Tiểu luận Đánh giá thực trạng chính sách quản lý ngoại hối ở Việt Nam trong thời gian qua và những giải pháp kiến nghị

Më ®Çu Trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸, c¸c giao dÞch kinh tÕ vµ phi kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia vµ l·nh thæ ngµy cµng ph¸t triÓn. Theo ®ã, c¸c giao dÞch tiÒn tÖ quèc tÕ còng s«i ®éng vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn. Mçi quèc gia ®Òu cã ®ång tiÒn riªng cña m×nh. §ång tiÒn Êy t­îng tr­ng cho chñ quyÒn quèc gia. C¸c chøc n¨ng cña ®ång tiÒn quèc gia nh­ ph­¬ng tiÖn trao ®æi, thanh to¸n, cÊt tr÷… chØ cã gi¸ trÞ trong ph¹m vi quèc gia ®ã. Ra khái l·nh thæ quèc gia, ®ång b¶n tÖ ph¶i thÝch nghi víi nh÷ng quy ®Þnh vµ th«ng lÖ quèc tÕ míi cã t¸c dông trao ®æi. §Ó b¶o vÖ chñ quyÒn quèc gia vµ b¶o vÖ gi¸ trÞ ®ång tiÒn cña m×nh trong giao l­u quèc tÕ, ngay tõ nh÷ng n¨m ®Çu thµnh lËp n­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ, nhµ n­íc ViÖt Nam ®· ban hµnh chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi phï hîp víi ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ trong tõng giai ®o¹n c¸ch m¹ng. Tõ th¸ng 9-1945 ®Õn th¸ng 4-1946, chÝnh phñ ta ®· cã biÖn ph¸p kiªn quyÕt nh­ng mÒm dÎo chèng l¹i tû gi¸ kiÓu "¨n c­íp" cña ®ång Quan kim, Quèc tÖ do qu©n ®éi T­ëng Giíi Th¹ch ®em vµo miÒn B¨c ViÖt Nam trong lóc phÝa ®ång minh uû quyÒn hä vµo gi¶i gi¸p qu©n ®éi NhËt. Trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, ta ®· cã biÖn ph¸p ®Êu tranh tû gi¸, ®Êu tranh trËn ®Þa víi tiÒn ®Þch. Cuèi cïng, sau chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ, ta ®· quÐt s¹ch tiÒn §«ng D­¬ng ë nh÷ng vïng míi gi¶i phãng, thèng nhÊt l­u hµnh giÊy b¹c Ng©n hµng ViÖt Nam trªn mét nöa ®Êt n­íc. Sau khi miÒn B¾c ®­îc gi¶i phãng Ng©n hµng Quèc gia ViÖt Nam (sau nµy lµ Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam) ®· ®Æt quan hÖ vay nî, nhËn viÖn trî vµ quan hÖ thanh to¸n víi c¸c n­íc XHCN råi më réng quan hÖ ngo¹i hèi víi nhiÒu n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. Trong nh÷ng n¨m ®¸nh Mü, ®¸nh nguþ (1965-1975), ta ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p "chÕ biÕn" c¸c lo¹i ngo¹i tÖ do quèc tÕ viÖn trî ®Ó chi viÖn cho ChÝnh phñ c¸ch m¹ng l©m thêi. Céng hoµ miÒn Nam ViÖt Nam hoµn thµnh sù nghiÖp gi¶i phãng miÒn Nam. Sau ®¹i th¾ng mïa xu©n n¨m 1974 ta ®· quÐt s¹ch tiÒn nguþ, cho l­u hµnh mét ®ång tiÒn thèng nhÊt trong c¶ n­íc. Trong giai ®o¹n lÞch sö Êy cã c«ng lao ®ãng gãp cña ngµnh ng©n hµng nãi chung vµ c«ng t¸c qu¶n lý ngo¹i hèi nãi riªng. Ngµnh ng©n hµng cïng víi sù ®æi míi chung cña toµn ®Êt n­íc, ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn ®¸ng kÓ trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng, ngµy cµng thÓ hiÖn râ vai trß ®ãng gãp cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Lµ ng­êi ®¹i diÖn cho Nhµ n­íc trong viÖc æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, ng©n hµng Nhµ n­íc (NHNN) ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã hiÖu qu¶. §Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi. B¶n tiÓu luËn víi nhan ®Ò "§¸nh gi¸ thùc tr¹ng chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi ë ViÖt Nam trong thêi gian qua vµ nh÷ng gi¶i ph¸p kiÕn nghÞ" chØ xin tr×nh bÇy giíi h¹n c«ng t¸c qu¶n lý ngo¹i hèi trong thêi gian tõ n¨m 2001 trë l¹i ®©y. Víi kiÕn thøc cßn nhiÒu h¹n chÕ vµ kinh nghiÖm thùc tÕ cßn nhiÒu thiÕu sãt, em mong thÇy c«, c¸c b¹n quan t©m ®ãng gãp, gióp ®ì ®Ó em hoµn thiÖn h¬n nh÷ng kiÕn thøc nµy vµ cã sù hiÓu biÕt s©u réng h¬n. Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« trong bé m«n ®· gi¶ng d¹y, h­íng dÉn nhiÖt t×nh ®Ó em hoµn thµnh bµi tiÓu luËn nµy. Ch­¬ng I lý luËn chung vÒ nghiÖp vô qu¶n lý ngo¹i hèi Kh¸i niÖm vµ vai trß cña qu¶n lý ngo¹i hèi 1. Kh¸i niÖm Ngo¹i hèi lµ ph­¬ng tiÖn thiÕt yÕu trong quan hÖ kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, ... gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Ngo¹i hèi lµ nh÷ng ngo¹i tÖ (tiÒn n­íc ngoµi) vµng tiªu chuÈn quèc tÕ,c¸c giÊy tê cã gi¸ vµ c¸c c«ng cô thanh to¸n b»ng tiÒn n­íc ngoµi.Trong ®ã ®Æc biÖt lµ ngo¹i tÖ cã vai trß,nã lµ ph­¬ng tiÖn dù tr÷ cña c¶i, ph­¬ng tiÖn ®Ó mua, ®Ó thanh to¸n vµ h¹ch to¸n quèc tÕ. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn, quan hÖ quèc tÕ ngµy cµng më réng th× bÊt cø mét quèc gia nµo còng kh«ng thÓ tù m×nh khÐp kÝn mäi ho¹t ®éng, còng kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®Êt n­íc mét c¸ch ®¬n ®éc,riªng lÎ ®Æc biÖt giai ®o¹n hiÖn nay,khi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ang ngµy mét s«i ®éng,lu«n ®ßi hái sù hîp t¸c,liªn minh gi÷a c¸c quèc gia. Do vËy viÖc dù tr÷ ngo¹i hèi lµ mét trong nh÷ng môc tiªu kinh tÕ cã ý nghÜa chiÕn l­îc quan träng,cã dù tr÷ ngo¹i hèi cÇn thiÕt tøc lµ nhµ n­íc ®· n¾m ®­îc trong tay mét c«ng cô quan träng ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m«. VÒ nguån gèc s©u xa, dù tr÷ ngo¹i hèi chÝnh lµ kÕt qu¶, lµ biÓu hiÖn cña søc m¹nh cña tiÒm lùc kinh tÕ quèc gia.Dù tr÷ ngo¹i hèi ®Ó ®¶m b¶o sù c©n b»ng kh¶ n¨ng thanh to¸n quèc tÕ,tho¶ m·n nhu cÇu nhËp khÈu phôc vô phÊt triÓn kinh tÕ vµ ®êi sèng trong n­íc,më réng ho¹t ®éng ®Çu t­,hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c n­íc kh¸c phôc vô môc tiªu chÝnh s¸ch kinh tÕ më. Quü dù tr÷ ngo¹i hèi bao gåm: Ngo¹i tÖ m¹nh,vµng vµ kim lo¹i quý,dù tr÷ quü tiÒn tÖ quèc tÕ IMF,quyÒn rót vèn ®Æc biÖt SDR vµ c¸c tµi s¶n tµi chÝnh cã tÝnh linh ho¹t cao... 2. Vai trß cña qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi Dù tr÷ ngo¹i hèi Nhµ n­íc biÓu hiÖn lµ tµi s¶n nî ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ lµ tµi s¶n chung trªn b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña NHNN. ë ®ã NHNN ®­îc giao sö dông quü dù tr÷ ngo¹i hèi ®Ó tiÕn hµnh mua b¸n trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi nh»m thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. Dù tr÷ ngo¹i hèi ®­îc sö dông nh»m tµi trî cho sù mÊt c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n,hoÆc gi¸n tiÕp t¸c ®éng th«ng qua viÖc can thiÖp trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi gi÷ vai trß ng¨n ngõa nh÷ng biÕn ®éng trong nguån thu xuÊt khÈu,thanh to¸n nhËp khÈu,còng nh­ chu chuyÓn qu¸ lín luång vèn ®èi víi mét quèc gia. Cã dù tr÷ ngo¹i hèi lµ mét c¬ së cho viÖc ph¸t hµnh ®¶m b¶o cho mèi t­¬ng quan gi÷a tiÒn - hµng trong n­íc.Nhµ n­íc cã thÓ chñ ®éng sö dông ngo¹i hèi nh­ lµ mét lùc l­îng ®Ó can thiÖp,®iÒu tiÕt thÞ tr­êng tiÒn tÖ theo nh÷ng môc tiªu,theo kÕ ho¹ch. §èi víi nh÷ng n­íc mµ ®ång tiÒn kh«ng ®­îc tù do chuyÓn ®æi,dù tr÷ ngo¹i hèi lµ lùc l­îng ®Ó can thiÖp, ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng tiÒn tÖ theo nh÷ng môc tiªu,theo kÕ ho¹ch. §èi víi nh÷ng n­íc mµ ®ång tiÒn kh«ng ®­îc tù do chuyÓn ®æi,dù tr÷ ngo¹i hèi lµ lùc l­îng ®Ó can thiÖp thÞ tr­êng nh»m duy tr× sù æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i cña ®ång b¸n tÖ. Dù tr÷ ngo¹i hèi cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ nªn ®­îc nhµ n­íc tiÕn hµnh qu¶n lý vµ NHNN lµ c¬ quan ®­îc nhµ n­íc giao cho thùc hiÖn nhiÖm vô nµy.§iÒu ®ã thÓ hiÖn trong ph¸p lÖnh NHNN n¨m 1990 (®iÒu 30),luËt NHNN n¨m 1997 (®iÒu 38). Víi t­ c¸ch lµ c¬ quan duy nhÊt cã nhiÖm vô ph¸t hµnh tiÒn,x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ,lËp vµ theo dâi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, NHNN, ®· tiÕn hµnh qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi,cô thÓ lµ ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch,biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh thu nhËp,xuÊt ngo¹i hèi (®Æc biÖt lµ ngo¹i tÖ) vµ viÖc sö dông ngo¹i hèi theo nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh. 3. Môc ®Ých qu¶n lý ngo¹i hèi 3.1.§iÒu tiÕt tû gi¸ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia Nh­ ®· nãi ë trªn,NHNN trùc tiÕp ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi nh»m môc ®Ých ng¨n ngõa ng¾n h¹n qu¸ lín vÒ tû gi¸,do hËu qu¶ cña mét sè biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng. V× vËy môc ®Ých cña viÖc qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi lµ ®Ó ®¶m b¶o cho mét quèc gia lu«n lu«n trong tr¹ng th¸i cã thÓ thanh to¸n c¸c kho¶n nî ®óng h¹n vµ cã thÓ gi¶i quyÕt nh÷ng dao ®éng vÒ tû gia ngo¹i hèi trong ng¾n h¹n.