Tiểu luận Chính sách phát triển nông nghiệp nông thôn Việt Nam trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội

MỤC LỤC A-ĐẶT VẤN ĐỀ Việt Nam vốn là nước có truyền thống nông nghiệp lâu đời,phát triển nông nghiệp nông thôn là cơ sở ổn định để phát triển nền kinh tế quốc dân ở nước ta.Sau 20 năm thực hiện đường lối đổi mới,nông nghiệp Việt Nam đã có những bước phát triển mới,đời sống nhân dân được cải thiện rõ rệt.Tuy nhiên,trước yêu cầu mới của hội nhập kinh tế quốc tế,thực hiện những cam kết sau khi gia nhập tổ chức thương mại thế giới(WTO), nông nghiệp Việt Nam đòi hỏi phải tiếp tục đổi mới và phát triển bền vững.Việt Nam phải thực hiện những chính sách gì?phát triển như thế nào?Để giải quyết những luận điểm trên vì vậy em đã chọn đề tài “Chính sách phát triển nông nghiệp nông thôn Việt Nam trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội” để làm tiểu luận. B-GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I.VAI TRÒ CỦA NÔNG NGHIỆP,NÔNG THÔN 1.Khái niệm nông nghiệp, nông thôn a) Khái niệm nông nghiệp Nông nghiệp theo nghĩa hẹp là ngành sản xuất ra của cải vật chất mà con người phải dựa vào quy luật sinh trưởng của cây trồng,vật nuôi để tạo ra lương thực, thực phẩm…để thỏa mãn các nhu cầu của mình.Nông nghiệp theo nghĩa rộng còn bao gồm cả lâm nghiệp ,ngư nghiệp. Như vậy ,nông nghiệp là ngành sản xuất phụ thuộc rất nhiều vào tự nhiên.Những điều kiện như đất đai , nhiệt độ , độ ẩm , lượng mưa, bức xạ mặt trời…trực tiếp ảnh hưởng đến năng suất ,sản lượng cây trồng vật nuôi.Nông nghiệp cũng là ngành sản xuất có năng suất lao động rất thấp,vì đây là ngành sản xuất phụ thuộc rất nhiều vào tự nhiên, là ngành mà việc ứng dụng khoa học-công nghệ gặp rất nhiều khó khăn. Ở các nước nghèo ,nông nghiệp thường chiếm tỷ trộng rất lớn trong GDP và thu hút một bộ phận quan trọng lao động xã hội. b) Khái niệm nông thôn Nông thôn là khái niệm dùng để chỉ một địa bàn mà ở đó sản xuất nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn.Nông thôn có thể xem xét trên nhiều góc độ:kinh tế,chính trị,văn hóa,xã hội… c) Khái niệm kinh tế nông thôn Kinh tế nông thôn là một khu vực của nền kinh tế gắn liền với địa bàn nông thôn.Kinh tế nông thôn vừa mang những đặc trưng chung của nền kinh tế về lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất,về cơ chế kinh tế… vừa có những đặc điểm riêng gắn liền với nông nghiệp,nông thôn. Xét về mặt kinh tế - kỹ thuật,kinh tế nông thôn có thể bao gồm nhiều ngành kinh tế như:nông nghiệp , lâm nghiệp , ngư nghiệp , tiểu , thủ công nghiệp, dịch vụ…trong đó nông nghiệp , lâm nghiệp , ngư nghiệp là ngành kinh tế chủ yếu. Xét về mặt kinh tế - xã hội , kinh tế nông thôn cũng bao gồm nhiều thành phần kinh tế: kinh tế nhà nước, kinh tế tập thế , kinh tế cá thể… Xét về không gian và lãnh thổ, kinh tế nông thôn bao gồm các vùng như: vùng chuyên canh lúa , vùng chuyên canh cây màu,vùng trồng cây ăn quả… 2.Vai trò của nông nghiệp,nông thôn. a) Cung cấp lương thực,thực phẩm cho xã hội Nhu cầu ăn là nhu cầu cơ bản , hàng đầu của con người . Xã hội có thế thiếu nhiều loại sản phẩm nhưng không thể thiếu lương thực, thực phẩm cho xã hội .Do đó việc thỏa mãn nhu cầu về lương thực ,thực phẩm trở thành điều kiện quan trọng để ổn định xã hội , ổn định kinh tế.Vì vậy sự phát triển của nông nghiệp có ý nghĩa quyết định đói với việc thỏa mãn nhu cầu này. b) Cung cấp nguyên liệu để phát triển công nghiệp nhẹ Các ngành công nghiệp nhẹ như: chế biến lương thực , thực phẩm , chế biến hoa quả , công nghiệp dệt…phải dựa vào nguồn nguyên liệu chủ yếu từ nông nghiệp.Quy mô, tốc độ tăng trưởng của các nguồn nguyên liệu là nhân tố quan trọng quyết định quy mô,tốc độ tăng trưởng của các ngành công nghiệp này. c) Cung cấp một phần vốn để công nghiệp hóa Công nghiệp hóa đất nước là nhiệm vụ trung tâm trong suốt cả thời kỳ qúa độ lên chủ nghĩa xã hội .Để công nghiệp hóa thành công , đất nước phải giải quyết rất nhiều vấn đề và phải có vốn d) Nông nghiệp,nông thôn là thị trường quan trọng của các ngành công nghiệp và dịch vụ Nông nghiệp , nông thôn càng phát triển thì nhu cầu về hàng hóa tư liệu sản xuất như: thiết bị nông nghiệp, điện năng phân bón , thuốc trừ sâu…càng tăng,đồng thời các nhu cầu về dịch vụ cho sản xuất nông nghiệp như : vốn,thông tin, giao thông vận tải , thương mại…cũng ngày càng tăng .Mặt khác, sự phát triển của nông nghiệp , nông thôn làm cho mức sống , mức thu nhập của dân cư nông thôn tăng lên và nhu cầu của họ về các loại sản phẩm công nghiệp như ti vi, tủ lạnh,xe máy…và nhu cầu về dich vụ văn hóa , y tế, giáo dục , du lịch, thể thao … cũng ngày càng tăng. Nhu cầu về các loại sản phẩm công nghiệp và dịch vụ của khu vực kinh tế rộng lớn là nông nghiệp , nông thôn góp phần đáng kể mở rộng thị trường của công nghiệp và dịch vụ.