Tiểu luận Bước đầu tìm hiểu mối liên hệ Dân số - Môi trường - Phát triển bền vững

ng C u Long và sông H ng. Vi c s d ngủ ế ở ồ ằ ử ồ ệ ử ụ nông d c và phân bón hoá h c càng góp thêm ph n ô nhi m môi tr ng nôngượ ọ ầ ễ ườ thôn. B c đ u tìm hi u m i liên h gi a dân s -môi tr ng- phát tri n b n v ng H c viên: Nguy n Th Thuướ ầ ể ố ệ ữ ố ườ ể ề ữ ọ ễ ị Th yủ 21 Dân s và môi tr ng ố ườ GVGD: TS. Nguy n Kimễ H ng ồ Công nghi p là ngành làm ô nhi m n c quan tr ng, m i ngành có m tệ ễ ướ ọ ỗ ộ lo i n c th i khác nhau. Khu công nghi p Thái Nguyên th i n c bi n Sôngạ ướ ả ệ ả ướ ế C u thành màu đen, m t n c s i b t trên chi u dài hàng ch c cây s . Khu côngầ ặ ướ ủ ọ ề ụ ố nghi p Vi t Trì x m i ngày hàng ngàn mét kh i n c th i c a nhà máy hoáệ ệ ả ỗ ố ướ ả ủ ch t, thu c tr sâu, gi y, d t… xu ng Sông H ng làm n c b nhi m b n đángấ ố ừ ấ ệ ố ồ ướ ị ễ ẩ k . Khu công nghi p Biên Hoà và TP.HCMể ệ t o ra ngu n n c th i công nghi pạ ồ ướ ả ệ và sinh ho t r t l n, làm nhi m b n t t c các sông r ch đây và c vùng phạ ấ ớ ễ ẩ ấ ả ạ ở ả ụ c n.ậ N c dùng trong sinh ho t c a dân c ngày càng tăng nhanh do tăng dânướ ạ ủ ư s và các đô th . N c c ng t n c th i sinh ho t c ng v i n c th i c a cácố ị ướ ố ừ ướ ả ạ ộ ớ ướ ả ủ c s ti u th công nghi p trong khu dân c là đ c tr ng ô nhi m c a các đô thơ ở ể ủ ệ ư ặ ư ễ ủ ị n c ta.ở ướ Các lo i n c th i h u h t đ u đ c tr c ti p th i ra môi tr ng, ch aạ ướ ả ầ ế ề ượ ự ế ả ườ ư qua x . Theo s li u th ng kê, hàng năm có kho ng h n 500 t m3 n c th iử ố ệ ố ả ơ ỷ ướ ả (trong đó ph n l n là n c th i công nghi p) th i vào các ngu n n c t nhiênầ ớ ướ ả ệ ả ồ ướ ự và c sau 10 năm thì ch s này tăng g p đôi. Kh i l ng n c th i này đã làm ôứ ỉ ố ấ ố ượ ướ ả nhi m h n 40% l u l ng n c n đ nh c a các dòng sông trên trái đ t. ễ ơ ư ượ ướ ổ ị ủ ấ nhi u đo n sông, kênh r ch đã b b n v t quá tiêu chu n cho phép, nhỞ ề ạ ạ ị ẩ ượ ẩ ả h ng tr c ti p đ n s n xu t và đ i s ng, đ n các h sinh thái n c ng t. Víưở ự ế ế ả ấ ờ ố ế ệ ướ ọ d khu v c Hà N i n c các sông Tô L ch, sông Kim Ng u... r t b n, màu s m,ụ ự ộ ướ ị ư ấ ẩ ẩ mùi th i, tanh, hàm l ng ôxy hòa tan r t th p nhi u khi b ng 0, l ng BOD5ố ượ ấ ấ ề ằ ượ cao trên 50mg/l, NH4+ trên 10mg/l, NO2- cũng tăng v t, H2S g n 30mg/l. khuọ ầ ở v cthành ph H Chí Minh n c kênh Tham Luông màu đen x m, th i, ch tự ố ồ ướ ẫ ố ấ h u c cao COD có khi t i 596 mg/l, BOD5 184,5mg/l. Hàm l ng oxy hòa tanữ ơ ớ ượ th ng b ng 0. N c sông Sài Gòn có hàm l ng CO2 gi m, NH4+ tăng sau khiườ ằ ướ ượ ả nh n n c c a kênh Tham Luông và r ch Th Nghè, kênh B n Nghé. khu Lâmậ ướ ủ ạ ị ế ở Thao - Vi t Trì trong mùa c n nhánh sông ch y qua khu v c thành ph và cácệ ạ ả ự ố nhà máy b nhi m b n n ng, đ pH quá th p (4,0) đ axit t do l n, hàm l ngị ễ ẩ ặ ộ ấ ộ ự ớ ượ s t, ch t h u c , NH4+, NO2- tăng cao. ắ ấ ữ ơ 2.2.2.3. Ô nhi m đ tễ ấ Các nhà khoa h c môi tr ng th gi i đã c nh báo r ng: cùng v i ô nhi mọ ườ ế ớ ả ằ ớ ễ ngu n n c, ô nhi m không khí thì ô nhi m đ t đai cũng là v n đ đáng báoồ ướ ễ ễ ấ ấ ề đ ng hi n nay, đ c bi t trong vi c s d ng nông d c và phân hoá h c. Ôộ ệ ặ ệ ệ ử ụ ượ ọ nhi m đ t không nh ng nh h ng x u t i s n xu t nông nghi p và ch t l ngễ ấ ữ ả ưở ấ ớ ả ấ ệ ấ ượ nông s n, mà còn thông qua l ng th c, rau qu ... nh h ng gián ti p t i s cả ươ ự ả ả ưở ế ớ ứ kho con ng i và đ ng v t.ẻ ườ ộ ậ B c đ u tìm hi u m i liên h gi a dân s -môi tr ng- phát tri n b n v ng H c viên: Nguy n Th Thuướ ầ ể ố ệ ữ ố ườ ể ề ữ ọ ễ ị Th yủ 22 Dân s và môi tr ng ố ườ GVGD: TS. Nguy n Kimễ H ng ồ Nguyên nhân ch y u c a ô nhi m đ t đ n t nông d c và phân hoá h c,ủ ế ủ ễ ấ ế ừ ượ ọ chúng tích lu d n trong đ t qua các mùa v . Th hai là các lo i ch t th i trongỹ ầ ấ ụ ứ ạ ấ ả ho t đ ng c a con ng i (r n, l ng, khí). Th ba, đ t cũng là m t y u t c aạ ộ ủ ườ ắ ỏ ứ ấ ộ ế ố ủ môi tr ng cùng v i không khí, n c và vành đai sinh v t, nên nó ti p nh nườ ớ ướ ậ ế ậ nh ng ch t ô nhi m t các y u t khác m i n i, m i lúc. Ngoài ra, các vùng khaiữ ấ ễ ừ ế ố ọ ơ ọ thác khoáng s n kim lo i th ng t o thành m t khu v c khu ch tán, khi n choả ạ ườ ạ ộ ự ế ế hàm l ng nguyên t này trong vùng đ t xung quanh cao h n nhi u so v i đ tượ ố ấ ơ ề ớ ấ thông th ng, đây cũng là nguyên nhân c a ô nhi m đ t.ườ ủ ễ ấ Ô nhi m đ t vì n c th iễ ấ ướ ả Nguyên nhân là không bi t cách l i d ng m t cách khoa h c các lo i n cế ợ ụ ộ ọ ạ ướ th i đ t i cho cây tr ng. S d ng h p lý ngu n n c th i t i đ ng ru ng sả ể ướ ồ ử ụ ợ ồ ướ ả ướ ồ ộ ẽ t n d ng đ c l ng Nit , Photpho, Kaki... trong n c, có l i cho cây tr ng.ậ ụ ượ ượ ơ ướ ợ ồ Nh ng n u nh n c ô nhi m ch a qua x lý c n thi t, t i b a bãi, thì có thư ế ư ướ ễ ư ử ầ ế ướ ừ ể đ a các ch t có h i trong ngu n n c vào đ t gây ô nhi m.ư ấ ạ ồ ướ ấ ễ Vi c l i d ng n c th i đ t i ru ng gây ô nhi m đ t, nh h ng t iệ ợ ụ ướ ả ể ướ ộ ễ ấ ả ưở ớ ng i và gia súc có m i qu c gia. S ki n “Cadimi” x y ra Nh t B n nămườ ở ọ ố ự ệ ả ở ậ ả 1955 là m t ví d . Nông dân vùng núi Phú Sĩ m t th i gian dài đã s d ngộ ụ ở ộ ờ ử ụ n c th i c a m t nhà máy luy n k m g n đó đ t i ru ng, Cadimi ch a trongướ ả ủ ộ ệ ẽ ầ ể ướ ộ ứ n c th i tích lu d n trong lúa g o khu v c này. H u qu là nh ng ng iướ ả ỹ ầ ạ ở ự ậ ả ữ ườ nông dân b ch ng đau nh c các kh p x ng, 34 ng i ch t, 280 ng i tàn ph .ị ứ ứ ớ ươ ườ ế ườ ế Theo m t đi u tra nông thôn Nh t B n, năm 1970, di n tích đ t ô nhi m doộ ề ậ ả ệ ấ ễ n c Nh t là 190.000 ha, làm thi t h i 22 t Yên.ướ ở ậ ệ ạ ỷ Trong nh ng năm 70, nông dân n Đ cũng s d ng tràn lan các n c th iữ Ấ ộ ử ụ ướ ả thành th ch a qua x lý đ t i ru ng, khi n cho kh năng s n xu t c a đ tị ư ử ể ướ ộ ế ả ả ấ ủ ấ gi m, gây h i t i s c kho nông dân. Theo m t báo cáo, t l nhi m các b nhả ạ ớ ứ ẻ ộ ỷ ệ ễ ệ v đ ng ru t ng i do nông ph m nh ng khu v c này cao h n g p 3 l nề ườ ộ ở ườ ẩ ở ữ ự ơ ấ ầ nh ng n i khác.