§ång thêi sö dông chÝnh s¸ch ngo¹i hèi nh­ mét c«ng cô cã hiÖu lùc ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, th«ng qua mua b¸n ngo¹i hèi trªn thÞ tr­êng ®Ó can thiÖp vµo tû gi¸ khi cÇn thiÕt,nh»m æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi ngo¹i cña ®ång tiÒn. 3.2.B¶o tån dù tr÷ ngo¹i hèi Nhµ n­íc Lµ c¬ quan qu¶n lý tµi s¶n quèc gia, NHNN ph¶i qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi nhµ n­íc nh­ng kh«ng chØ b¶o qu¶n vµ cÊt gi÷ mµ cßn biÕt sö dông ®Ó phôc vô cho ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ, lu«n b¶o ®¶m an toµn kh«ng bÞ ¶nh h­ëng rñi ro vÒ tû gi¸ ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ .V× thÕ NHNN cÇn ph¶i mua, b¸n, chuyÓn ®æi ®Ó ph¸t triÓn, chèng thÊt tho¸t,xãi mßn quü dù tr÷ ngo¹i hèi cña nhµ n­íc, b¶o vÖ ®éc lËp chñ quyÒn vÒ tiÒn tÖ. 3.3.C¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ thÓ hiÖn thu-chi cña mét n­íc víi n­íc ngoµi.Khi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ béi thu,l­îng ngo¹i tÖ ch¶y vµo trong n­íc dÉn ®Õn kh¶ n¨ng cung øng vÒ ngo¹i tÖ cao h¬n nhu cÇu. Ngù¬c l¹i , khi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ béi chi, t¨ng l­îng ngo¹i tÖ ch¹y ra n­íc ngoµi dÉn ®Õn nhu cÇu ngo¹i tÖ cao h¬n kh¶ n¨ng cung øng. V× thÕ,môc ®Ých cña qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi ®Ó ®¶m b¶o cho mét quèc gia lu«n lu«n trong tr¹ng th¸i cã thÓ thanh to¸n c¸c kho¶n nî ®óng h¹n vµ cã thÓ gi¶i quyÕt nh÷ng giao ®éng vÒ tû gi¸ ngo¹i hèi trong ng¾n h¹n. 4. C¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi 4.1. C¬ chÕ tù do tû gi¸ §iÒu nµy cã nghÜa lµ ngo¹i hèi ®­îc tù do l­u th«ng trªn thÞ tr­êng,c©n b»ng ngo¹i hèi do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh mµ kh«ng cã sù can thiÖp cña nhµ n­íc,do vËy tû gi¸-gi¸ c¶ ngo¹i hèi phï hîp víi søc mua cña ®ång tiÒn trªn thÞ tr­êng.Tû gi¸ th¶ næi dÉn ®Õn l·i suÊt,luång vèn vµo vµ ra hoµn toµn do thÞ tr­êng chi phèi. 4.2. C¬ chÕ qu¶n lý tû gi¸ 4 .2.1. C¬ chÕ nhµ n­íc thùc hiÖn qu¶n lý hoµn toµn Theo c¬ chÕ nµy nhµ n­íc ®éc quyÒn ngo¹i th­¬ng vµ ®éc quyÒn ngo¹i hèi. Nhµ n­íc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh ¸p ®Æt nh»m tËp trung tÊt c¶ ho¹t ®éng ngo¹i hèi vµo tay m×nh . Tû gi¸ do nhµ n­íc quy ®Þnh mµ tÊt c¶ c¸c giao dÞch ngo¹i hèi ph¶i chÊp hµnh, c¸c tæ tham gia ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu nÕu bÞ lç do tû gi¸ th× sÏ ®­îc nhµ n­íc cÊp bï , ng­îc l¹i nÕu l·i th× nép cho nhµ n­íc . C¬ chÕ nµy thÝch hîp víi nÒn kinh tÕ tËp trung. 4.2.2 C¬ chÕ qu¶n lý tû gi¸ cã ®iÒu tiÕt C¬ chÕ qu¶n lý hoµn toµn, nhµ n­íc cã thÓ ¸p ®Æt khèng chÕ ®­îc thÞ tr­êng , ng¨n chÆn ¶nh h­ëng tõ bªn ngoµi , chñ ®éng khai th¸c ®­îc nguån vèn bªn trong . Tuy nhiªn , trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , c¸ch qu¶n lý nµy sÏ kh«ng phï hîp , c¶n trë vµ g©y khã kh¨n cho nÒn kinh tÕ . §Ó kh¾c phôc sù ¸p ®Æt ,nhµ n­íc ®· tiÕn hµnh ®iÒu tiÕt nh­ng ®· g¾n víi thÞ tr­êng , nhµ n­íc tiÕn hµnh kiÓm so¸t mét møc ®é nhÊt ®Þnh ®Ó nh»m ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña thÞ tr­êng , h¹n chÕ nh­îc ®iÓm do thÞ tr­êng g©y ra , t¹o ®iÒu kiÖn cho kinh tÕ trong n­íc ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh ,ng¨n chÆn ¶nh h­ëng tõ bªn ngoµi. 5. Ho¹t ®éng ngo¹i hèi cña NHNN 5.1 Ho¹t ®éng mua b¸n ngo¹i hèi NHNN tham gia vµo ho¹t ®éng mua , b¸n ngo¹i hèi víi t­ c¸ch lµ ng­êi can thiÖp , gi¸m s¸t , ®iÒu tiÕt nh­ng ®ång thêi còng lµ ng­êi mua , b¸n cuèi cïng .Th«ng qua viÖc mua b¸n, NHNN thùc hiÖn gi¸m s¸t vµ ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng theo môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ,®ång thêi theo dâi diÔn biÕn tû gi¸ ®ång b¶n tÖ ®Ó chñ ®éng quyÕt ®Þnh hoÆc phèi hîp víi c¸c NHNN c¸c n­íc kh¸c cñng cè søc mua ®ång tiÒn hay ®ång tiÒn kh¸c ®Ó ®¶m b¶o trËt tù trong quan hÖ quèc tÕ cã lîi cho n­íc m×nh. 5.1.1.Mua b¸n trªn thÞ tr­êng trong n­íc NHNN tiÕn hµnh mua,b¸n víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i t¹i héi së trung ­¬ng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i mµ kh«ng trùc tiÕp mua- b¸n víi c¸c c«ng ty kinh doang xuÊt nhËp khÈu.Tû gi¸ hèi ®o¸i do NHNN c«ng bè. ë ®©y NHNN sö dông mét phÇn dù tr÷ ®Ó b¸n cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ mua ngo¹i tÖ cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­a vµo dù tr÷.Th«ng qua viÖc mua b¸n,NHNN thùc hiÖn cung øng tiÒn tÖ hoÆc rót bít khái l­u th«ng,trªn c¬ së ®ã æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i cña ®ång tiÒn b¶n tÖ. ViÖc giao dÞch,mua b¸n cña NHNN víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn th«ng qua hÖ thèng ®iÖn tho¹i,telex hoÆc hÖ thèng computer cã nèi m¹ng gi÷a NHNN víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Ngoµi ra NHNN còng cã thÓ ho¹t ®éng th«ng qua viÖc mua b¸n trùc tiÕp víi kh¸ch hµng kh«ng ph¶i lµ doang nghiÖp nh­ c¸c c¬ quan hµnh chÝnh hoÆc c¸c tæ chøc kh¸c. 5.1.2. Mua b¸n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ Víi nhiÖm vô qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi NHNN thùc hiÖn mua b¸n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ nh»m b¶o tån vµ ph¸t triÓn quü dù tr÷ ngo¹i hèi.NHNN ph¶i tÝnh to¸n göi ngo¹i hèi ë n­íc nµo cã lîi mµ vÉn ®¶m b¶o an toµn,nghiªn cøu l·i suÊt thùc tÕ vµ xu h­íng t¨ng lªn cña l·i suÊt ngo¹i tÖ ®Ó kinh doanh cã l·i. Qua mua, b¸n ngo¹i hèi cã chªnh lÖch gi¸ th× phÇn chªnh lÖch ®ã h×nh thµnh lîi nhuËn cña ng©n hµng. NHNN thùc hiÖn viÖc mua b¸n ngo¹i hèi sÏ t¸c ®éng trùc tiÕp vµo tiÒn NHNN. NghiÖp vô nµy ¶nh h­ëng ®Õn dù tr÷ ngo¹i hèi,¶nh h­ëng ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i. Nh­ vËy NHNN th«ng qua mua b¸n ngo¹i tÖ cã thÓ can thiÖp nh»m ®¹t ®­îc tû gi¸ mong muèn. 5.2. Ho¹t ®éng qu¶n lý ngo¹i hèi cña NHNN NHNN thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ngo¹i hèi kh¸c nh­: - Qu¶n lý, ®iÒu hµnh thÞ tr­êng ngo¹i hèi,thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng,b»ng c¸ch ®­a c¸c quy chÕ gia nhËp thµnh viªn,quy chÕ ho¹t ®éng,quy ®Þnh giíi h¹n tû gi¸ mua b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng .... - Tham gia x©y dùng c¸c dù ¸n ph¸p luËt vµ ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh luËt vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi. NHNN ®­îc giao nhiÖm vô ban hµng c¸c th«ng t­ h­íng dÉn cô thÓ ®Ó phôc vô cho viÖc qu¶n lý cña m×nh ®­îc thèng nhÊt. - CÊp giÊy phÐp vµ thu håi giÊy phÐp ho¹t ®éng ngo¹i hèi. Dùa vµo luËt ph¸p vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ trong tõng thêi gian, NHNN ®­a ra c¸c quy ®Þnh cÇn thiÕt ®Ó cÊp giÊy phÐp cho c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc, c¸ nh©n cã ho¹t ®éng ngo¹i hèi. - KiÓm tra gi¸m s¸t viÖc xuÊt nhËp khÈu ngo¹i hèi cña c¸c tæ chøc tÝn dông. - Biªn lËp c¸n c©n thanh to¸n. Ch­¬ng II Thùc tr¹nh ho¹t ®éng qu¶n lý ngo¹i hèi nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21. B­íc sang thÕ kû míi, quèc héi kho¸ X ®· ra nghÞ quyÕt sè 55/2001 x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ chñ yÕu cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ 5 n¨m 2001 - 2005, bao gåm: - NhÞp ®é t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n hµng n¨m 7,5% - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng­ nghiÖp t¨ng 4,8%/ n¨m - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh c«ng nghiÖp t¨ng 13,1%/ n¨m - Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 14- 15%/ n¨m …………. Ngµnh ng©n hµng, víi nhiÖm vô träng t©m lµ x©y dùng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, nh»m phôc vô æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, kiÓm so¸t l¹m ph¸t, thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, kÝch thÝch ®Çu t­, t¹o ®iÒu kiÖn cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao vµ bÒn v÷ng. NHNN ®· x©y dùng c¸c chØ tiªu tiÒn tÖ - tÝn dông trong kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001 - 2005 nh­ sau: - Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n 22%/n¨m - Tèc ®é t¨ng vèn huy ®éng 20- 25%/n¨m - Tèc ®é t¨ng d­ nî cho vay nÒn kinh tÕ 22%/n¨m Ho¹t ®éng qu¶n lý ngo¹i hèi lµ mét mÆt häat ®éng rÊt quan träng cña ngµnh Ng©n hµng. Nã gãp phÇn ®¾c lùc trong viÖc thùc hiÖn th¾ng lîi c¸c môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, gi÷ æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi néi, ®èi ngo¹i cña ®ång tiÒn ViÖt Nam. Th«ng qua c«ng cô l·i suÊt, c«ng cô tØ gi¸…., nã thu hót vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi vµo n­íc ta, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ kiÓm so¸t nhËp khÈu, gãp phÇn lµm th¨ng b»ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. A. Nh÷ng mÆt tÝch cùc trong ho¹t ®éng qu¶n lý ngo¹i hèi: Trªn lé tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi kh«ng ngõng ®­îc ®æi míi ®Ó phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ thÝch øng víi c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Trong nöa ®Èu kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001 - 2005, c«ng t¸c qu¶n lý ngo¹i hèi ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ: 1. VÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt ngo¹i tÖ Tõ ngµy 03/01/ 2001 ®Õn ngµy 25/6/2003, Côc Dù tr÷ liªn bang Mü (FED) ®· 13 lÇn h¹ l·i suÊt chñ ®¹o tõ 6,5% xuèng 1%/n¨m. L·i suÊt khu vùc ®ång euro gi¶m tõ 2,5% xuèng cßn 2%/n¨m. L·i suÊt Sibor còng gi¶m. L·i suÊt quèc tÕ gi¶m ®· ¶nh h­ëng lín ®Õn viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i xuÊt trong n­íc. Nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2001, l·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ cña c¸c NHTM ViÖt Nam ®èi víi cho vay ng¾n h¹n lµ dùa trªn c¬ së l·i suÊt Sibor 3 th¸ng + 1%/n¨m; ®èi víi cho vay trung dµi h¹n lµ l·i suÊt Sibor 6 th¸ng + 2,5%/n¨m. Theo dâi diÔn biÕn t×nh h×nh tiÒn tÖ quèc tÕ, tõ 01/06/2001, NHNN xo¸ bá c¬ së dùa vµo l·i suÊt Sibor, cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông c¨n cø vµo l·i suÊt thÞ tr­êng quèc tÕ vµ quan hÖ cung cÇu vèn ngoaÞ tÖ trong n­íc ®Ó tho¶ thuËn víi kh¸ch vay ngo¹i tÖ møc l·i suÊt cho vay. XÐt vÒ thùc chÊt, ®éng th¸i nµy lµ viÖc tù do ho¸ l·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ - mét b­íc ngoÆt c¬ b¶n cña NHNN vÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt. N¨m 2002, l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc ®iÒu chØnh theo c¸c møc: Kh«ng kú h¹n: 1,2%/n¨m; 3 th¸ng: 1,4%/n¨m; 6 th¸ng : 1,6?%/n¨m; 12 th¸ng: 2,2%/n¨m (møc nµy xª dÞch tuú theo tõng ng©n hµng). L·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ ng¾n h¹n cña c¸c NHTM phæ biÕn ë møc 3,5 - 4,5%/n¨m; trung dµi h¹n ë møc 4,5%/n¨m. Riªng ®èi víi l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ cña c¸c ph¸p nh©n t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông, NHNN vÉn tiÕp tôc khèng chÕ ë møc thÊp: kh«ng kú h¹n 1%/n¨m, cã kú h¹n ®Õn 6 th¸ng lµ 1,5%/n¨m, trªn 6 th¸ng 2%/n¨m, nh»m h¹n chÕ viÖc g¨m gi÷ USD trªn tµi kho¶n. Nãi chung l·i suÊt ngo¹i tÖ trong 2 n¨m 6 th¸ng võa qua (tõ 01/01/2001 - 30/6/2003) chÞu ¶nh h­ëng cña biÕn ®éng l·i suÊt quèc tÕ vµ tØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc (DTBB) b»ng ngo¹i tÖ do NHNN quy ®Þnh tõng thêi kú. Do t¸c ®éng cña l·i suÊt, tèc ®é t¨ng huy ®éng vèn nãi chung cña toµn hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam n¨m 2002 ®¹t 19,4%/n¨m, thÊp h¬n so víi tèc ®é t¨ng 25,1% cña n¨m 2001. Nguyªn nh©n do l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ thÊp dÉn ®Õn tèc ®é t¨ng huy ®éng vèn ngo¹i tÖ chØ ®¹t 5,6% (2001 lµ 25,98%). Trong khi ®ã, l·i suÊt tiÒn göi VND duy tr× ë møc cao (lo¹i kú h¹n 12 th¸ng tõ 0,62 - 0,67%/th¸ng, t­¬ng ®­¬ng 8,04%/n¨m) khiÕn nhiÒu ng­êi gi÷ tiÕt kiÖm b»ng ngo¹i tÖ ®· chuyÓn sang VND. KÕt qu¶ lµ, n¨m 2002, vèn huy ®éng b»ng VND t¨ng 29,22%, cao h¬n so víi tèc ®é t¨ng 24,4% n¨m 2001. Tèc ®é t¨ng tr­ëng tÝn dông (d­ nî) n¨m 2002 ®¹t 22,2%. Trong ®ã tÝn dông b»ng ngo¹i tÖ t¨ng m¹nh 25,13% so víi møc t¨ng 12,7% cña n¨m 2001. TÝn dông ngo¹i tÖ t¨ng chñ yÕu do l·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ thÊp (do ¶nh h­ëng cña l·i suÊt quèc tÕ ). ThËm chÝ cã doanh nghiÖp vay vèn ngo¹i tÖ kh«ng ®­a vµo s¶n xuÊt, kinh doanh mµ l¹i b¸n ra thÞ tr­êng tù do lÊy VND göi vµo ng©n hµng h­ëng l·i suÊt cao (cã thêi ®iÓm l·i suÊt tiÒn göi VND cao gÊp 3 - 4 lÇn l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ) 2. VÒ chÝnh s¸ch tØ gi¸ Biªn ®é tØ gi¸ ®­îc níi réng tõ ± 0,1% n¨m 2001 lªn ± 0,25% n¨m 2002. §éng th¸i nµy cña NHNN ®· t¹o hµnh lang ph¸p lý th«ng tho¸ng h¬n cho c¸c tæ chøc tÝn dông kinh doanh mua b¸n ngo¹i tÖ. Sù ®iÒu hµnh tØ gi¸ theo quy luËt cung cÇu ngo¹i tÖ cã tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh tØ gi¸ gi÷a c¸c ngo¹i tÖ m¹nh (USD, euro, Yªn…) ®· ph¶n ¸nh ngµy cµng toµn diÖn h¬n mèi quan hÖ gi÷a VND víi ngo¹i tÖ c¸c n­íc cã quan hÖ th­¬ng m¹i, vay nî, ®Çu t­ víi ViÖt Nam. Qua ®ã, tØ gi¸ VND kh«ng ®¬n thuÇn g¾n víi USD nh­ tr­íc mµ g¾n víi c¶ "mét ræ tiÒn tÖ" nªn gi÷ ®­îc thÕ t­¬ng ®èi æn ®Þnh. Cô thÓ lµ, n¨m 2001 tØ gi¸ USD/VND t¨ng 3,8%, n¨m 2002 t¨ng 2,1%, 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003 chØ t¨ng 2,6%. 3. VÒ c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc N¨m 2000 vµ nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2001, l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ cßn cao, vèn ngo¹i tÖ ch¶y vµo ng©n hµng nhiÒu. §Ó ng¨n chÆn t×nh tr¹ng ®« la ho¸ tµi s¶n nî cña c¸c tæ chøc tÝn dông, tõ th¸ng 5/2001, NHNN ®· n©ng tØ lÖ DTBB ngo¹i tÖ tõ 12% lªn 15%. Do tri phÝ ®Çu vµo cao, xu h­íng t¨ng tr­ëng vèn huy ®éng ngo¹i tÖ gi¶m dÇn. §Õn th¸ng 10/2001, do ¶nh h­ëng cña l·i suÊt quèc tÕ, l·i suÊt ngo¹i tÖ trong n­íc gi¶m m¹nh, g©y khã kh¨n cho t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c tæ chøc tÝn dông, NHNN ®· ®iÒu chØnh tØ lÖ DTBB tõ 15% xuèng 10%, sang 2002 xuèng cßn 8% vµ cã chiÒu h­íng cßn tiÕp tôc gi¶m ®Ó phï hîp víi chÝnh s¸ch níi láng tÝn dông. 4. VÒ chÝnh s¸ch kÕt hèi 3 n¨m trë l¹i ®©y, trong ®iÒu kiÖn cung cÇu ngo¹i tÖ kh«ng cßn c¨ng th¼ng, tØ gi¸ USD/VND t­¬ng ®èi æn ®Þnh, ChÝnh phñ ®· tõng b­íc gi¶m tØ lÖ kÕt hèi ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ cã thu ngo¹i tÖ tõ 80% xuèng 50%, 40%, 30% vµ hiÖn nay lµ 0%. ViÖc gi¶m tØ lÖ kÕt hèi xuèng 0% lµ b­íc ®i quan träng trong chñ ch­¬ng tù do ho¸ giao dÞch v·ng lai, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Gi¶m tØ lÖ kÕt hèi xuèng 0% kh«ng ¶nh h­ëng tíi kh¶ n¨ng ®¸p øng ngo¹i tÖ cña ng©n hµng cho c¸c doanh nghiÖp cã nhu cÇu ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu. Bëi v× 2 n¨m gÇn ®©y, l·i suÊt USD gi¶m xuèng rÊt thÊp, c¸c doanh nghiÖp gi÷ USD trªn tµi kho¶n chØ ®­îc h­ëng l·i suÊt 1%/n¨m. Trong khi ®ã tØ gi¸ USD/ VND t­¬ng ®èi æn ®Þnh, l·i suÊt tiÒn göi VND cao h¬n USD. §iªï nµy còng khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp cã thu ngo¹i tÖ b¸n hÕt sè ngo¹i tÖ thu ®­îc cho ng©n hµng ®Ó lÊy VND. Lµm nh­ vËy, c¸c doanh nghiÖp võa cã tiÒn chñ ®éng chi tr¶ chi phÝ ho¹t ®éng kinh doanh, võa ®­îc h­ëng l·i suÊt tiÒn göi VND cao. Tõ thùc tiÔn nµy cã thÓ rót ra kÕt luËn: NÕu tØ gi¸ hîp lý th× kh«ng cÇn chÝnh s¸ch kÕt hèi; viÖc mua b¸n ngo¹i tÖ kh«ng cßn bÞ rµng buéc mµ ®­îc tù do ho¸, sÏ thóc ®Èy thÞ tr­êng ngo¹i hèi ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ s«i ®éng. 5. VÒ quy ®Þnh tr¹ng th¸i ngo¹i tÖ §Ó h¹n chÕ rñi ro trong kinh doanh ngo¹i tÖ cña c¸c tæ chøc tÝn dông, ngµy 07/10/2002, Thèng ®èc NHNN ®· ban hµnh quy ®Þnh míi vÒ tr¹ng th¸i ngo¹i tÖ (TTNT) cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc phÐp kinh doanh ngo¹i tÖ (trõ c¸c ng©n hµng liªn doanh vµ c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi ho¹t ®éng trªn ®Êt ViÖt Nam). Quy ®Þnh míi kh«ng quy ®Þnh tr¹ng th¸i ngo¹i tÖ riªng cho USD mµ chØ quy ®Þnh giíi h¹n tæng TTNT d­¬ng vµ tæng TTNT ©m vµo cuèi ngµy lµm viÖc cña tÊt c¶ c¸c lo¹i ngo¹i tÖ mµ tæ chøc tÝn dông cã ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 30% vèn tù cã cña tæ chøc tÝn dông ®ã. Nh­ vËy quy ®Þnh míi vÒ TTNT ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc phÐp kinh doanh ngoaÞ hèi linh ho¹t h¬n trong giíi h¹n vÒ c¬ cÊu vµ tØ träng c¸c lo¹i ngo¹i tÖ, nhÊt lµ ®èi víi USD. 6. VÒ chÝnh s¸ch kiÒu hèi Vµi ba n¨m trë l¹i ®©y, ChÝnh phñ vµ NHNN cã nh÷ng chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng h¬n nh»m khuyÕn khÝch kiÒu bµo chuyÓn tiÒn vÒ n­íc: Møc thu phÝ dÞch vô kiÒu hèi ngµy cµng gi¶m. NÕu nh­ tr­íc ®©y, ng­êi nhËn kiÒu hèi b¾t buéc ph¶i b¸n toµn bé ngo¹i tÖ cho ng©n hµng theo tØ gi¸ quy ®Þnh, chØ ®­îc nhËn néi tÖ, th× nay hä ®­îc nhËn b»ng ngo¹i tÖ hoÆc b¸n cho ng©n hµng lÊy tiÒn VN, hoÆc göi ngo¹i tÖ theo thÓ thøc tiÕt kiÖm t¹i ng©n hµng. NHNN ®· më réng m¹ng l­íi lµm dÞch vô kiÒu hèi t¹o thuËn lîi cho viÖc giao dÞch cña kh¸ch hµng. N¨m 2000 sè kiÒu hèi göi vÒ qua hÖ thèng ng©n hµng lµ 1.717 triÖu USD , t­¬ng ®­¬ng víi 12,2% kim ng¹ch xuÊt khÈu. N¨m 2001, l­îng kiÒu hèi lªn tíi 1.820 triÖu USD. Theo NHNN, 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003, l­îng kiÒu hèi chuyÓn vÒ n­íc qua hÖ thèng ng©n hµng lµ 1.100 triÖu USD, t¨ng 12% so víi cïng kú n¨m ngo¸i . Theo ­íc tÝnh, trong n¨m nay l­îng kiÒu hèi sÏ v­ît con sè 2.400 triÖu USD cña n¨m 2002. L­îng kiÒu hèi göi vÒ dåi dµo ®· ®em l¹i nhiÒu lîi Ých : C¸c NHTM cã nguån vèn ngo¹i tÖ lín ®Çu tõ cho c¸c dù ¸n träng ®iÓm cña ChÝnh phñ; cho vay c¸c doanh nghiÖp ®Èy m¹nh kinh doanh xuÊt nhËp khÈu; gãp phÇn c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña ViÖt Nam , gãp phÇn t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ quèc gia. B. Nh÷ng yÕu kÐm, bÊt cËp trong ho¹t ®éng qu¶n lý ngo¹i hèi: 1. VÒ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt: Trong mét thêi gian dµi gi÷a l·i suÊt néi tÖ vµ l·i suÊt ngo¹i tÖ ®· cã mét kho¶ng chªnh lÖch qu¸ lín, ®· lµm n¶y sinh sù chuyÓn dÞch vèn cña kh¸ch hµng tõ néi tÖ sang ngo¹i tÖ vµ ng­îc l¹i. Ng©n hµng bá ra nhiÒu c«ng søc mµ kh«ng ®­îc thu ®­îc lîi, l¹i t¹o c¬ héi vµ kÏ hë cho nh÷ng ng­êi cã nhiÒu tiÒn göi vµ nh÷ng doanh nghiÖp kh«n ngoan kiÕm lêi b»ng chªnh lÖch l·i suÊt. 2. VÒ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tØ gi¸ Biªn ®é giao dÞch tØ gi¸ qu¸ hÑp trong mét thêi gian dµi ®· h¹n chÕ doanh sè mua b¸n ngo¹i tÖ cña c¸c tæ chøc tÝn dông. C«ng cô tØ gi¸ vµ c«ng cô l·i suÊt ngo¹i tÖ cã khi diÔn biÕn ng­îc chiÒu: l·i suÊt ngo¹i tÖ diÔn ra theo xu h­íng gi¶m trong khi tØ gi¸ gi÷a USD/VND vÉn t¨ng (tuy ë møc ®é hÑp), ®· g©y ra t©m lý kh¸ch hµng g¨m gi÷ ngo¹i tÖ hoÆc tr¸nh vay ngo¹i tÖ vÒ tØ gi¸. NghiÖp vô ho¸n ®æi ngo¹i tÖ (SWAP) tuy cã t¸c dông gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng khan hiÕm VND cho c¸c tæ chøc tÝn dông, song l·i suÊt SWAP qu¸ cao, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc cung cÊp nghiÖp vô nµy kªu ca nhiÒu. ThÞ tr­êng ngo¹i hèi ph¸t triÓn cßn chËm, thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ tiÒn mÆt cßn phæ biÕn hèi ®o¸i chñ yÕu lµ giao ngay (SPOT). Giao dÞch kú h¹n (FORWARD) cßn h¹n chÕ. Giao dÞch quyÒn chän (OPTION) tr­íc 30/6/2003 hÇu nh­ ch­a cã. 3. VÒ c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc: Thêi ®iÓm vµ thêi h¹n t¨ng gi¶m DTBB ch­a thùc sù phï hîp víi diÔn biÕn cña thÞ tr­êng ngo¹i tÖ. 4. VÒ dÞch vô kiÒu hèi Lµ mét trong nh÷ng nh©n tè chñ yÕu lµm nghiªm träng thªm t×nh tr¹ng ®« la ho¸ nÒn kinh tÕ. NHNN ch­a cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu kiÓm so¸t l­îng ngo¹i tÖ rÊt lín ®ang tr«i næi ngoµi thÞ tr­êng. 5. VÒ nguån nh©n lùc Tr×nh ®é vµ chÊt l­îng ®éi ngò c¸n bé kinh doanh ngo¹i hèi nhÊt lµ ë cÊp cí së ®ang cßn h¹n chÕ vÒ qu¶n lý ®iÒu hµnh, vÒ t¸c nghiÖp vµ vÒ ngo¹i ng÷ tr­íc yªu cÇu ngo¹i nhËp. Ch­¬ng III Nh÷ng gi¶i ph¸p kiÕn nghÞ trong ho¹t ®éng qu¶n lý ngo¹i hèi N­íc ta ®ang trªn lé tr×nh héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ. Xu h­íng chung cña thÕ giíi hiÖn nay lµ thóc ®Èy m¹nh mÏ c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i vµ giao l­u quèc tÕ trªn c¬ së b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi gi÷a tÊt c¶ c¸c n­íc ph¸t triÓn, ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn.§i ®«i víi ph¸t triÓn th­¬ng m¹i vµ më réng giao l­u quèc tÕ, giao dÞch cña thÞ tr­êng ngo¹i hèi quèc tÕ còng ngµy cµng s«i ®éng vµ ph¸t triÓn. Trong bèi c¶nh Êy, thÞ tr­êng ngo¹i hèi vµ c«ng t¸c qu¶n lý ngo¹i hèi ë ViÖt Nam còng ph¶i ®æi míi ®Ó kh«ng l¹c lâng, tôt hËu tr­íc xu thÕ chung cña thêi ®¹i. Ngµy 27/11/2001, Bé ChÝnh trÞ ®· ra NghÞ quyÕt vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Trong 09 nhiÖm vô mµ NghÞ quyÕt ®Ò ra nhiÖm vô thø 4 chØ râ: "TÝch cùc t¹o lËp ®ång bé c¬ chÕ qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN; thóc ®Èy sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ tõng b­íc hoµn thiÖn c¸c lo¹i h×nh thÞ tr­êng hµng ho¸, dÞch vô, lao ®éng, khoa häc c«ng nghÖ, vèn, bÊt ®éng s¶n…, t¹o m«i tr­êng kinh doanh th«ng tho¸ng, b×nh ®¼ng cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ, ®Æc biÖt chó träng ®æi míi vµ cñng cè hÖ thèng tµi chÝnh - ng©n hµng" D­íi ¸nh s¸ng NghÞ quyÕt cña Bé chÝnh trÞ vµ c¨n cø vµo ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cña ngµnh ng©n hµng trong kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001 - 2005, c«ng t¸c qu¶n lý ngo¹i hèi cÇn tiÕp tôc ®æi míi, t¨ng c­êng c¶ vÒ chÊt vµ l­îng, ®Ó gãp phÇn ®¾c lùc vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Tr­íc m¾t, xin kiÕn nghÞ nh÷ng gi¶i ph¸p kh¶ thi sau ®©y: 1. Ph¸t huy nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc, lÊy ®ã lµm nguån ®éng viªn ®Ó kh¾c phôc nh÷ng mÆt cßn yÕu kÐm, bÊt cËp. Trong c«ng t¸c qu¶n lý ngo¹i hèi hiÖn nay, vÊn ®Ò cÊp thiÕt lµ n¾m b¾t vµ xö lý kÞp thêi nh÷ng th«ng tin vÒ diÔn biÕn thÞ tr­êng tiÒn tÖ trong n­íc, ngoµi n­íc. Trªn c¬ së ®ã, ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p ®iÒu hµnh nhanh chãng c¸c c«ng cô l·i suÊt, tØ gi¸; chÊn chØnh nh÷ng quy ®Þnh vÒ tû lÖ DTBB b»ng ngo¹i tÖ, vÒ TTNT, vÒ biªn ®é giao dÞch mua b¸n ngo¹i tÖ, ho¸n ®æi tiÒn tÖ phï hîp víi thùc tÕ, vµ s¸t víi cung cÇu thÞ tr­êng, tõng lóc, tõng n¬i. 2. TÝch cùc ph¸t triÓn thªm nh÷ng giao dÞch ngo¹i hèi tiªn tiÕn nh­ giao dÞch kú h¹n (FORWARD), giao dÞch quyÒn chän mua, chän b¸n ngo¹i tÖ (OPTION), giao dÞch ho¸n ®æi tiÒn tÖ (SWAP), ho¸n ®æi l·i suÊt (SWAP RATES). Phæ biÕn s©u réng vµ h­íng dÉn kh¸ch hµng lµm quen víi nh÷ng dÞch vô, s¶n phÈm míi cña ng©n hµng. Víi chÊt l­îng cao, chi phÝ hîp lý. §i ®«i víi viÖc më thªm vµ c¶i tiÕn c¸c nghiÖp vô, dÞch vô míi vÒ ngo¹i hèi, mét mÆt cÇn n©ng cao phong c¸ch giao tiÕp, thùc sù t«n träng kh¸ch hµng; mÆt kh¸c t¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc chÊp hµnh chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi trong néi bé ngµnh ng©n hµng vµ ngoµi x· héi. 3. §Ó tiÕn b­íc v÷ng ch¾c trªn lé tr×nh héi nhËp vµ trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh gay g¾t víi c¸c tæ chøc tÝn dông trong n­íc vµ c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi, vÊn ®Ò n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc (nhÊt lµ ë c¸c ng©n hµng cÊp c¬ së) vÒ tr×nh ®é, n¨ng lùc quan lý ®iÒu hµnh, tr×nh ®é t¸c nghiÖp, tr×nh ®é ngo¹i ng÷ ë trong n­íc vµ n­íc ngoµi cÇn ®­îc ®Æt ra mét c¸ch cÊp thiÕt. §i ®«i víi vÊn ®Ò ®µo t¹o c¸n bé, cÇn quan t©m ph¸t triÓn m¹ng l­íi, t¨ng c­êng c¬ së h¹ tÇng, ®æi míi c«ng nghÖ ng©n hµng ®Ó gi÷ v÷ng vµ më réng thÞ phÇn. * * * Tr­íc yªu cÇu kh«ng ngõng ®æi míi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, cßn 2 vÊn ®Ò tån t¹i rÊt bøc xóc, kh«n nh÷ng liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mµ cßn cã ¶nh h­ëng ®Õn c¶ nÒn kinh tÕ, cÇn ®­îc c­¬ng quyÕt xö lý song ph¶i rÊt thËn träng vµ kh«n khÐo. §ã lµ: 1. CÇn ®Èy lïi, tiÕn tíi xo¸ bá t×nh tr¹ng ®« la ho¸ nÒn kinh tÕ b»ng c¸c gi¶i ph¸p kÕt hîp c¶ mÆt hµnh chÝnh vµ mÆt kinh tÕ nh»m ®¹t môc tiªu: Trªn ®Êt n­íc ViÖt Nam chØ thanh to¸n b»ng ®ång tiÒn ViÖt Nam theo tinh thÇn NghÞ quyÕt Trung ­¬ng 4 (kho¸ VIII). HiÖn nay, hÇu hÕt c¸c chÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi ®· ®­îc ®æi míi phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ: tù do ho¸ l·i suÊt ngo¹i tÖ, ®Þnh tû gi¸ linh ho¹t theo quan hÖ cung cÇu; kÕt hèi ngo¹i tÖ ®· xo¸ bá; c¬ chÕ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi tiÒn göi ngo¹i tÖ, c¬ chÕ TTNT ®· ®­îc ®iÒu chØnh …tuy nhiªn t×nh tr¹ng ®« la ho¸ vÉn n»m ngoµi sù kiÓm so¸t cña NHNN. Nguyªn nh©n g©y ra ®« la ho¸, c¸i lîi c¸i h¹i cña ®« la ho¸ ®· ®­îc tranh luËn, th¶o luËn nhiÒu trªn b¸o chÝ vµ c¸c cuéc héi th¶o. Quèc héi ®· chÊt vÊn, Thèng ®èc ng©n hµng Nhµ n­íc ®· gi¶i tr×nh cÆn kÏ vÊn ®Ò nµy. Song sù thùc vÉn lµ sù thùc. Mét ®ång tiÒn n­íc ngoµi nghiÔm nhiªn ®­îc song song l­u hµnh víi ®ång b¶n tÖ, ngµy cµng lÊn ¸t vÞ thÕ cña ®ång ViÖt Nam lµ ®iÒu kh«ng thÓ chÊp nhËn. Tinh thÇn nghÞ quyÕt trung ­¬ng 4 (kho¸ VIII) vÉn cã gi¸ trÞ chØ ®¹o trong hiÖn t¹i. 1.1. Ngo¹i tÖ m¹nh lµ tµi s¶n quý cña quèc gia. TÊt c¶ c¸c nguån ngo¹i tÖ ch¶y vµo ViÖt Nam ph¶i tËp trung thèng nhÊt vµo Nhµ n­íc. C¸c luång ngo¹i tÖ ch¶y ra khái biªn giíi ViÖt Nam ph¶i ®­îc ng©n hµng cho phÐp theo luËt ®Þnh. Bëi vËy, vÊn ®Ò tiªn quyÕt lµ Nhµ n­íc cÇn ph¶i xo¸ bá chÕ ®é ®a së h÷u ngo¹i tÖ. 1.2. Nghiªm cÊm c¸c dÞch vô kiÒu hèi kh«ng qua ng©n hµng. Ng­êi thô h­ëng kiÒu hèi kh«ng ®­îc lÜnh kiÒu hèi b»ng ngo¹i tÖ tiÒn mÆt vµ ph¶i b¸n toµn bé cho ng©n hµng lÊy tiÒn ViÖt Nam theo tû gi¸ khi b¸n. Ng­êi thô h­ëng kiÒu hèi (cã giÊy chøng nhËn cña ng©n hµng tr¶ kiÒu hèi), khi cã yªu cÇu chuyÓn ngo¹i tÖ ra n­íc ngoµi ®­îc quyÒn mua ngo¹i tÖ theo tû gi¸ khi mua, råi thùc hiÖn chuyÓn tiÒn qua ng©n hµng. 1.3. C¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi cÇn thùc hiÖn tr¶ l­¬ng ng­êi lao ®éng ViÖt Nam b»ng tiÒn ViÖt Nam. Nh÷ng ng­êi ®i c«ng t¸c, th¨m quan n­íc ngoµi, khi vÒ cã ngo¹i tÖ ph¶i b¸n cho ng©n hµng. Kh¸ch n­íc ngoµi ®Õn ViÖt Nam, kiÒu bµo vÒ th¨m quª h­¬ng ph¶i ®æi ngo¹i tÖ lÊy tiÒn ViÖt Nam t¹i c¸c bµn ®æi tiÒn ®Ó chi tiªu. Tr­íc khi rêi ViÖt Nam, ®­îc quyÒn ®æi l¹i lÊy ngo¹i tÖ theo tû gi¸ khi ®æi. 1.4. Nh÷ng ngo¹i tÖ cßn tµng tr÷ trong d©n c­ sÏ ®­îc ®æi lÊy tiÒn ViÖt theo tû gi¸ chÝnh thøc trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Sau thêi h¹n ®ã, mäi hµnh ®éng tµng tr÷, mua b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng tù do bÞ nghiªm cÊm. Nh÷ng biÖn ph¸p cøng r¾n vµ hîp t×nh hîp lý trªn ®©y nh»m ®¹t môc ®Ých gi÷ v÷ng chñ quyÒn quèc gia vÒ tiÒn tÖ. §ång ngo¹i tÖ m¹nh n»m trong tay nh÷ng phÇn tö bÊt chÝnh cã thÓ g©y ra nh÷ng hËu qu¶ khã l­êng vÒ an ninh chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ v¨n ho¸, x· héi. Trong lÞch sö cËn ®¹i, nh©n d©n ViÖt Nam ®· thùc hiÖn ®­îc vÊn ®Ò nµy ®èi víi tiