Tiểu luận Chính sách tiền tệ - Tự do hóa lãi suất ở Việt Nam hiện nay

më ®Çu G¾n liÒn víi c«ng cuéc ®æi míi vµ më cöa ë n­íc ta, cã nhiÒu yªu cÇu ph¶i më gi¶i quyÕt cïng mét lóc: Võa æn ®Þnh, võa ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc, võa më réng giao l­u quan hÖ quèc tÕ, thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ...Nhu cÇu më réng l­îng tiÒn cung øng (CÇu vÒ tiÒn) ngµy cµng lín, dÉn ®Õn sù x¸c lËp quan hÖ cung - cÇu míi vÒ tiÒn trong khi ®ã vÉn ph¶i tiÕp tôc æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« víi h¹t nh©n lµ æn ®Þnh tiÒn tÖ, t¹o lËp nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn chung. Ngµy nay kh«ng ai cßn cã thÓ phñ nhËn b»ng viÖc ®iÒu chØnh tiÒn tÖ vµ l·i suÊt cho phï hîp víi nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò thiÕt yÕu mµ tæ chøc cña c¸c hÖ thèng tiÒn tÖ - tù do hãa l·i suÊt ph¶i tu©n thñ vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ - tù do hãa lu«n ph¶i theo ®uæi. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, chÝnh s¸ch l·i suÊt - tù do hãa l·i suÊt - chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét trong nh÷ng biÕn sè ®­îc theo dâi mét c¸ch chÆt chÏ nhÊt trong nÒn kinh tÕ. DiÔn biÕn cña nã ®­îc ®­a tin hµng ngµy trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. Sù dao ®éng cña l·i suÊt ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn c¸c quyÕt ®Þnh cña c¸ nh©n, doanh nghiÖp còng nh­ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông vµ toµn bé nÒn kinh tÕ. ChÝnh s¸ch l·i suÊt lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia, nh»m thóc ®Èy t¨ng tr­ëng vµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t. Mét mÆt, l·i suÊt ®­îc sö dông ®óng ®¾n uyÓn chuyÓn, linh ho¹t cÇn phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn, t×nh h×nh kinh tÕ trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh sÏ cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m«. Ng­îc l¹i, nÕu sö dông c«ng cô l·i suÊt - c«ng cô tµi chÝnh mét c¸ch cè ®Þnh th× rÊt cã thÓ chØ cã t¸c dông tÝch cùc ë thêi kú nµy nh­ng chuyÓn sang thêi kú kh¸c víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi thay ®æi l¹i trë thµnh vËt c¶n cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. ViÖt Nam qua h¬n 10 n¨m thùc hiÖn ®æi míi kinh tÕ toµn diÖn, chÝnh s¸ch l·i suÊt ®· cã nh÷ng b­íc chuyÓn biÕn c¬ b¶n - ®­îc c¶i c¸ch ®¸ng kÓ theo ®Þnh h­íng thÞ tr­êng. C¬ chÕ ®iªï hµnh l·i suÊt ®­îc thay ®æi theo tõng thêi kú ph¸t triÓn kinh tÕ, ngµy cµng trë nªn linh ho¹t, gãp phÇn æn ®Þnh thÞ tr­êng tiÒn tÖ b×nh æn gi¸ c¶, ®Èy lïi vµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t. Nh÷ng chÝnh s¸ch l·i suÊt ng©n hµng nhµ n­íc (NHNN) sö dông ®· cã t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi nÒn kinh tÕ nãi chung, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c doanh nghiÖp nãi riªng. §Ó cã chÝnh s¸ch l·i suÊt phï hîp víi nguyªn t¾c thÞ tr­êng, ®¶m b¶o nguån lùc tµi chÝnh ®­îc sö dông vµ ph©n bæ mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n, th× VN lu«n ph¶i linh ®éng víi c¸c chÝnh s¸ch l·i suÊt, ®Ó cã ®­îc chÝnh s¸ch l·i suÊt phï hîp víi tõng giai ®o¹n ng¾n cña nÒn kinh tÕ. Qua qu¸ tr×nh häc tËp m«n häc Lý thuyÕt tiÒn tÖ em xin lµm ®Ò tµi: “ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ - Tù do hãa l·i suÊt ë ViÖt Nam hiÖn nay”. TiÓu luËn gåm: PhÇn I : Mét sè vÊn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. PhÇn II: Tù do hãa l·i suÊt ë n­íc ta hiÖn nay Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! PhÇn I Mét sè vÊn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 1. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ vai trß cña nã. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia lµ mét bé phËn cña chÝnh s¸ch kinh tÕ - tµi chÝnh cña Nhµ n­íc, nh»m kiÒm chÕ l¹m ph¸t, æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn, gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, ®¶m b¶o quèc phßng, an ninh vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n víi c¸c néi dung sau: Mét lµ, Nhµ n­íc thèng nhÊt qu¶n lý mäi ho¹t ®éng Ng©n hµng. Hai lµ, cã biÖn ph¸p ®Ó ®éng viªn c¸c nguån lùc trong n­íc lµ chÝnh tranh thñ tèi ®a nguån lùc ngoµi n­íc, ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Ba lµ, b¶o ®¶m vai trß chñ ®¹o vµ chñ lùc cña c¸c tÝn dông Nhµ n­íc trong lÜnh vùc tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng Ng©n hµn. Bèn lµ, gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng XHCN, chñ quyÒn quèc gia, më réng hîp t¸c vµ héi nhËp quèc tÕ trong lÜnh vùc tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng Ng©n hµng. N¨m lµ, nh»m ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, gãp phÇn c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. §©y lµ chÝnh s¸ch lín, mang tÝnh ®Þnh h­íng cho ho¹t ®éng cña hÖ thèng Ng©n hµng nãi chung vµ trong lÜnh vùc tiÒn tÖ nãi riªng. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Nã lµ ®ßn b¶y kinh tÕ lín nhÊt trong hÖ thèng ®ßn b¶y kinh tÕ ®­îc sö dông th­êng xuyªn vµ linh ho¹t nhÊt ®èi víi mäi thµnh phÇn kinh tÕ. Kh«ng sö dông vµ kh«ng thùc hiÖn ®óng chÝnh s¸ch, ch¾c ch¾n sÏ lµm cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ gÆp nhiÒu khã kh¨n hay vÊp ph¶i nguy c¬ kh«ng l­êng tr­íc ®­îc. Do ®ã ®iÒu tiÕt vÜ m« cho ®Õn nÒn kinh tÕ mçi quèc gia. §Ó chuÈn bÞ b­íc vµo thÕ kû 21, thÕ kû héi nhËp quèc tÕ vµ bïng næ cña khoa häc c«ng nghÖ, viÖc x©y dùng chiÕn lùîc ph¸t triÓn ®· trë thµnh mét vÊn ®Ò quan träng ®èi víi mçi qu«c gia. Cho ®Õn nay ®· hoµn thµnh viÖc x©y dùng cho m×nh mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi chÆng ®­êng ®Çu tiªn cña thÕ kû míi. Víi ViÖt Nam hiÖn nay, vÊn ®Ò nµy ®ang ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc coi lµ mét nhiÖm vô to lín cñ c¶ c¸c ngµnh, c¸c cÊp, trong ®ã x©y dùng chiÕn l­îc tµi chÝnh thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®­îc ®Æc biÖt coi träng bëi tµi chÝnh lu«n lµ mét lÜnh vùc bao trïm, chi phèi mäi mÆt, mäi ph­¬ng diÖn cña ®êi sèng x· héi trong bèi c¶nh kinh tÕ thÕ giíi ®Çy th¸ch thøc vµ trë ng¹i víi c«ng cuéc CNH - H§H ®Êt n­íc th× vai trß chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cµng trë nªn quan träng bøc thiÕt h¬n bao giê hÕt. Cô thÓ h¬n, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã vai trß v« cïng quan träng trong viÖc ®iÒu tiÕt khèi l­îng tiÒn l­u th«ng trong toµn bé nÒn kinh tÕ. Th«ng qua chÝnh s¸ch tiÒn tÖ NHTW cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc hÖ thèng tiÒn tÖ ®Ó tõ ®ã kiÒm chÕ vµ ®Èy lïi l¹m ph¸t, æn ®Þnh søc mua cña ®ång tiÒn vµ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. MÆt kh¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cßn lµ c«ng cô ®Ó kiÓm so¸t toµn bé hÖ thèng c¸c NHTM vµ c¸c tæ chøc tÝn dông. 2. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 2.1. VÒ c¬ b¶n S¸u môc tiªu c¬ b¶n ®­îc nh÷ng ng­êi cña Dù tr÷ liªn bang nªu lªn th­êng xuyªn khi hä bµn luËn ®Õn ®èi tuîng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ : 1. C«ng ¨n viÖc lµm cao 2.T¨ng tr­ëng kinh tÕ. 3. æn ®Þnh gi¸ c¶ 4. æn ®Þnh l·i suÊt 5. æn ®Þnh thÞ tr­êng tµi chÝnh 6. æn ®Þnh thÞ tr­êng ngo¹i hèi 2.2. VÒ viÖc t¹o c«ng ¨n viÖc lµm ViÖc lµm cao lµ mét môc tiªu cã gi¸ trÞ tõ hai lý do chÝnh : - Tr­êng hîp ng­îc l¹i, thÊt nghiÖp cao, g©y nªn nhiÒu sù ®au khæ cho con ng­êi, c¸c gia ®×nh bÞ khèn cïng vÒ tµi chÝnh. - Khi thÊt nghiªph lªn cao, th× nÒn kinh tÕ kh«ng nh÷ng cã nh÷ng ng­êi lao ®éng ngåi kh«ng mµ cßn nh÷ng nguån tµi nguyªn ®Ó kh«ng(XÝ nghiÖp ®ãng cöa, thiÕt bÞ kh«ng ho¹t ®éng, s¶n xuÊt ng­ng trÖ) ®­a ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng gi¶m ®i (GDP thÊp xuèng). Môc tiªu cña viÖc lµm cao do ®ã sÏ kh«ng ph¶i lµ mét møc sè kh«ng thÊt nghiÖp, mµ lµ mét møc trªn sè kh«ng phï hîp víi viÖc lµm ®Çy ®ñ, mµ t¹i møc nµy cÇu cña lao ®éng ngang b»ng cung cña lao ®éng. C¸c nhµ Kinh tÕ gäi møc thÊt nghiÖp ®ã lµ tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn. ViÖc lµm nhiÒu hay Ýt, t¨ng hay gi¶m chñ yÕu phô thuéc vµo t×nh h×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ. T×nh h×nh ®ã ®Æt ra cho NHTW tr¸ch nhiÖm lµ ph¶i vËn dông c¸c c«ng cô cña m×nh gãp phÇn t¨ng c­ßng më réng ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh ®ång thêi ph¶i tham gia tÝch cùc vµo sù ta­ng tr­ëng liªn tôc vµ æn ®Þnh khèng chÕ tû lÖ thÊt nghiÖp kh«ng v­ît qu¸ møc t¨ng thÊt nghiÖp tù nhiªn. 2.3. VÒ viÖc t¨ng tr­ëng kinh tÕ : Môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ quan hÖ chÆt chÏ víi môc tiªu viÖc lµm cao. C¸c ChÝnh s¸ch cã thÓ ®Æc biÖt nh»m vµo viÖc khuyÕn khÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ b»ng c¸ch khuyÕn khÝch trùc tiÕp c¸c h·ng ®Çu t­ hoÆc quÇn chóng nh©n d©n tiÕt kiÖm ®Ó cã thªm nhiÒu vèn cho c¸c h·ng ®­a vµo ®Çu t­. T¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ môc tiªu hµng ®Çu vµ quan trong nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Víi t­ c¸ch lµ trung t©m tiÒn tÖ tÝn ông vµ thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. NHTW cã vai trß quan träng trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu nµy. Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam cÇn B»ng mäi ph­¬ng thøc ®Ó cã thÓ huy ®éng ®­îc hÇu hÕt c¸c nguån vèn nhµn ræi trong n­íc vµ n­íc ngoµi ®Ó phuc vô cho môc tiªu nµy. Môc tiªu tõ n¨m 2000 trë ®i tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ hµng n¨m ph¶i ®¹t tõ 9- 10% ®ã lµ móc t¨ng tr­ëng cao, nã ®ßi hái ph¶i gia t¨ng ®Çu t­ hµng n¨m hµng chôc tû USD. 2.4. VÒ æn ®Þnh gi¸ c¶ H¬n hai thËp kû qua c«ng chóng vµ c¸c nhµ kinh tÕ chuyªn nghiÖp Mü cµng hiÓu râ h¬n c¸i gi¸ ph¶i tr¶ vÒ khinh tÕ vµ x· héi cña l¹m ph¸t gay nªn. Hä ®· quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn mét møc gi¸ æn ®Þnh. Æn ®Þnh gi¸ c¶ lµ ®iÒu ai còng mong muèn bëi v× møc gi¸ c¶ t¨ng lªn (l¹m ph¸t) g©y nªn t×nh tr¹ng bÊp bªnh trong nÒn kinh tÕ. V× vËy, NHTW ph¶i gãp phÇn duú tr× t¨ng tr­ëng liªn tôc nh­ng æn ®Þnh triÖt tiªu ngh÷ng nh©n tè g©y nªn sù t¨ng nhu cÇu gi¶ t¹o ®Ó t¨ng chi phÝ lªn cao. Trong cuéc ®Êu tranh nµy, l·i