ữ ơ Ô nhi m đ t vì ch t ph th iễ ấ ấ ế ả Ngu n ch t th i r n có r t nhi u, ch t th i r n công nghi p, ch t th i r nồ ấ ả ắ ấ ề ấ ả ắ ệ ấ ả ắ c a ngành khai thác m , rác đô th , ch t th i nông nghi p và ch t th i r nủ ỏ ở ị ấ ả ệ ấ ả ắ phóng x . Ch ng lo i c a chúng r t nhi u, hàm l ng các nguyên t đ c trongạ ủ ạ ủ ấ ề ượ ố ộ chúng cũng không gi ng nhau; t l nguyên t đ c h i trong ch t th i r n côngố ỷ ệ ố ộ ạ ấ ả ắ nghi p th ng cao h n; rác thành th ch a các lo i vi khu n gây b nh và ký sinhệ ườ ơ ị ứ ạ ẩ ệ trùng; ch t th i r n nông nghi p ch a các ch t h u c th i r a và thu c nôngấ ả ắ ệ ứ ấ ữ ơ ố ữ ố nghi p còn l u l i...; ch t th i phóng x có ch a các nguyên t phóng x nhệ ư ạ ấ ả ạ ứ ố ạ ư Uranium, Strontium, Caesium... nh ng ch t th i r n này đ c v t b a bãi, ng mữ ấ ả ắ ượ ứ ừ ấ n c m a, và r ra n c gây ô nhi m đ t, sông ngòi, ao h và ngu n n cướ ư ỉ ướ ễ ấ ồ ồ ướ B c đ u tìm hi u m i liên h gi a dân s -môi tr ng- phát tri n b n v ng H c viên: Nguy n Th Thuướ ầ ể ố ệ ữ ố ườ ể ề ữ ọ ễ ị Th yủ 23 Dân s và môi tr ng ố ườ GVGD: TS. Nguy n Kimễ H ng ồ ng m, ngu n n c ô nhi m này l i đ c dùng đ t i đ ng ru ng s làm thayầ ồ ướ ễ ạ ượ ể ướ ồ ộ ẽ đ i ch t đ t và k t c u đ t, nh h ng t i ho t đ ng c a vi sinh v t trong đ t,ổ ấ ấ ế ấ ấ ả ưở ớ ạ ộ ủ ậ ấ c n tr s sinh tr ng c a b r th c v t và nh h ng t i s n l ng câyả ở ự ưở ủ ộ ễ ự ậ ả ưở ớ ả ượ tr ng.ồ Ô nhi m đ t do khí th iễ ấ ả Các ch t khí đ c h i trong không khí nh ôxit l u huỳnh, các h p ch tấ ộ ạ ư ư ợ ấ nit ... k t t ho c hình thành m a axit r i xu ng đ t làm ô nhi m đ t. M t sơ ế ụ ặ ư ơ ố ấ ễ ấ ộ ố lo i khói b i có h i ng ng t cũng là nguyên nhân c a ô nhi m đ t. Ví d , cácạ ụ ạ ư ụ ủ ễ ấ ụ vùng đ t g n các nhà máy s n xu t hoá ch t Photpho, Flo, luy n kim d b ôấ ầ ả ấ ấ ệ ễ ị nhi m vì khói b i, hàm l ng flo ch a trong khoáng ch t photpho s d ng cácễ ụ ượ ứ ấ ử ụ ở nhà máy phân hoá h c th ng là 2 – 4%, n u khí th i không đ c x lý thíchọ ườ ế ả ượ ử đáng, có th làm cho m t vùng hàng ngàn km2 đ t xung quanh b ô nhi m floể ộ ấ ị ễ n ng. g n các x ng luy n kim, vì trong khí th i có ch a l ng l n các ch tặ Ở ầ ưở ệ ả ứ ượ ớ ấ chì, cadimi, crom, đ ng... nên vùng đ t xung quanh s b ô nhi m b i nh ng ch tồ ấ ẽ ị ễ ở ữ ấ này. Đ t 2 bên đ ng, th ng có hàm l ng chì t ng đ i cao là s n ph mấ ở ườ ườ ượ ươ ố ả ẩ c a khí th i đ ng c .ủ ả ộ ơ Ô nhi m đ t do nông d c và phân hoá h cễ ấ ượ ọ Đây là 2 lo i hoá ch t quan tr ng trong nông nghi p, n u s d ng thích h pạ ấ ọ ệ ế ử ụ ợ s có hi u qu rõ r t đ i v i cây tr ng. Nh ng nó cũng là con dao 2 l i, sẽ ệ ả ệ ố ớ ồ ư ưỡ ử d ng không đúng s l i b t c p h i, m t trong s đó là ô nhi m đ t. N u bónụ ẽ ợ ấ ậ ạ ộ ố ễ ấ ế quá nhi u phân hoá h c là h p ch t nit , l ng h p thu c a r th c v t t ngề ọ ợ ấ ơ ượ ấ ủ ễ ự ậ ươ đ i nh , đ i b ph n còn l u l i trong đ t, qua phân gi i chuy n hoá, bi n thànhố ỏ ạ ộ ậ ư ạ ấ ả ể ế mu i nitrat tr thành ngu n ô nhi m cho m ch n c ng m và các dòng sông.ố ở ồ ễ ạ ướ ầ Cùng v i s tăng lên v s l ng s d ng phân hoá h c, đ sâu và đ r ng c aớ ự ề ố ượ ử ụ ọ ộ ộ ộ ủ lo i ô nhi m này ngày càng nghiêm tr ng. Vì s l ng l n nông d c tích luạ ễ ọ ố ượ ớ ượ ỹ trong đ t, đ c bi t là các thu c có ch a các nguyên t nh chì, asen, thu ngân...ấ ặ ệ ố ứ ố ư ỷ có đ c tính l n, th i gian l u l i trong đ t dài, có lo i nông d c th i gian l uộ ớ ờ ư ạ ấ ạ ượ ờ ư trong đ t t i 10 đ n 30 năm, nh ng lo i nông d c này có th đ c cây tr ngấ ớ ế ữ ạ ượ ể ượ ồ h p thu, tích trong qu và lá và đi vào c th ng i và đ ng v t qua th c ph m,ấ ả ơ ể ườ ộ ậ ự ẩ nh h ng đ n s c kho . Thu c tr sâu đ ng th i v i vi c di t các côn trùngả ưở ế ứ ẻ ố ừ ồ ờ ớ ệ ệ gây h i, cũng gây đ c đ i v i các vi sinh v t và côn trùng có ích, các lo i chim,ạ ộ ố ớ ậ ạ cá... và ng c l i m t s lo i sâu b nh thì l i sinh ra tính kháng thu c. Theoượ ạ ộ ố ạ ệ ạ ố đi u tra c a t ch c nông l ng th gi i: năm 1965, có 182 loài côn trùn gây h iề ủ ổ ứ ươ ế ớ ạ có kh năng kháng thu c, năm 1968, tăng lên 228 loài và đ n 1979 lên t i 364ả ố ế ớ loài. Trong s 25 loài sâu h i nông nghi p ch y u các nông tr ng Californiaố ạ ệ ủ ế ở ườ M thì có 17 loài đã có kh năng kháng đ i v i m t ho c vài lo i thu c, m iỹ ả ố ớ ộ ặ ạ ố ỗ năm, s sâu h i kháng thu c này làm thi t h i m y ch c tri u đôla cho nôngố ạ ố ệ ạ ấ ụ ệ nghi p vùng này.ệ B c đ u tìm hi u m i liên h gi a dân s -môi tr ng- phát tri n b n v ng H c viên: Nguy n Th Thuướ ầ ể ố ệ ữ ố ườ ể ề ữ ọ ễ ị Th yủ 24 Dân s và môi tr ng ố ườ GVGD: TS. Nguy n Kimễ H ng ồ Ô nhi m đ t do vi sinh v tễ ấ ậ Ngu n gây ô nhi m này ch y u là ch t th i ch a qua x lý c a ng i vàồ ễ ủ ế ấ ả ư ử ủ ườ đ ng v t, n c th i b nh vi n, n c th i sinh ho t... trong đó nguy h i l n nh tộ ậ ướ ả ệ ệ ướ ả ạ ạ ớ ấ là ch t th i ch a đ c x lý kh trùng c a các b nh vi n truy n nhi m. R tấ ả ư ượ ử ử ủ ệ ệ ề ễ ấ nhi u vi khu n và ký sinh trùng ti p t c sinh sôi n y n trong đ t, bám vào cácề ẩ ế ụ ả ở ấ cây tr ng nông nghi p và truy n vào c th ng i, đ ng v t.ồ ệ ề ơ ể ườ ộ ậ Ngoài nh ng ngu n ô nhi m trên, các ho t đ ng t i không thích đáng, ch tữ ồ ễ ạ ộ ướ ặ cây r ng, khai hoang... cũng t o thành các hi n t ng r a trôi, b c m u, nhi mừ ạ ệ ượ ử ạ ầ ễ phèn... trong đ t. Theo th ng kê, hàng năm di n tích đ t này trên th gi i tăng tấ ố ệ ấ ế ớ ừ 5.000.000 đ n 11.000.000 ha.ế Có th th y r ng, ch ng ô nhi m đ t đang là v n đ b c thi t đ t ra choể ấ ằ ố ễ ấ ấ ề ứ ế ặ nhi u qu c gia. M t s bi n pháp c b n hi n nay là: kh ng ch các ch t th iề ố ộ ố ệ ơ ả ệ ố ế ấ ả r n, l ng, khí. M r ng và phát tri n công ngh tu n hoàn kín ho c x lý ch tắ ỏ ở ộ ể ệ ầ ặ ử ấ th i đ gi m ho c lo i b các ch t gây ô nhi m; khi l i d ng n c th i đả ể ả ặ ạ ỏ ấ ễ ợ ụ ướ ả ể t i ru ng, c n n m đ c thành ph n ch t ô nhi m, hàm l ng và trang thái,ướ ộ ầ ắ ượ ầ ấ ễ ượ kh ng ch s l ng n c t i ho c th c hi n x lý ch n thi t; th 2 là nênố ế ố ượ ướ ướ ặ ự ệ ử ầ ế ứ kh ng ch vi c s d ng nông d c hoá h c, h n ch s d ng các thu c có đ cố ế ệ ử ụ ượ ọ ạ ế ử ụ ố ộ tính cao, kh năng t n t i l n, phát tri n các lo i thu c nông nghi p m i có hi uả ồ ạ ớ ể ạ ố ệ ớ ệ qu cao, đ c tính th p, l ng t n tr ít. Th 3 là bón phân hoá h c m t cách h pả ộ ấ ượ ồ ữ ứ ọ ộ ợ lý. Th 4, nên tích c c áp d ng r ng rãi các k thu t sinh h c phòng tr sâu h i,ứ ự ụ ộ ỹ ậ ọ ị ạ l i d ng các loài chim có ích, côn trùng có ích và m t s vi sinh v t gây b nh đợ ụ ộ ố ậ ệ ể ch ng l i các lo i sâu h i, bi n pháp này đang đ c r t nhi u n c trên th gi iố ạ ạ ạ ệ ượ ấ ề ướ ế ớ s d ng.