¶n lý doanh nghiÖp vµ quyÒn tù chñ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Ngoµi nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ vÊn ®Ò tæ chøc vµ ho¹t ®éng Nhµ n­íc ta cßn ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n kh¸c nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn quy m« s½n cã cña doanh nghiÖp nhµ n­íc, thóc ®Èy doanh nghiÖp nhµ n­íc ngµy cµng v÷ng m¹nh, ®¸p øng ®­îc mäi nhu cÇu bøc xóc cña nÒn kinh tÕ. Víi viÖc ®­îc Nhµ n­íc t¹o dùng mét hµnh lang ph¸p lý æn ®Þnh nh­ vËy c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc sÏ ®­îc tù do trong s¶n xuÊt kinh doanh (trong khu«n khæ ph¸p luËt ) ®Èy m¹nh mäi ho¹t ®éng nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng môc ®Ých, nh÷ng chØ tiªu mµ Nhµ n­íc giao. Doanh nghiÖp nhµ n­íc tõng b­íc sÏ khai th¸c tèi ®a mäi kh¶ n¨ng s½n cã cña m×nh, ®øng v÷ng vµ kh¼ng ®Þnh ®­îc vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. §Ó doanh nghiÖp nhµ n­íc gi÷ ®­îc vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng yªu cÇu ®­îc ®Æt ra lµ ph¶i cã sù s¾p xÕp vµ tæ chøc l¹i hÖ thèng doanh nghiÖp hiÖn cã. MÆt kh¸c còng ph¶i cã quy ®Þnh chÆt chÏ c¸c quy chÕ vÒ thµnh lËp míi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ë c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc then chèt cã t¸c dông më ®­êng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn, ®ång thêi thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng nhanh vµ l©u bÒn cña nÒn kinh tÕ. XuÊt ph¸t tõ mét sè lý do kh¸c nhau nh­ doanh nghiÖp ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ doanh nghiÖp ®· hoµn thµnh nghÜa vô, c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cÇn c¶i tæ hÖ thèng doanh nghiÖp trong ngµnh, trong ®Þa ph­¬ng theo chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ míi...dÉn ®Õn nhu cÇu cÇn tæ chøc l¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc. Víi môc tiªu cñng cè vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ quèc doanh trong nÒn kinh tÕ, b¶o ®¶m søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nhµ n­íc víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c t¹o ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy doanh nghiÖp nhµ n­íc, t¨ng thªm quyÒn tù chñ cña c¸c doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §ång thêi g¾n tr¸ch nhiÖm d©n sù trong viÖc b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn víi viÖc chÞu sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ chñ së h÷u ®èi víi vèn vµ tµi s¶n cña doanh nghiÖp. NÕu nh­ trong nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp doanh nghiÖp nhµ n­íc chiÕm vÞ trÝ thèng so¸i trong nÒn kinh tÕ quèc d©nc¸c thÈm quyÒn vÒ kinh tÕ cña doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc quy ®Þnh mét c¸ch réng r·i nh­ng kh«ng ®¶m b¶o ®­îc chøc n¨ng ho¹t ®éng. C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã mÆt ë hÇu hÕt c¸c nghµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh nh­ng hiÖu qu¶ kinh tÕ ®em l¹i kh«ng t­¬ng xøng víi quy m«cña thµnh phÇn kinh tÕ chñ ®¹o. Trong giai ®o¹n ®Êt n­íc chuyÓn m×nh tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, c¸c c¬ quan chøc n¨ng ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt ®Ó bæ sung, chØnh lý c¸c quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa ph¸p lý cho doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó phï hîp víi xu thÕ vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. §ã lµ mét b­íc ®Öm trong sù hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ ®Þa vÞ ph¸p lý cña doanh nghiÖp nhµ n­íc trong giai ®o¹n hiÖn nay. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ c¸c c¬ quan Nhµ n­íc ®· ban hµnh nhiÒu h¬n v¨n b¶n nh»m më réng quyÒn tù chñ trong viÖc sö dông c¸c lo¹i tµi s¶n cña doanh nghiÖp nhµ n­íc. Song c¸c quyÒn nµy ch­a hoµn toµn ®Çy ®ñ nh­ng ®ã còng lµ mét sù qu¶n lý c¬ b¶n trong c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ vµ lµ c¬ së ®Ó x©y dùng c¸c ®iÒu kho¶n cô thÓ trong luËt doanh nghiÖp nhµ n­íc. §Ó t¹o cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ cao nhÊt tµi s¶n vµ vèn Nhµ n­íc giao cho doanh nghiÖp ®iÒu 6 luËt doanh nghiÖp nhµ n­íc quy ®Þnh: “Doanh nghiÖp nhµ n­íc cã quyÒn chuyÓn nh­îng, cho thuª, thÕ chÊp, cÇm cè ®èi víi nh÷ng tµi s¶n mµ doanh nghiÖp nhµ n­íc ch­a sö dông hoÆc sö dông kh«ng hÕt c«ng suÊt, kh«ng cã hiÖu qu¶”. §èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã quyÒn chuyÓn nh­îng, cho thuª, cÇm cè, thÕ chÊp tµi s¶n thuéc quyÒn qu¶n lý cña doanh nghiÖp ®Ó ®¸p øng yªu cÇu ho¹t ®éng cña m×nh trõ nh÷ng nhµ x­ëng, thiÕt bÞ quan träng theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ ph¶i ®­îc c¬ quan qu¶n lý cã thÈm quyÒn cho phÐp. Nh­ng khi tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng trªn doanh nghiÖp ph¶i tu©n theo nh÷ng nguyªn t¾c sau: §¶m b¶o lîi nhuËn trong giao dÞch ph¶i lín h¬n lîi nhuËn trong viÖc sö dông c¸c lo¹i tµi s¶n ®ã trong doanh nghiÖp. Thùc hiÖn c¸c giao dÞch trong khu«n khæ ph¸p luËt. §¶m b¶o nguyªn t¾c b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn. §èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng c«ng Ých th× chØ ®­îc thùc hiÖn quyÒn chuyÓn nh­îng, cho thuª, cÇm cè, thÕ chÊp tµi s¶n khi ®­îc c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cho phÐp. Nh­ vËy quyÒn ®Þnh ®o¹t cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng c«ng Ých bÞ h¹n chÕ h¬n so víi quyÒn ®Þnh ®o¹t cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh bëi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®ßi hái ph¶i n¨ng ®éng ®Ó n¾m b¾t ®­îc c¸c c¬ héi kinh doanh. Song song víi viÖc trao quyÒn qu¶n lý vµ sö dông tµi s¶n, Nhµ n­íc cßn quy ®Þnh nh÷ng nghÜa vô nhÊt ®Þnh cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®èi víi tµi s¶n vµ vèn Nhµ n­íc giao cho. TÊt c¸ c¸c Doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Òu cã nghÜa vô sö dông cã hiÖu qu¶, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn Nhµ n­íc giao (bao gåm c¶ vèn ®Çu t­ vµo doanh nghiÖp kh¸c nÕu cã). §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn vµ tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp nhµ n­íc trong viÖc sö dông vèn cña Nhµ n­íc, Nhµ n­íc tiÕn hµnh giao vèn cho doanh nghiÖp. Toµn bé sè vèn giao cho doanh nghiÖp ®­îc ghi vµo biªn b¶n giao nhËn vèn, biªn b¶n giao nhËn vèn lµ c¨n cø ph¸p luËt ®Ó x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm b¶o toµn vèn cña doanh nghiÖp vµ lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh sè thu nép vµ sö dông vèn. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh doanh nghiÖp nhµ n­íc cã tr¸ch nhiÖm b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn cña Nhµ n­íc giao. Hµng n¨m c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn xÐt duyÖt quyÕt to¸n s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. §ång thêi x¸c ®Þnh sè vèn doanh nghiÖp ph¶i b¶o toµn trong n¨m tµi chÝnh (ngµy 31/12 hµng n¨m) sè liÖu nµy lµ c¨n cø duyÖt quyÕt to¸n vèn ®­îc b¶o toµn trong n¨m, b¸o c¸o vµ lµm c¬ së ®Ó kiÓm tra møc vèn ph¶i b¶o toµn trong n¨m tiÕp theo. NÕu doanh nghiÖp nhµ n­íc kh«ng b¶o toµn ®­îc vèn th× doanh nghiÖp ph¶i lÊy quü ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ®Ó bï ®¾p cho phÇn vèn Nhµ n­íc ®· giao. Tr­êng hîp quü ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp kh«ng cã th× doanh nghiÖp ph¶i chuyÓn phÇn vèn tù bæ sung sang bï ®¾p cho ®ñ sè vèn ph¶i b¶o toµn. Tr­êng hîp vèn tù bæ sung cña doanh nghiÖp kh«ng cßn th× doanh nghiÖp ph¶i bï ®¾p trong nh÷ng n¨m tiÕp theo. Ngoµi nghÜa vô b¶o toµn vèn doanh nghiÖp nhµ n­íc cßn cã nghÜa vô ph¸t triÓn vèn, doanh nghiÖp nhµ n­íc cã nghÜa vô sö dông vèn vµ c¸c nguån lùc kh¸c do Nhµ n­íc giao vµo ®óng viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh. Doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng c«ng Ých th× cã nghÜa vô sö dông vèn vµ c¸c nguån lùc do Nhµ n­íc giao ®Ó cung cÊp c¸c s¶n phÈm hoÆc dÞch vô c«ng Ých cho c¸c ®èi t­îng theo khung gi¸ do ChÝnh phñ quy ®Þnh. Doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· tr¶i qua mét qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ tån t¹i tõ l©u g¾n víi nh÷ng th¨ng trÇm cña lÞch sö céng víi giai ®o¹n ph¸t triÓn chËm ch¹p cña ®Êt n­íc nªn c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Õn nay chØ lµ nh÷ng con sè l¹c hËu vµ cò kü. Theo b¸o c¸o cña Bé Khoa häc C«ng nghÖ M«i tr­êng th× tr×nh ®é c«ng nghÖ cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ë n­íc ta thua kÐm c¸c n­íc kh¸c ®Õn 3 - 4 thÕ hÖ cã nh÷ng doanh nghiÖp vÉn sö dông nh÷ng c«ng nghÖ cßn tån t¹i tõ n¨m 1939, qu¸ tr×nh thay ®æi th­êng tr¶i qua mét qu·ng ®­êng dµi 14 - 15 n¨m trong khi møc cÇn thiÕt lµ kho¶ng 5 n¨m (sau khi khai th¸c). §a sè thiÕt bÞ cña chóng ta ®­îc nhËp tõ khèi x· héi chñ nghÜa tr­íc ®©y vµ khu vùc, chØ mét sè Ýt lµ nhËp tõ nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp tiªn tiÕn cßn l¹i lµ do tù nghiªn cøu vµ chÕ t¹o. Tõ sau n¨m 1986 cã kho¶ng 18% sè doanh nghiÖp ®­îc ®Çu t­ míi nªn cã c«ng nghÖ t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i ®¸p øng ®­îc nhu cÇu s¶n xuÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm. Víi tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ nªu trªn c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cña ta khã cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi hµng ngo¹i nhËp vµ thÞ tr­êng quèc tÕ. Nh÷ng vÊn ®Ò ®ã ®ßi hái chóng ta ph¶i biÕt tranh thñ thêi gian vµ c«ng nghÖ cña c¸c n­íc tiªn tiÕn ®ang ph¸t triÓn. DANH MUC TAI LI£U THAM KHAO HiÕn ph¸p n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam (1992) NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø VI, VII, VIII, IX LuËt Doanh nghiÖp Nhµ n­íc ( 1995 ) NghÞ ®Þnh 217/H§BT 14/11/1987 NghÞ ®Þnh 50/H§BT 23/3/1988 