Tiểu luận Đánh giá hiệu quả sử dụng công cụ nghiệp vụ thị trường mở của Ngân hàng nhà nước Việt Nam

Website: Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368 Môc lôc Lêi më ®Çu 1 Néi dung Ch­¬ng I: Ho¹t ®éng cña NghiÖp vô thÞ tr­êng më t¹i ViÖt nam 2 Kh¸i qu¸t chung vÒ nghiÖp vô thÞ tr­êng më 2 .Kh¸i niÖm 3 . Nguyªn lý thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më 3 NghiÖp vô thÞ tr­êng më trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt nam 7 3. Kinh nghiÖm cña mét sè n­íc trªn ThÕ giíi khi ¸p dông nghiÖp vô thÞ 10 tr­êng më Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµ gi¶i ph¸p 13 Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña NghiÖp vô thÞ tr­êng më t¹i ViÖt nam trong thêi gian qua 13 1.1. §¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña NVTTM 13 1.2. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc sau 3 n¨m triÓn khai ¸p dông NVTTM t¹i ViÖt Nam 15 Nh÷ng tån t¹i vµ h¹n chÕ trong viÖc thùc hiÖn NVTTM hiÖn nay t¹i ViÖt Nam. 17 3. Gi¶i ph¸p vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng NVTTM ë n­íc ta 20 3.1. Lµm thÕ nµo ®Ó kh¾c phôc tån t¹i... 20 3.2. Nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ 22 KÕt luËn 25 Tµi liÖu tham kh¶o 26 Lêi më ®Çu X©y dùng vµ ®æi míi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét ®ßi hái bøc xóc ®Ó phï hîp víi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh»m thùc hiÖn tèt vai trß qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ tiÒn tÖ cña NHNN, phï hîp víi ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña Nhµ n­íc, ®ång thêi phï hîp víi xu thÕ héi nhËp víi khu vùc vµ ThÕ giíi. NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX ®· chØ râ: Thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ b¶o ®¶m æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, kiÓm so¸t l¹m ph¸t, thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, kÝch thÝch ®Çu t­ ph¸t triÓn. Sö dông linh ho¹t, cã hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh­ tû gi¸, l·i suÊt, nghiÖp vô thÞ tr­êng më theo c¸c nguyªn t¾c thÞ tr­êng. N©ng dÇn vµ tiÕn tíi thùc hiÖn ®Çy ®ñ tÝnh chuyÓn ®æi cña ®ång tiÒn ViÖt nam. §Ó thùc hiÖn vai trß tr¸ch nhiÖm ®· ®­îc LuËt Ng©n hµng Nhµ n­íc quy ®Þnh, NHNN ®· sö dông c¸c c«ng cô t¸i cÊp vèn, tû gi¸ hèi ®o¸i, dù tr÷ b¾t buéc, nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµ c¸c quy tr×nh cÇn thiÕt kh¸c do Thèng ®èc NHNN quyÕt ®Þnh. Trong ®ã, nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®­îc coi lµ mét c«ng cô t¸i cÊp vèn cã hiÖu qu¶ nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. KÓ tõ khi thµnh lËp (ngµy 12/7/2000) cho tíi nay, qua h¬n ba n¨m triÓn khai thùc hiÖn, nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®· ho¹t ®éng æn ®Þnh cã thÓ kh¼ng ®Þnh NHNN ®· thu ®­îc thµnh c«ng b­íc ®Çu trong viÖc ®­a mét c«ng cô míi vµo ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Vµ b¶n th©n c«ng cô nµy còng ph¸t huy tèt vai trß cña m×nh ®èi víi c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh­ t¸c ®éng tíi vèn kh¶ dông cña c¸c Tæ chøc tÝn dông, ®a d¹ng ho¸ kªnh huy ®éng vµ lu©n chuyÓn vèn... vµ trë thµnh mét c«ng cô quan träng cña NHNN. NhËn thÊy tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy nªn em ®· chän ®Ò tµi: ''§¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông c«ng cô NghiÖp vô thÞ tr­êng më cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt nam '' lµm tiÓu luËn nghiªn cøu cña m«n häc. CH¦¥NG I: Ho¹t ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më t¹i ViÖt nam Kh¸i qu¸t vÒ nghiÖp vô thÞ tr­êng më: NghiÖp vô thÞ tr­êng më ®­îc Ng©n hµng Anh ¸p dông ®Çu tiªn tõ tr­íc n¨m 1914 víi môc ®Ých lµ Ng©n hµng Anh muèn t×m kiÕm c«ng cô cã hiÖu qu¶ h¬n ®Ó ®iÒu chØnh l·i suÊt thÞ tr­êng theo h­íng mong muèn. Cßn t¹i Mü nghiÖp vô thÞ tr­êng më (NVTTM) ®­îc thµnh lËp vµo n¨m 1913, ban ®Çu Ng©n hµng dù tr÷ Liªn bang Mü còng sö dông NVTTM nh­ mét c«ng cô bæ sung cho chÝnh s¸ch t¸i chiÕt khÊu. Nh­ng sau cuéc suy tho¸i kinh tÕ n¨m 1920-1921, Côc dù tr÷ Liªn bang Mü- Ng©n hµng Trung ­¬ng (viÕt t¾t lµ FED) thiÕu vèn nghiªm träng, nguån thu nhËp tr­îc ®ã cña FED chñ yÕu tõ nghiÖp vô chiÕt khÊu nh­ng nay do cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ ®· lµm khèi l­îng vay chiÕt khÊu gi¶m sót, dÉn tíi gi¶m nguån thu. FED “bÝ tiÒn” ®µnh nghÜ c¸ch bu«n b¸n chøng kho¸n kiÕm l·i ®Ó tiÕp tôc ho¹t ®éng cña m×nh. Trong khi thùc hiÖn mua b¸n chøng kho¸n, bçng nhiªn c¸c nhµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¸t hiÖn thÊy dù tr÷ trong hÖ thèng Ng©n hµng t¨ng lªn vµ c¸c kho¶n tiÒn göi, kho¶n cho vay t¨ng lªn gÊp béi. KÕt qu¶ nµy ®­îc FED rót ra mét bµi häc bæ Ých tõ thùc tÕ v« t×nh lµ viÖc mua b¸n chøng kho¸n sinh l·i cã thÓ lµm thay ®æi c¬ sè tiÒn tÖ nh¹y bÐn nhÊt. KÓ tõ ®ã, vµo cuèi n¨m 1920 gi¶i ph¸p gäi lµ NVTTM ®i vµo cuéc sèng cña chóng ta; hiÖu qu¶ vµ tÇm quan träng NVTTM ngµy cµng t¨ng lªn vµ nã trë thµnh c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®­îc sö dông réng r·i vµ cã hiÖu qu¶ ë kh¾p c¸c n­íc trªn ThÕ giíi. ë ViÖt nam, sau khi chuyÓn ®æi c¬ chÕ sang Ng©n hµng hai cÊp, kÓ tõ n¨m 1989 ®Õn nay Ng©n hµng Trung ­¬ng ®· vµ ®ang ¸p dông mét sè gi¶i ph¸p th­êng gäi lµ c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh­: t¸i cÊp vèn, dù tr÷ b¾t buéc, h¹n møc tÝn dông, møc l·i suÊt trÇn, ®iÒu hµnh tû gi¸, ®Êu thÇu tÝn phiÕu kho b¹c. Vµ n¨m 2000 lµ n¨m cuèi cïng cña thÕ kû 20 ®· ®¸nh dÊu nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc trong lÜnh vùc tµi chÝnh-ng©n hµng. LÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö, hai thÞ tr­êng ®Æc thï trong tæng thÓ thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ thÞ tr­êng më vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· chÝnh thøc ho¹t ®éng. NVTTM b¾t ®Çu vËn hµnh vµo ngµy 12/7/2000, ghi nhËn viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõ c«ng cô trùc tiÕp sang c«ng cô gi¸n tiÕp cña NHNN ViÖt nam. NVTTM ®· cã t¸c ®éng nhÊt ®Þnh tíi vèn kh¶ dông cña c¸c Tæ chøc tÝn dông tham gia thÞ tr­êng, ®a d¹ng ho¸ kªnh huy ®éng vµ lu©n chuyÓn vèn, t¹o ra kh¶ n¨ng phèi hîp giòa thÞ tr­êng liªn Ng©n hµng- thÞ tr­êng më- thÞ tr­êng chøng kho¸n trong c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh ë ViÖt Nam hiÖn nay. Cã thÓ nãi NVTTM cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam lµ ho¹t ®éng hoµn toµn míi c¶ vÒ lý luËn vµ néi dung ho¹t ®éng ®èi víi ViÖt Nam. 1.1 VËy nghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ g×? NghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ mét c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ Ng©n hµng Trung ­¬ng, lµ n¬i diÔn ra viÖc mua b¸n c¸c lo¹i chøng kho¸n ng¾n h¹n (lµ chñ yÕu) gi÷a mét bªn lµ Ng©n hµng Trung ­¬ng víi mét bªn lµ kh¸ch hµng bao gåm: c¸c