Đây là điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của công nghiệp và dịch vụ. e) Phát triển nông nghiệp,nông thôn là cơ sở ổn định kinh tế,chính trị,xã hội Phát triển nông nghiệp , nông thôn một mặt bảo đảm nhu cầu lương thực; thực phẩm cho xã hội ; nguyên liệu cho công nghiệp nhẹ ; là thị trường của công nghiệp và dịch vụ…Do đó phát triển nông nghiệp, nông thôn là cơ sở ổn định, phát triển nền kinh tế quốc dân. Mặt khác, phát triển nông thôn trực tiếp nâng cao đời sống vật chất tinh thần cho cư dân nông thôn.Do đó phát triển nông nghiệp, nông thôn là cơ sở ổn định chính trị xã hội, góp phần củng cố liên minh công nông ,tăng cường sức mạnh của chuyên chính vô sản. II.PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP,NÔNG THÔN TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA Xà HỘI 1.Chuyển dịch cơ cấu các ngành kinh tế ở nông thôn theo hướng công nghiệp hóa,hiện đại hóa Công nghiệp hóa,hiện đại hóa là nhiệm vụ trung tâm trong suốt cả thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.Một trong ba nội dung cơ bản của công nghiệp hóa là xây dựng cơ cấu ngành kinh tế hợp lý.Kinh tế nông thôn là một bộ phận của nền kinh tế,vì vậy,xây dựng cơ cấu các ngành kinh tế nông thôn theo yêu cầu công nghiệp hóa,hiện đại hóa là tất yếu khách quan. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng công nghiệp hóa,hiện đại hóa có nghĩa là cơ cấu các ngành kinh tế nông thôn phải thay đổi theo hướng: -Giảm dần tỷ trọng của nông nghiệp,tăng dần tỷ trọng tiểu,thủ công nghiệp,công nghiệp chế biến và dịch vụ -Phá thế độc canh trong nông nghiệp đa dạng hóa sản xuất nông nghiệp,hình thành những vùng chuyên canh quy mô lớn nhằm đáp ứng nhu cầu nguyên liệu cho công nghiệp nhẹ và xuất khẩu Chuyển dịch cơ cấu của các ngành kinh tế nông thôn phải đặt trong cơ chế thị trường.Trong cơ chế này mọi hoạt động kinh tế đều chịu sự chi phối của các quy luật thị trường. Do đó, chuyển dịch cơ cấu các ngành kinh tế nông thôn không được chủ quan duy ý chí, mà phải hết sức chú ý những nhân tố khách quan như : khả năng về vốn , về tổ chức quản lý, về công nghệ…và đặc biệt là điều kiện thị trường. 2.Đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học-công nghệ trong nông nghiệp,nông thôn Công nghiệp hóa,hiện đại hóa đất nước đòi hỏi phải trang bị kỹ thuật cho các ngành của nền kinh tế theo hướng hiện đại.Do đó,phát triển kinh tế nông thôn trong điều kiện công nghiệp hóa,hiện đại hóa là phải đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học-công nghệ.Việc ứng dụng khoa học-công nghệ vào sản xuất nông nghiệp thể hiện tập trung ở những lĩnh vực sau: -Cơ giới hóa : Cơ giới hóa , trước hết là cơ giới hóa sản xuất nông nghiệp vừa giảm nhẹ lao động của con người , vừa nhằm nâng cao năng suất và hiệu quả.Tuy nhiên cơ giới hóa phải đặc biệt chú ý những đặc điểm riêng của sản xuất nông nghiệp , nông thôn.Cơ giới hóa nông nghiệp phải tập trung vào những khâu lao động nặng nhọc( như làm đất) và những khâu trực tiếp ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm và hiệu quả sản xuất , kinh doanh( như chế biến) -Thủy lợi hóa : Sản xuất nông nghiệp phụ thuộc rất nhiều vào tự nhiên . Việt Nam là nước nông nghiệp nhiệt đới, nắng lắm , mưa nhiều , do đó hạn hán và úng lụt thường xuyên xảy ra. Để hạn chế tác động tiêu cực của thiên nhiên, việc xây dựng hệ thống thủy lợi để chủ động tưới tiêu có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. -Điện khí hóa : Điện khí hóa vừa nâng cao khả năng của con người trong việc chế ngự tự nhiên, nâng cao năng suất lao động và hiệu quả kinh tế , vừa tạo điều kiện cho cư dân nông thôn tiếp cận với văn minh nhân loại, phát triển văn hóa- xã hội ở nông thôn . Do đó điện khí hóa là điều kiện không thể thiếu để phát triển nông thôn. nghệ sinh học là -Phát triển công nghệ sinh học : Đây là lĩnh vực khoa học và công nghệ mới bao gồm