QuyÕt ®Þnh 315/H§BT 01/9/1990 NghÞ ®Þnh 388/H§BT 20/11/1991 NghÞ ®Þnh 44/CP 29/6/1998 NghÞ ®Þnh 56 CP ngµy 2/10/1996 NghÞ ®Þnh 59 CP ngµy 3/10/1996 Gi¸o tr×nh LuËt Kinh tÕ - §¹i häc LuËt Hµ Néi (1994, 1996) Mét sè quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p chuyÓn sang Kinh tÕ thÞ tr­êng - Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia (1994) Mét sè vÊn ®Ò vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch vµ Ph¸p luËt ®èi víi Doanh nghiÖp Nhµ n­íc - PTS Lª §¨ng Doanh - ViÖn tr­ëng ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ¦¬ng NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø ba Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng (khãa IX) VÒ tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp Nhµ n­íc LuËt C«ng ty (21/12/1990) LuËt Doanh nghiÖp Nhµ n­íc (2/4/1995) LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi (12/11/1996) LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc (22/6/1994) QuyÕt ®Þnh 217/CT (10/12/1987) cña Chñ tÞch H§BT vÒ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý DNNN. QuyÕt ®Þnh 202/CT (8/6/1992) cña Chñ tÞch H§BT vÒ tiÕp tôc thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh C«ng ty cæ phÇn. QuyÕt ®Þnh 203/CT (8/6/1992) cña Chñ tÞch H§BT chän 7 doanh nghiÖp thÝ ®iÓm lµm cæ phÇn ho¸. ChØ thÞ 84/TTg (4/3/1993) cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ tiÕp tôc thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ DNNN. NghÞ ®Þnh 28/CP (7/5/1996) cña ChÝnh phñ vÒ chuyÓn mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc sang C«ng ty cæ phÇn. NghÞ ®Þnh 25/CP (26/3/1997) cña ChÝnh phñ vÒ söa ®æi mét sè ®iÒu cña nghÞ ®Þnh 28/CP. ChØ thÞ 658/TTg (20/8/1997) cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ thóc ®Èy triÓn khai v÷ng ch¾c cæ phÇn ho¸ DNNN. ChØ thÞ sè 01 ngµy 16-1-2003 cña Thñ t­íng chÝnh phñ vÒ TiÕp tôc ®Èy m¹nh s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖuqu¶ doanh nghiÖp nhµ n­íc. NghÞ ®Þnh 44/1998 N§ - CP (29/6/1998) cña ChÝnh phñ vÒ viÖc chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh C«ng ty cæ phÇn. QuyÕt ®Þnh 111/1998/ Q§ - TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ thµnh lËp ban ®æi míi qu¶n lý Doanh nghiÖp TW. ChØ thÞ 20/1998/CP vÒ viÖc s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp. Thèng kª sè liÖu cña Tæng côc thèng kª. Th«ng t­ 104/1998 TT - BTC (18/7/1998) vÒ h­íng dÉn nh÷ng vÊn ®Ò tµi chÝnh khi chuyÓn sang C«ng ty cæ phÇn. Th«ng t­ 117/1998/TT - BTC (22/8/1998) h­íng dÉn ­u ®·i vÒ thuÕ vµ lÖ phÝ tr­íc b¹ khi chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh C«ng ty cæ phÇn. Th«ng t­ 11/1998 TT - L§TBXH (21/8/1998) cña Bé lao ®éng th­¬ng binh x· héi h­íng dÉn chÝnh s¸ch víi ng­êi lao ®éng ë C«ng ty CP. Th«ng t­ 06/1998/TT - NHNN (15/8/1998) cña Ng©n hµng Nhµ n­íc h­íng dÉn c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi Nhµ n­íc khi chuyÓn thµnh C«ng ty cæ phÇn. Th«ng t­ 3395/VPCP - §MDN (29/8/1998) cña v¨n phßng ChÝnh phñ vÒ qui tr×nh vµ ph­¬ng ¸n mÉu cæ phÇn ho¸. QuyÕt ®Þnh 35/1998/ Q§ - UB (15/9/1998) cña UBND Thµnh phè Hµ Néi h­íng dÉn chuyÓn giao nhµ cho doanh nghiÖp nhµ n­íc khi chuyÓn sang C«ng ty cæ phÇn. B¸o §Çu t­ 26/5/ vµ 8/6/2003. B¸o DiÔn ®µn Doanh nghiÖp 14/7/2003. HÕt