suÊt vµ cung øng tiÒn tÖ lµ hai thø vò khÝ lîi h¹i, lu«n n¾m b¾t vµ theo dâi ®­îc thùc tÕ diÔn biÕn cña qu¸ t×nh thùc hiÖn môc tiªu ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng gi¶i ph¸p, ®iÒu chØnh phï hîp. 2.5.VÒ æn ®Þnh x· héi. Mong muèn cã mét sù æn ®Þnh l·i suÊt v× nh÷ng biÕt ®éng cña l·i suÊt lµm cho nÒn kinh tÕ bÊp bªnh vµ khã lËp kÕ ho¹ch cho t­¬ng lai. V× vËy, æn ®Þnh l·i suÊt chÝnh lµ thùc hiÖn l·i suÊt tÝn dông cung øng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cho nÒn kinh tÕ quèc d©n th«ng qua nghiÖp vô tÝn dông ng©n hµng, dùa trªn c¸c quü cho vay ®­îc t¹o lËp tõ c¸c nguån tiÒn göi cña x· héi vµ víi mét hÖ thèng l·i suÊt mÒm dÎo ph¶i linh ho¹t, phï hîp víi sù vËn ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. 2.6. VÒ æn ®Þnh thÞ tr­êng tµi chÝnh. Mét lý do râ rµng cña viÖc thµnh lËp hÖ thèng dù tr÷ liªn bang lµ hÖ thèng ®ã cã thÓ thóc ®Èy mét hÖ thèng tµi chÝnh æn ®Þnh. ViÖc æn ®Þnh thÞ tr­êng tµi chÝnh còng ®­îc thóc ®Èy bëi sù æn ®Þnh l·i suÊt bëi v× biÕn ®éng trong l·i suÊt gay nªn sù l­ìng lù lín cho c¸c tæ chøc tµi chÝnh. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nh÷ng biÕn ®éng m¹nh cña l·i suÊt lµ mét vÊn ®Ò ®Æc biÖt nghiªm träng ®èi víi c¸c hiÖp héi tiÕt kiÖm vµ cho vay ®· gÆp khã kh¨n vÒ tµi chÝnh nh­ chóng ta ®· biÕt. 2.7. VÒ æn ®Þnh thÞ tr­êng ngo¹i hèi Nh»m æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi ngo¹i cña ®ång tiÒn néi ®Þa NHTW th­c hiªn c¸c nhiÖm vô giao dÞch vÒ tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ ®èi ngo¹i qua c¸c ph­¬ng diÖn:Qu¶n lý ngo¹i hèi, lËp vµ theo dâi diÔn biÕn cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, th­ch hiÖn c¸c nghiÖp vô hèi ®o¸i tæ chøc vµ ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng hèi ®o¸i trong n­íc. X©y dùng vµ thèng nhÊt qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi, tiÕn hµnh kinh doanh ngo¹i hèi trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. CÇn lËp mèi quan hÖ víi NHTW kh¸c víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ nh»m t×m kiÕm nguån tµi trî (vay nî) n­íc ngoµi vµ cã ®iÒu kiÖn ­u ®·i khuyÕn khÝch ®Çu t­u nuíc ngoµi vµ thu hót kiÒu hèi. * C¸c môc tiªu trung gian Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, NHTW ph¶i x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu trung gian cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, nh»m ®¹t ®Õn môc tiªu cuèi cïng cña chÝnh s¸ch nµy. Bëi lÏ NHTW sö dông c¸c môc tiªu trung gian ®Î cã thÓ xÐt ®o¸n nhanh chãng t×nh h×nh th­ch hiÖn c¸c ho¹t ®éng cña m×nh phôc vô cho c¸c môc tiªu cuèi cïng h¬n lµ chê cho ®Õn khi nh×n thÊy ®­îc kÕt qu¶ cuèi cïng cña c¸c môc tiªu ®ã. C¸c môc tiªu trung gian cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mµ NHTW sö dông lµ c¸c khèi tiÒn tÖ M1,M2,M3 vµ l·i suÊt. §©y lµ nh÷ng môc tiªu mang tÝnh ®Þnh luîng, chóng cã thÓ ®o l­êng, kiÓm so¸t ®­îc vµ cã thÓ dù ®o¸n t¸c ®éng cña chóng ®èi víi viÖc thùc hiÖn cac môc tiªu cuèi cïng cña chÝnh sach tiÒn tÖ. B»ng viÖc t¨ng, gi¶m c¸c khèi tiÒn tÖ, NHTW gãp phÇn t¸c ®éng ®Õn t¨ng, gi¶m tæng cung vµ tæng cÇu cña tiÒn tÖ. §ång thêi, NHTW còng cã thÓ sö dông c«ng cô l·i suÊt ®Ó t¸c ®éng ®Õn sù t¨ng gi¶m khèi l­äng tiÒn tÖ tõ ®ã mµ t¸c ®éng ®Õn tæng cung vµ tæng cÇu x· héi. Tuy nhiªn thùc tiÔn thi hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë nhiÒu nuíc cho phÐp ng­êi ta thiªn vÒ h­íng lôa chän c¸c khèi l­îng tiÒn tÖ lµm môc tiªu trung gian h¬n lµ lùa chän l·i suÊt. Trong c¸c khèi tiÒn tÖ, tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng n­íc, NHTW cã thÓ lùa chän M1, M2 hoÆc M3 lµm môc tiªu trung gian ­u tiªn 3. Néi dung chÝnh s¸ch tiÒn tÖ Trong c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ bµo gåm ba thµnh phÇn c¬ b¶n g¾n liÒn víi ba kªnh dÉn nhËp tiÒn vµo l­u th«ng lµ: + ChÝnh s¸ch tÝn dông + ChÝnh s¸ch ngo¹i hèi + ChÝnh s¸ch ®èi víi ng©n s¸ch nhµ n­íc 3.1. ChÝnh s¸ch tÝn dông Thùc chÊt chÝnh s¸ch tÝn dông lµ cung øng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cho nÒn kinh tÕ, th«ng qua c¸c nghiÖp vô tÝn dông ngan hµng, dùa trªn c¸c quü cho vay ®ùoc t¹o lËp tõ c¸c nguån tiÒn göi cña x· héi vµ mét hÖ thèng l·i suÊt mÒm dÎo, linh ho¹t, phï hîp víi sù vËn ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. 3.2. ChÝnh s¸ch ngo¹i hèi. Nh»m ®¶m b¶o viÖc sö dông hiÖu qu¶ cc¸ tµi s¶n cã gi¸ trÞ thanh to¸n ®èi ngo¹i phôc vô cho viÖc æn ®Þnh tiÒn tÖ, thóc ®¶y t¨ng tr­ëng kinh tÕ bÒn v÷ng vµ gia t¨ng viÖc lµm trong x· héi, b¶o ®¶m chñ quyÒn tiÒn tÖ cña ®Êt nøoc. 3.3. ChÝnh s¸ch ®èi víi ng©n s¸ch nhµ n­íc Nh»m ®¶m b¶o ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cho chÝnh phñ trong tr­êng h¬ph nmh©n s¸ch nhµ n­íc bÞ thiÕu hôt. Ph­¬ng thøc cung øng tèi ­u lµ NHTW cho ng©n s¸ch nhµ n­íc vay theo kú h¹n nhÊt ®Þnh. §Çn vµ tiÕn tíi lo¹i bá hoµn toµn ph¸t hµnh tiÒn tÖ ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt ng©n s¸ch. 3.3.1. Tr­êng hîp ng©n s¸ch th©m hôt Chªnh lÖch gi÷a thu vµ chi ng©n s¸ch sÏ cã t¸c ®éng kh¸c nhau ddeens nÒn kinh tÕ tuú c¸ch tµi trî sè chªnh lªch Êy cã bèn c¸ch ®Î tµi trî th©m hôt ng©n s¸ch Mét lµ vay d©n c­ Hai lµ vay hÖ thèng tÝn dông vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh trong n­íc Ba lµ vay NHTW Bèn lµ vay n­íc ngoµi Vay cña NHTW vµ vay cña n­íc ngoµi (b»ng ngo¹i tÖ) sÏ lµm t¨ng m¹nh khèi tiÒn tÖ, g©y ¸p lùc tiÒm tµng vÒ sau. Vay cña d©n c­ vµ cña cac NHTM trong n­íc nguy c¬ lµm t¨ng khèi l­îng tiÒn tÖ nhÑ h¬n. ¸p lùc l¹m ph¸t t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn m¹nh h¬n c¸c n­íc cã thu nh¹p cao lµ do c¸c n­íc nµy chñ yÕu sö dông biÖn ph¸p vay NHTW b»ng c¸ch ph¸t hµnh tiÒn trùc tiÕp vµ vay nî n­íc ngoµi . 