Ng©n hµng, c¸c tæ chøc phi Ng©n hµng vµ t­ nh©n. Hay nãi c¸ch kh¸c NVTTM chØ c¸c ho¹t ®éng giao dÞch chøng kho¸n cña Ng©n hµng Trung ­¬ng víi c¸c ®èi t¸c ®­îc lùa chän. Mµ c¸c giao dÞch mua b¸n nµy gióp Ng©n hµng Trung ­¬ng cã thÓ thay ®æi khèi l­îng tiÒn dù tr÷ theo mong muèn: muèn t¨ng dù tr÷ thùc hiÖn nghiÖp vô mua, muèn gi¶m dù tr÷ thùc hiÖn nghiÖp vô b¸n. VÒ môc ®Ých, thÞ tr­êng më tho¶ m·n xuÊt ph¸t ®iÓm tiÕp cËn: thay ®æi khèi l­îng tiÒn tÖ dÉn tíi thay ®æi cÇu tiÒn tÖ cuèi cïng thay ®æi l·i suÊt. DiÔn biÕn cô thÓ lµ: Khi t¨ng tr­ëng tiÒn tÖ vµ tÝn dông ®¹t møc thÊp h¬n mong muèn, NHT¦ cã thÓ t¨ng thªm dù tr÷ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng b»ng c¸ch mua chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng më. ViÖc t¨ng c­êng dù tr÷ theo c¸ch nµy lµm gi¶m bít nhu cÇu vay cña c¸c Ng©n hµng trªn cöa sæ chiÕt khÊu, kÕt qu¶ dÉn tíi lµ l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tÝn dông nãi riªng vµ trªn thÞ tr­êng vèn ng¾n h¹n nãi chung ®­îc h¹ xuèng. Khi cÇn thiÕt ph¶i xiÕt chÆt tiÒn tÖ, NHT¦ cã thÓ gi¶m dù tr÷ b»ng c¸ch b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng më, hoÆc t¨ng dù tr÷ chËm h¬n so víi c¸ch lµm kh¸c, hµnh ®éng nµy sÏ lµm t¨ng nhu cÇu vay trªn cöa sæ chiÕt khÊu, dÉn tíi nhu cÇu vay trªn thÞ tr­êng tÝn dông vµ cuèi cïng lµm t¨ng l·i suÊt vèn ng¾n h¹n nãi chung. HiÖn nay, NVTTM ®­îc sö dông nh­ mét c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã hiÖu qu¶ nhÊt ë hÇu hÕt Ng©n hµng Trung ­¬ng c¸c n­íc, tõ nh÷ng n­íc ph¸t triÓn cho ®Õn nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn ë Ch©u ¸, Mü la tinh vµ c¸c n­íc §«ng ©u. Nguyªn lý thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më: Khi NHTW mua chøng kho¸n tõ kh¸ch hµng (ng­êi b¸n) b»ng sÐc, kh¸ch hµng göi tê sÐc ®Õn NHTW ®Ó nhËn tr¶ tiÒn, NHTW chÊp nhËn thanh to¸n c¸c sÐc chuyÓn ®Õn ®óng h¹n, b»ng c¸ch ghi cã tµi kho¶n tiÒn göi cña ng©n hµng ng­êi b¸n, lµm tµi kho¶n cña ng©n hµng nµy t¨ng lªn. Do kh«ng ph¶i khÊu trõ cho mét kho¶n gi¶m dù tr÷ nµo c¶ nªn tæng khèi l­îng tiÒn göi t¨ng lªn. Ng­îc l¹i, khi NHTW b¸n chøng kho¸n, kÕt qu¶ cña viÖc thanh to¸n lµm gi¶m tiÒn göi cña ng©n hµng phôc vô ng­êi mua t¹i NHTW. Còng t­¬ng ®­¬ng kh«ng cã kho¶n bï ®¾p dù tr÷ t¨ng nµo c¶, nªn tæng l­îng tiÒn göi gi¶m ®i. §Æc tÝnh thay ®æi tiÒn tÖ mét phÝa víi viÖc mua b¸n chøng kho¸n cña NHTW ®· lµm nghiÖp vô thÞ tr­êng më trë thµnh mét c«ng cô cã søc m¹nh, nh¹y bÐn, chÝnh x¸c h¬n bÊt kú mét c«ng cô nµo kh¸c cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §Ó hiÓu râ nh÷ng ®Æc tÝnh ­u viÖt cña thÞ tr­êng më th× ta nghiªn cøu t¸c ®éng cña c«ng cô nµy lªn c¬ sè tiÒn tÖ nh­ sau: Nh­ ®· biÕt, c¬ sè tiÒn tÖ ®­îc ®o b»ng khèi l­îng tiÒn ®ang l­u th«ng bao gåm tiÒn ng©n hµng, tiÒn kho b¹c trong x· héi vµ khèi l­îng tiÒn dù tr÷ cña hÖ thèng ng©n hµng bao gåm tiÒn trong kÐt vµ tiÒn göi cña c¸c ng©n hµng t¹i NHTW. Khèi l­îng tiÒn ®ang l­u th«ng vµ tiÒn dù tr÷ nµy lµ mét bé phËn cña tµi s¶n Nî trong b¶ng tæng kÕt tµi s¶n cña NHTW. Nhê tÝnh ­u viÖt cña cÊu tróc b¶ng tæng kÕt tµi s¶n mµ c¬ sè tiÒn tÖ ®­îc x¸c ®Þnh mét c¸ch dÔ dµng b»ng c¸ch lÊy tæng tµi s¶n Cã trõ ®i c¸c yÕu tè tµi s¶n Nî cßn l¹i. C¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch quan t©m nghiªn cøu c¬ sè tiÒn tÖ, bëi c¬ sè tiÒn tÖ cã quan hÖ víi l­îng tiÒn cung øng mµ NHTW ®ang dµy c«ng t×m c¸ch kiÓm so¸t nh­ mét chØ tiªu quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tuy nhiªn, NHTW kh«ng høa hÑn ch¾c ch¾n cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc toµn bé khèi l­îng tiÒn tÖ dù tr÷ th«ng qua tÊt c¶ c¸c t¸c nh©n lµm t¨ng hoÆc gi¶m c¬ sè tiÒn tÖ trong b¶ng tæng kÕt tµi s¶n, mµ chØ cã thÓ kiÓm so¸t chÆt chÏ phÇn thay ®æi c¬ sè tiÒn tÖ nhê thay ®æi kho¶n môc chøng kho¸n ®­îc mua b¸n trªn thÞ tr­êng më t¹o nªn. Khèi l­îng dù tr÷ nµy gäi lµ dù tr÷ kh«ng vay. Víi ý nghÜa nµy nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®­îc chän lµm c«ng cô ®Ó kiÓm so¸t c¬ sè tiÒn tÖ th«ng qua viÖc NHTW thùc hiÖn mua b¸n chøng kho¸n sau ®©y: Mua chøng kho¸n cña mét ng©n hµng trªn thÞ tr­êng më: Khi mua chøng kho¸n cña mét ng©n hµng víi gi¶ ®Þnh lµ 100 tû ®ång, NHTW ph¸t hµnh mét sÐc thanh to¸n 100 tû ®ång, sÐc ®­îc ng©n hµng – ng­êi b¸n ®Ó nhËn l¹i tiÒn t¹i NHTW. §Õn l­ît m×nh, NHTW nhËn thanh to¸n sÐc b»ng c¸ch hoÆc ghi cã tiÒn göi cña kh¸ch hµng hoÆc tr¶ b»ng tiÒn mÆt, tuy nhiªn dï nhËn lo¹i tiÒn nµo ch¨ng n÷a th× tµi s¶n cã cña ng©n hµng –ng­êi b¸n ®ã còng t¨ng lªn 100 tû ®ång ë kho¶n môc dù tr÷ vµ gi¶m ®i 100 tû ®ång chøng kho¸n ®· b¸n, tµi kho¶n ch÷ T ®­îc ghi nh­ sau: Ng©n hµng b¸n chøng kho¸n____ Chøng kho¸n -100 TiÒn dù tr÷ +100 T¹i NHTW, tµi s¶n Nî t¨ng thªm100 tû ®ång( tiÒn göi kh¸ch hµng), ®ång thêi tµi s¶n cã còng t¨ng thªm 100 tû ®ång cho kho¶n chøng kho¸n võa mua ®­îc, tµi kho¶n ch÷ T lµ: Ng©n hµng Trung ­¬ng_____ Chøng kho¸n + 100 TiÒn dù tr÷ +100 §Õn thêi ®iÓm nµy, tiÒn l­u hµnh kh«ng thay ®æi nh­ng c¬ sè tiÒn tÖ t¨ng lªn 100 tû ®ång. Mua chøng kho¸n tõ nguån phi ng©n hµng trªn thÞ tr­êng më: Gi¶ sö mét ph¸p nh©n hay mét c¸ nh©n b¸n cho NHTW 100 tû ®ång chøng kho¸n lÜnh b»ng sÐc, tê sÐc ®ã ®­îc göi ®Õn mét ng©n hµng phôc vô, tµi kho¶n ch÷ T cña kh¸ch hµng sÏ lµ: ____ __ Kh¸ch hµng______________ Chøng kho¸n - 100 TG kh«ng kú h¹n + 100 Ng©n hµng phôc vô kh¸ch hµng nh©n sÐc cña kh¸ch hµng vµ ghi cã tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n cña kh¸ch hµng 100 tû ®ång, sau ®ã göi tê sÐc ®Õn NHTW. Tµi kho¶n ch÷ T cña ng©n hµng phôc vô ®­îc ghi __ Ng©n hµng phôc vô____________ TiÒn dù tr÷ + 100 TG kh«ng kú h¹n + 100 T¹i NHTW b¶ng tæng kÕt tµi s¶n t¨ng thªm 100 tû ®ång tiÒn dù tr÷ do ng©n hµng phôc vô göi tiÒn, ®ång thêi còng t¨ng thªm 100 tû ®ång gi¸ trÞ chøng kho¸n mua ®­îc cña kh¸ch hµng. Tµi kho¶n ch÷ T cña NHTW sÏ lµ: Ng©n hµng Trung ­¬ng_______ Chøng kho¸n + 100 TiÒn dù tr÷ +100 Nh­ vËy, mua chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng më tõ mét kh¸ch hµng lµ ng©n hµng hoÆc phi ng©n hµng ®Òu cho mét kÕt qu¶, tiÒn dù tr÷ cña NHTW t¨ng lªn 100 tû ®ång. B¸n chøng kho¸n cña NHTW trªn thÞ tr­êng më: Khi NHTW b¸n ra 100 tû ®ång chøng kho¸n cho c¸c ng©n hµng hoÆc cho c«ng chóng th× c¬ sè tiÒn tÖ lËp tøc gi¶m ®i 100 tû ®ång t­¬ng øng. VÝ dô nh­ NHTW b¸n cho mét c¸ nh©n 100 tû ®ång chøng kho¸n thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt. Tµi kho¶n ch÷ T cña kh¸ch hµng nh­ sau: Kh¸ch hµng________ Chøng kho¸n + 100 TiÒn mÆt - 100 T¹i NHTW gi¶m ®i 100 tû ®ång chøng kho¸n ®· b¸n cho kh¸ch hµng, ®ång thêi còng gi¶m ®i 100 tû ®ång tµi s¶n do kh¸ch hµng rót tiÒn mÆt ®Ó thanh to¸n chøng kho¸n cña NHTW Tµi kho¶n ch÷ T lµ: ___ Ng©n hµng trung ­¬ng__________ Chøng kho¸n – 100 TiÒn mÆt l­u hµnh - 100 Tãm l¹i viÖc thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më th«ng qua ho¹t ®éng NHTW mua