ử ụ Tóm l i; ạ Đ t, n c và không khí là nh ng đi u ki n c b n cho s sinh t nấ ướ ữ ề ệ ơ ả ự ồ c a con ng i, nh ng hi u ng ph c a khoa h c công ngh hi n đ i đã h nủ ườ ữ ệ ứ ụ ủ ọ ệ ệ ạ ạ ch l n t i s phát tri n lành m nh c a xã h i loài ng i, n u chúng ta không cóế ớ ớ ự ể ạ ủ ộ ườ ế bi n pháp t hôm nay, chúng ta s ch t d n ch t mòn trên nh ng m nh đ t ôệ ừ ẽ ế ầ ế ữ ả ấ nhi m y.ễ ấ 2.3. Ch t l ng cu c s ng gi mấ ượ ộ ố ả D i s c ép c a dân s , th a dân s và thi u tài nguyên c b n do s giaướ ứ ủ ố ừ ố ế ơ ả ự tăng dân s nhanh chóng d n đ n ố ẫ ế s suy gi m v ch t l ng không gian s ngự ả ề ấ ượ ố chính là v n đ không khí, đ t, n c, và sinh thái b ô nhi m và m t d n đi làmấ ề ấ ướ ị ễ ấ ầ cho ch t l ng cu c s ng c a con ng i b nh h ng m nh m , s c kho conấ ượ ộ ố ủ ườ ị ả ưở ạ ẽ ứ ẻ ng i b suy gi m và có th nh h ng đ n tính m ng con ng i.ườ ị ả ể ả ưở ế ạ ườ Đ c bi t là s phát tri n dân s đô th quá nhanh, m t đ dân s đô th tăngặ ệ ự ể ố ị ậ ộ ố ị nhanh. Không gian s ng b thu h p, con ng i ph i s ng chen chúc trong m tố ị ẹ ườ ả ố ộ B c đ u tìm hi u m i liên h gi a dân s -môi tr ng- phát tri n b n v ng H c viên: Nguy n Th Thuướ ầ ể ố ệ ữ ố ườ ể ề ữ ọ ễ ị Th yủ 25 Dân s và môi tr ng ố ườ GVGD: TS. Nguy n Kimễ H ng ồ di n tích không phù h pệ ợ ; m t s ng i s ng d i m c cho phép t i các bãi rácộ ố ườ ố ướ ứ ạ và các khu nhà chu t; gây ra các v n đ môi tr ng nghiêm tr ng. S thi uổ ộ ấ ề ườ ọ ự ế đ t là nhân t quan tr ng làm suy thoái môi tr ng và là nguyên nhân c a sấ ố ọ ườ ủ ự nghèo đói, không đ c h c hành. Banladesh, 4/5 dân s các làng có m c thuượ ọ Ở ố ở ứ nh p th p h n m c nghèo tuy t đ i, có đ n 54% s dân nông thôn không đ cậ ấ ơ ứ ệ ố ế ố ượ cung c p n c s ch và d ch v v sinh; T l tr em ch t t 1 đ n 5 tu i cònấ ướ ạ ị ụ ệ ỷ ệ ẻ ế ừ ế ổ khá cao; FAO c tính có 1/4 t hecta đ t canh tác s chuy n thành đ t xây d ngướ ỉ ấ ẽ ể ấ ự đô th .ị Các nhà khoa h c thu c T ch c Y t th gi i (WHO) và Vi n Y t qu cọ ộ ổ ứ ế ế ớ ệ ế ố gia Mexico (INSP) c nh báo, m i năm trên th gi i có kho ng 2 tri u ng i tả ỗ ế ớ ả ệ ườ ử vong do tình tr ng ô nhi m môi tr ng và không khí ngày càng gia tăng. Trong đóạ ễ ườ M Latinh là khu v c ô nhi m n ng n nh t th gi i. Ch tính riêng ba n cỹ ự ễ ặ ề ấ ế ớ ỉ ướ Mexico, Chile và Brazil, hàng năm đã có t i 22.000 ng i ch t vì các b nh liênớ ườ ế ệ quan ô nhi m môi tr ng, riêng Mexico là 7.000 ng i. 75% dân s c a khu v cễ ườ ườ ố ủ ự M Latinh và Caribbean s ng t i các khu dân c nông thôn đông đúc, th m chíỹ ố ạ ư ậ nhi u n i m t đ dân s hi n nay còn cao g p hàng ch c l n so v i m t đ dânề ơ ậ ộ ố ệ ấ ụ ầ ớ ậ ộ s chu n mà Liên hi p qu c đ ra, đ ng th i l ng khí th i đ c h i tăng m nhố ẩ ệ ố ề ồ ờ ượ ả ộ ạ ạ trong nh ng năm g n đây cũng là nh ng nguyên nhân làm gi m ch t l ng b uữ ầ ữ ả ấ ượ ầ không khí. Con ng i còn b gi m ườ ị ả nh ng nhu c u h ng ngày. Năm 1976, bình quânữ ầ ằ m i ng i dân trên th gi i ăn h t 342 kg l ng th c, năm 1977 gi m xu ngỗ ườ ế ớ ế ươ ự ả ố còn 318 kg; năm 1976 l ng th t bò và th t c u tiêu th bình quân m i ng i làượ ị ị ừ ụ ỗ ườ 11,8 kg và 1,9 kg, năm 1991 gi m xu ng còn 10,9 kg và 1,8 kg; năm 1970 thả ố ế gi i tiêu th cá nhi u nh t, bình quân m i ng i 19,5 kg, năm 1991 gi m xu ngớ ụ ề ấ ỗ ườ ả ố còn 16,5 kg. Liên H p Qu c đ a ra báo cáo cho bi t toàn th gi i hi n có 1,1 t ng iợ ố ư ế ế ớ ệ ỷ ườ thi u n c s ch. Nh v y, c trung bình 5 ng i thì có 1 ng i không có n cế ướ ạ ư ậ ứ ườ ườ ướ s ch. ạ Đ n năm 2025 s tăng lên 3 t ng i, t c h n 40% dân s toàn c u. Cácế ẽ ỉ ườ ứ ơ ố ầ chuyên gia cho r ng cu c kh ng ho ng này s tác đ ng m nh đ n châu Phi,ằ ộ ủ ả ẽ ộ ạ ế Trung Đông, Nam Á và Đông Nam Á. Và m c dù có ngu n d tr n c ng t d iặ ồ ự ữ ướ ọ ồ dào, hai qu c gia đông dân nh t th gi i là Trung Qu c và n Đ v n s đ iố ấ ế ớ ố Ấ ộ ẫ ẽ ố m t v i nguy c đó. ặ ớ ơ Không khí ô nhi m có th gi t ch t nhi u c th s ng trong đó có conễ ể ế ế ề ơ ể ố ng i. Ô nhi m ozone có th gây b nh đ ng hô h p, b nh tim m ch, viêmườ ễ ể ệ ườ ấ ệ ạ vùng h ng, đau ng c, t c th . ọ ự ứ ở Nh ng tác đ ng tiêu c c t ng x y ra trong th kữ ộ ự ừ ả ế ỷ qua châu Âu hi n đang x y ra châu Á. Theo niên giám th m đ nh năm 2000ở ệ ả ở ẩ ị c a Ngân hàng Th gi i, riêng Manila đã có h n 4000 ng i ch t do ô nhi mủ ế ớ ơ ườ ế ễ B c đ u tìm hi u m i liên h gi a dân s -môi tr ng- phát tri n b n v ng H c viên: Nguy n Th Thuướ ầ ể ố ệ ữ ố ườ ể ề ữ ọ ễ ị Th yủ 26 Dân s và môi tr ng ố ườ GVGD: TS. Nguy n Kimễ H ng ồ không khí. S t vong Manila x p th ba trong khu v c Đông á, sau B c Kinhố ử ở ế ứ ự ắ và Jakarta. Bangkok và Seoul đ ng th t và th năm. ứ ứ ư ứ Căn c các s li u th ng kê c a T ch c Y t Th gi i (WHO) trong quáứ ố ệ ố ủ ổ ứ ế ế ớ trình nghiên c u đi u tra v ô nhi m và s c kho năm 2000 126 n c, Ngânứ ề ề ễ ứ ẻ ở ướ hàng Th gi i cho bi t, ngoài s t vong ra, 90000 ng i dân Philipin Manilaế ớ ế ố ử ườ ở còn b viêm ph qu n mãn tính nghiêm tr ng, chính ph n c này ph i dùng 7%ị ế ả ọ ủ ướ ả GDP cho chi phí s c kho . Tuy nhiên, nh ng s li u v t vong do ô nhi mứ ẻ ữ ố ệ ề ử ễ không khí các khu v c khác trên th gi i còn cao h n: h n 40000 n Đ ,ở ự ế ớ ơ ơ ở ấ ộ 6400 Mexico City, h n 5000 Sao Paulo và Rio.ở ơ ở Các ngu n n c b ô nhi m s là đ ng truy n b nh r t nguy hi m cho conồ ướ ị ễ ẽ ườ ề ệ ấ ể ng i. Các ch t gây b nh có trong n c khi đã vào c th có th s gây ra cácườ ấ ệ ướ ơ ể ể ẽ b nh liên quan đ n hóa h c (b nh Fluorosis, b nh Methemoglobinemia) b nhệ ế ọ ệ ệ ệ gây ra b i s v t quá n ng đ hóa ch t đ c bi t trong n c u ng. Ngoài cácở ự ượ ồ ộ ấ ặ ệ ướ ố b nh đã nêu trên , n c nhi m b n có th là nguyên nhân gây ra các b nh do việ ướ ễ ẩ ể ệ trùng, kí sinh trùng gây ra th ng hàn, l …ươ ị Ô nhi m n c gây ra x p x 14.000 cáiễ ướ ấ ỉ ch t m i ngày, ch y u do ăn u ng b ng n c b n ch a đ c x lý. Các ch tế ỗ ủ ế ố ằ ướ ẩ ư ượ ử ấ hóa h c và kim lo i n ng nhi m trong th c ăn n c u ng có th gây ung th .ọ ạ ặ ễ ứ ướ ố ể ư D u tràn có th gây ng a r p da. Ô nhi m ti ng n gây đi c, cao huy t áp, tr mầ ể ứ ộ ễ ế ồ ế ế ầ c m, và b nh m t ng .ả ệ ấ ủ T i Vi t Nam mạ ệ ôi tr ng đang xu ng c p ườ ố ấ Toàn qu c hi n có trên 700 trung tâm đô th l n nh , trong đó có 93 thànhố ệ ị ớ ỏ ph c p t nh, thành. ố ấ ỉ Môi tr ng đ t: Có xu th thoái hoá do xói mòn, r a trôi, m t ch t h u c ;ườ ấ ế ử ấ ấ ữ ơ khô h n, sa m c hoá, ng p úng, lũ; tr t, s t l đ t; m n hoá, phèn hoá... d nạ ạ ậ ượ ạ ở ấ ặ ẫ đ n nhi u vùng đ t b c n c i, không còn kh năng canh tác vàế ề ấ ị ắ ỗ ả tăng di n tích đ tệ ấ b hoang m c hoá. ị ạ Môi tr ng n c: Ch t l ng n c th ng l u các con sông còn khá t tườ ướ ấ ượ ướ ở ượ ư ố nh ng vùng h l u ph n l n b ô nhi m, nhi u n i ô nhi m nghiêm tr ng. Ch tư ạ ư ầ ớ ị ễ ề ơ ễ ọ ấ l ng n c suy gi m m nh: nhi u ch tiêu nh BOD, COD, NH4, t ng N, t ngượ ướ ả ạ ề ỉ ư ổ ổ P cao h n tiêu chu n cho phép nhi u l n. N c ng m m t s vùng, đ c bi t làơ ẩ ề ầ ướ ầ ở ộ ố ặ ệ m t s khu công nghi p và đô th có nguy c c n ki t vào mùa khô và m t sộ ố ệ ị ơ ạ ệ ở ộ ố n i đã có d u hi u b ô nhi mơ ấ ệ ị ễ do khai thác b a bãi và không đúng k thu t. ừ ỹ ậ Môi tr ng không khí: Ch t l ng không khí Vi t Nam nói chung còn kháườ ấ ượ ở ệ t t, đ c bi t là nông thôn và mi n núi. Th nh ng v n đ b i l i đang trố ặ ệ ở ề ế ư ấ ề ụ ạ ở thành v n đ c p bách các khu đô th và các khu công nghi p. Vi c gia tăngấ ề ấ ở ị ệ ệ các ph ng ti n giao thông cũng đang gây ô nhi m không khí nhi u n i. N ngươ ệ ễ ở ề ơ ồ B c đ u tìm hi u m i liên h gi a dân s -môi tr ng- phát tri n b n v ng H c viên: Nguy n Th Thuướ ầ ể ố ệ ữ ố ườ ể ề ữ ọ ễ ị Th yủ 27 Dân s và môi tr ng ố ườ GVGD: TS. Nguy n Kimễ H ng ồ đ chì, khí CO khá cao, tr c ti p gây h i đ n s c kho c a nh ng ng i thamộ ự ế ạ ế ứ ẻ ủ ữ ườ gia giao thông. Nhi u v cháy r ngề ụ ừ g n đây làm suy gi m ch t l ng không khíầ ả ấ ượ và gây ra m t s hi n t ng thiên nhiên không bình th ng khác. ộ ố ệ ượ ườ Môi tr ng đô th và công nghi p: Ô nhi m do h th ng tiêu n c, thoátườ ị ệ ễ ệ ố ướ n c l c h u, xu ng c p nhanh. Năng l c thu gom ch t th i r n còn th p kém;ướ ạ ậ ố ấ ự ấ ả ắ ấ ch t th i nguy h i ch a đ c thu gom và x lý theo đúng quy đ nh. Trong khi đó,ấ ả ạ ư ượ ử ị b i, khí th i, ti ng n... do ho t đ ng giao thông v n t i n i th và m ng l i cụ ả ế ồ ạ ộ ậ ả ộ ị ạ ướ ơ s s n xu t quy môở ả ấ v a và nh cùng v i h t ng k thu t đô th y u kém, khôngừ ỏ ớ ạ ầ ỹ ậ ị ế theo k pị v i s gia tăng dân s đã làm n y sinh các v n đ b t c pớ ự ố ả ấ ề ấ ậ v m t xãề ặ h iộ và v sinh môi tr ng đô th .ệ ườ ị Môi tr ng lao đ ng, dân s và môi tr ng: Nhi u khu v c s n xu t khôngườ ộ ố ườ ề ự ả ấ đ m b o tiêu chu nả ả ẩ v sinh an toàn lao đ ng, gia tăng t l m c b nh nghệ ộ ỷ ệ ắ ệ ề nghi p. Dân s Vi t Nam thu c lo i đông trên th gi i, gây áp l c r t l n lênệ ố ệ ộ ạ ế ớ ự ấ ớ môi tr ng.ườ Môi tr ng nông thôn và mi n núi: V i h n 75% dân s s ng nông thônườ ề ớ ơ ố ố ở mi n núi, song t l h xí h p v sinh ch chi m 28-30%. S h đ c cung c pề ỷ ệ ố ợ ệ ỉ ế ố ộ ượ ấ n c s ch ch đ t kho ng 50% do các h t c l c h u, cách s ng thi u v sinh.ướ ạ ỉ ạ ả ủ ụ ạ ậ ố ế ệ N n ch t phá r ng làm n ng r y, ô nhi m môi tr ng các làng ngh , l m d ngạ ặ ừ ươ ẫ ễ ườ ề ạ ụ hoá ch t trong canh tác nông nghi p cũng góp ph n làm suy thoái đ t canh tác, ôấ ệ ầ ấ nhi m ngu n n cễ ồ ướ và suy gi m đa d ng sinh h c.ả ạ ọ R ng và đ che ph th m th c v t: Đ che ph r ng tăng nh ng ch từ ộ ủ ả ự ậ ộ ủ ừ ư ấ l ng r ng ch a đ c c i thi n, v n ti p t c b suy gi m. R ng t nhiên đ uượ ừ ư ượ ả ệ ẫ ế ụ ị ả ừ ự ầ ngu n và r ng ng p m n b tàn phá nghiêm tr ng. ồ ừ ậ ặ ị ọ Đa d ng sinh h c: Vi t Nam là m t trong m i qu c gia có đa d ng sinhạ ọ ệ ộ ườ ố ạ h c thu c d ng cao nh t trên th gi i. Tuy nhiên, nh ng năm g n đây, đa d ngọ ộ ạ ấ ế ớ ữ ầ ạ sinh h c n c ta b suy gi m m nhọ ướ ị ả ạ do cháy r ng, do chuy n đ i m c đích sừ ể ổ ụ ử d ng đ t đai, làm thu h p n i c trú c a các gi ng loài. N n khai thác và đánhụ ấ ẹ ơ ư ủ ố ạ b t quá m c, buôn bán trái phép đ ng v t, th c v t quý hi m v n ti p di n... ắ ứ ộ ậ ự ậ ế ẫ ế ễ Môi tr ng bi n ven b : Vi t Nam có b bi n dài h n 3.200km nh ng trongườ ể ờ ệ ờ ể ơ ư vòng 20 năm qua, di n tích r ng ng p m n n c ta gi m h n m t n a. Lũ quét,ệ ừ ậ ặ ướ ả ơ ộ ử tri u c ng, sóng bi n d n t i s t l b bi nề ườ ể ẫ ớ ạ ở ờ ể làm cho các loài sinh v t b m tậ ị ấ n i c trú, suy gi m m nh v ch ng lo i và s l ng. ơ ư ả ạ ề ủ ạ ố ượ B c đ u tìm hi u m i liên h gi a dân s -môi tr ng- phát tri n b n v ng H c viên: Nguy n Th Thuướ ầ ể ố ệ ữ ố ườ ể ề ữ ọ ễ ị Th yủ 28 Dân s và môi tr ng ố ườ GVGD: TS. Nguy n Kimễ H ng ồ III. M I QUAN H GI A DÂN S , MÔI TR NG VÀ PHÁT TRI NỐ Ệ Ữ Ố ƯỜ Ể B N V NGỀ Ữ 3.1. T ng quan v phát tri n b n v ngổ ề ể ề ữ H c thuy t Mác đã có quan đi m r t bi n ch ng v m i quan h gi a conọ ế ể ấ ệ ứ ề ố ệ ữ ng i và gi i t nhiên, con ng i là m t b ph n không th tách r i c a gi i tườ ớ ự ườ ộ ộ ậ ể ờ ủ ớ ự nhiên. Chính ăngghen đã c nh báo v “s tr thù c a gi i t nhiên” khi b t nả ề ự ả ủ ớ ự ị ổ th ng.ươ Trên th gi i, trong nh ng năm c a th p k 1960 và 1970, các v n đ môiế ớ ữ ủ ậ ỷ ấ ề tr ng đã đ c nh n th c. S báo tr c v m t hành tinh không th sinh s ngườ ượ ậ ứ ự ướ ề ộ ể ố do s m r ng quy mô công nghi p đã đ c k t h p b ng s tiên đoán c aự ở ộ ệ ượ ế ợ ằ ự ủ nh ng ng i theo tr ng phái Malthus m i (neo-Malthusian) v s bùng n dânữ ườ ườ ớ ề ự ổ s các n c đang phát tri n. Các cu n sách Mùa xuân im l ng (1962), Bùng nố ở ướ ể ố ặ ổ dân s (1970), và Gi i h n tăng tr ng (1972) đã nh n m nh các vi n c nh ngàyố ớ ạ ưở ấ ạ ễ ả t n th do s c n ki t các ngu n tài nguyên, s gia tăng dân s và ô nhi m môiậ ế ự ạ ệ ồ ự ố ễ tr ng, gây ra s lo âu c a công chúng các n c công nghi p nói chung.ườ ự ủ ở ướ ệ Nh ng ph i đ n năm 1972, H i ngh Xt c-khôm v môi tr ng m i đ c tư ả ế ộ ị ố ề ườ ớ ượ ổ ch c l n đ u tiên, v i l i kêu g i b o v ngôi nhà trái đ t. Năm 1980, hi p h iứ ầ ầ ớ ờ ọ ả ệ ấ ệ ộ th gi i b o t n thiên nhiên (IUCN) đ a ra "chi n l c b o t n th gi i" đã đế ớ ả ồ ư ế ượ ả ồ ế ớ ề xu t vi c s d ng lâu b n các loài và các h sinh thái. Năm 1987, U ban Môiấ ệ ử ụ ề ệ ỷ tr ng và Phát tri n th gi i đ a ra b n báo cáo T ng lai chung c a chúng ta,ườ ể ế ớ ư ả ươ ủ trong đó khái ni m phát tri n b n v ng l n đ u tiên đ c nh c đ n. Và đ nệ ể ề ữ ầ ầ ượ ắ ế ế năm 1992, trong H i ngh Liên h p qu c v môi tr ng và phát tri n t ch c t iộ ị ợ ố ề ườ ể ổ ứ ạ Ri-ô đ Gia-nê-rô (Braxin), khái ni m phát tri n b n v ng chính th c đ c đ aờ ệ ể ề ữ ứ ượ ư ra. Đ nh nghĩa PTBV:ị Phát tri n b n v ng là phát tri n có kh năng đáp ngể ề ữ ể ả ứ nhu c u hi n t i mà không làm t n h i đ n kh năng đáp ng nhu c u c a thầ ệ ạ ổ ạ ế ả ứ ầ ủ ế h t ng lai. ệ ươ Phát tri n b n v ng là s phát tri n liên t c không ng ng v m i m t kinhể ề ữ ự ể ụ ừ ề ọ ặ t , xã h i, môi tr ng… nh m nâng cao ch t l ng cu c s ng c a con ng iế ộ ườ ằ ấ ượ ộ ố ủ ườ hi n t i và t ng lai.ệ ạ ươ Và nh v y, phát tri n b n v ng chính là “vùng giao thoa” gi a ba m c tiêuư ậ ể ề ữ ữ ụ phát tri n kinh t - xã h i - môi tr ng. Đi u này có th khái quát thành ba c uể ế ộ ườ ề ể ấ thành ch y u c a phát tri n b n v ng, đó là: tăng tr ng kinh t n đ nh - th củ ế ủ ể ề ữ ưở ế ổ ị ự hi n dân ch , ti n b và công b ng xã h i - môi tr ng đ c b o v và gi gìnệ ủ ế ộ ằ ộ ườ ượ ả ệ ữ B c đ u tìm hi u m i liên h gi a dân s -môi tr ng- phát tri n b n v ng H c viên: Nguy n Th Thuướ ầ ể ố ệ ữ ố ườ ể ề ữ ọ ễ ị Th yủ 29 Dân s và môi tr ng ố ườ GVGD: TS. Nguy n Kimễ H ng ồ trong s ch, lành m nh. Thông qua đó, m c đích cu i cùng c n h ng t i đó làạ ạ ụ ố ầ ướ ớ ch t l ng cu c s ng c a con ng i ngày càng đ c nâng cao. ấ ượ ộ ố ủ ườ ượ Hình 3.1. Mô t phát tri n b n v ng ả ể ề ữ Phát tri n b n v ng v kinh t đòi h i các qu c gia ph i đ m b o k t h pể ề ữ ề ế ỏ ố ả ả ả ế ợ hài hoà gi a m c tiêu tăng tr ng kinh t v i các yêu c u phát tri n văn hoá - xãữ ụ ưở ế ớ ầ ể h i, cân đ i t c đ tăng tr ng kinh t v i các đi u ki n ngu n l c, tài nguyênộ ố ố ộ ưở ế ớ ề ệ ồ ự thiên nhiên, khoa h c, công ngh , vi c s d ng h p lý các ngu n thiên nhiênọ ệ ệ ử ụ ợ ồ không tái t o đ c và vi c phát tri n công ngh s ch. ạ ượ ệ ể ệ ạ Phát tri n b n v ng v xã h i: xã h i b n v ng ph i là m t xã h i trong đóể ề ữ ề ộ ộ ề ữ ả ộ ộ phát tri n kinh t ph i đi đôi v i công b ng và ti n b xã h i; trong đó văn hoá,ể ế ả ớ ằ ế ộ ộ giáo d c, đào t o, y t và phúc l i xã h i ph i đ c chăm lo đ y đ .ụ ạ ế ợ ộ ả ượ ầ ủ Phát tri n b n v ng v tài nguyên - môi tr ng là khai thác tài nguyên trongể ề ữ ề ườ gi i h n ch u t i c a chúng; s d ng môi tr ng h p lý; con ng i đ c s ngớ ạ ị ả ủ ử ụ ườ ợ ườ ượ ố trong môi tr ng trong s ch. Các d ng tài nguyên ph i đ c s d ng trongườ ạ ạ ả ượ ử ụ ph m vi khôi ph c đ c v s l ng và ch t l ng b ng các con đ ng tạ ụ ượ ề ố ượ ấ ượ ằ ườ ự nhiên ho c nhân t o.ặ ạ Đ xây d ng m t xã h i phát tri n b n v ng, Ch ng trình Môi tr ngể ự ộ ộ ể ề ữ ươ ườ Liên H p Qu c đã đ ra 9 nguyên t c:ợ ố ề ắ Tôn tr ng và quan tâm đ n cu c s ng c ng đ ng.ọ ế ộ ố ộ ồ C i thi n ch t l ng cu c s ng c a con ng i.ả ệ ấ ượ ộ ố ủ ườ B o v s c s ng và tính đa d ng c a Trái đ t.ả ệ ứ ố ạ ủ ấ B c đ u tìm hi u m i liên h gi a dân s -môi tr ng- phát tri n b n v ng H c viên: Nguy n Th Thuướ ầ ể ố ệ ữ ố ườ ể ề ữ ọ ễ ị Th yủ 30 Dân s và môi tr ng ố ườ GVGD: TS. Nguy n Kimễ H ng ồ Qu n lý nh ng ngu n tài nguyên không tái t o đ c.ả ữ ồ ạ ượ Tôn tr ng kh năng ch u đ ng đ c c a Trái đ t.ọ ả ị ự ượ ủ ấ Thay đ i t p t c và thói quen cá nhân.ổ ậ ụ Đ cho các c ng đ ng t qu n lý môi tr ng c a mình.ể ộ ồ ự ả ườ ủ T o ra m t khuôn m u qu c gia th ng nh t, thu n l i cho vi c phátạ ộ ẫ ố ố ấ ậ ợ ệ tri n và b o v .ể ả ệ Xây d ng m t kh i liên minh toàn c u.ự ộ ố ầ 3.2. M i quan h gi a dân s , môi tr ng và phát tri n b n v ngố ệ ữ ố ườ ể ề ữ Dân s , môi tr ng và phát tri n có m i liên quan ch t ch v i nhau. Tăngố ườ ể ố ặ ẽ ớ tr ng kinh t là đi u ki n c n cho phát tri n nh ng không đ ng nghĩa v i phátưở ế ề ệ ầ ể ư ồ ớ tri n. Phát tri n ch d a trên tăng tr ng đ n thu n thì s tăng tr ng đó khôngể ể ỉ ự ưở ơ ầ ự ưở lâu b n. Nhi u bài h c kinh nghi m cho th y, n u s phát tri n không t ngề ề ọ ệ ấ ế ự ể ươ ng ho c ch đáp ng tăng nhu c u cho dân s hi n đ i nh ng nh h ng đ nứ ặ ỉ ứ ầ ố ệ ạ ư ả ưở ế ch t l ng cu c s ng c a dân s t ng lai, phát tri n d a trên vào khai thác quáấ ượ ộ ố ủ ố ươ ể ự m c tài nguyên thiên nhiên, không d a trên c s b o v môi tr ng thì s phátứ ự ơ ở ả ệ ườ ự tri n đó không th g i là b n v ng.ể ể ọ ề ữ Tăng tr ng kinh t là m c đích đ phát tri n con ng i, t o đi u ki n đưở ế ụ ể ể ườ ạ ề ệ ể nâng cao đ i s ng con ng i, b o v môi tr ng m t cách t t nh t. B o v môiờ ố ườ ả ệ ườ ộ ố ấ ả ệ tr ng k t h p b o đ m hài hoà nh ng m c tiêu khác c a con ng i là c nườ ế ợ ả ả ữ ụ ủ ườ ầ thi t đ đ t đ c s phát tri n b n v ng.ế ể ạ ượ ự ể ề ữ Dân s và môi tr ng là n n t ng cho s phát tri n b n v ng. Không th cóố ườ ề ả ự ể ề ữ ể phát tri n b n v ng n u môi tr ng b hu ho i, suy thoái, ch t l ng cu cể ề ữ ế ườ ị ỷ ạ ấ ượ ộ s ng và s c kho c a ng i dân b sa sút. S phát tri n b n v ng tuỳ thu c r tố ứ ẻ ủ ườ ị ự ể ề ữ ộ ấ l n vào công tác dân s và b o v môi tr ng. Nhi u khi, giá ph i tr cho chiớ ố ả ệ ườ ề ả ả phí v môi tr ng nhi u h n nh ng cái mà con ng i thu v t thiên nhiên.ề ườ ề ơ ữ ườ ề ừ Nh v y, dân s , môi tr ng và phát tri n t o thành vòng quay tu n hoànư ậ ố ườ ể ạ ầ khép kín, nh h ng và chi ph i l n nhau. Khi các nhân t này không t o raả ưở ố ẫ ố ạ đ c s phát tri n h p lý thì vòng quay đó s b h n lo n, gây tác đ ng tiêu c cượ ự ể ợ ẽ ị ỗ ạ ộ ự ng c tr l i, phá v c u trúc và làm t n h i đ n nhau. Th c t cho th y, cáchượ ở ạ ỡ ấ ổ ạ ế ự ế ấ th c phát tri n c a loài ng i trong m y ch c năm qua đã t p ra áp l c làm ki tứ ể ủ ườ ấ ụ ạ ự ệ qu tài nguyên thiên nhiên, phá v cân b ng sinh thái, t n h i đ n môi tr ng -ệ ỡ ằ ổ ạ ế ườ c s t n t i c a chính b n thân con ng i. Trong khi loài ng i chi m lĩnhơ ở ồ ạ ủ ả ườ ườ ế nh ng đ nh cao c a khoa h c thì cũng là lúc ph i đ i m t v i nhi u thách th cữ ỉ ủ ọ ả ố ặ ớ ề ứ t môi tr ng; con ng i luôn b đ t vào nh ng tình hu ng không l ng tr cừ ườ ườ ị ặ ữ ố ườ ướ B c đ u tìm hi u m i liên h gi a dân s -môi tr ng- phát tri n b n v ng H c viên: Nguy n Th Thuướ ầ ể ố ệ ữ ố ườ ể ề ữ ọ ễ ị Th yủ 31 Dân s và môi tr ng ố ườ GVGD: TS. Nguy n Kimễ H ng ồ đ c. Các n c công nghi p phát tri n đã m t hàng ch c năm đ nh n ra r ngượ ướ ệ ể ấ ụ ể ậ ằ s phát tri n theo ki u truy n th ng đã đ n gi i h n c a "v ch c m". Do v y,ự ể ể ề ố ế ớ ạ ủ ạ ấ ậ c n có s thay đ i, đi u ch nh đ có th phát tri n lâu b n.ầ ự ổ ề ỉ ể ể ể ề Hi n nay, th gi i đang phát tri n thi u b n v ng, nh công b c a b nệ ế ớ ể ế ề ữ ư ố ủ ả Báo cáo phát tri n b n v ng do Ch ng trình b o v môi tr ng Liên H p qu cể ề ữ ươ ả ệ ườ ợ ố (UNEP) đ a ra cu i năm 2004.ư ố Đó là tình tr ng 1/5 dân s th gi i có m c thu nh p ch a đ n 1 đô la/ngày;ạ ố ế ớ ứ ậ ư ế 80 tri u ng i các n c đang phát tri n b suy dinh d ng; hàng năm có t i 10ệ ườ ở ướ ể ị ưỡ ớ tri u ng i ch t vì các b nh có th phòng tránh đ c và h n 150 tri u tr emệ ườ ế ệ ể ượ ơ ệ ẻ không đ c đ n tr ng do nghèo đói; 1/5 dân s th gi i không đ c s d ngượ ế ườ ố ế ớ ượ ử ụ n c s ch v.v... Gia tăng dân s đã t o ra áp l c to l n đ i v i thiên nhiên. Sướ ạ ố ạ ự ớ ố ớ ự thay đ i khí h u toàn c u; tình tr ng ô nhi m các ngu n n c; hi n t ng saổ ậ ầ ạ ễ ồ ướ ệ ượ m c hoá; s xói mòn đ t đai; s suy thoái v r ng; s tuy t ch ng c a các loàiạ ự ấ ự ề ừ ự ệ ủ ủ sinh v t... đã và đang tr thành m i đe do tr c ti p đ n s s ng trên trái đ t.ậ ở ố ạ ự ế ế ự ố ấ G n 1/2 đ t đai trên th gi i đã b bi n đ i b i con ng i. Ng i ta g i s xóiầ ấ ế ớ ị ế ổ ở ườ ườ ọ ự mòn đ t đai nhanh chóng là "cu c kh ng ho ng th m l ng c a hành tinh", là m iấ ộ ủ ả ầ ặ ủ ố đe do to l n đ i v i s s ng trên trái đ t.ạ ớ ố ớ ự ố ấ T th c tr ng trên cho th y, s kh ng ho ng v tài nguyên và môi tr ng,ừ ự ạ ấ ự ủ ả ề ườ suy cho cùng là n m trong ph m vi ho t đ ng c a con ng i, do con ng i gâyằ ạ ạ ộ ủ ườ ườ ra, và d n đ n đe do chính b n thân s sinh t n c a loài ng i. Chính loàiẫ ế ạ ả ự ồ ủ ườ ng i hi n nay đang t ng b c, t ng gi ch u h u qu c a cung cách phát tri nườ ệ ừ ướ ừ ờ ị ậ ả ủ ể không b n v ng.ề ữ Nh ng v n đ toàn c u b c thi t này đòi h i ph i xem xét l i toàn b ho tữ ấ ề ầ ứ ế ỏ ả ạ ộ ạ đ ng c a con ng i đ i v i môi tr ng thiên nhiên, t nh n th c, hành đ ngộ ủ ườ ố ớ ườ ừ ậ ứ ộ cho đ n cách th c phát tri n b ng cách thay đ i l i s ng, ít ph thu c h n vàoế ứ ể ằ ổ ố ố ụ ộ ơ các ngu n tài nguyên có h n c a trái đ t. N u không có nh ng bi n pháp h uồ ạ ủ ấ ế ữ ệ ữ hi u, c gi nguyên ph ng th c s n xu t và l i tiêu th nh hi n nay màệ ứ ữ ươ ứ ả ấ ố ụ ư ệ không có s thay đ i, đi u ch nh tích c c nào thì loài ng i s tiêu hu ngàyự ổ ề ỉ ự ườ ẽ ỷ càng nhanh nh ng ngu n tài nguyên đã ph i m t r t nhi u thiên niên k m i cóữ ồ ả ấ ấ ề ỷ ớ đ c. Và đi u này cũng đ ng nghĩa v i vi c chúng ta có l i và m c n th hượ ề ồ ớ ệ ỗ ắ ợ ế ệ t ng lai. Tuyên ngôn Ma-ni-la cũng đã nêu rõ: Ngày nay c n có m t mô th cươ ầ ộ ứ phát tri n. M t mô th c phát tri n th c s ph i nâng cao đ c tính b n v ngể ộ ứ ể ự ự ả ượ ề ữ c a c ng đ ng. Mô th c y ph i đ c hi u nh là m t quá trình thay đ i vủ ộ ồ ứ ấ ả ượ ể ư ộ ổ ề kinh t , chính tr , xã h i và không nh t thi t ph i bao g m tăng tr ng. Ch cóế ị ộ ấ ế ả ồ ưở ỉ th có đ c nh ng c ng đ ng nhân lo i b n v ng b ng con đ ng phát tri nể ượ ữ ộ ồ ạ ề ữ ằ ườ ể l y con ng i làm trung tâm.ấ ườ B c đ u tìm hi u m i liên h gi a dân s -môi tr ng- phát tri n b n v ng H c viên: Nguy n Th Thuướ ầ ể ố ệ ữ ố ườ ể ề ữ ọ ễ ị Th yủ 32 Dân s và môi tr ng ố ườ GVGD: TS. Nguy n Kimễ H ng ồ Đã đ n lúc ph i thay đ i l i t duy, nh n th c v th gi i. Làm cách nàoế ả ổ ố ư ậ ứ ề ế ớ đ ngăn ng a nh ng hi m ho do chính con ng i gây nên? Phát tri n nh thể ừ ữ ể ạ ườ ể ư ế nào đ "tho mãn nh ng nhu c u hi n t i mà không làm ph ng h i đ n khể ả ữ ầ ệ ạ ươ ạ ế ả năng các th h t ng lai đáp ng các nhu c u c a th h h ". Y u t c b nế ệ ươ ứ ầ ủ ế ệ ọ ế ố ơ ả c a tăng tr ng và phát tri n kinh t - xã h i là ngu n nhân l c, mà ngu n nhânủ ưở ể ế ộ ồ ự ồ l c luôn luôn g n li n s bi n đ i dân s c v s l ng và ch t l ng. M cự ắ ề ự ế ổ ố ả ề ố ượ ấ ượ ụ tiêu c a s phát tri n suy cho cùng là nh m nâng cao ch t l ng cu c s ng vàủ ự ể ằ ấ ượ ộ ố đáp ng nhu c u ngày càng cao c a con ng i. M c tiêu đó ch có th đ t đ cứ ầ ủ ườ ụ ỉ ể ạ ượ khi quy mô dân s , t c đ tăng tr ng dân s , s phân b dân c và ngu n nhânố ố ộ ưở ố ự ố ư ồ l c th t s phù h p và tác đ ng tích c c đ n s phát tri n.ự ậ ự ợ ộ ự ế ự ể Dân s và môi tr ng trong chi n l c phát tri n b n v ng tr thành m tố ườ ế ượ ể ề ữ ở ộ trong nh ng v n đ c p bách toàn c u, m t nhi m v quan tr ng trong đ nhữ ấ ề ấ ầ ộ ệ ụ ọ ị h ng chi n ướ ế l c phát tri n kinh t - xã h i c a nhi u qu c gia trên th gi i trong đóượ ể ế ộ ủ ề ố ế ớ có Vi t Nam.ệ 3.3. Dân s , môi tr ng và phát tri n b n v ng n c taố ườ ể ề ữ ở ướ V n đ dân s , môi tr ng trong chi n l c phát tri n b n v ng luôn đ cấ ề ố ườ ế ượ ể ề ữ ượ Đ ng và Nhà n c ta quan tâm. Đi u này đã đ c kh ng đ nh t i Đ i h i đ iả ướ ề ượ ẳ ị ạ ạ ộ ạ bi u toàn qu c l n th IX và trong Chi n l c phát tri n kinh t - xã h i 10 nămể ố ầ ứ ế ượ ể ế ộ (2001 - 2010): "Phát tri n nhanh, hi u qu và b n v ng, tăng tr ng kinh t điể ệ ả ề ữ ưở ế đôi v i th c hi n ti n đ , công b ng xã h i và b o v môi tr ng" và "phátớ ự ệ ế ộ ằ ộ ả ệ ườ tri n kinh t - xã h i g n ch t v i b o v , c i thi n môi tr ng, b o đ m s hàiể ế ộ ắ ặ ớ ả ệ ả ệ ườ ả ả ự hoà gi a môi tr ng nhân t o v i môi tr ng thiên nhiên, gi gìn đa d ng sinhữ ờ ạ ớ ườ ữ ạ h c". ọ Trong Đ nh h ng chi n l c phát tri n b n v ng Vi t Nam (Ch ngị ướ ế ượ ể ề ữ ở ệ ươ trình ngh s 21) đã nêu nh ng m c tiêu, quan đi m, nguyên t c c b n; m cị ự ữ ụ ể ắ ơ ả ụ tiêu phát tri n b n v ng v kinh t là “đ t đ c s tăng tr ng n đ nh v i cể ề ữ ề ế ạ ượ ự ưở ổ ị ớ ơ c u kinh t h p lý”, v môi tr ng là “khai thác h p lý, s d ng ti t ki m và cóấ ế ợ ề ườ ợ ử ụ ế ệ hi u qu tài nguyên thiên nhiên; phòng ng a, ngăn ch n, x lý và ki m soát cóệ ả ừ ặ ử ể hi u qu ô nhi m môi tr ng, b o v t t môi tr ng s ng; b o v đ c cácệ ả ễ ườ ả ệ ố ườ ố ả ệ ượ v n qu c gia, khu b o t n thiên nhiên, khu d tr sinh quy n và b o t n đaườ ố ả ồ ự ữ ể ả ồ d ng sinh h c; kh c ph c suy thoái và c i thi n môi tr ng”... Nh ng văn b nạ ọ ắ ụ ả ệ ườ ữ ả pháp lý này là c s quan tr ng cho quá trình phát tri n b n v ng n c ta.ơ ở ọ ể ề ữ ở ướ Tuy nhiên, trong nh ng năm qua, phát tri n kinh t - xã h i n c ta ch y uữ ể ế ộ ướ ủ ế v n còn d a vào vi c khai thác tài nguyên thiên nhiên; năng su t lao đ ng cònẫ ự ệ ấ ộ th p; công ngh s n xu t, quy mô tiêu dùng còn s d ng nhi u năng l ng,ấ ệ ả ấ ử ụ ề ượ nguyên li u và th i ra nhi u ch t th i. ệ ả ề ấ ả B c đ u tìm hi u m i liên h gi a dân s -môi tr ng- phát tri n b n v ng H c viên: Nguy n Th Thuướ ầ ể ố ệ ữ ố ườ ể ề ữ ọ ễ ị Th yủ 33 Dân s và môi tr ng ố ườ GVGD: TS. Nguy n Kimễ H ng ồ S c ép dân s và vi c làm ti p t c gia tăng. Ch t l ng ngu n nhân l c cònứ ố ệ ế ụ ấ ượ ồ ự th p, mô hình tiêu dùng c a dân c tiêu t n nhi u v t li u năng l ng, th i raấ ủ ư ố ề ậ ệ ượ ả nhi u ch t th i đ c h i... ề ấ ả ộ ạ Môi tr ng n c ta ti p t c b ô nhi m và xu ng c p, có n i r t nghiêmườ ướ ế ụ ị ễ ố ấ ơ ấ tr ng. Đ t đai b xói mòn, thoái hoá; ch t l ng các ngu n n c suy gi m m nh;ọ ấ ị ấ ượ ồ ướ ả ạ không khí nhi u đô th , khu dân c b ô nhi m n ng; tài nguyên thiên nhiênở ề ị ư ị ễ ặ trong nhi u tr ng h p b khai thác quá m c, không có quy ho ch; đa d ng sinhề ườ ợ ị ứ ạ ạ h c b đe do nghiêm tr ng; đi u ki n v sinh môi tr ng, cung c p n c s chọ ị ạ ọ ề ệ ệ ườ ấ ướ ạ nhi u n i không đ c b o đ m....Nhi u v n đ ô nhi m m i n y sinh do quáở ề ơ ượ ả ả ề ấ ề ễ ớ ả trình phát tri n công nghi p và đô th hoá. S t p trung và gia tăng s l ng dânể ệ ị ự ậ ố ượ c l n đô th , ti n trình phát tri n kinh t d a vào khai thác quá m c tài nguyênư ớ ở ị ế ể ế ự ứ thiên nhiên... khi n cho ô nhi m môi tr ng các thành ph l n nh Hà N i,ế ễ ườ ở ố ớ ư ộ thành ph H Chí Minh tr thành v n đ khá nghiêm tr ng. ố ồ ở ấ ề ọ Năm 2005, có h n 850 nghìn t n rác th i và đ n năm 2020 con s này s lênơ ấ ả ế ố ẽ t i 1 tri u 600 nghìn t n. thành ph H Chí Minh, bình quân m i ng i dânớ ệ ấ Ở ố ồ ỗ ườ th i ra 1,5 kg ch t th i r n hàng ngày. Trong khi đó, vi c thi hành Lu t B o vả ấ ả ắ ệ ậ ả ệ môi tr ng ch a th c s nghiêm minh, có n i, có lúc còn buông l ng. M t s cườ ư ự ự ơ ỏ ộ ố ơ quan, ban, ngành, v n đ môi tr ng ch a đ c coi là u tiên. Ý th c t giácấ ề ườ ư ượ ư ứ ự c a ng i dân v b o v và gi gìn môi tr ng ch a th c s tr thành thóiủ ườ ề ả ệ ữ ườ ư ự ự ở quen. Nhi u ng i còn có suy nghĩ gi n đ n r ng v n đ môi tr ng ch a c pề ườ ả ơ ằ ấ ề ườ ư ấ bách, tr c m t nh vân đ c m áo g o ti n hàng ngày; b o v môi tr ng làướ ắ ư ề ơ ạ ề ả ệ ườ v n đ chung c a c n c, c xã h i, là trách nhi m c a Đ ng và Nhà n c,ấ ề ủ ả ướ ả ộ ệ ủ ả ướ ch không ph i là trách nhi m c a ng i dân... ứ ả ệ ủ ườ nông thôn, vùng sâu, vùng xa xu t hi n m t vòng tròn l n qu n: càngỞ ấ ệ ộ ẩ ẩ nghèo, môi tr ng càng b tàn phá. V n đ kinh t bu c h khai thác g , buônườ ị ấ ề ế ộ ọ ỗ bán trái phép các loài v t quý hi m ho c dùng m i cách đ khai thác nhanh nh tậ ế ặ ọ ể ấ ru ng đ t c a mình và tài nguyên s n có. Có th nói nghèo kh là tác nhân tànộ ấ ủ ẵ ể ổ phá môi tr ng nh ng cũng là h u qu c a chính s tàn phá môi tr ng. Vì m uườ ư ậ ả ủ ự ườ ư sinh, ng i ta ph i khai thác tài nguyên m t cách b a bãi, gây c n ki t nhanhườ ả ộ ừ ạ ệ chóng tài nguyên, gây ô nhi m, các đi u ki n v sinh môi tr ng x u đi. Đi uễ ề ệ ệ ườ ấ ề này tác đ ng tr l i, làm cho cu c s ng con ng i càng nghèo đói h n. ộ ở ạ ộ ố ườ ơ Quan đi m phát tri n b n v ng ch a đ c th c hi n nh t quán. Đ u tể ể ề ữ ư ượ ự ệ ấ ầ ư m i t p trung ch y u cho nh ng công trình mang l i l i ích tr c ti p, r t ít đ uớ ậ ủ ế ữ ạ ợ ự ế ấ ầ t cho tái t o các ngu n tài nguyên thiên nhiên và b o v môi tr ng. S tăngư ạ ồ ả ệ ườ ự tr ng kinh t ch y u theo chi u r ng. ưở ế ủ ế ề ộ Bên c nh đó, l c l ng cán b qu n lý môi tr ng n c còn quá ít. cácạ ự ượ ộ ả ườ ở ướ Ở n c phát tri n, t l cán b qu n lý môi tr ng đ t 100 ng i trên m t tri uướ ể ỉ ệ ộ ả ườ ạ ườ ộ ệ B c đ u tìm hi u m i liên h gi a dân s -môi tr ng- phát tri n b n v ng H c viên: Nguy n Th Thuướ ầ ể ố ệ ữ ố ườ ể ề ữ ọ ễ ị Th yủ 34 Dân s và môi tr ng ố ườ GVGD: TS. Nguy n Kimễ H ng ồ dân. Ngay Campuchia, t l này là 55 ng i, còn ta ch 5 cán b “chăm sóc” 1ở ỉ ệ ườ ở ỉ ộ tri u dân.ệ Do v y, đ th c hi n thành công công cu c phát tri n b n v ng đ t n c,ậ ể ự ệ ộ ể ề ữ ấ ướ c n b o đ m hài hoà phát tri n kinh t - xã h i b n v ng đi đôi v i b o v môiầ ả ả ể ế ộ ề ữ ớ ả ệ tr ng, v i các m c tiêu: t p trung xoá đói gi m nghèo, nâng cao m c s ng c aườ ớ ụ ậ ả ứ ố ủ ng i dân; tăng tr ng kinh t b n v ng, th c hi n công nghi p hoá, hi n đ iườ ưở ế ề ữ ự ệ ệ ệ ạ hoá, theo các đ nh h ng c b n sau:ị ướ ơ ả 1. Trong lĩnh v c kinh t : Phát tri n kinh t ph i g n v i b o v môi tr ng.ự ế ể ế ả ắ ớ ả ệ ườ L a ch n chi n l c phát tri n kinh t hi u qu cao, ít t n năng l ng, thay đ iự ọ ế ượ ể ế ệ ả ố ượ ổ mô hình s n xu t và tiêu dùng theo h ng hoà h p v i môi tr ng; th c hi nả ấ ướ ợ ớ ườ ự ệ quá trình "công nghi p hoá s ch". Chuy n h ng phát tri n ti t ki m ho c c nệ ạ ể ướ ể ế ệ ặ ầ ít tài nguyên h n v i các quy trình công ngh b o v môi tr ng thiên nhiên, đ uơ ớ ệ ả ệ ườ ầ t theo chi u sâu, s d ng có hi u qu , khai thác k t h p v i tái t o, b o vư ề ử ụ ệ ả ế ợ ớ ạ ả ệ môi tr ng. Tránh l i phát tri n theo ki u "ch p gi t", ch y theo tăng tr ngườ ố ể ể ụ ậ ạ ưở b ng m i giá, ch chú tr ng l i ích tr c m t mà không tính đ n y u t phátằ ọ ỉ ọ ợ ướ ắ ế ế ố tri n b n v ng.ể ề ữ 2. Trong lĩnh v c xã h i: B o v môi tr ng ph i g n v i công tác dân s ,ự ộ ả ệ ườ ả ắ ớ ố xoá đói gi m nghèo, th c hi n ti n b và công b ng xã h i. Trong Ch ng trìnhả ự ệ ế ộ ằ ộ ươ hành đ ng 21 c a H i ngh Ri-ô đ Gia-nê-rô đã ch rõ: m i quan tâm v dân sộ ủ ộ ị ờ ỉ ố ề ố ph i là b ph n c a chi n l c phát tri n b n v ng, và các n c ph i thi t l pả ộ ậ ủ ế ượ ể ề ữ ướ ả ế ậ đ c các m c tiêu và ch ng trình dân s .ượ ụ ươ ố Vi t Nam có t i 70% dân s s ng d a vào vi c khai thác tài nguyên thiênệ ớ ố ố ự ệ nhiên nên gia tăng dân s tr l i trong m y năm v a qua đã t o s c ép r t l nố ở ạ ấ ừ ạ ứ ấ ớ đ i v i s phát tri n kinh t - xã h i, trong đó m c tiêu phát tri n b n v ng. Doố ớ ự ể ế ộ ụ ể ề ữ v y, c n có chi n l c n đ nh dân s , th c hi n ki m soát s gia tăng dân sậ ầ ế ượ ổ ị ố ự ệ ể ự ố b ng cách đi u ch nh, h n ch dân s m c v a ph i, h p lý, phù h p v i trìnhằ ề ỉ ạ ế ố ở ứ ừ ả ợ ợ ớ đ phát tri n kinh t - xã h i. B i l , dân s m c phù h p s là ngu n l cộ ể ế ộ ở ẽ ố ở ứ ợ ẽ ồ ự quan tr ng trong vi c b o v môi tr ng, kích thích s phát tri n b n v ng. Dânọ ệ ả ệ ườ ự ể ề ữ s n u đ c đ nh h ng t t b ng cách nâng cao ch t l ng ngu n nhân l c, thìố ế ượ ị ướ ố ằ ấ ượ ồ ự s là ngu n l c quan tr ng trong vi c b o v môi tr ng và phát tri n b nẽ ồ ự ọ ệ ả ệ ườ ể ề v ng. Nh ng n u không có chính sách dân s đúng đ n thì s t o ra áp l c to l nữ ư ế ố ắ ẽ ạ ự ớ đ i v i môi tr ng và phát tri n.ố ớ ườ ể M c dù trong th i gian qua, Vi t Nam đ c đánh giá là m t trong nh ngặ ờ ệ ượ ộ ữ n c đang phát tri n có t c đ gi m nghèo nhanh nh t th gi i (t trên m cướ ể ố ộ ả ấ ế ớ ừ ứ 70% vào gi a th p k 80 c a th k XX xu ng còn kho ng 24,3% trong nh ngữ ậ ỷ ủ ế ỷ ố ả ữ năm gân đây); có t c đ tăng tr ng kinh t khá cao trong khu v c (năm 2004 làố ộ ưở ế ự 7,4%), nh ng đ i s ng c a m t b ph n ng i dân, nh t là các vùng sâu, vùngư ờ ố ủ ộ ộ ậ ườ ấ ở B c đ u tìm hi u m i liên h gi a dân s -môi tr ng- phát tri n b n v ng H c viên: Nguy n Th Thuướ ầ ể ố ệ ữ ố ườ ể ề ữ ọ ễ ị Th yủ 35 Dân s và môi tr ng ố ườ GVGD: TS. Nguy n Kimễ H ng ồ xa còn nhi u khó khăn; kho ng cách chênh l ch giàu nghèo gi a các vùng; mi nề ả ệ ữ ề trong c n c v n còn l n.ả ướ ẫ ớ V i quan đi m con ng i là trung tâm c a phát tri n b n v ng, c n ti p t cớ ể ườ ủ ể ề ữ ầ ế ụ t p trung th c hi n xoá đói gi m nghèo, công b ng xã h i, đáp ng nhu c u cậ ự ệ ả ằ ộ ứ ầ ơ b n c a cu c s ng, nâng cao m c s ng và ch t l ng s ng c a m i ng i vàả ủ ộ ố ứ ố ấ ượ ố ủ ỗ ườ c a c ng đ ng, phát tri n con ng i m t cách b n v ng trên c s nâng caoủ ộ ồ ể ườ ộ ề ữ ơ ở năng l c th ch t, trí tu , tinh th n, nhân cách. Nâng cao ch t l ng giáo d c đự ể ấ ệ ầ ấ ượ ụ ể nâng cao dân trí và trình đ ngh nghi p. Tuyên truy n giáo d c, nâng cao nh nộ ề ệ ề ụ ậ th c, trách nhi m và nghĩa v , t giáo d c c a ng i dân v ý th c b o v môiứ ệ ụ ự ụ ủ ườ ề ứ ả ệ tr ng, coi đó nh b o v chính cu c s ng c a h . T ch c v n đ ng nhân dânườ ư ả ệ ộ ố ủ ọ ổ ứ ậ ộ tham gia các phong trào b o v môi tr ng. T đó thay đ i hành vi, n p nghĩả ệ ườ ừ ổ ế trong ng x v i các v n đ b o v môi tr ng, nâng nh n th c, quan đi m đóứ ử ớ ấ ề ả ệ ườ ậ ứ ể thành tri t lý hành đ ng. Qu n lý ch t xu th đô th hoá, tránh hình thành m tế ộ ả ặ ế ị ộ cách t phát các siêu đô th , làm n y sinh các v n đ môi tr ng, xã h i ph cự ị ả ấ ề ườ ộ ứ t p. Duy trì t l c dân thành th và nông thôn.ạ ỷ ệ ư ị 3. Trong lĩnh v c môi tr ng: Ch ng tình tr ng thoái hoá đ t, b o v môiự ườ ố ạ ấ ả ệ tr ng n c; khai thác và s d ng h p lý khoáng s n; b o v môi tr ng bi n,ườ ướ ử ụ ợ ả ả ệ ườ ể v.v... Ban hành các ch tài bu c các doanh nghi p quy mô l n và v a ph i thi tế ộ ệ ớ ừ ả ế l p các h th ng t quan tr c, giám sát v môi tr ng. Ngoài ra, cân xem xét đậ ệ ố ự ắ ề ườ ể đ a vào giá thành các chi phí c n thi t cho tài nguyên và môi tr ng. Th c hi nư ầ ế ườ ự ệ nguyên t c ng i gây ô nhi m và ng i s d ng tài nguyên thiên nhiên ph iắ ườ ễ ườ ử ụ ả thanh toán chi phí c h i cho ng i s d ng t ng lai.ơ ộ ườ ử ụ ươ Trong quá trình m c a, h i nh p kinh t qu c t , các n c nghèo và đangở ử ộ ậ ế ố ế ướ phát tri n ph i đ i m t v i nguy c tr thành bãi th i công nghi p cũ và l c h uể ả ố ặ ớ ơ ở ả ệ ạ ậ c a các n c công nghi p phát tri n. Đi u này làm nh h ng l n đ n môiủ ướ ệ ể ề ả ưở ớ ế tr ng trong n c. Do v y, chúng ta c n tăng c ng đ y m nh h p tác qu c tườ ướ ậ ầ ườ ẩ ạ ợ ố ế v b o v môi tr ng, m r ng và x lý thông tin v môi tr ng.ề ả ệ ườ ở ộ ử ề ườ Ng i Vi t Nam có truy n th ng s ng vì con, vì cháu. Su t cu c đ i dùườ ệ ề ố ố ố ộ ờ sung s ng hay c c kh nh ng b c làm cha, làm m mang trong mình dòng máuướ ự ổ ữ ậ ẹ Vi t Nam đ u mong mu n cho con cháu c a h đ c h nh phúc h n chính h .ệ ề ố ủ ọ ượ ạ ơ ọ Ng i x a có câu “Đ i cha ăn m n đ i con khát n c” “Con h n cha là nhà cóườ ư ờ ặ ờ ướ ơ phúc”. Ph i chăng đây là m t cách di n đ t khác c a nguyên lý phát tri n b nả ộ ễ ạ ủ ể ề v ng. Th h hôm nay không mu n m c n th h t ng lai, th h hôm nayữ ế ệ ố ắ ợ ế ệ ươ ế ệ mong cho th h t ng lai đ c h nh phúc h n.ế ệ ươ ượ ạ ơ B c đ u tìm hi u m i liên h gi a dân s -môi tr ng- phát tri n b n v ng H c viên: Nguy n Th Thuướ ầ ể ố ệ ữ ố ườ ể ề ữ ọ ễ ị Th yủ 36 KEÁT LUAÄN Bùng n dân s không ch t o nên áp l c đ i v i ngu n tài nguyên mà cònổ ố ỉ ạ ự ố ớ ồ là khâu liên k t d n t i các quá trình khai thác làm c n ki t nhanh chóng ngu nế ẫ ớ ạ ệ ồ tài nguyên đó. Quan đi m v m i quan h t ng h gi a dân s và đi u ki nể ề ố ệ ươ ỗ ữ ố ề ệ môi tr ng là m i quan h ph c t p, đa d ng và ch a đ ng nhi u bi n s . Môiườ ố ệ ứ ạ ạ ứ ự ề ế ố tr ng là v n đ quan tr ng có tính quy t đ nh trong s phát tri n và ti n hoáườ ấ ề ọ ế ị ự ể ế c a nhân lo i. Trong m i quan h bi n ch ng gi a dân s và s phát tri n,ủ ạ ố ệ ệ ứ ữ ố ự ể không th tách r i v n đ môi tr ng. Dân s tăng, kinh t phát tri n làm tăngể ờ ấ ề ườ ố ế ể m c s ng, đ ng th i làm c n ki t ngu n tài nguyên, suy thoái môi tr ng, m tứ ố ồ ờ ạ ệ ồ ườ ấ đ t đai, m t r ng, sa m c hoá là h u qu c a gia tăng dân s . Báo cáo c aấ ấ ừ ạ ậ ả ủ ố ủ UNICEF đã vi t: "S tăng tr ng dân s th gi i đã làm tăng thêm s nghiêmế ự ưở ố ế ớ ự tr ng cho kh năng b o v cu c s ng c a hành tinh chúng ta".ọ ả ả ệ ộ ố ủ Đã đ n lúc chúng ta ph i ch n m t trong hai kh năng: dân s đông hay làế ả ọ ộ ả ố s th nh v ng và an toàn c a con ng i? Y u t c b n c a tăng tr ng vàự ị ượ ủ ườ ế ố ơ ả ủ ưở phát tri n kinh t - xã h i là ngu n nhân l c, mà ngu n nhân l c luôn luôn g nể ế ộ ồ ự ồ ự ắ li n s bi n đ i dân s c v s l ng và ch t l ng. M c tiêu c a s phátề ự ế ổ ố ả ề ố ượ ấ ượ ụ ủ ự tri n suy cho cùng là nh m nâng cao ch t l ng cu c s ng và đáp ng nhu c uể ằ ấ ượ ộ ố ứ ầ ngày càng cao c a con ng i. M c tiêu đó ch có th đ t đ c khi quy mô dânủ ườ ụ ỉ ể ạ ượ s , t c đ tăng tr ng dân s , s phân b dân c và ngu n nhân l c th t s phùố ố ộ ưở ố ự ố ư ồ ự ậ ự h p và tác đ ng tích c c đ n s phát tri n.ợ ộ ự ế ự ể TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Ð Th Minh Ð c, Nguy n Vi t Th nh -Dân s -Tài nguyên-Môi tr ng-,ỗ ị ứ ễ ế ị ố ườ NXB Giáo d c, HN, 1996.ụ 2. TS. Nguy n Kim H ng, Gíao trình Dâns và Môi tr ng, K17, 2007. ễ ồ ố ườ 3. L u Ð c H i -C s khoa h c môi tr ng- NXB Ð i h c QG Hà N i,ư ứ ả ơ ở ọ ườ ạ ọ ộ HN, 2002. 4. Lê Văn Khoa và NNK -Ð t và Môi tr ng- NXB Giáo D c, HN, 2000.ấ ườ ụ 5. Vi n Kinh t LX -B o v môi tr ng và hi u qu kinh t -xã h i c a nó-ệ ế ả ệ ườ ệ ả ế ộ ủ (ng i d ch Ð ng Nh Toàn, Nguy n Quang Thái), NXB KH&KT, HN,ườ ị ặ ư ễ 1985. 6. GS. Nguy n Vi t Ph , PGS.TS Vũ Văn Tu n, PGS. TS Tr n Thanh Xuânễ ế ổ ấ ầ – Tài nguyên n c Vi t Nam; NXB Nông nghi p 2003.ướ ệ ệ 7. Mai Ðình Yên, Môi tr ng và con ng i, NXB Giáo D c, HN, 1997ườ ườ ụ Trang web 1. www.diachatvn.com/forums/lofiversion 2. www.cpv.org.vn/tiengviet/nhungvandetoancau 3. www.thuvienkhoahoc.com 4. www.donre.hochiminhcity.gov.vn 5. www.nea.gov.vn/thongtinmt/noidung 6. www.hau1.edu.vn/khoa/dat_moitruong 7. www.agenda21.monre.gov.vn 8. www.hsph.edu.vn 9.