3.3.2. Tr­êng hîp ng©n s¸ch c©n b»ng Khi chÝnh phñ thu thuÕ tøc lµ ®· lÊy ra khØ l­u th«ng mét l­äng tiÒn vµ chi trë l¹i sè tiÒn Êy vµo bé m¸y kinh tÕ. khèi tiÒn tÖ kh«ng thay ®æi v× nã ®­îc t¨ng gi¶m mét ng¹ch sè nh­ nhau. Tuy nhiªn, nã cã thÓ thay ®æi kÕt cÊu gi÷a tiªu dïng vµ tiÕt kiÖm, ch¼ng h¹n nÕu tÇng líp chÞu thuÕ kh«ng gi¶m tiªu thô mµ gi¶m tiÕt kiÖm. Trong khi ®ã, chÝnh phñ ph¶i dïng sè thuÕ thu ®­îc mét phÇn trî cÊp cho nh÷ng ng­êi cã thu nhËp thÊp th× sè tiªu thô chung l¹i gia t¨ng, sè ®Çu t­ gi¶m vµ kÕt qu¶ lµ cã thÓ lµm t¨ng vËt gi¸. NÕu nhµ n­íc dïng sè chi ng©n s¸ch ®Ó ®Çu t­ th× ®Çu t­ nhµ n­íc t¨ng lªn, ®Çu t­ chung kh«ng ®æi. L­u ý hai tr­êng hîp : Thø nhÊt : NÕu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chèng l¹m ph¸t, ng©n s¸ch th¨ng b»ng vÉn cã thÓ t¸c dông ng­îc víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m chèng suy tho¸i. Thø hai: Tr­êng hîp chÝnh s¸ch tiÒn tÖ n»m chèng suy tho¸i ng©n s¸ch th¨ng b»ng vÉn cã thÓ chuyÓn dÞch thu nhËp tiÒn tÖ theo h­íng gãp phÇn chèng suy tho¸i b»ng c¸ch lµm t¨ng møc tiªu thô. 3.3.3. Tr­êng hîp ng©n s¸ch thÆng d­: §©y lµ tr­êng hîp rÊt quý vµ nã lµ ­íc m¬ chung cña mäi quèc gia v× nã rót bíi tiÒn tÖ d­ thõa, t¸c ®äng cã lîi cho mèi t­¬ng quan gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu tiÒn tÖ. 4. C¸c c«ng cô thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ XÐt cho cïng, NHTW cã thÓ thôc thinhai lo¹i chÝnh s¸ch tiÒn tÖ phï hîp víi t×nh h×nh thùc hiÖn cuØa nÒn kinh tÕ ®ã lµ: - ChÝnh s¸ch níi láng tiÒn tÖ - ChÝnh s¸ch th¾t chÆt tiÒn tÖ ChÝnh s¸ch níi láng tiÒn tÖ lµ viÖc cung øng thªm tiÒn cho nÒn kinh tÕ nh»m khuyÕn khÝch ®Çu t­ ph¸t triiÓn kinh tÕ t¹o c«ng ¨n viÖc lµm. ChÝnh s¸ch th¾t chÆt tiÒn tÖ lµ viÖc gi¶m cung øng tiÒn tÖ cho nÒn kinh tÕ, nh»m h¹n chÕ ®Çu t­, ngan­ chÆn sù ph¸t triÓn qu¸ ®µ cña nÒn kinh tÕ kiÒm chÕ l¹m ph¸t. §Ó thùc hiÖn hai chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nµy, NHTW cã thÓ sö dông hµng lo¹t c¸c c«ng cô tiÒn tÖ n»m trong tay cña m×nh, ®è lµ c¸c c«ng cô trùc tiÕp, c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp. 4.1.C¸c c«ng cô trùc tiÕp Gäi lµ c¸c c«ng cô trùc tiÕp v× th«ng qua chóng, NHTW cã thÓ t¸c ®äng trùc tiÕp ®Õn cung cÇu tiÒn tÖ, mµ kh«ng cÇn ph¶i th«ng qua c«ng cô kh¸c. 4.1.1. Ên ®Þnh khung l·i suÊt tiÒn göi vµ chon vay NHTW cã thÓ quy ®Þnh khung l·i suÊt tiÒn göi vµ buéc c¸c ng©n hµnh kinh doanh ph¶i thi hµnh. NÕu l·i suÊt quy ®Þnh cao sÏ thu hót ®ù¬c tiÒn göi lµm t¨ng nguån vèn cho vay. NÕu l·i suÊt thÊp, sÏ lµm gi¶m tiÒn göi, gi¶m kh¶ n¨ng më r«ng kinh doanh tÝn dông. Song biÖn ph¸p nµy sÏ lµm cho NHTM mÊt tÝnh chñ ®éng, linh ho¹t trong kinh doanh. MÆt kh¸c nã dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ø ®äng vèn ë ng©n hµng, nh­ng l¹i thiÕu vèn ®Çu t­, hoÆc khuyÕn khÝch d©n c­ vµo dù tr÷ vµng, ngo¹i tÖ, bÊt ®éng s¶n, trong khi ng©n hµng bÞ hôt hÉng vÒ tiÒn mÆt, còng nh­ nguån vèn cho vay. NHTW cã thÓ quy ®Þnh khung l·i suÊt cho vay buéc ng©n hµng khinh doanh chÊp hµnh. Khi muèn t¨ng khèi l­îng cho vay, NHTW gi¶m møc l·i suÊt ®Ó kÝch thÝch c¸c nhµ ®Çu t­ vay vèn. Khi vÇn h¹n chÕ ®Çu t­. NHTW Ên ®Þnh víi l·i suÊt cao. BiÖn ph¸p nµy cã ­u ®iÓm lµ gióp ng©n hµng lùa chän dù ¸n kinh tÕ tèi ­u ®Ó cho vay, lo¹i nh÷ng dù ¸n kÐm hiÖu qu¶. ViÖc Ên ®Þnh c¸c cung l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay nh×n chung ngµy cµng ®­îc ¸p dông ëi c¸c n­íc theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, l·i xuÊt rÊt nhËy c¶m víi ®Çu t­, nã ph¶i vËn ®éng theo quy luËt cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng. 4.1.2. Ên ®Þnh møc tÝn dông §©y lµ mét biÖn ph¸p m¹nh, cã hiÖu lùc ®¸ng kÓ. Thùc chÊt biÖn ph¸p nµy cho phÐp NHTW Ên ®Þnh tr­íc khèi l­îng tÝn dông ph¶i cung cÊp cho nÒn kinh tÕ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ sau ®ã t×m con ®­êng ®Ó ®­a nã vµo nÒn kinh tÕ. Song trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, cung cÇu tÝn dông biÕn ®éng kh«ng ngõng, biÖn ph¸p nµy chØ ®­îc ¸p dông mét c¸ch h¹n chÕ khi t×nh huèng yªu cÇu. 4.1.3. Ph¸t hµnh tiÒn trùc tiÕp cho ng©n s¸ch vµ cho ®Çu t­ Trong ®iÒu kiÖn ng©n s¸ch bÞ thiÕu hôt, NHTW ph¶i ph¸t hµnh tiÒn ®Ó bï ®¾p sù thiÕu hôt ®ã. Râ rµng biÖn ph¸p nµy lµm gia t¨ng luîng tiÒn trong l­u th«ng, trong khi l­îng hµng ho¸ kh«ng t¨ng hoÆc t¨ng kh«ng kÞp. Hëu qu¶ lµ gia t¨ng l¹m ph¸t. Nã ®­îc nhanh chãng lo¹i trõ trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng b×nh th­êng. Ph¸t hµnh trùc tiÕp cho ®Çu t­ cã thÓ qua ng©n s¸ch nhµ n­íc hoÆc qua con ®­êng tÝn dông ng©n hµng (biÖn ph¸p nµy gäi lµ biÖn ph¸p cho s¶n xuÊt hay gäi ;µ biÖn ph¸t l¹m ph¸t lµnh m¹nh) biÖn ph¸pnµy cÇn thiÕt trong ®iÒu kÖn nÒn kinh tÕ suy tho¸i, d­ thõa tiÒm n¨ng kinh tÕ. Nã sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ tÝch cùc, kh¬i dËy c¸c tiÒm n¨ng vÒ tµi nguyªn vµ con ng­êi. 4.1.4. Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu Nhµ n­íc ®Ó gi¶m l­îng tiÒn trong l­u th«ng Trong ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kh¸c chÝnh phñ cã thÓ ph¸t hµnh mét lo¹t tr¸i phiÕu nhÊt ®Þnh ®Ó thu hót khèi l­îng tiÒn trong l­u th«ng. ViÖc ph©n bæ tr¸i phiÕu mang tÝnh b¾t buéc 4.2. C¸c c«ng cô gi¸n tiÕp Lµ nh÷ng c«ng cô mµ t¸c dông cña nã ®­îc coi lµ kinh tÕ thÞ tr­êng 4.2.1. Dù tr÷ b¾t buéc Dù tr÷ b¾t buéc lµ phÇn tiÒn göi mµ c¸c NHTM ®­c vµ dù tr÷ theo luËt ®Þnh. PhÇn dù tr÷ nµy ®­îc göi vµo tµi kho¶n chuyªn dïng cña NHTM vµ ®Î l¹i quü cña m×nh víi môc ®Ých gãp phÇn b¶o ®¶m kh¶ n¨ng thanh to¸n cña NHTM vµ lµm ph­¬ng tiÖn kiÓm so¸t khèi l­äng tÝn dông cña ng©n hµng nµy. Khi t¨ng tû lÖ dù tr÷ sÏ gãp phÇn gi¶m kh¶ n¨g cho vay vµ ®Çu t­ cña NHTM, tõ ®ã gi¶m l­îng tiÒn trong l­u th«ng, gãp phÇn lµm gi¶m cÇu iÒn ®Ó c©n b»ng víi sù gi¶m cung x· héi. trong tr­êng hîp gi¶m tû lÖ giù tr÷ b¾t buéc, kh¶ n¨ng më r«ng cho vay cña NHTM sÏ t¨ng lªn, dÉn ®Õn sù gia t¨ng l­îng tiÒn trong l­u th«ng, gãp phÇn t¨ng cung x· héi ®Ó c©n ®èi t¨ng cÇu vÒ tiÒn. 4.2.2. L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, t¸i cÊp vèn T¸i cÊp vèn lµ c¸ch ®Ó NHTM ®ua tiÒn ra l­u th«ng ®ång thêi khèng chÕ vµ sè l­îng vµ khèi l­îng tÝn dông cña ngan hµng trung gian. Qua viÖc cÊp tÝn dông, NHTW ®· t¹o c¬ së ®Çu tiªn thóc ®¶y toµn bé hÖ thèng c¸c ng©n hµng trung gian t¹o ra tiÒn, còng nh­ khai th«ng ®­îc thanh to¸n cho hä. Khi mét ng©n hµng trung gian, b»ng nguån vèn ®i vay hoÆc huy ®éng ®­îc, cÊp ra mét kho¶n tÝn dông vµ lËp tøc biÕn thµnh tiÒn göi t¹i nh©n hµng ®ã hoÆc t¹i ng©n hµng liªn ®íi. Hä nhanh chãng cã nhu cÇu tiÒn trung ­¬ng ®Ó : §¸p øng nhu cÇu rót tiÒn göi cña kh¸ch hµng Thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt hay chuyÓnm kho¶n cho c¸c ng©n hµng kh¸c. Mua ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i hoÆc cña NHT¦ C¸c ng©n hµng trung gian t×m ®Õn NHTW xin cÊp vèn b»ng c¸ch xin t¸i chiÕt khÊu tr­íc ®ã. T¸i cÊp vèn lµ ®Çu mèi ph¸t sinh tiÒn trung ­¬ng, t¨ng khèi l­îng tiÒn tÖ nªn NHTW gi¶i quyÕt rÊt thËn träng trªn c¬ së : ChØ tiªu tÝn dông trong nÒn kinh tÕ n»m trong khèi l­îng tiÒn tÖ cung øng thªm hµng kú kÕ ho¹ch. H¹n møc tÝn dông ®· ph©n phè cho tõng NHTM theo møc d­ nî tÝn dông thùc tÕ hoÆc theo vèn tù cã cu¶ NHTM ®ã nh­ng ch­a dïng tíi. Tû lÖ tiÒn mÆt vµ tiÒn ghi sæ ®· h×nh thµnh trong nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn trong sè tiÒn trung ­¬ng ®­îc t¸i cÊp vèn. NHTM sö dông bao nhiªu tiÒn mÆt còng ®­îc. §iÒu kiÖn ®Ó NHTW t¸i cÊp vèn lµ : Cßn h¹n møc tÝn dông (t¸i cÊp vèn) dµnh cho NHTM ®ã : C¸c kho¶n tÝn dông ®em t¸i chiÕt khÊu cã lµnh m¹nh vµ ®¶m b¶o hèi nî hay kh«ng. Tuú theo yªu cÇu khuyÕn khÝch hay më réng tÝn dông t¸i cÊp vèn b×nh th­êng hay mang ý nghÜa ph¹t mµ l·i xuÊt t¸i chiÕt khÊu cã thÓ b»ng, thÊp h¬n hoÆc cao h¬n møc l·i suÊt kho¶n tÝn dông mµ mµ NHTM ®· cho kh¸ch hµng m×nh vay. Qua c«ng cô t¸i cÊp vèn, NHTM lµ ng­ßi cho vay sau cïng, kiÓm tra chÊt l­îng ho¹t ®éng tÝn dông cña NHTM, tiÒn ra l­u th«ng ®· ®­îc khèng chÕ ®Ó kiÒm chÕ l¹m ph¸t hoÆc kÝch thÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ. t¸i cÊp vèn ®­îc coi lµ h×nh thøc ph¸t hµnh tiÒn lµnh m¹nh v× nã dùa trªn th­¬ng phiÕu t­îng tr­ng cho nh÷ng mãn nî vÒ th­¬ng m¹i vµ ®»ng sau nã cã vËt t­ hµng ho¸. NghiÖp vô vµ biÖn ph¸p t¸c ®éng qua cho vay t¸i chiÕt khÊu cña NHTW rÊt phong phó. B»ng c¸ch kiÓm so¸t tÝn dông chän läc. NHTM t¸c ®éng vµo c¬ cÊu tÝn dông cña c¸c ng©n hµng trung gian (H¹n chÕ tÝn dông vµo c¸c ngµnh Nhµ n­íc kh«ng muèn ph¸t triÓn, ­u ®·i nh÷ng nghµnh vµ nh÷ng vïng cÇn ­u tiªn). Tû lÖ gi¸ trÞ chiÕt khÊu hoÆc t¸i chiÕt khÊu trªn th­¬ng phiÕu cã thÓ thÊp hay cao tuú theo ý muèn më réng hay thu hÑp khèi tiÒn tÖ (50- 100%) lµm nh­ vËy NHTW gi¸n tiÕp thóc ®¶y c¸c doanh nghiÖp gi¶i phãng tån kho, kh«ng gi÷ l¹i chç gi¸ lªn. KiÓm so¸t tÝn dông tiªu thô. Trong nghiÖp vô b¸n hµng tiªu dïng ®¾t tiÒn hay mua nhµ tr¶ gãp. NHTW th­êng can thiÖp b»ng c¸ch quy ®Þnh møc tr¶ tiÒn ngµy cao hay thÊp, ní réng hay rót ng¾n thêi h¹n thiÕu chÞu, nh»m khuyÕn khÝch hay h¹n chÕ nghiÖp vô nµy. 4.2.3. NghiÖm vô thÞ tr­êng më NghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ nghiÖp vô mua b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n do ng©n hµng nhµ n­íc thùc hiÖn trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ nh»m thuÑc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. ë nhiÒu n­íc kinh tÕ ph¸t triÓn, nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®ãng vai trß quan träng lµm thay ®æi c¬ sè tiÒn tÖ, chi phèi