vµo b¸n ra c¸c lo¹i chøng kho¸n( tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu kho b¹c) cã t¸c ®éng m¹nh tíi thÞ tr­êng tiÒn tÖ (thÞ tr­êng vèn ng¾n h¹n) tõ ®ã g©y nªn t¸c ®éng d©y chuyÒn tíi mét lo¹t biÕn sè kinh tÕ nh­ l·i suÊt, ®Çu t­, tû lÖ thÊt nghiÖp, GNP... C¸c sè liÖu vÒ dù tr÷ tù do trong c¸c ng©n hµng cã thÓ lµ dÊu hiÖu kh¸ chÝnh x¸c vÒ t×nh h×nh trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ (dù tr÷ tù do lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a dù tr÷ v­ît møc cña c¸c NHTM víi c¸c kho¶n vay chiÕt khÊu mµ c¸c NHTM vay tõ NHTW). Dù tr÷ tù do ph¶n ¸nh tÝnh s½n cã cña c¸c kho¶n vèn trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, ph¶n ¸nh møc ®é réng r·i hoÆc h¹n chÕ cña viÖc cung cÊp vèn cho nÒn kinh tÕ cña c¸c NHTM. Do vËy dù tr÷ tù do cã thÓ ®­îc sö dông nh­ lµ mét môc tiªu ho¹t ®éng cña NHTW. Theo ®ã, chiÕn l­îc thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më sÏ bao gåm c¸c b­íc sau: Hµng tuÇn thùc hiÖn NghiÖp vô TTM à T×nh h×nh thÞ tr­êng tiÒn tÖ à Dù tr÷ tù do à Hµng th¸ng Hµng th¸ng Hµng quý Tæng dù tr÷ Cña c¸c NHTM à L­îng tiÒn cung øng à GNP VËy chÝnh nhê ph¸t hiÖn ra nghiÖp vô thÞ tr­êng më víi tÝnh n¨ng t¸c dông cña nã mµ NHTW chän c¬ sè tiÒn tÖ lµm chØ tiªu kiÓm so¸t l­îng tiÒn cung øng. 2. C«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®èi víi viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN ViÖt nam: Víi vai trß qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng, NHNN tæ chøc c¸c ho¹t ®éng cña m×nh nh»m æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn, gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn ho¹t ®éng ng©n hµng vµ hÖ thèng c¸c Tæ chøc tÝn dông, thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Tr¸ch nhiÖm cña NHNN trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ x©y dùng dù ¸n chÝnh s¸ch tiÒn tÖ Quèc gia, x©y dùng vµ ®iÒu hµnh c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®iÒu hµnh kÕ ho¹ch cung øng l­îng tiÒn cho l­u th«ng theo tÝn hiÖu thÞ tr­êng trong ph¹m vi l­îng tiÒn cung øng ®­îc phª duyÖt. Khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, NHNN th­êng ph¶i ®øng tr­íc c¸c môc tiªu tæng thÓ chung lµ: møc c«ng ¨n viÖc lµm cao (th­êng t­¬ng øng víi mét møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ), æn ®Þnh gi¸ c¶, æn ®Þnh l·i suÊt, æn ®Þnh hÖ thèng tµi chÝnh, æn ®Þnh thÞ tr­êng ngo¹i hèi... Mét sè gi¶i ph¸p ®­îc ®­îc s¸ng t¹o, hoµn thiÖn dÇn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña hÖ thèng NHTW vµ ®­îc thõa nhËn nh­ nh÷ng c«ng cô ®iÒu hµnh s¾c bÐn hoÆc trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp t¸c ®éng lªn khèi l­îng tiÒn tÖ, ph¹m vi tÝn dông vµ mÆt b»ng l·i suÊt. XuÊt ph¸t ®iÓm ®Ó tiÕp cËn khi ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p nµy lµ: lµm thÕ nµo ®Ó ®¹t ®­îc mét khèi l­îng tiÒn tÖ nhÊt ®Þnh cho phÐp thay ®æi cÇu tiÒn tÖ hiÖu øng dÉn tíi thay ®æi l·i suÊt; hoÆc ®¹t ®­îc mét møc l·i suÊt b»ng c¸ch cung tiÒn tÖ hiÖu øng dÉn tíi thay ®æi cÇu tiÒn tÖ: CÇu tiÒn tÖ L·i suÊt Khèi l­îng tiÒn tÖ Cung tiÒn tÖ L·i suÊt CÇu tiÒn tÖ Víi c¸ch tiÕp cËn trªn, ®ßi hái nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¶i c©n nh¾c gi¶i ph¸p thÝch hîp khi ¸p dông. MÆc dï vËy, hÇu hÕt c¸c NHTW ®Òu lÇn l­ît tr¶i qua nhiÒu gi¶i ph¸p, råi quy tùu vÒ mét vµi gi¶i ph¸p chñ yÕu nh­ NVTTM; chÝnh s¸ch chiÕt khÊu; møc dù tr÷ b¾t buéc...Trong qu¸ tr×nh ¸p dông c¸c c«ng cô nãi trªn (trõ NVTTM ), NHNN ®· tõng b­íc x©y dùng vµ hoµn thiÖn chóng. Sau mét qu¸ tr×nh chuÈn bÞ, ngµy 12 th¸ng 7 n¨m 2000 NHNN ®· chÝnh thøc khai tr­¬ng NVTTM. §©y lµ mét b­îc tiÕn trong qu¸ tr×nh ®æi míi ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo h­íng tõ sö dông c¸c c«ng cô trùc tiÕp sang c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh gi¸n tiÕp. Cho ®Õn nay, NVTTM ®· ®­îc thùc hiÖn an toµn, ®óng qui ®Þnh theo ®Þnh kú mét tuÇn mét lÇn vµo mét ngµy cè ®Þnh trong tuÇn. Tuy t¸c ®éng cña NVTTM ®Õn nh÷ng ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ ch­a ®¸ng kÓ nh­ng viÖc ®iÒu hµnh NVTTM cña NHNN ®· phï häp víi môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, b¸m s¸t diÔn biÕn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ phÇn nµo ®iÒu chØnh vèn kh¶ dông cña c¸c Tæ chøc tÝn dông, thu hót khi thõa vèn vµ b¬m thªm khi thiÕu vèn. Cïng víi c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kh¸c nh­ dù tr÷ b¾t buéc, t¸i cÊp vèn, thêi gian qua c«ng cô NVTTM ®· ®­îc sö dông t­¬ng ®èi linh ho¹t, ®ång thêi kh¼ng ®Þnh vai trß quan träng cña c«ng cô NVTTM ®èi víi viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia cña NHNN. ViÖc mua b¸n giÊy tê cã gi¸ gi÷a NHNN víi c¸c chñ thÓ cã liªn quan t¹i NVTTM nh»m t¸c ®éng trùc tiÕp tíi l­îng tiÒn cung øng vµ gi¸n tiÕp tíi l·i suÊt thÞ tr­êng vèn ng¾n h¹n. §Ó thùc sù ph¸t huy hiÖu qu¶ cña NVTTM th× thÞ tr­êng tiÒn tÖ cÇn ph¶i cã nh÷ng yÕu tè kü thuËt cÇn thiÕt nh­ : sè l­îng vµ chÊt l­îng giÊy tê cã gi¸, c¸c thµnh viªn tham gia thÞ tr­êng ph¶i cã ®ñ ®iÒu kiÖn vµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt lÉn tr×nh ®é qu¶n lý vèn kh¶ dông, am hiÓu kü thuËt thÞ tr­êng më; c¬ chÕ vµ kü thuËt giao dÞch; sù phèi hîp gi÷a c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, gi÷a c¸c thÞ tr­êng vµ tæ chøc cã liªn quan. Trong thêi gian qua ®· cã sù phèi kÕt hîp gi÷a c¸c c«ng cô, c¸c thÞ tr­êng ®· t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho viÖc triÓn khai vµ thùc hiÖn NVTTM. ThÞ tr­êng ®Êu thÇu tÝn phiÕu kho b¹c ph¸t hµnh qua NHNN lµ n¬i t¹o ra h¬n 80% khèi l­îng giÊy tê cã gi¸ ®­îc giao dÞch t¹i NHNN. ThÞ tr­êng nµy ®· ®­îc NHNN triÓn khai tõ n¨m 1995 nªn cho ®Õn nay ho¹t ®éng ®· th­êng xuyªn ®Òu ®Æn. ThÞ tr­êng néi tÖ liªn Ng©n hµng ®­îc NHNN tæ chøc tõ n¨m 1994 ®Õn nay ®· qua nhiÒu giai ®o¹n ®iÒu chØnh tõ giao dÞch trùc tiÕp t¹i NHNN vµ ®Õn nay lµ ho¹t ®éng tù do cña c¸c ng©n hµng. Tuy nhiªn, th«ng qua c¸c c«ng cô kh¸c, NHNN ®· gi¸m s¸t vµ khÝch lÖ ho¹t ®éng cña NVTTM. Vµ thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng còng ®­îc triÓn khai tõ n¨m 1996 vµ duy tr× ho¹t ®éng cho ®Õn nay víi h×nh thøc giao dÞch trùc tiÕp víi NHNN. Tuy nhiªn, ph­¬ng thøc giao dÞch ®· ®­îc thay ®æi cho phï hîp víi yªu cÇu, ®iÒu kiÖn ViÖt nam. Ngoµi ra, NHNN tiÕp cËn NVTTM b»ng mét trong hai h­íng: Thø nhÊt lµ: Dù b¸o cho thÊy cung tiÒn tÖ cÇn ®­îc tiÕp tôc ®iÒu chØnh th× NHNN ngay lËp tøc mua hoÆc b¸n chøng kho¸n theo h×nh thøc mua ®øt b¸n ®o¹n( mua b¸n h¼n). Thø hai lµ: nÕu dÊu hiÖu yªu cÇu chØ cÇn t¹m thêi thay ®æi dù tr÷ tiÒn tÖ, hoÆc c¸c yÕu tè kü thuËt ¶nh h­ëng lªn dù tr÷ dù b¸o cÇn thiÕt ph¶i rót bít, hay bï ®¾p tr¹ng th¸i dù tr÷, hoÆc tæng quan vÒ dù tr÷ trong thêi gian tíi lµ thiÕu æn ®Þnh, th× NHNN trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c giao dÞch t¸c ®éng lªn cung tiÒn tÖ b»ng c¸c hîp ®ång mua l¹i ®èi víi c¸c tr­êng hîp muèn t¨ng dù tr÷ t¹m thêi, vµ b»ng c¸c giao dÞch b¸n- mua ®¶o ng­îc- muèn gi¶m dù tr÷ t¹m thêi. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, hÇu hÕt c¸c NHTW c¸c n­íc nãi chung, NHNN ViÖt nam nãi riªng ®Òu ®Ò cao NVTTM nh­ mét c«ng cô ®Çu b¶ng trong hÖ thèng c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 3. Kinh nghiªm cña mét sè n­íc trªn ThÕ giíi khi ¸p dông c«ng cô NVTTM: ë Hµn Quèc: ViÖc sö dông c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Hµn Quèc: Vµo nh÷ng n¨m 1980, nghiÖp vô thÞ tr­êng më ë n­íc nµy ch­a ®­îc coi lµ c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Sù kÐm ph¸t triÓn ®ã lµ do NHTW thiÕu c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®Ó giao dÞch trªn thÞ tr­êng. Lóc ®Çu, thÞ tr­êng chØ giao dÞch víi 3 c«ng cô gåm: chøng kho¸n chÝnh phñ, chøng kho¸n ®­îc chÝnh phñ b¶o ®¶m vµ chøng kho¸n cã thÓ chuyÓn nh­îng do NHTW ph¸t hµnh gäi lµ tr¸i phiÕu æn ®Þnh tiÒn tÖ (MSBs). Cµng vÒ sau, trong ®iÒu kiÖn ChÝnh phñ phô thuéc vµo c¸c kho¶n vay cña NHTW ®Ó trang tr¶i cho th©m hôt ng©n s¸ch h¬n lµ ph¸t hµnh chøng kho¸n ChÝnh phñ, NHTW kh«ng cã sù lùa chän nµo kh¸c ngoµi viÖc mua b¸n trªn thÞ tr­êng më tr¸i phiÕu æn ®Þnh tiÒn tÖ do chÝnh m×nh ph¸t hµnh ®Ó bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch. §©y lµ giao dÞch bÊt ®¾c dÜ, cuèi cïng c¸c tÝn hiÖu thÞ tr­êng më bÞ bãp mÐo trë thµnh “ thÞ tr­êng ®ãng”. GÇn ®©y NHTW vµ ChÝnh phñ Hµn Quèc ®· cè g¾ng t¹o ra mét m«i tr­êng thuËn lîi cho thÞ tr­êng më ho¹t ®éng theo ®óng nghÜa th«ng th­êng cña nã. Th©m hôt ng©n s¸ch ®­îc bï ®¾p th«ng qua ph¸t hµnh c«ng tr¸i ChÝnh phñ thay v× sù vay NHTW tr­íc ®©y. ViÖc thay ®æi nµy ®· lµm t¨ng khèi l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n, gãp phÇn ®­a thÞ tr­êng më ®i vµo ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. ë Mü: Mét sè n­íc kh¸c cã thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn, thÞ tr­êng ®èi víi chøng kho¸n ChÝnh phñ tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn ®ßi hái cña NVTTM. NHTW c¸c n­íc nµy thùc hiÖn phÇn lín c¸c NVTTM th«ng qua thÞ tr­êng nµy. Ch¼ng h¹n nh­ ë Mü, thÞ tr­êng chøng kho¸n ChÝnh phñ cã doanh sè giao dÞch b×nh qu©n tíi 100 tû ®« la/ ngµy, ®©y lµ kh¶ n¨ng giao dÞch ë møc ®é réng vµ m¹nh nhÊt thÞ tr­êng tµi chÝnh n­íc Mü, cã thÓ ®¶m ®­¬ng mét khèi l­îng ®¨ng ký giao dÞch rÊt lín víi tÊt c¶ c¸c ng©n hµng, c¸c tæ chøc phi ng©n hµng, c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n vµ c¸c nhµ m«i giíi ... b»ng ®iÖn tho¹i vµ c¸c dÞch vô m¹ng c¸p kÕt nèi gi÷a c¸c giao dÞch viªn vµ c¸c kh¸ch hµng trªn toµn n­íc Mü. D­íi ®©y, sè liÖu cña Côc dù tr÷ liªn bang Mü sÏ cho ta thÊy chøng kho¸n lo¹i nµo ®­îc mua b¸n trªn thÞ tr­êng më ? §ã lµ tÝn phiÕu kho b¹c cã thêi h¹n thanh to¸n d­íi 1 n¨m, thêi h¹n b×nh qu©n theo danh môc cña liªn bang lµ 3 n¨m ®èi víi c¸c tr¸i phiÕu kho b¹c vµ 5 n¨m ®èi víi tÊt c¶ c¸c chøng kho¸n kho b¹c kh¸c ®ang ®­îc sö dông ®Ó bu«n b¸n. C¸c chøng kho¸n kho b¹c trªn 10 n¨m còng ®­îc sö dông ®Ó giao dÞch v× c¸c chøng kho¸n nµy cã tÝnh thanh kho¶n cao trªn thÞ tr­êng vèn, ®­îc l­u gi÷ ë dù tr÷ liªn bang, ë c¸c ng©n hµng, trong c¸c hé gia ®×nh vµ ë n­íc ngoµi, nãi c¸ch kh¸c chóng ®¸p øng ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn ®ßi hái cña thÞ tr­êng më. Sè d­ tµi kho¶n chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng më (§¬n vÞ: tû USD) Thêi h¹n Chøng kho¸n kho b¹c CK c¸c c¬ quan liªn bang Tæng sè D­íi 1 n¨m` 209,5 1,8 211,3 Tõ 1- 5 n¨m 83,7 1,8 85,5 Tõ 5- 10 n¨m 25,3 0,6 25,9 H¬n 10 n¨m 33,1 0,0 33,1 Tæng céng 351,6 4,2 355,8 Gi¸ trÞ giao dÞch trªn thÞ tr­êng më Côc dù tr÷ liªn bang Mü (§¬n vÞ: tû USD) H×nh thøc giao dÞch 1990 1991 1992 1993 Mua h¼n 25,2 31,4 34,1 36,9 B¸n h¼n 7,6 1 1,6 0 Hîp ®ång mua l¹i 189,9 508,7 533,3 627,6 B¸n- mua ®¶o ng­îc 48,3 75,3 28,6 10,9 Ch­¬ng II. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng më vµ nh÷ng gi¶i ph¸p 1.Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña NVTTM t¹i ViÖt nam trong thêi gian qua: §¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më : Sau mét thêi gian nghiªn cøu kinh nghiÖm Quèc tÕ, chuÈn bÞ ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt, c¸ch ®©y h¬n ba n¨m, ngµy 12/7/2000, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt nam ®· chÝnh thøc ®­a c«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµo ho¹t ®éng. ViÖc thùc hiÖn nghiÖp vô nµy ®¸nh dÊu mét sù chuyÓn biÕn quan träng trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh tiÒn tÖ cña NHNN, tõ sö dông c«ng cô trùc tiÕp sang sö dông c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp, phï hîp víi th«ng lÖ Quèc tÕ. Trong n¨m 2000, NHNN chñ yÕu ¸p dông ph­¬ng thøc ®Êu thÇu l·i suÊt, chØ duy nhÊt cã 4 phiªn giao dÞch ®Çu tiªn lµ ¸p dông ph­¬ng thøc ®Êu thÇu khèi l­îng. Trong thêi gian nµy, l·i suÊt ®¨ng ký giao ®éng thÊp nhÊt ë møc 4,00%/ n¨m ®Õn møc cao nhÊt 5,58%/ n¨m. Nh×n chung l·i suÊt nµy ®· ph¶n ¸nh ®­îc diÔn biÕn t×nh h×nh l·i suÊt cña thÞ tr­êng trong thêi gian ®ã. NHNN ®· tiÕn hµnh b¸n tÝn phiÕu NHNN ®Ó hót vèn kh¶ dông d­ thõa, ®ång thêi tõ ®ã cã thÓ t¹o thªm hµng ho¸ cho ho¹t ®éng cña NVTTM vµ còng gióp c¸c Ng©n hµng cã ®iÒu kiÖn ®Ó tËp d­ît tham gia ®Çy ®ñ c¸c h×nh thøc giao dÞch cña NVTTM ( cô thÓ th¸ng 8/2000 trong 3 phiªn giao dÞch, NHNN ®· b¸n ®­îc h¼n 550 tû ®ång, ®¹t kÕt qu¶ 100% cuèi th¸ng 2 vµ ®Çu th¸ng 3 n¨m 2001 tiÕn hµnh liªn tôc 4 phiªn giao dÞch víi h×nh thøc b¸n h¼n víi tæng khèi l­îng lµ 470 tû ®ång). Tõ th¸ng 7/2000 ®Õn th¸ng 12/2001, NHNN ®· tæ chøc ®­îc 64 phiªn ®Êu thÇu NVTTM, víi tæng doanh sè giao dÞch lµ 5.636 tû ®ång; trong ®ã cã 24 phiªn trùc hiÖn ®Êu thÇu l·i suÊt, 40 phiªn thùc hiÖn ®Êu thÇu khèi l­îng. NÕu tÝnh riªng n¨m 2001, NHNN ®· tæ chøc ®­îc 48 phiªn giao dÞch thÞ tr­êng më, víi tæng khèi l­îng vèn chÝnh thøc giao dÞch mua b¸n lµ 3.833,81 tû ®ång, b¸n h¼n 470,0 tû ®ång, b¸n cã kú h¹n 150 tû ®ång vµ mua h¼n 60 tû ®ång. Trong n¨m 2002, bµng c¸ch tiÕp tôc duy tr× 2 ph­¬ng thøc giao dÞch lµ mua cã kú h¹n vµ b¸n h¼n, NHNN ®· tæ chøc ®­îc 85 phiªn thÞ tr­êng më, víi tæng khèi l­¬ng giao dÞch 9.145,53 tû ®ång, b»ng 232,48% so víi n¨m 2001. Th«ng qua ®ã NHNN cung øng thªm vèn cho nÒn kinh tÕ, hoÆc rót bít tiÒn tõ l­u th«ng vÒ, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c NHTM tham gia cã hiÖu qu¶ thÞ tr­êng ®Êu thÇu tÝn phiÕu kho b¹c. Cô thÓ th«ng qua 57 phiªn giao dÞch theo ph­¬ng thøc mua cã kú h¹n, NHNN ®· cung øng 7.245,53 tû ®ång vèn cho NHTM. Th«ng qua 28 phiªn giao dÞch theo ph­¬ng htøc b¸n h¼n, NHNN ®· thu hót vÒ 1.900 tû ®ång vèn. L·i suÊt tróng thÇu trªn thÞ tr­êng më b×nh qu©n khi mua vµo lµ 4,9%/n¨m vµ l·i suÊt tróng thÇu b¸n ra lµ 4,7%/ n¨m. T¹o ®iÒu kiÖn gi¶m l·i suÊt cho vay cña c¸c NHTM ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vµ kh¸ch hµng. Trong n¨m 2003, b»ng c¸ch tiÕp tôc duy tr× 2 ph­¬ng thøc giao dÞch lµ mua cã kú h¹n vµ b¸n h¼n, tÝnh ®Õn ngµy 16-12-2003, NHNN ®· tæ chøc ®­îc 102 phiªn giao dÞch thÞ tr­êng më, víi tæng khèi l­îng tróng thÇu ­íc tÝnh lµ 16.740 tû ®ång, trong ®ã khèi l­îng giÊy tê cã gi¸ NHNN mua h¼n ­íc tÝnh lµ 9.500 tû ®ång, b¸n h¼n lµ 7.240 tû ®ång. Tøc lµ th«ng qua thÞ tr­êng nµy trong n¨m 2003, NHNN ®· cung øng gÇn 8.000 tû ®ång cho c¸c NHTM; t¨ng ®¸ng kÓ so víi n¨m 2002 vµ n¨m 2001,... Xu h­íng ®ã mét mÆt NVTTM thùc sù cã hiÖu qu¶ trong viÖc t¸c ®éng vµo vèn kh¶ dông cña NHNN, chñ ®éng thu hót tiÒn vÒ hoÆc b¬m tiÒn ra l­u th«ng trªn c¬ së cung cÇu vèn cña thÞ tr­êng; mÆt kh¸c còng chøng tá thÞ tr­êng më hÊp dÉn ®èi víi c¸c NHTM. T¸c ®éng tÝch cùc lµm gi¶m nhiÖt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. L·i suÊt trªn thÞ tr­êng më trong thêi gian qua gi¶m dÇn ph¶n ¸nh diÔn biÕn l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ l·i suÊt ng¾n h¹n trong nÒn kinh tÕ. L·i suÊt trªn thÞ tr­êng më còng gi¶m dÇn ph¶n ¸nh diÔn biÕn l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ trong suèt c¶ n¨m 2003, ph¶n ¸nh s¸t l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ. Th«ng qua ph­¬ng thøc xÐt thÇu riªng lÎ, trong phiªn giao dÞch th¸ng 1/ 2003 l·i suÊt tróng thÇu xoay quanh møc 4,8%- 5%/ n¨m, th¸ng 2/2003 xoay quanh møc 4,6%- 4,8%/ n¨m th× c¸c phiªn giao dÞch trong th¸ng 11/2003 l·i suÊt tróng thÇu cña thÞ tr­êng më gi¶m xuèng chØ cßn 2,3%- 2,7%/ n¨m. Trong nöa ®Çu th¸ng 12/2003 th× t¨ng lªn, ®¹t møc 3,5%-3,8%/ n¨m trong phiªn giao dÞch thø 102 ngµy 16/12/2003. §iÒu ®ã chøng tá c¸c NHTM ®ang linh ho¹t sö dông vèn kh¶ dông cña m×nh. §©y còng lµ c¬ së ®Ó cho l·i suÊt huy ®éng vèn cã kú h¹n ng¾n gi¶m xuèng møc thÊp. §ång thêi thùc tÕ vËn hµnh nghiªp vô thÞ tr­êng më trong n¨m 2003 tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh, tõ th¸ng 6/2002 khi chuyÓn sang thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn §ång ViÖt nam, th× cïng víi l·i suÊt ®Êu thÇu tÝn phiÕu Kho b¹c Nhµ n­íc, l·i suÊt t¸i cÊp vèn, l·i suÊt chiÕt khÊu, l·i suÊt nghiÖp vô Swap gi÷a NHNN vµ TCTD, ®iÒu chØnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, l·i suÊt NVTTM ®· cã t¸c ®éng tÝch cùc vµo l·i suÊt cña c¸c TCTD giao dÞch víi kh¸ch hµng. C¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ®­îc giao dÞch trªn thÞ tr­êng më trong n¨m 2003 ®Òu cã thêi h¹n ng¾n. Giao dÞch trong quý I thêi h¹n cßn l¹i cña giÊy tê cã gi¸ lµ tõ 15 ngµy ®Õn 60 ngµy, quý II lµ tõ 15 ngµy ®Õn 91 ngµy, tõ cuèi th¸ng 5 ®Õn gi÷a th¸ng 7 phÇn lín lµ 91 ngµy, tõ cuèi th¸ng 7 ®Õn th¸ng 12/2003 lµ 30 ngµy ®Õn 60 ngµy. LuËt NHNN ViÖt nam söa ®æi ®­îc kú häp Quèc héi th«ng qua ngµy 16-6-2003 võa qua, ®· cho phÐp c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ dµi h¹n cßn thêi h¹n ng¾n ®­îc giao dÞch trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Theo quy ®Þnh cña néi dung söa ®æi, bæ sung LuËt NHNN võa ®­îc c«ng bè th× thÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ thÞ tr­êng vèn ng¾n h¹n, n¬i mua, b¸n ng¾n h¹n c¸c giÊy tê cã gi¸, bao gåm tÝn phiÕu Kho b¹c, chøng chØ tiÒn göi, tÝn phiÕu NHNN vµ c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ kh¸c trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ Quèc gia. Ngoµi ra viÖc mua b¸n ng¾n h¹n lµ viÖc mua b¸n cã kú h¹n kh«ng qu¸ mét n¨m c¸c giÊy tê cã gi¸; trong ®ã bao gåm c¶ c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ cã thêi h¹n trªn mét n¨m nh­ng cßn thêi h¹n thanh to¸n d­íi mét n¨m ®­îc phÐp giao dÞch mua b¸n trªn thÞ tr­êng më víi NHNN. §©y lµ mét d¹ng cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ mµ th«ng qua ®ã NHNN t¸c ®éng vµo t×nh h×nh vèn kh¶ dông cña c¸c NHTM, t¸c ®éng vµo l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ, thùc hiÖn môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú. Trong n¨m 2003, c¸c NHTM ®Çu t­ khèi l­îng vèn kh¸ lín, ­íc tÝnh kho¶ng gÇn 7.000 tû ®ång vµo c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ cã thêi h¹n trªn mét n¨m, ®ã lµ tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, tr¸i phiÕu ®« thÞ, tr¸i phiÕu dÇu khÝ, c«ng tr¸i gi¸o dôc vµ kho¶ng trªn 15.000 tû ®ång tÝn phiÕu Kho b¹c cã thêi h¹n d­íi mét n¨m. Do ®ã tíi ®©y, khèi l­îng vµ tæng gi¸ trÞ giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n vµ cßn thêi h¹n ng¾n cã ®iÒu kiÖn giao dÞch tren thÞ tr­êng më lµ rÊt lín. Tãm l¹i lµ trong thêi gian qua NVTTM ®· thÓ hiÖn b»ng ho¹t ®éng tÝch cùc cña m×nh ®èi víi c«ng viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ Quèc gia cña Nhµ n­íc. 1.2. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc sau 3 n¨m triÓn khai NVTTM t¹i ViÖt nam: Qua h¬n ba n¨m triÓn khai thùc hiÖn, NVTTM ®· ho¹t ®éng æn ®Þnh cã thÓ kh¼ng ®ÞnhNHNN ®· thu ®­îc thµnh c«ng b­íc ®Çu trong viÖc ®­a mét c«ng cô míi vµo ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, nh»m t¸c ®éng tíi vèn kh¶ dông cña c¸c Tæ chøc tÝn dông. §Õn nay ®· cã 22 Tæ chøc tÝn dông ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn lµ thµnh viªn nghiÖp vô thÞ tr­êng më, t¨ng thªm 4 thµnh viªn so víi khi míi thµnh lËp; trong ®ã cã 4 Ng©n hµng Th­¬ng m¹i Nhµ n­íc, 10 Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn, 1 Ng©n hµng liªn doanh, 5 chi nh¸nh Ng©n hµng n­íc ngoµi, 1 c«ng ty tµi chÝnh vµ Quü tÝn dông Trung ­¬ng. Quy m« doanh sè ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng më ngµy cµng t¨ng thÓ hiÖn sù sù ph¸t triÓn triÓn æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cña nghiÖp vô míi nµy, ®­îc thÓ hiÖn cô thÓ ë b¶ng sè liÖu sau: §¬n vÞ: tû ®ång ChØ tiªu 6 th¸ng cuèi n¨m 2000 N¨m 2001 N¨m 2002 102 phiªn 2003 (®Õn16.12.03) Tæng céng 1. Doanh sè ho¹t ®éng 1.903,5 3.933,8 9.145,53 16.740* 31.722,83 - NHNN mua 1.353,5 3.313,8 7.245,53 9.500* 21.412,83 - NHNN b¸n 550 620 1.900 7.240 10.310 2. Sè phiªn giao dÞch 17 48 85 102 252 (* Sè liÖu ­íc tÝnh) Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· ®­a vµo sö dông thµnh c«ng mét c«ng cô gi¸n tiÕp trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ ®· dÇn cñng cè thªm vÞ trÝ qu¶n lý cña m×nh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay vµ trong quan hÖ quèc tÕ, ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ b­íc ®Çu kh¸ khÝch lÖ nh­: - Ho¹t ®éng nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®· gãp phÇn t¸c ®éng vµo vèn kh¶ dông cña c¸c tæ chøc tÝn dông tõ ®ã gãp phÇn thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô mµ Ng©n hµng Nhµ n­íc ®Æt ra, æn ®Þnh thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng Ng©n hµng. - B»ng c¸ch “ b¬m tiÒn” ra l­u th«ng qua nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®· gãp phÇn thóc ®Èy s¶n suÊt, n©ng cao søc mua cña x· héi vµ thùc hiÖn ®óng môc tiªu kÝch cÇu cña ChÝnh phñ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ cã dÊu hiÖu gi¶m ph¸t trong thêi gian qua. - C¸c v¨n b¶n ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më phï hîp víi thùc tiÔn cña ViÖt nam. ViÖc l¾p ®¹t c¸c trang thiÕt bÞ, thiÕt kÕ ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm phôc vô cho ho¹t ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®· ®­îc thùc hiÖn khÈn tr­¬ng, cã hiÖu qu¶ vµ ®¹t ®­îc kÕt qu¶ tèt, tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c giao dÞch cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më diÔn ra tr«i ch¶y, ®¶m b¶o ®óng quy chÕ, quy tr×nh vµ an toµn. - C«ng t¸c ®iÒu hµnh, tæ chøc thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më lu«n thùc hiÖn ®óng quy ®Þnh, vµ ®· dÇn b¸m s¸t ®­îc t×nh h×nh diÔn biÕn thÞ tr­êng vÒ vèn kh¶ dông vµ l·i suÊt. MÆc dï lµ mét c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch hoµn toµn míi ë ViÖt nam nh­ng NVTTM ®· thu hót ®­îc kh¸ ®«ng ®¶o c¸c thµnh viªn tham gia. Th«ng qua viÖc tham gia NVTTM c¸c thµnh viªn ®· sö dông nguån vèn cña m×nh mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ linh ho¹t h¬n trong ®iÒu kiÖn thùc tiÔn cña nÒn kinh tÕ. Doanh sè ho¹t ®éng cña NVTTM kh«ng ngõng t¨ng lªn, thÓ hiÖn tÝnh ­u viÖt cña thÞ tr­êng nµy trong viÖc sö dung nguån vèn cña c¸c Tæ chøc tÝn dông. Nh­ vËy qua mét thêi gian ho¹t ®éng, viÖc ¸p dông nghiÖp vô thÞ tr­êng më cña NHNN lu«n tá ra lµ mét c«ng cô cã hiÖu qu¶ cao trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 2. Nh÷ng tån t¹i vµ h¹n chÕ trong viÖc thùc hiÖn NVTTM hiÖn nay t¹i ViÖt nam: Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· thùc hiÖn viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ b»ng c«ng cô gi¸n tiÕp nghiÖp vô thÞ tr­êng më t­¬ng ®èi linh ho¹t, ®· ®¸p øng ®­îc phÇn nµo ®ã nhu cÇu vÒ vèn kh¶ dông còng nh­ gi¶i quyÕt ®­îc mét phÇn l­îng vèn kh¶ dông d­ thõa trong mét sè thêi kú. C¸c c«ng cô vµ h×nh thøc thùc hiÖn còng ®· ®­îc ¸p dông, t­¬ng ®èi thµnh c«ng nh­: ®Êu thÇu l·i suÊt, ®Êu thÇu khèi l­îng, xÐt khèi l­îng ®Êu thÇu theo ph­¬ng ph¸p tÝnh l·i suÊt riªng lÎ v.v... Tuy nhiªn, do cßn h¹n chÕ c¶ vÒ c¬ së vËt chÊt, tr×nh ®é c¸n bé, sù ®¬n s¬ cña thÞ tr­êng tµi chÝnh còng nh­ khèi l­îng giÊy tê cã gi¸ do c¸c thµnh viªn n¾m gi÷... nªn t¸c ®éng can thiÖp cña Ng©n hµng Nhµ n­íc th«ng qua NVTTM vÉn cßn rÊt h¹n chÕ. Cô thÓ, cã nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n vµ cßn tån t¹i nh­ sau: Ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng më ch­a thùc sù s«i ®éng. ThÓ hiÖn lµ sè l­îng thµnh viªn tham ra thÞ tr­êng cßn qu¸ Ýt, cô thÓ trong mçi phiªn giao dÞch NVTTM chØ cã tõ 1 ®Õn 4 thµnh viªn tham gia, chiÕm tû lÖ t­¬ng ®èi thÊp(15%) so víi tæng sè c¸c thµnh viªn tham gia NVTTM vµ chiÕm tû lÖ nhá trong tæng sè Tæ chøc tÝn dông. C¸c thµnh viªn tham gia chñ yÕu lµ c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i Nhµ n­íc (do l­îng hµng ho¸ chñ yÕu ®Òu tËp trung vµo c¸c Ng©n hµng nµy, hä n¾m gi÷ tíi h¬n 70% TÝn phiÕu kho b¹c vµ TÝn phiÕu Nhµ n­íc). Cßn c¸c Tæ chøc tÝn dông kh¸c nh×n chung kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn c¹nh tranh t¹i c¸c phiªn ®Êu thÇu trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp. Do vËy trong c¸c phiªn giao dÞch cña thÞ tr­êng më gÇn ®©y hÇu nh­ kh«ng cã mét Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn nµo tham gia. VÒ hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng më cßn nghÌo nµn, còng chØ míi cã c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n míi ®­îc mua b¸n trªn thÞ tr­êng, song cho ®Õn nay chØ cã tÝn phiÕu kho b¹c vµ tÝn phiÕu Ng©n hµng Nhµ n­íc ®­îc mua b¸n. TÝn phiÕu NHNN ®­îc mua b¸n nhiÒu nhÊt víi sè l­îng 1.070 tû/1448,500 tû ®ång. TÝn phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc chØ cã 378,500 tû ®ång nÕu tÝnh theo gi¸ trÞ khi ®Õn h¹n thanh to¸n. V× nh÷ng giÊy tê cã gi¸ nµy chØ tËp trung vµo Tæ chøc tÝn dông cã quy m« lín nªn ®· h¹n chÕ t¸c dông cña c«ng cô nµy. VÒ ph­¬ng thøc giao dÞch, c¸c phiªn giao dÞch võa qua chØ ¸p dông ph­¬ng thøc mua b¸n h¼n víi tÝn phiÕu NHNN, ph­¬ng thøc mua cã kú h¹n ®èi víi tÝn phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc, cßn ph­¬ng thøc b¸n h¼n Ýt ®­îc thùc hiÖn vµ ®Æc biÖt ph­¬ng thøc b¸n cã kú h¹n ch­a ®­îc thùc thi.Thªm n÷a thêi gian giao dÞch mçi tuÇn mét phiªn vµ thêi gian thanh to¸n hiÖn t¹i vÉn ch­a ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu cña c¸c Tæ chøc tÝn dông trong viÖc ®iÒu hoµ vèn cña m×nh. Cã thÓ lÊy dÉn chøng cô thÓ nh­ sau: tÝnh ®Õn cuèi th¸ng 8 n¨m 2001 NHNN ®· thùc hiÖn 41 phiªn ®Êu thÇu NVTTM víi doanh sè 4.313,3 tû ®ång. L­îng vèn giao dÞch th«ng qua thÞ tr­êng nh­ vËy cßn nhá bÐ vµ ch­a cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi l­îng tiÒn cung øng. Lµ do chóng ta ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong viÖc thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më (v× nghiÖp vô nµy míi chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng tõ th¸ng 7 n¨m 2000) mµ ®iÓn h×nh lµ sù thiÕu hôt tiÒn mÆt VN§ trong hÖ thèng Ng©n hµng Th­¬ng m¹i trong thêi gian tr­íc ®©y. §ã lµ th¸ng 7 n¨m 2000, mét lo¹t c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ®· l©m vµo t×nh tr¹ng thiÕu hôt VN§ dÉn ®Õn t©m lý lo ng¹i VN§ mÊt gi¸ khiÕn cho ng­êi göi tiÒn vµo Ng©n hµng kh«ng muèn göi b»ng VN§, c¸c Ng©n hµng còng lóng tóng do kh«ng thÓ huy ®éng ®ñ vèn VN§ ®Ó phôc vô nhu cÇu cho vay b»ng VN§. Trong khi ®ã th× Ng©n hµng Nhµ n­íc còng ch­a cã biÖn ph¸p tÝch cùc g× ®Ó gi¶i quyÕt mµ chØ dïng biÖn ph¸p cung øng tiÒn ra l­u th«ng qua c¸c kªnh mua ngo¹i tÖ, thÞ tr­êng më, nghiÖp vô t¸i cÊp vèn, t¸i chiÕt khÊu nh­ng sè tiÒn cung øng thªm nµy kh«ng nhiÒu h¬n sè tiÒn thu vÒ nªn tæng l­îng tiÒn ®­a vµo l­u th«ng kh«ng t¨ng. §Ó gi¶i quyÕt sù khan hiÕm tiÒn mÆt VN§, NHNN ®· cho phÐp thùc hiÖn nghiÖp vô ho¸n ®æi ngo¹i tÖ (SWAP). Thùc chÊt cña nghiÖp vô nµy nµy lµ viÖc NHNN cho c¸c NHTM vay b»ng VN§ mµ ®¶m b¶o tiÒn vay lµ c¸c l­îng ngo¹i tÖ (USD) cã gi¸ trÞ t­¬ng øng. Nh­ng l·i suÊt tõ viÖc vay vèn nµy l¹i kh¸ cao, l·i suÊt ®èi víi hîp ®ång vay SWAP lµ 1 th¸ng( 30 ngµy) lµ kho¶ng 1% cao h¬n l·i suÊt huy ®éng tõ nh÷ng nguån kh¸c. Céng víi t×nh h×nh tû gi¸ hèi ®o¸i biÕn ®éng trong thêi gian qua th× viÖc sö dông nghiÖp vô nµy ch­a thùc sù lµ biÖn ph¸p cã hiÖu qu¶. Thªm vµo ®ã, nhu cÇu gi÷ tiÒn mÆt ®Ó ®Çu t­ vµo kinh doanh bÊt ®éng s¶n còng lµ mét nguyªn nh©n dÉn tíi sù rót vèn b»ng VN§ ra khái hÖ thèng Ng©n hµng vµ sè tiÒn nµy n»m thô ®éng trong l­u th«ng. Ho¹t ®éng NVTTM lµ mét ho¹t ®éng hoµn toµn míi nªn mét sè Tæ chøc tÝn dông vÉn cßn nhiÒu bì ngì vµ ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm khi tham gia giao dÞch. NVTTM ra ®êi trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ cßn ®ang ë tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp vµ ch­a æn ®Þnh, thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ ch­a ph¸t triÓn, m«i tr­êng ho¹t ®éng cña c¸c Tæ chøc tÝn dông cßn chøa ®ùng nhiÒu rñi ro. Bªn c¹nh ®ã c¸c Tæ chøc tÝn dông còng ch­a quan t©m ®óng møc tíi c«ng t¸c ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé nghiÖp vô trùc tiÕp chuyªn s©u vµo NVTTM vµ viÖc ®Çu t­ trang thiÕt bÞ kü thuËt phôc vô cho nghiÖp vô nµy cßn nhiÒu bÊt cËp. MÆt kh¸c, do c¸c Tæ chøc tÝn dông hiÖn t¹i vÉn chñ yÕu quan t©m ®Õn c¸c nghiÖp vô truyÒn thèng nh­ tÝn dông nªn ch­a cã thãi quen kinh doanh trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ mµ ®iÓn h×nh lµ th«ng qua NVTTM. Ngoµi ra, luËt Ng©n hµng Nhµ n­íc quy ®Þnh chØ cã c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n míi ®­îc giao dÞch trªn thÞ tr­êng më nªn ph¹m vi ho¹t ®éng cña NVTTM ®· bÞ thu hÑp. Thªm vµo ®ã viÖc chØ ®¹o l·i suÊt ®Êu thÇu vµ khèi l­îng giao dÞch trong c¸c phiªn giao dÞch còng ch­a linh ho¹t. Tèc ®é t¨ng tr­ëng cung øng vèn t¹i NVTTM thÊp h¬n so víi nghiÖp vô cho vay cã b¶o ®¶m b»ng c¸c giÊy tê cã gi¸. Vµ ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm hÖ thèng ®Êu thÇu nghiÖp vô thÞ tr­êng më kh«ng tËp trung nªn c¸c thµnh viªn khã sö dông vµ kh«ng tù kh¾c phôc ®­îc. Nh­ vËy, nh÷ng t¸c ®éng vµ hiÖu qu¶ cña NVTTM tíi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ch­a s©u réng vµ thiÕt thùc, viÖc thùc hiÖn nghiÖp vô nµy lµ kh«ng dÔ dµng vµ cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. 3. Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng nghiÖp vô thÞ tr­êng më ë n­íc ta: 3.1. Lµm thÕ nµo ®Ó kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i trªn ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ t¸c ®éng cña NVTTM tíi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Thø nhÊt NVTTM thùc chÊt lµ ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Trung ­ong trªn thÞ tr­êng më ®Ó t¸c ®éng tíi l­îng tiÒn cung øng trong tõng thêi kú. ë giai ®o¹n ®Çu, thµnh viªn thÞ tr­êng më lµ c¸c TCTD lµ phï hîp. Tuy nhiªn, c¸c tæ chøc nµy hiÖn nay ch­a thùc sù cÇn ®Õn thÞ tr­êng më ®Ó ®iÒu tiÕt vèn kh¶ dông cña m×nh vµ NHNN còng ch­a cã biÖn ph¸p tÝch cùc chØ huy nghiÖp vô nµy. Mét trong c¸c ®iÒu kiÖn tham gia NVTTM lµ c¸c thµnh viªn ph¶i cã giÊy tê cã gi¸ ®Ó b¸n vµ chñ ®éng ®­îc vèn kh¶ dông cña m×nh. Nh­ng c¸c TCTD ch­a ®Çu t­ nhiÒu vµo giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n do nhiÒu nguyªn nh©n vµ thùc ra hä vÉn thiÕu sù b×nh ®¼ng trong kinh doanh. Trong khi ®ã, c¸c NHTM quèc doanh ®­îc vay theo chØ ®Þnh nªn cã nhiÒu lîi thÕ trong giao dÞch trªn thÞ tr­êng Më ®­îc vay víi gi¸ rÎ ®Ó mua giÊy tê cã gi¸ cã l·i suÊt lîi h¬n. Cßn c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn, ng©n hµng liªn doanh, quü tÝn dông Ýt cã ®­îc ­u thÕ nµy. §iÒu nµy kh«ng kÝch cÇu tÝn dông, t¹o ra sù ph©n biÖt ®¸ng kÓ trªn thÞ tr­êng. Nh­ vËy, ®Ó cho c¸c TCTD ngoµi quèc doanh tham gia NVTTM mét c¸ch thùc sù th× NHNN ph¶i t¹o cho hä mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng, tøc lµ gi¶m cho vay theo chØ ®Þnh, ph©n biÖt râ tÝn dông chÝnh s¸ch vµ tÝn dông th­¬ng m¹i. Ngoµi ra cÇn ph¶i tuyªn truyÒn th­êng xuyªn s©u réng cho c¸c TCTD vÒ nghiÖp vô nµy. Thø hai t¹o hµng ho¸ cho NVTTM. Mét trong nh÷ng tån t¹i t¹o ra sù ®¬n ®iÖu cña NVTTM võa qua lµ sù khan hiÕm hµng ho¸. Theo quy ®Þnh hiÖn nay, chØ nh÷ng giÊy tê cã gi¸ nh­ tÝn phiÕu kho b¹c, tÝn phiÕu NHNN, chøng chØ tiÒn göi vµ c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c ®­îc giao dÞch ë thÞ tr­êng. Quy ®Þnh nµy ®· lµm gi¶m kh¶ n¨ng vµ ph¹m vi mua b¸n cña c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ kh¸c hiÖn cã ë ViÖt nam nh­ tr¸i phiÕu trung vµ dµi h¹n... trªn thÞ tr­êng më khi mµ thêi gian ®¸o h¹n cña chóng cßn d­íi mét n¨m. Tuy kh«ng ph¶i lµ nhiÒu, nh­ng c¸c lo¹i tr¸i phiÕu hiÖn cã thÓ giao dÞch trªn thÞ tr­êng më kh«ng ph¶i lµ Ýt. Riªng tÝn phiÕu kho b¹c( thêi h¹n d­íi 1 n¨m) vµ tr¸i phiÕu kho b¹c(thêi h¹n 1 n¨m) tõ th¸ng 6/1995 ®Õn th¸ng 9/ 2000 ®­îc ®Êu thÇu qua NHNN víi 39 ®ît ®Êu thÇu lµ 15.282,8 tû ®ång, trong ®ã 11.126,7 tû ®ång lµ tr¸i phiÕu kho b¹c vµ 4.156,1 tû ®ång lµ tÝn phiÕu. NÕu ®­îc phÐp giao dÞch th× lo¹i tr¸i phiÕu kho b¹c nµy sÏ lµ mét lo¹i hµng ho¸ tèt cho thÞ tr­êng më. Ngoµi ra, c¸c lo¹i tr¸i phiÕu ng©n hµng, tr¸i phiÕu c«ng ty... ®· ph¸t hµnh nh­: tr¸i phiÕu Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn ViÖt nam, tr¸i phiÕu chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng nÕu cßn thêi h¹n d­íi 1 n¨m còng nªn ®­îc chÊp nhËn ë thÞ tr­êng më. ViÖc sö dông tÝn phiÕu NHNN chØ lµ gi¶i ph¸p trong thêi kú ®Çu vµ kh«ng thÓ l¹m dông, cßn lo¹i hµng ho¸ cÇn cho thÞ tr­êng më lµ th­¬ng phiÕu th× cho tíi nay ch­a phæ biÕn. ViÖc ph¸t hµnh tÝn phiÕu kho b¹c vÉn ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn, vÊn ®Ò lµ t¹o ra thÞ tr­êng thø cÊp cho lo¹i hµng ho¸ nµy. Râ rµng lµ sù khan hiÕm ®ång thêi vÒ hµng ho¸ gi÷a thÞ tr­êng më vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· lµm cho hai thÞ tr­êng nµy kh«ng thÓ hiÖn ®óng b¶n chÊt vèn cã cña nã. Tuy nhiªn, nÕu nh­ NVTTM ®­îc phÐp sö dông c¸c tr¸i phiÕu kho b¹c ®· ph¸t hµnh khi chóng cßn thêi gian ®¸o h¹n ng¾n th× lu©n chuyÓn vèn sÏ dÔ dµng h¬n. Thø ba ph­¬ng thøc giao dÞch phï hîp nhÊt víi NVTTM lµ mua b¸n cã kú h¹n, mµ Ng©n hµng Trung ­¬ng lµ ng­êi chñ ®éng quyÕt ®Þnh mua b¸n víi sè l­îng bao nhiªu, thêi gian nµo, theo ph­¬ng thøc nµo lµ tuú theo yªu cÇu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú. V× vËy, NVTTM cÇn ph¸t huy tÝnh linh ho¹t cao trong thùc tÕ sö dông, mµ ph­¬ng thøc mua b¸n h¼n chØ phï hîp víi giai ®o¹n ®Çu. Bªn c¹nh ®ã theo quy chÕ NVTTM, NHTW cã thÓ thùc hiÖn ®Êu thÇu khèi l­îng hoÆc ®Êu thÇu l·i suÊt. ViÖc ®Êu thÇu khèi l­îng x¶y ra khi l·i suÊt cè ®Þnh ®­îc tÝnh to¸n vµ chØ ®¹o, cßn ®Êu thÇu l·i suÊt sÏ x¸c ®Þnh l·i suÊt tróng thÇu t¹i ®iÓm mµ khèi l­îng tiÒn cÇn b¬m vµo hay rót ra khái l­u th«ng ®¹t ®­îc. ChÝnh c¸c møc l·i suÊt nµy sÏ quyÕt ®Þnh gi¸ cña giÊy tê cã gi¸ trªn thÞ tr­êng më. §Ó khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc tÝn dông tham gia NVTTM, trong giai ®o¹n ®Çu, NHNN cÇn kÕt hîp c¶ hai h×nh thøc ®Êu thÇu nµy. Thø t­ hoµn thiÖn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. ThÞ tr­êng Më vµ NVTTM chØ thùc sù h÷u hiÖu trªn c¬ së thÞ tr­êng liªn ng©n hµng ph¸t triÓn. Trong lÞch sö, thÞ tr­êng liªn ng©n hµng ho¹t ®éng tr­íc khi thÞ tr­êng Më ho¹t ®éng. ¥ ViÖt nam, thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng cã vai trß kh¸ lín trong lu©n chuyÓn vèn ngo¹i tÖ, x¸c ®Þnh vµ ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i. Song hiÖn nay, thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng gÇn nh­ ®ãng b¨ng, ®iÒu nµy ®· lµm gi¶m ®¸ng kÓ kh¶ n¨ng qu¶n lý cña NHNN. V× vËy, viÖc hoµn thiÖn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng cÇn ph¶i ®­îc xem lµ c¬ së cho c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña NHNN trong bèi c¶nh thÞ tr­êng tµi chÝnh ®· thiÕt lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng. 3.2 Nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ: §Ó tõng b­íc æn ®Þnh vµ ®­a vµo ho¹t ®éng NVTTM thµnh c«ng cô chñ ®¹o trong viÖc thù hiÖn môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, cÇn thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ sau: - NHNN cÇn sím tr×nh Quèc héi vÒ viÖc söa LuËt NHNN theo h­íng cho phÐp c¸c chøng kho¸n dµi h¹n (thêi h¹n tõ mét n¨m trë lªn) ®­îc giao dÞch t¹i thÞ tr­êng tiÒn tÖ nãi chung vµ thÞ tr­êng Më nãi riªng. CÇn sím ban hµnh c¸c v¨n b¶n d­íi luËt ®Ó LuËt söa ®æi nhanh chãng ®i vµo cuéc sèng vµ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho thêi gian tíi ®©y hµng ho¸ cña thÞ tr­êng më sÏ ®a d¹ng, phong phó h¬n. - ViÖc cung øng thªm tiÒn ra l­u th«ng còng nh­ rót bít tiÒn vÒ cña NHNN th«ng qua thÞ tr­êng nµy cÇn ®­îc thùc hiÖn linh ho¹t h¬n n÷a, ®¸p øng tèt nhu cÇu vèn cho nÒn kinh tÕ còng nh­ t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt trªn thÞ tr­êng. Thªm n÷a NHNN còng nªn hoµn thiÖn h¬n n÷a c¸c kh©u kü thuËt, tæ chøc,... ®Ó thu hót c¸c NHTM cæ phÇn tham gia thÞ tr­êng. Vµ l·i suÊt trong c¸c phiªn ®Êu thÇu còng cÇn linh ho¹t h¬n n÷a ®Ó nã cã thÓ t¸c ®éng cã hiÖu qu¶ vµo l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ. - TiÕp tôc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ ch­¬ng tr×nh c¬ cÊu l¹i tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c NHTM nh»m n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh vµ tÝn nhiÖm trong viÖc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô ng©n hµng ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. - Thóc ®Èy ho¹t ®éng cña c¸c thÞ tr­êng nh­: thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng, thÞ tr­êng ®Êu thÇu TÝn phiÕu kho b¹c vµ thÞ tr­êng mua b¸n l¹i c¸c giÊy tê cã gi¸ gi÷a TCTD víi TCTD, gi÷a TCTD víi kh¸ch hµng nh»m t¹o ®éng lùc thóc ®Èy ho¹t ®éng thÞ tr­êng më ngµy cµng ph¸t triÓn. - Bªn c¹nh ®ã, NHNN nªn tæ chøc ®i kh¶o s¸t kinh nghiÖm mét sè n­íc thµnh c«ng trong viÖc vËn hµnh NVTTM, víi sù tham gia cña c¸c NHTM cæ phÇn ®Ó hä cã thªm thùc tÕ trong viÖc linh ho¹t vèn kh¶ dông, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. - Ngoµi ra, NHNN vµ c¸c TCTD cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ thiÕt thùc ®Ó ¸p dông cho t­¬ng lai nh»m gãp phÇn n©ng cao viÖc thùc hiÖn NVTTM nh­ sau: §èi víi c¸c Tæ chøc tÝn dông: Thø nhÊt lµ më réng c¸c lo¹i h×nh kinh doanh, dÞch vô nh­ ®Çu t­ tÝn, tr¸i phiÕu ChÝnh phñ trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp, t¹o hµng ho¸ cho c¸c giao dÞch víi NHNN. Thø hai lµ hoµn chØnh c¸c quy ®Þnh vÒ thÞ tr­êng mua b¸n l¹i tÝn phiÕu gi÷a Tæ chøc tÝn dông víi kh¸ch hµng vµ ®­a thÞ tr­êng nµy vµo ho¹t ®éng, nh»m sö dông linh ho¹t vµ hiÖu qu¶ nguån vèn kinh doanh. Thø ba lµ quan t©m vµ t¹o ®iÒu kiÖn trong viÖc ®µo t¹o c¸n bé, n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô ®Ó cã ®ñ kh¶ n¨ng dù b¸o vèn kh¶ dông cña ®¬n vÞ vµ ph©n tÝch ®­a ra quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c cho tõng giao dÞch t¹i NVTTM. §ång thêi trang bÞ bæ sung c¬ së vËt chÊt, b¶o ®¶m ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn giao dÞch thÞ tr­êng më thuËn lîi chÝnh x¸c. §èi víi Ng©n hµng Nhµ n­íc: Thø nhÊt : Rµ so¸t vµ hoµn chØnh c¸c c¬ chÕ, quy chÕ lµm c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng nãi chung vµ NVTTM nãi riªng cho phï hîp víi diÔn biÕn vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi trong tõng thêi kú nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c TCTD tham gia. Thø hai: Trªn c¬ së duy tr× c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ nh­ tÝn phiÕu Kho b¹c, tÝn phiÕu NHNN lµ hµng ho¸ cho c¸c phiªn giao dÞch t¹i NVTTM, tõng b­íc më réng vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c nh­: tÝn phiÕu, kú phiÕu cña NHTM Nhµ n­íc. Thø ba: Tõng b­íc n©ng cao chÊt l­îng dù b¸o, ®iÒu hµnh thÞ tr­êng trªn c¬ së n©ng cao chÊt l­îng dù b¸o, c¶i tiÕn chÕ ®é cung cÊp th«ng tin trong vµ ngoµi ngµnh (sù phèi hîp chÆt chÏ cña c¸c ®¬n vÞ NHNN, c¸c TCTD, c¸n bé, ngµnh cã liªn quan). Thø t­: §iÒu hµnh c¸c c«ng cô kh¸c cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó ho¹t ®éng NVTTM thÓ hiÖn tÝnh næi tréi h¬n h¼n vÒ mÆt hiÖu qu¶ kinh tÕ trªn thÞ tr­êng. Phèi kÕt hîp trong viÖc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng NVTTM vµ c¸c nghiÖp vô kh¸c nh­ chiÕt khÊu giÊy tê ng¾n h¹n víi c¸c ng©n hµng, cho vay cÇm cè b»ng giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n, ho¸n ®æi ngo¹i tÖ... ®Ó thùc hiÖn tèt môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. KÕt luËn Th«ng qua thÞ tr­êng më, Ng©n hµng Nhµ n­íc cã thÓ kiÓm so¸t chÆt chÏ khèi l­îng nghiÖp vô thÞ tr­êng më – t¸c nh©n ¶nh h­ëng trùc tiÕp lªn c¬ sè tiÒn tÖ, vµ quan träng h¬n c¶ lµ môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®­îc ®iÒu hµnh linh ho¹t, chÝnh x¸c, cã hiÖu qu¶. Tuy cßn cã mét sè vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong viÖc sö dông NghiÖp vô thÞ tr­êng më nh­ng nghiÖp vô nµy vÉn cã hiÖu qu¶ vµ cã vai trß quan träng ®èi víi Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam, ®ång thêi nghiÖp vô nµy trá thµnh mét c«ng cô chñ yÕu cña Ng©n hµng Nhµ n­íc trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ Quèc gia t¹i ViÖt Nam. TiÓu luËn ®· ®Ò cËp ®­îc thùc tr¹ng ho¹t ®éng còng nh­ mét sè gi¶i ph¸p cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më t¹i ViÖt Nam trong thêi gian qua. Qua ®ã cã thÓ ®¸nh gi¸ cã hiÖu qu¶ viÖc ¸p dông NghiÖp vô thÞ tr­êng më cña Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ tõ ®ã thÊy ®­îc tÇm quan träng cña NVTTM ®èi víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nãi riªng, ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung. B¶n th©n tiÓu luËn cña em cßn nhiÒu h¹n chÕ, lêi v¨n ch­a m¹ch l¹c... em rÊt mong sù ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« vÒ bµi tiÓu luËn cña em, ®Ó em cã thÓ rót kinh nghiÖm trong nh÷ng bµi viÕt sau. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Sinh viªn: NguyÔn Ph­¬ng Th¶o Tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh: Ng©n hµng Trung ­¬ng. Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt nam – n¨m 2003. T¹p chÝ Ng©n hµng – sè 4 n¨m 2000. T¹p chÝ Ng©n hµng – sè 2 n¨m 2001. T¹p chÝ Ng©n hµng – sè 9 n¨m 2001. T¹p chÝ Ng©n hµng – sè 6 n¨m 2003. T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn – sè chuyªn ®Ò n¨m 2002. T¹p chÝ Ng©n hµng – sè 3 n¨m 2003. 9. T¹p chÝ Ng©n hµng – sè 1 n¨m 2004.