nhiều ngàng khoa học và kỹ thuật mà trước hết là vi sinh học, di truyền học , hóa sinh học…Công nghệ sinh học là”mọi kỹ thuật sử dụng cơ chế hay quá trình sống để tạo ra hay thay đổi sản phẩm, để tăng chất lượng cây hay con , hay phát triển những vi sinh vật cho những ứng dụng đặc biệt” .Trong những năm gần đây , công nghệ sinh học đã đạt được những thành tựu to lớn : những nông phẩm biến đổi gien có năng suất và chất lượng cao ; lai tạo được những cây trồng có khả năng kháng vi rút, sâu bệnh , tự tổng hợp nitơ tự nhiên thành phân đạm, sinh sản vô tính…Các thành tựu của công nghệ sinh học đã đem lại lợi ích to lớn , làm cho sản xuất có năng suất cao , chất lượng tốt mà còn tiết kiệm tài nguyên và bảo vệ môi trường . Đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ vào nông nghiệp, nông thôn chịu sự tác động mạnh mẽ của các nhân tố thị trường : giá cả các yếu tố đầu vào , đàu ra ,vốn , thông tin…Phát triển công nghệ sinh học là đòi hỏi tất yếu của một nền nông nghiệp hiện đại . Do vậy , rất cần có sự hỗ trợ của nhà nước. 3.Quy hoạch phát triển nông thôn và xây dựng nông thôn mới Để phát triển nông nghiệp,nông thôn theo hướng công nghiệp hóa,hiện đại hóa cần có quy hoạch đồng bộ,hình thành các khu dân cư đô thị hóa,xây dựng các xã,làng,thôn,ấp,bản gắn chặt phát triển kinh tế với phát triển văn hóa,xã hội,bảo vệ môi trường. -Xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế-xã hội đồng bộ. Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội ở nông thôn bao gồm : hệ thống đường xá , hệ thống thông tin , hệ thống thủy lợi, trạm biến thế , đường dây, các trạm giống, trường học , y tế…Đó là những điều kiện cần thiết để xây dựng, phát triển nông nghiệp ,nông thôn , xây dựng cuộc sống ấm no , văn minh , môi trường lành mạnh ở nông thôn. -Xây dựng quan hệ sản xuất. Quá trình công nghiệp hóa , hiện đại hóa nông nghiệp , nông thôn là cơ sở hình thành quan hệ sản xuất mới trong nông nghiệp , nông thôn. Xây dựng quan hệ sản xuất mới trong nông nghiệp , nông thôn phải phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất cũng như đặc điểm riêng của nông nghiệp , nông thôn ở từng vùng khác nhau.Vì vậy, xây dựng quan hệ sản xuất trong nông nghiệp , nông thôn không thể nóng vội , duy ý chí , cũng không thể rập khuôn máy móc. Do đặc điểm của nông nghiệp, nông thôn nước ta hiện nay trong cơ cấu kinh tế nhiều thành phần của khu vực này có mặt chủ yếu của các thành phần sau: -Kinh tế tư nhân: Đó là hình thức kinh tế phổ biến ở nông thôn trong các làng nghề , trong các hoạt động dịch vụ và trong sản xuất nông nghiệp. Trong giai đoạn đầu của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội , do lực lượng sản xuất còn thấp kém, kinh tế hộ nông dân có vai trò to lớn trong việc khai thác các tiềm năng đất đai, vốn , sức lao động , kinh nghiệm sản xuất của cư dân …Do đó , kinh tế hộ nông dân có vai trò to lớn trong việc phát triển lực lượng sản xuất và tồn tại lâu dài trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp , nông thôn. -Kinh tế nhà nước Kinh tế nhà nước trong khu vực nông nghiệp , nông thôn chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực dich vụ dưới các hình thức: công ty bảo vệ thực vật; công ty giống cây trồng vật nuôi…là rất cần thiết đối với nông nghiệp , nông thôn , nó có vị trí then chốt trong kinh tế nông nghiệp , nông thôn. Do đó , nếu nhà nước nắm giữ vị trí này sẽ giữ vai trò chủ đạo , định hướng phát triển nông nghiệp , nông thôn lên chủ nghĩa xã hội . -Kinh tế tập thể Kinh tế tập thể lấy lợi ích kinh tế làm chính, bao gồm lợi ích của các thành viên và lợi ích tập thể, đồng thời coi trọng lợi ích xã hội của các thành viên, góp phần xóa đói, giảm nghèo, tiến lên làm giàu cho các thành viên, phát triển cộng đồng. Hoạt động của kinh tế tập thể theo nguyên tắc tự chủ , tự chịu trách nhiệm. Phát triển kinh tế tập thể trong nông nghiệp , nông thôn phải trên cơ sở bảo đảm quyền tự chủ của kinh tế hộ , trang trại , hỗ trợ đắc lực cho kinh tế hộ , trang trại phát triển , gắn với tiến trình công nghiệp hóa , hiện đại hóa nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới. 4.Đào tạo nguồn nhân lực cho nông nghiệp nông thôn Nguồn nhân lực ở nông thôn có đặc điểm là trình độ học vấn rất thấp và phần lớn người lao động không qua đào tạo.Trình độ dân trí thấp là trở ngại không nhỏ đối với sự phát triển của nông nghiệp nông thôn.Vì vậy, đào tạo nguồn nhân lực cho nông nghiệp,nông thôn trở thành nội dung quan trọng trong việc phát triển nông nghiệp,nông thôn.Nhà nước phải có chính sách giáo dục,đào tạo riêng cho nông nghiệp,nông thôn,đặc biệt cho vùng sâu,vùng xa,biên giới,hải đảo…Chính sách giáo dục,đào tạo không chỉ phải tính đến trình độ đầu vào,ưu đãi về tài chính mà còn phải tính tới nhu cầu về số lượng,chất lượng ,cơ cấu lao động được đào tạo trong hiện tại và tương lai. III.CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP,NÔNG THÔN TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA Xà HỘI 1.Chính sách ruộng đất Ruộng đất là tư liệu sản xuất chủ yếu trong nông nghiệp,do đó chính sách ruộng đất sẽ tác động rất mang đến nông nghiệp,nông thôn. Một số chủ trương của Đảng và nhà nước đã có tác động lớn trong quá trình sản xuất của nông dân trong vùng như: -Chủ trương giao đất ruộng cho hộ nông dân tự chủ sản xuất, kinh doanh. Chủ trương này đã khắc phục về cơ bản những nhược điểm của chủ trương tập thể hoá ruộng đất trong những năm thực hiện hợp tác hoá nông nghiệp trước đây -Chủ trương hạn điền đảm bảo quyền lợi hợp pháp và bình đẳng cho tất cả các hộ nông dân. -Chủ trương chuyển đổi ruộng đất giữa các hộ nông dân ở các vùng đã góp phần tích cực xoá bỏ tình trạng quá manh mún trong phân giao đất ban đầu. -Chủ trương cho phép các hộ nông dân được lựa chọn cây trồng có giá trị cao trên thị trường để chuyển đổi sản xuất. Chủ trương này đã tạo điều kiện để các hộ thực hiện một bước chuyển từ sản xuất tự cung tự cấp sang sản xuất hàng hoá ngày càng có quy mô lớn. -Chủ trương để lại thuế nông nghiệp cho hộ nông dân thay cho chính sách thuế sử dụng đất nông nghiệp đã khuyến khích các hộ nông dân tăng kết qủa sản xuất. 2.Chính sách đầu tư Sự phát triển của nông nghiệp,nông thôn phụ thuộc rất nhiều vào các công trình công cộng như:hệ thống thủy lợi,hệ thống cung ứng điện,giống…cần đầu tư rất lớn,vượt xa khả năng kinh tế nông thôn.Nhà nước phải có chính sách đầu tư hỗ trợ nông nghiệp,nông thôn.Nhà nước phải có các chính sách huy động các nguồn lực tại chỗ,nhằm xây dựng cơ sở vật chất,kỹ thuật cho nông nghiệp nông thôn.Các giải pháp: -Để kêu gọi được các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp ngoài việc cần giải quyết những hạn chế đang tồn tại, chúng ta cần phải xác định rõ lĩnh vực ưu tiên thu hút FDI cụ thể. -Cần tiến hành xây dựng chiến lược, quy hoạch cho từng ngành. Lập hệ thống quản lý và xúc tiến FDI, bao gồm: hình thành cơ chế, đề xuất, phê duyệt, các tiêu chí xếp hạng ưu tiên các dự án; xác định mức độ phân cấp, phân quyền trong ngành về quản lý; tăng cường thông tin đối ngoại như xây dựng hệ thống tham tán nông nghiệp tại nước ngoài, xây dựng hệ thống đầu mối tại các tỉnh, các vùng; thành lập trung tâm và quỹ xúc tiến đầu tư và thương mại nông nghiệp do Bộ điều hành. -Cần dùng kinh phí trong nước kết hợp nguồn ODA vốn hỗ trợ phát triển chính thức và viện trợ phi chính phủ để phát triển cơ sở hạ tầng, đào tạo nghề cho khu vực nông thôn. -Tăng cường năng lực phân tích và tiếp thị, phát triển sản phẩm, thương hiệu nông sản Việt Nam bằng việc đẩy mạnh xúc tiến thương mại. 3.Chính sách thuê Ruộng đất thuộc sở hữu toàn dân và nhà nước thay mặt toàn dân thực hiện quyền sở hữu đó.Do đó việc nhà nước thu thuế là cần thiết và chính đáng Chính sách thuế đối với nông nghiệp,nông thôn cần phải chú ý những vấn đề sau: -Trình độ phát triển của nông nghiệp,nông thôn thấp kém hơn so với các ngành,các khu vực kinh tế khác.Do đó,mức thuế suất,các sắc thuế áp dụng cho nông nghiệp,nông thôn sẽ phải khác các,ngành các lĩnh vực khác. -Kinh tế nông nghiệp,nông thôn phụ thuộc nhiều rất nhiều vào điều kiện kinh tế tự nhiên.Do vậy,khi thời tiết không thuận lợi hoặc thiên tai,cần có sự điều chỉnh chính sách thuế cho phù hợp. -Cư dân nông thôn chiếm tỉ lệ rất lớn trong dân số cả nước nhưng có mức thu nhập,mức sống rất thấp.Sự ổn định về kinh tế-xã hội ở khu vực này có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc ổn định kinh tế-xã hội của đất nước.Do đó,chính sách thuế phải đặt trong mối quan hệ và phải phù hợp với các chính sách xã hội. 4.Chính sách khoa học-công nghệ Đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học-công nghệ là một nội dung của phát triển kinh tế nông nghiệp,nông thôn.Nhưng việc ứng dụng tiến bộ khoa học-công nghệ vào nông nghiệp,nông thôn gặp rất nhiều trở ngại như:khả năng có hạn về vốn liếng,tiếp cận thông tin kém,sự cản trở của những lề thói,tập tục lạc hậu…của người nông dân.Do đó,phát triển nông nghiệp,nông thôn đòi hỏi phải có sự hỗ trợ của Nhà nước về khoa học-công nghệ. Một số giải pháp phát triển khoa học-công nghệ phục vụ nông nghiệp và nông thôn: -Đổi mới tư duy về hoạch định chiến lược phát triển khoa học-công nghệ -Tổ chức lại bộ máy hoạt động khoa học-công nghệ -Tăng kinh phí cho hoạt động khoa học-công nghệ -Tăng cường thuê/hợp tác tư vấn quốc tế -Phát triển thị trường khoa học –công nghệ 5.Chính sách giá cả và sản lượng Trong cơ chế thị trường,giá cả nông phẩm không chỉ ảnh hưởng đến mức thu nhập,mức sống của người nông dân mà còn ảnh hưởng đến sản lượng nông sản,đến sự ổn định xã hội.Do đó,sự can thiệp của Nhà nước vào giá cả và sản lượng nông phẩm là rất cần thiết.Cụ thể: -Nhà nước cần quy định giá sàn đối với nông phẩm.Để giá sàn được thực hiện trên thực tế,Nhà nước cần có hỗ trợ tài chính cho các công ty thu mua nông sản. -Nhà nước cũng cần có dự trữ nhất định về nông sản phẩm để ổn định giá cả vào những lúc giáp vụ,thiên tai. -Nhà nước cần có dự báo về nhu cầu và hướng dẫn nông dân sản xuất với quy mô phù hợp -Nhà nước cần có chính sách khuyến khích xuất khẩu nông sản,tìm kiếm.mở rộng thị trường nông sản 6.Chính sách tín dụng Xét về kinh tế,cho người nông dân vay tiền có nghĩa là đầu tư vào lĩnh vực có Trong cơ chế thị trường hiện nay, chức năng của các ngân hàng thương mại là kinh doanh tiền tệ và lợi nhuận là mục tiêu quan trọng nhất của độ rủi ro cao vì thu nhập của họ thấp, sản xuất nông nghiệp rất nhạy cảm,lệ thuộc vào thời tiết. Do đó, ngân hàng thương mại không muốn cho họ vay tiền, nếu vay thì số lượng ít ỏi, lãi suất cao.Điều đó có nghĩa là người nông dân khó vay tiền,phải chịu lãi suất cao và do đó khó có cơ hội để cải thiện và nâng cao mức thu nhập,mức sống.Đây là nghịch lý xét về phương diện xã hội và trái với việc thực hiện định hướng XHCN.Vì vậy, Nhà nước cần có chính sách tín dụng phù hợp hỗ trợ cho nông dân.Chính sách tín dụng phải đáp ứng được các yêu cầu chủ yếu sau: -Tạo điều kiện cho nông dân có thể vay được tiền để sản xuất kinh doanh với lãi suất thị trường. -Giúp đỡ nông dân sử dụng có hiệu quả đồng vốn,vừa hạn chế rủi ro khi cho vay,vừa giúp nông dân nâng cao mức thu nhập,mức sống. 7.Chính sách xã hội Sự phát triển kinh tế nông nghiệp,nông thôn sẽ tạo ra những tiền đề thuận lợi để phát triển văn hóa-xã hội ở nông thôn.Trong điều kiện cơ chế thị trường,sự phát triển đó không tránh khỏi làm nảy sinh các vấn đề xã hội:dư thừa lao động,phân hóa giàu nghèo, các tệ nạn xã hội, sự xuất hiện những tầng lớp xã hội mới…Do đó, nhà nước phải có các chính sách nhằm giải quyết và hạn chế những vấn đề xã hội đó. Chính sách xóa đói,giảm nghèo: Nhà nước đầu tư cho chương trình xóa đói giảm nghèo thông qua chương trình đầu tư cơ sở hạ tầng cho các xã nghèo(ngân sách nhà nước,vốn tín dụng) Ngân hàng phục vụ người nghèo đã được thành lập nhằm cung cấp tín dụng ưu đãi cho người nghèo. Nguồn vốn huy động của cộng đồng dân cư, các tổ chức và cá nhân trong nước cũng tăng đáng kể. Công tác định canh, định cư, di dân kinh tế mới cũng được Nhà nước quan tâm đầu tư và hỗ trợ kinh phí. Công cuộc xóa đói giảm nghèo của Việt Nam những năm qua đã nhận được sự giúp đỡ của nhiều quốc gia, các tổ chức quốc tế và các tổ chức phi chính phủ về nhiều mặt (kinh nghiệm, kỹ thuật và nguồn vốn) dưới hình thức không hoàn lại và tín dụng ưu đãi. Chính sách văn hóa,y tế,giáo dục Khắc phục tình trạng thiếu giáo viên, trường lớp học tập, nhất là trong việc phổ cập giáo dục tiểu học. Duy trì và mở rộng trường phổ thông dân tộc nội trú, các trường bán trú để tạo điều kiện cho con em đồng bào dân tộc, vùng xa trung tâm cơ hội đến trường. Tiếp tục thực hiện chính sách ưu đãi đối với học sinh nghèo học giỏi, có quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng sử dụng nhân tài. Cùng với việc nhà nước tăng cường mở rộng các trường dạy nghề ở các khu vực nông thôn, cần khuyến khích các cá nhân, tổ chức trong nước và nước ngoài mở trường lớp dạy nghề,hướng dẫn phổ biến khoa học kỹ thuật,quản lý, kinh nghiệm sản xuất,kinh doanh cho nông dân. Xóa xã "trắng" về trạm y tế,nâng cao chất lượng phục vụ của mạng lưới y tế, văn hóa cơ sở, thực hiện xã hội hóa các hoạt động y tế, văn hóa, thể dục thể thao, giảm tỉ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ em, tăng tuổi thọ bình quân, động viên toàn dân hăng hái tham gia lao động sản xuất,tăng tích lũy cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Thực thi luật pháp và thực hiện công bằng,dân chủ ở nông thôn. C.CHÍNH SÁCH RUỘNG ĐẤT 1. một số chính sách ruộng đất trong bước chuyển sang kinh tế thị trường ở nước ta Đất đai luôn luôn là một vấn đề được Đảng và nhà nước ta quan tâm và là một vấn đề quan trọng nhất của cách mạng nước ta. Đây là một vấn đề phức tạp và nhạy cảm vì nó có ảnh hưởng đến mọi người dân mọi tổ chức kinh tế, chính trị xã hội và cả đến quan hệ quốc tế. Đất đai có ý nghĩa quan trọng bởi vì nó là tư liệu sản xuất đặc biệt hàng đầu không thể thay thế của sản xuất nông nghiệp, đảm bảo nguồn thu nhập của hơn 80% dân số nước ta, tạo ra nguồn hàng hoá thiết yếu không gì thay thế nổi của toàn xã hội với gần 80 triệu dân. Ngoài ra còn là nơi tạo nguồn nguyên liệu cho công nghiệp và hàng nông sản xuất khẩu. Thực tế cho thấy mấy năm gần đây nó đã đem lại kim ngạch đầu cho đất nước. Tóm lại đất đai trong nền kinh tế thị trường là yếu tố cấu thành của sản xuất hàng hoá trở thành vật có giá trị không chỉ cho sản xuất nông nghiệp mà cả trong mọi hoạt động con người. -Vài nét tình hình sử dụng đất đai ở nước ta hiện nay: -Đất đai gắn liền với dân số, nhưng dân số tăng nhanh và phân bố không đều. Đồng bằng Bắc bộ đất chật người đông, dân số chiếm 20% cả nước nhưng đất chỉ có 5%. Trong khi đó ở Tây Nguyên, dân số chỉ có 4% nhưng đất đai chiếm 20%. - Đất đai vốn ít nhưng khả năng sinh lời thấp. Bình quân 1 ha đất nông nghiệp Việt Nam tạo ra được 600 USD/năm. Trong khi đó ở Đài Loan tạo ra 15.172 USD/năm Hà Lan 16.600 USD/năm. Giá trị lao động nông nghiệp ở Việt Nam là 210 USD/năm, thì ở Đài Loan là 11,100 USD/năm, ở Hà Lan là 44,300 USD/năm. - Ruộng đất ở Việt Nam bị phân chia rất manh mún, rất cản trở trong sản xuất. Đặc biệt cản trở quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp. Chẳng hạn ở Trung du miền núi phía Bắc bình quân một hộ có 15-20 thửa, mỗi thửa có diện tích 150-300m2. Đồng bằng Bắc bộ mỗi hộ bình quân có 7 thửa, cá biệt có hộ có 30 thửa, mỗi thửa có diện tích 300-1000m2… - Việc quản lý sử dụng đất đai đã và đang nảy sinh nhiều mâu thuẫn: + Thực hiện nghị định 64/CP ngày 27/9/1993 của Chính phủ, đất đai được chia hết một lần cho người trực tiếp sản xuất nông nghiệp có mặt tại thời điểm chia, khi chết không thu hồi, không chia thêm những trường hợp phát sinh mới, chỉ để lại 5% làm đất công ích. Trong khi đó dân số mỗi năm tăng thêm hơn 1 triệu người, cộng với số người không có công ăn việc làm ở thành phố, cán bộ công nhân viên mất sức, về hưu, bộ đội phục viên trở về quê đều cần đất đai để sinh sống và sản xuất thì không còn đất để chia. + Hàng năm Chính phủ cho sử dụng 2 vạn ha đất để làm giao thông, thủy lợi, đất ở, mở mang đô thị, khu công nghiệp và đền bù cho nông dân. Tuy một số được vào làm ở khu công nghiệp, dịch vụ, nhưng nhiều người bị mất đất cũng gặp khó khăn nhất định trong cuộc sống, muốn chuyển nghề, chuyển sang hoạt động công nghiệp dịch vụ nhưng không còn đất nữa. ở Đồng sông Cửu Long đất đã được chia hết cho các hộ, không để lại đất công ích nên rất khó khăn cho việc xây dựng kết cấu hạ tầng, phát triển các khu công nghiệp. + Đất đai được coi là sở hữu toàn dân và Nhà nước giao quyền sử dụng cho người sử dụng với các quyền chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, thừa kế, thế chấp, góp vốn liên doanh, liên kết sản xuất kinh doanh, đã tạo ra cơ chế và cách thức quản lý đất đai trong bước chuyển sang nền kinh tế thị trường. Nhưng khi thực hiện các quyền cho hộ gia đình đã tuỳ tiện vượt cả phạm vi pháp luật cho phép. + Quản lý đất đai là vấn đề hệ trọng và rất phức tạp nhưng do luật quy định còn chưa đầy đủ, việc thi hành luật chưa nghiêm, nhất là ở cơ sở nên đã gây ra tình trạng khiếu kiện, tranh chấp, làm mất ổn định xã hội ở mọi nơi. Hiện tượng tiêu cực, tham nhũng, hối lộ, phạm pháp nảy sinh từ quản lý đất đai có nhiều chiều hướng gia tăng. -thực trạng chính sách đất đai ở Việt Nam ở nước ta, quan hệ đất đai có lịch sử biến động lớn, thường xuyên và rất phức tạp. Dưới thời phong kiến, ruộng đất thuộc sở hữu nhà nước do nhà Vua đại diện quản lý, sở hữu cộng đồng làng xã và sở hữu tư nhân. Dưới thời Pháp thuộc ruộng đất tập trung chủ yếu vào tay địa chủ và thực dân. Cách mạng Tháng tám (1945) thành công, nhà nước tiến hành cải cách ruộng đất, tịch thu, trung thu mua ruộng đất của địa chủ và thực dân cho nông dân, giao quyền làm chủ thực sự ruộng đất về cho nông dân và khi tiến hành hợp tác hoá nông nghiệp thì ruộng đất thuộc sở hữu nhà nước và được giao cho hợp tác xã quản lý, sử dụng. Sau nhiều năm cải tạo nông nghiệp theo con đường kém hiệu quả, các chính sách nông nghiệp và chính sách ruộng đất đã có những thay đổi cơ bản theo hướng coi hộ nông dân là đơn vị tự chủ, nông dân được quyền sử dụng và quản lý ruộng đất được hợp tác xã giao khoán. Ngày 8/1/1988 Quốc hội thông qua luật đất đai với các nội dung cơ bản. -Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do nhà nước thống nhất quản lý. Nhà nước giao ruộng cho các đơn vị và cá nhân sử dụng ổn định lâu dài có thời hạn hoặc tạm thời. - Cho phép người được giao quyền sử dụng đất đai được chuyển nhượng, bán thành quả lao động và kết quả đầu tư trên đất được giao. -Cấm mua bán đất trái phép. Luật đất đai năm 1988 đã có tác dụng gắn bó người nông dân với ruộng đất giúp họ yên tâm đầu tư vào sản xuất, cải tạo và bảo vệ đất đai được giao. Nhưng luật đất đai năm 1988 đã bộc lộ những hạn chế cơ bản sau: luật mới tập trung điều chỉnh quan hệ ruộng đất trong sản xuất nông nghiệp theo kiểu tự cung tự cấp, mới điều chỉnh quan hệ pháp lý hành chính, chưa chú ý đến quan hệ kinh tế, chưa tạo điều kiện để thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế và phân công lao động mới ở nông thôn, dẫn tới ruộng đất không có giá trị, chỉ cấp phát để sử dụng, do đó mâu thuẫn với thực tế cuộc sống đang chuyển sang sản xuất hàng hoá, dẫn tới hình thành thị trường ngầm về đất đai, mua bán trá hình dưới dạng mua bán thành quả lao động, kết quả đầu tư, nhà cửa trên đất đai mà nhà nước không quản lý nổi, gây ra nhiều sơ hở, tiêu cực, tham nhũng trong việc mua bán, sang nhượng, cấp phát đất đai ngoài sự kiểm soát của nhà nước, gây tổn thất lớn cho ngân sách nhà nước. Nghị quyết 10 của Bộ chính trị về đổi mới quản lý kinh tế nông nghiệp và hội nghị Trung ương 6 (khoá VI) khẳng định hộ nông dân là đơn vị kinh tế tự chủ đã đưa đến sự thay đổi trong chính sách ruộng đất mà cốt lõi là giao cho các hộ nông dân quyền sử dụng ruộng đất lâu dài và ổn định thì những bất hợp lý trong luật đất đai năm 1988 càng bộc lộ rõ rệt, gây lên tranh chấp ruộng đất gay gắt và phổ biến. Trước yêu cầu của đổi mới quản lý nhằm chuyển sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần và sự bất cập của luật đất đai năm1988, năm 1993 Quốc hội đã thông qua luật đất đai sửa đổi. Luật đất đai năm 1993 có nhiều đổi mới cơ bản, đã chú ý đến quan hệ kinh tế và mục tiêu hiệu quả trong sử dụng và quản lý đất đai. Luật đất đai năm 1993 quy định đất đai thuộc sở hữu toàn dân, nhà nước thống nhất quản lý toàn bộ đất đai theo quy hoạch và pháp luật. Đất đai phải được sử dụng đúng mục đích và có hiệu quả; nhà nước giao đất cho các tổ chức, cá nhân và hộ gia đình sử dụng, ổn định, lâu dài. Các hộ nông dân có quyền chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, thừa kế và thế chấp quyền sử dụng ruộng đất trong thời hạn được giao. Người sử dụng ruộng đất có trách nhiệm bảo vệ, bồi bổ, khai thác hợp lý, sử dụng ruộng đất đúng mục đích. Luật đất đai năm 1993 và một số sửa đổi bổ sung năm 1998 đã hướng tới nội dung kinh tế thiết thực, khơi dậy động lực kinh tế trong việc bảo vệ và sử dụng đất đai, gắn bó giữa người lao động với tư liệu sản xuất, trước hết là đất đai, đồng thời tăng cường vai trò của nhà nước trong việc giám sát, điều tiết vĩ mô đối với đất đai. Trên cơ sở chính sách phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần và Luật đất đai năm 1993, Chính phủ và các bộ đã có nhiều nghị định và thông tư hướng dẫn sửa đổi các chính sách đất đai nhằm đảm bảo điều chỉnh quan hệ đất đai phù hợp với quyền tự chủ của hộ nông dân trong cơ chế thị trường. Tuy nhiên luật đất đai năm 1993 và các chính sách đất đai được ban hành vẫn con nhiều vướng mắc, chưa thật phù hợp với điều kiện chuyển sang nền kinh tế thị trường. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6 (lần 2) khoá VIII đã nêu: "Luật đất đai năm 1993 sau 5 năm thực hiện, bên cạnh những mặt tích cực đã bộc lộ một số điểm chưa thật phù hợp, chưa cụ thể để xử lý những vấn đề mới phát sinh, nhất là trong việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất, làm cho quan hệ về đất đai trong xã hội rất phức tạp, không chỉ về mặt kinh tế mà còn ảnh hưởng đến cả ổn định xã hội ". 2. Kết quả lao động sản xuất nông nghiệp đối với tác động của chính sách ruộng đất. Trong hơn 10 năm đổi mới, cùng với các chính sách khác, chính sách đất nông nghiệp đã góp phần không nhỏ vào việc phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn nói riêng, vào những thành tựu to lớn của công cuộc đổi mới nói chung. Tốc độ tăng trưởng nông nghiệp đạt mức khá cao, bình quân trong giai đoạn 1986-1990 là 3,7%; giai đoạn 1991-1996 là 4,35% và năm 1997 tăng gần 4,8%. Tổng sản lượng lương thực tăng khoảng 5,6%/năm do vậy đã đưa mức bình quân lương thực từ 280 kg/người lên 382 kg/người năm 1996. Gía trị nông, lâm, thuỷ sản xuất khẩu tăng 6 lần từ 542 triệu đô la năm 1987 lên 3,2 tỷ đô la năm 1997, chiếm khoảng 45% tổng kim ngạch của cả nước. Thành tựu nổi bật nhất trong phát triển nông nghiệp là sản xuất lương thực. Việt Nam là nước từ chỗ phải thường xuyên nhập khẩu gạo, từ năm 1989 trở đi đã có gạo xuất khẩu năm sau cao hơn năm trước. Nếu năm 1987, Việt Nam còn phải nhập khẩu 46,8 vạn tấn lương thực để cứu đói thì năm 1989 đã xuất khẩu 1,7 triệu tấn gạo; năm 1997 xuất 3,7 triệu tấn; năm 1998 tuy chịu tác động của cuộc khủng hoảng tài chính, tiền tệ trong khu vực và thiên tai, lượng gạo xuất khẩu cũng tăng lên đáng kể, từ 3% gạo tốt (5% tấm) năm 1989 lên 60% gạo tốt, do vậy chênh lệch về giá xuất khẩu giữa gạo Việt Nam và gạo Thái Lan được thu hẹp lại từ 40-50 đô la/tấn xuống 15-20 đô la/tấn. Việt Nam hiện là nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới. Ngoài ra, nhờ thực hiện chính sách đất đai và những chính sách khác, nhiều vùng sản xuất hàng hoá tập trung quy mô lớn đã được hình thành và phát triển, ví dụ cà phê từ 92.300 ha năm 1987 lên 270.000 ha năm 1997 với sản lượng tăng 20 lần trong cùng thời gian từ 20.000 tấn lên 400.000 tấn, cao su từ 203.000 ha với 51.700 tấn mử năm 1997 tăng lên 329.000 ha và 180.700 tấn mủ năm 1997. Cơ cấu sản xuất có sự chuyển biến tích cực (tuy còn chậm) theo hướng tăng tỷ trọng chăn nuôi và cây công nghiệp (tỷ lệ chăn nuôi-trồng trọtt từ 21%-79% trước năm 1988 đạtt 22,8%-77,2 vào năm 197; cũng trong thời gian này tỷ trọng cây công nghiệp tăng từ 15,4% lên 20%). Lực lượng sản xuất trong nông nghiệp và nông thôn phát triển đáng kể. Đời sống nông dân nhìn chung được cải thiện, số hộ giàu có, làm ăn giỏi tăng từ dưới 10% năm 1987 lên 15-20% vào năm 1996, số hộ nghèo đói ngày càng giảm tuy hiện nay vẫn còn khoảng 20%. D.KẾT THÚC VẤN ĐỀ Sự phát triển nông nghiệp,nông thôn có vai trò rất quan trọng trong việc thực hiện thành công công nghiệp hóa,hiện đại hóa đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.Vì vậy,Đảng và nhà nước ta đã có nhiều chính sách để phát triển nông nghiệp,nông thôn Việt Nam.Trong văn kiện Đại hội X của Đảng nhấn mạnh:”đẩy mạnh công nghiệp hóa,hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn,giải quyết đồng bộ các vấn đề nông nghiệp,nông thôn và nông dân”. Vì vậy, sự phát triển nông nghiệp, nông thôn không thể tách rời sự phát triển các ngành kinh tế khác cũng như các lĩnh vực khác của xã hội. Đất nước ta đã trải qua 20 năm đổi mới, chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN; đã trở thành thành viên của WTO. Điều đó đặt ra yêu cầu phải có những đột phá mới về chính sách để có thể vượt qua các thách thức mới và tận dụng các cơ hội mới, đưa đất nước tiếp tục tiến lên một cách vững chắc.Để làm được điều này, cần tiếp tục đổi mới tư duy và chính sách phát triển nông nghiệp , nông thôn ngày càng hoàn thiện và phù hợp với quá trình công nghiệp hóa,hiện đại hóa của đất nước. E.TÀI LIỆU THAM KHẢO -Giáo trình kinh tế chính trị Mac-Lênin -Website viện kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh -Website www.kinhtehoc.com -Tạp chí cộng sản điện tử www.tapchicongsan.org.vn -Báo nông nghiệp Việt Nam -Website www.kinhtenongthon.com.vn -Website Bộ Kế hoạch và Đầu tư www.mpi.gov.vn - Website Bộ Tư Pháp www.moj.gov.vn