nh÷ng thay ®æi trong cung øng tiÒn tÖ. Khi NHTW quyÕt ®Þnh mau mét lo¹i giÊy tê cã gi¸ trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ sÏ lµm t¨ng cung øng tiÒn tÖ. Ng­îc l¹i,khi NHTW b¸n mét l­äng chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ sÏ lµm gi¶m bít cung øng tiÒn tÖ. b»ng viÖc mua b¸n c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸, nhê chñ ®éng quy ®Þnh møc gia phï hîp, NHTW ®· t¸c ®éng ®Õn nguån vèn c¸c NHTM vµ do ®ã t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng tÝn dông cña NHTM ®èi víi nÒn kinh tÕ. C«ng cô thÞ tr­ßng më cã ­u ®ØÓm lµ nã trùc tiÕp t¸c ®éng ngay ®Õn dù tr÷ cña c¸c ng©n hµng kinh doanh vµ buéc c¸c ng©n hµng nµy ph¶i gia t¨ng tÝn dông hoÆc gi¶m bít tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ. NHTW c¸c n­íc th­êng tiÕn hµnh phÇn lín c¸c nghiÖp vô thÞ tr­êng më theo yªu cÇu ®iÒu chØnh cung cÇu tiÒn tÖ, ®Æc biÖt khi kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc víi c«ng cô t¸i chiÕt khÊu. Muèn sö dông tèt c«ng cô trªn ph¶i cã sù ph¸t triÓn cao cña c¬ chÕ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Ttrong diÒu kiÖn ®ã tiÒn trong l­u th«ng hÇu hÕt lµ mét tµi kho¶n ng©n hµng. V× vËy, c«ng cô nµy rÊt bphï hîp ®èi víi n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, cã thÞ tr­êng tµi chÝnh hoµn chØnh. Cßn ë ViÖt Nam hiÖn nay, thÞ tr­êng më ch­a thùc sù trë thµnh c«ng cô ®ãng vai trß quan träng ®Ó NHNN ®iÒu tiÕt møc cung øng tiÒn tÖ. PhÇn II: Tù do hãa l·i suÊt ë n­íc ta hiÖn nay I. Mét sè kh¸i niÖm vÒ l·i suÊt L·i suÊt lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p. Nã lµ mét c«ng cô rÊt nh¹y c¶m trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña mäi NHTW ®Æc biÖt ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn. V× vËy, cã rÊt nhiÒu c¸ch hiÓu vÒ l·i suÊt, trong ®ã chóng ta cã thÓ ®­a ra mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ l·i suÊt nh­ sau: - L·i suÊt lµ gi¸ c¶ sö dông tiÒn vèn, g¾n liÒn víi ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng, ®ång thêi g¾n liÒn víi ho¹t ®éng kinh tÕ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng göi tiÒn vµ vay tiÒn. §ång thêi, l·i suÊt cßn lµ c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHTW mçi n­íc. - L·i suÊt danh nghÜa lµ l·i suÊt ®­îc Ên ®Þnh trªn thÞ tr­êng, kh«ng ®­îc ®iÒu chØnh theo sù thay ®æi cña møc gi¸. - L·i suÊt thùc lµ l·i suÊt ®­îc ®iÒu chØnh cho ®óng theo nh÷ng thay ®æi dù tÝnh vÒ møc gi¸, do ®ã nã ph¶n ¸nh chÝnh x¸c h¬n chi phÝ thËt cña viÖc vay tiÒn. Theo Fisher, l·i suÊt danh nghÜa (i) b»ng l·i suÊt thùc (r) céng víi møc l¹m ph¸t dù tÝnh: i= r+ l¹m ph¸t. - L·i suÊt hoµn vèn: lµ mét l·i suÊt lµm c©n b»ng gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña tiÒn thanh to¸n nhËn ®­îc theo mét c«ng cô nî víi gi¸ trÞ h«m nay cña c«ng cô ®ã. §©y lµ phÐp ®o ®­îc c¸c nhµ kinh tÕ coi lµ phÐp ®o l·i suÊt chÝnh x¸c nhÊt. - L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu: lµ h×nh thøc t¸i cÊp vèn ®­îc ¸p dông khi ng©n hµng nhµ n­íc t¸i chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu vµ giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c cho c¸c tæ chøc tÝn dông. - L·i suÊt t¸i cÊp vèn: lµ l·i suÊt do ng©n hµng Nhµ n­íc ¸p dông khi t¸i chiÕt khÊu. - L·i suÊt liªn ng©n hµng: lµ møc l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng, n¬i c¸c ng©n hµng thùc hiÖn viÖc cho vay vµ cho vay lÉn nhau, nã chØ chÝnh x¸c h¬n vÒ chi phÝ vèn vay cña ng©n hµng vµ cung cÊp vèn trªn thÞ tr­êng. II. Tù do ho¸ l·i suÊt ë n­íc ta Ngµy 30/5/2002. thèng ®èc NHNN ViÖt Nam ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh sè 546/2002/Q§NHNN vÒ viÖc thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn trong ho¹t ®éng tÝn dông th­¬ng m¹i b»ng ®ång ViÖt Nam cña tæ chøc tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng. Râ rµng, ®©y lµ mét b­íc chuyÓn ®æi quan träng, m¹nh mÏ vµ cÇn thiÕt trong chÝnh s¸ch tÝn dông, phï hîp víi nguyªn t¾c thÞ tr­êng nh»m ®¶m b¶o nguån lùc tµi chÝnh ®­îc sö dông vµ ph©n bæ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam hiÖn nay th× viÖc ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn ®· thùc sù thÝch hîp hay ch­a? còng lµ mét c©u hái cÇn ®Æt ra. §Ó lµm râ vÊn ®Ò nµy, tr­íc hÕt chóng ta sÏ nghiªn cøu qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh l·i suÊt cña NHNN nh»m h­íng tíi tù do ho¸ l·i suÊt trong thêi gian qua. III. C¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt ë ViÖt Nam trong nh÷ng giai ®o¹n tr­íc. 1.1 Tr­íc n¨m 1989: nÒn kinh tÕ n­íc ta vËn hµnh theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp dÉn ®Õn khñng ho¶ng vÒ mäi mÆt, tµi chÝnh, tiÒn tÖ,... Thêi kú nµy lµ thêi kú mµ l·i suÊt ®­îc ®iÒu hµnh theo c¬ chÕ l·i suÊt ©m, chÝnh s¸ch l·i suÊt cøng nh¾c bÞ ¸p ®Æt theo kiÓu hµnh chÝnh, khiÕn cho c¸c ng©n hµng (NH) lµm ¨n thua lç, nÒn kinh tÕ th× tr× trÖ kÐm ph¸t triÓn, th©m hôt ng©n s¸ch nÆng nÒ,... 1.2. Tõ n¨m 1989 ®Õn n¨m 1992 lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÇn tõ chÕ ®é l·i suÊt ©m sang chÕ ®é l·i suÊt d­¬ng, tõng b­íc xo¸ bá bao cÊp qua l·i suÊt. N¨m 1991, hÖ thèng NH chuyÓn sang m« h×nh hai cÊp: NHNN thùc hiÖn chøc n¨ng NHTW vµ qu¶n lý nhµ n­íc, hÖ thèng NHTM thùc hiÖn chøc n¨ng cña NHTM lµ kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô NH theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. Trong giai ®o¹n nµy, NHNN quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi, cho vay víi môc tiªu lµ chèng khñng ho¶ng, chèng l¹m ph¸t. 1.3. Tõ 1992 ®Õn 1995: lµ giai ®o¹n thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt thùc d­¬ng. NHNN võa quy ®Þnh sµn l·i suÊt tiÒn göi vµ trÇn l·i cho vay ng¾n vµ trung h¹n, kh«ng ph©n biÖt l·i suÊt cho vay ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông tù Ên ®Þnh møc l·i suÊt huy ®éng b¨ng nhiÒu h×nh thøc, chÊm døt bao cÊp tÝn dông th«ng qua l·i suÊt, l·i suÊt huy ®éng b»ng l·i suÊt thùc céng víi chØ sè tr­ît gi¸ b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng. L·i suÊt cho vay b»ng l·i suÊt huy ®éng b×nh qu©n céng thªm tû lÖ chi phÝ hîp lý cña NH, l·i suÊt ph¶i b¶o toµn ®­îc vèn cho c¶ ng­êi vay, ng­êi göi vµ cã l·i thùc. §èi víi l·i suÊt ngo¹i tÖ, NHNN quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vy, cßn l·i suÊt huy ®éng do c¸c NHTM tù quyÕt ®Þnh trªnc¬ së l·i suÊt thÞ tr­êng quèc tÕ vµ cung c©ï vèn ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ trong n­íc. 1.4. Thêi kú tõ n¨m 1996 ®Õn th¸ng 7/2000: §Õn cuèi n¨m 1995, chÝnh s¸ch l·i suÊt ®· béc lé nhiÒu tån t¹i kh«ng phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ. V× vËy NHNN ®· ban hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt míi theo h­íng níi láng h¬n so víi tr­íc ®©y. Cô thÓ lµ NHNN bá quy ®Þnh sµn l·i suÊt tiÒn göi chØ quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n cao h¬n l·i suÊt xho vay ng¾n h¹n, trÇn cho vay ë khu vùc thµnh thÞ thÊp h¬n khu vùc n«ng th«n. TrÇn l·i suÊt cho vay b»ng ngo¹i tÖ ®­îc ®iÒu chÝh phï hîp víi biÕn ®éng l·i suÊt trªn, thÞ tr­êng quèc tÕ vµ cung cÇu vèn ngo¹i tÖ thÞ tr­êng tiÒn tÖ trong n­íc. 1.5. Thêi kú tõ th¸ng 7/2000 ®Õn th¸ng 5/2002: XuÊt ph¸t yªu cÇu ®æi míi ho¹t ®éng NH phï hîp víi nhÞp ®é vµ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, thùc hiÖn theo luËt NHNN, chÝnh s¸ch l·i suÊt c¬ b¶n. L·i suÊt c¬ b¶n ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së quan hÖ cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng nh­ng vÉn cã sù khèng chÕ cña NHNN b»ng viÖc quy ®Þnh biªn ®é nhÊt ®Þnh ®Ó c¸c NHTM x¸c ®Þng l·i suÊt cho vay. L·i suÊt c¬ b¶n ®­îc NHNN th«ng b¸o hµng th¸ng dùa trªn c¸c nh©n tè chñ yÕu sau: Tham kh¶o l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n th«ng th­êng ¸p dông ®èi víi kh¸ch hµng cã uy tÝn cña NHTM lín, diÔn biÕn vÒ l·i suÊt vµ tiÒn tÖ, diÔn biÕn kinh tÕ vÜ m«; quan hÖ tû gi¸ víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §èi víi l·i suÊt cho vay b»ng ngo¹i tÖ , bá quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay, mµ ¸p dông l·i suÊt linh ho¹t theo tiÒn tÖ quèc tÕ. Thêi gian ®Çu cßn bÞ khèng chÕ víi giíi h¹n kh«ng v­ît qu¸ l·i suÊt Sibor céng thªm tû lÖ nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn sau mét thêi gian thùc hiÖn, NHNN ®· tù do ho¸ l·i suÊt huy ®éng vµ cho vay b»ng ngo¹i tÖ. IV. TÝnh tÊt yÕu cña viªc chuyÓn sang mét c¬ chÕ l·i suÊt theo h­íng thÞ tr­êng : Trong kho¶ng thêi gian tõ th¸ng 7/2000 ®Õn th¸ng 5/2002, l·i suÊt c¬ b¶n ®­îc ®iÒu chØnh t­¬ng ®èi phï hîp víi viÖc thùc thi chÝnh s¸ch l·i suÊt tiÒn tÖ níi láng mét c¸ch thËn träng, víi biªn ®é kh¸ réng, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c TCTD Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay phï hîp víi quan hÖ cung cÇu vèn ë thÞ tr­êng thµnh thÞ vµ n«ng th«n. Tuy nhiªn, viÖc thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt c¬ b¶n tù nã ®· béc lé nhiÒu nh­îc ®iÓm lµm h¹n chÕ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng kinh doanh NH vµ kh«ng thÝch hîp víi nhu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Cô thÓ, môc ®Ých ®­a ra trÇn l·i suÊt ®Ó h¹n chÕ c¸c NHTM cho vay víi l·i suÊt cao tr¸nh ¶nh h­ëng h¬n, v× b¶n th©n c¸c NHTM ®· ho¹t ®éng trong m«i tr­êng c¹nh tranh t­¬ng ®èi quyÕt liÖt mµ b¶n th©n l·i suÊt lµ c«ng cô quan träng ®Ó t×m kiÕm kh¸ch hµng vµ n©ng cao thÞ tr­êng tÝn dông trong nÒn kinh tÕ. MÆt kh¸c nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m tíi sÏ cßn tiÕp tôc t¨ng cao ®· ®Æt ra mét yªu cÇu bøc xóc ®èi víi c¸c NHTM ph¶i huy ®éng thªm nhiÒu nguån vèn, mµ muèn vËy th× l·i suÊt còng ph¶i sö dông nh­ mét c«ng cô ®ßn bÈy quan träng. Qua mét n¨m thùc hiÖn c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ còng ®· cho thÊy tû gÝa vµ thÞ tr­êng ngo¹i hèi vÉn æn ®Þnh vµ ho¹t ®éng b×nh th­êng, kh«ng cã t¸c ®éng xÊu ®èi víi nÒn kinh tÕ. §ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c NHTM Ên ®Þnh l·i suÊt huy ®éng cho vay phï hîp víi kh¶ n¨ng cña NH, víi nhu cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ. Trªn thÕ giíi, c¸c n­íc ®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn theo kinhtÕ thÞ tr­êng ®Òu phÊn ®Êu ®Ó tiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt, bëi v× tù do ho¸ l·i suÊt cã t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, cã kh¶ n¨ng quyÕt ®Þnh nhÞp ®é cña t¨ng tr­ëng kinh tÕ. ë ViÖt Nam, viÖc chuyÓn ®æi l·i suÊt theo h­íng thÞ tr­êng cã nhiÒu t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi kinh tÕ vÜ m« vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh, cô thÓ nh­ sau: Mét lµ, viÖc níi láng c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt theo h­íng thÞ tr­êng ®· t¹o kh¶ n¨ng cho thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn theo chiÒu s©u. Hai lµ, sù thay ®æi chÝnh s¸ch l·i suÊt lµ phï hîp víi diÔn biÕn kinh tÕ vÜ m«, nh­ng còng chÝnh yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ, tiÒn tÖ ho¸ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ vµ sù h×nh thµnh c¸c nh©n tè thÞ tr­êng ®· buéc chÝnh s¸ch l·i suÊt ph¶i cã sù níi láng ®Ó chuyÓn dÇn sang c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc huy ®éng tèi ®a nguån lùc trong n­íc phôc vô cho ®Çu t­ ph¸t triÓn vµ ®ång bé víi tæng thÓ chÝnh s¸ch kinh tÕ - tµi chÝnh - ®èi ngo¹i. Ba lµ, viÖc níi láng c¬ chÕ l·i suÊt, lµm cho l·i suÊt tù ®iÒu chØnh linh ho¹t vµ phï hîp h¬n víi quan hÖ cung cÇu vèn thÞ tr­êng, c¸c nguån vèn ®­îc l­u chuyÓn ®Õn n¬i cã lîi nhuËn cao cíi møc rñi ro thÊp, n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­ thóc ®Èy c¸c NHTM ph¸t triÓn nhanh chãng m¹ng l­íi chi nh¸nh ë thµnh thÞ, n«ng th«n, ®­a ra c¸c møc l·i suÊt, s¶n phÈm dÞch vô thÝch hîp víi kh¸ch hµng. NÕu kh«ng, viÖc kiÓm so¸t l·i suÊt b»ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh sÏ rÊt h¹n chÕ, nh­ thùc tÕ n¨m 1991 - 1995, NHNN khèng chÕ chÆt chÏ møc trÇn l·i suÊt cho vay ë møc thÊp ®· khuyÕn khÝch sù vay m­în lßng vßng, trèn tr¸nh sù kiÓm so¸t, l·i suÊt tiÒn göi t¨ng, nh­ng l·i suÊt cho vay l¹i kh«ng t¨ng ®­îc vµ chªnh lÖch l·i suÊt chØ ®ñ bï ®¾p chi phÝ kinh doanh, lîi nhuËn rÊt thÊp, kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña NHTM bÞ yÕu ®i, dÔ g©y x¸o trén tæn th­¬ng cho thÞ tr­êng tµi chÝnh. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn ®Þnh nªu trªn vµ ®èi chiÕu víi c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c n­íc cã thÓ tù do ho¸ l·i suÊt, chóng ta cã thÓ thÊy ®©y còng lµ thêi ®iÓm thÝch hîp ®Ó thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt. VÒ kinh tÕ vÜ m«: trong nh÷ng n¨m qua, chóng ta ®· duy tr× ®­îc mét nhÞp ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ t­¬ng ®èi cao vµ æn ®Þnh, l¹m ph¸t ®­îc kiÓm so¸t ë møc thÊp, th©m hôt ng©n s¸ch lu«n ë d­íi møc 5% so víi GDP, béi thu c¸n c©n thanh to¸n: ®©y lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò vµ cã ý nghÜa quan träng ®Ó chän thêi ®iÓm tù do ho¸ l·i suÊt. HÖ thèng c¸c TCTD ®· vµ ®ang ®­îc cñng cè, s¾p xÕp lµnh m¹nh ho¸ vµ kh¶ n¨ng ngµy cµng ®­îc n©ng cao. C¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn vµ vËn hµnh linh ho¹t theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. KÕt luËn ChÝnh s¸ch l·i suÊt lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia, v× thÕ tr­íc hÕt nã ph¶i h­íng tíi nh÷ng môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia: æn ®Þnh tiÒn tÖ, ®¶m b¶o møc l¹m ph¸t hîp lý (4-5%), kÝch thÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Thø hai, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia n­íc ta hiÖn nay ph¶i nh»m tiÕn tíi h×nh thµnh mét thÞ tr­êng tiÒn tÖ t¹o ra sù c¹nh tranh c«ng b»ng vµ lµnh m¹nh gi÷a nh÷ng tæ chøc tÝn dông t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶m chi phÝ tÝn dông. Ngoµi ra chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cßn ph¶i ®¶m b¶o cã sù chªnh lÖch l·i suÊt kinh doanh . Thø ba, chÝnh s¸ch l·i suÊt ph¶i t¹o ®éng lùc cho c¸c Doanh nghiÖp më réng s¶n xuÊt kinh doanh, sö dông vèn hiÖu qu¶ t¨ng s¶n phÈm x· héi. B»ng sù nç lùc hiÖn t¹i vµ trong trong tu¬ng lai, sù kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng thµnh tùu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ - chÝnh s¸ch l·i suÊt ch¾c ch¾n chÝnh s¸ch tiÒn tÖ - tù do hãa l·i suÊt ë ViÖt Nam sÏ ®ãng gãp vai trß quan träng trong viÖc x©y dùng mét ®Êt n­íc ViÖt Nam giÇu m¹nh. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Hµ Néi, ngµy.... th¸ng.... n¨m.... Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh lý thuyÕt tiÒn tÖ - Tr­êng ®¹i häc Tµi chÝnh KÕ to¸n Hµ Néi, NXB Tµi chÝnh, n¨m 1998. Kinh tÕ häc - David begg. ThÞ tr­êng vèn, Häc viÖn Ng©n hµng. §æi míi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ kiÓm so¸t ë ViÖt Nam. Ng©n hµng ViÖt Nam qu¸ tr×nh x©y xùng vµ ph¸t triÓn, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 1996. T¹p chÝ Tµi chÝnh sè 8, 9, 10/1999, 1/2000. T¹p chÝ Tµi chÝnh Ng©n hµng, sè 12, 18, 19/1998; sè 7, 8/1999, 10/2001, 5/2002. 8. Gi¸o tr×nh Lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ 9. Tap chÝ Ng©n hµng N¨m 2001; sè 2,4,5,6,7,8/n¨m2002 10. T¹p chÝ TTTCTT n¨m 2001; sè 7 n¨m 2002...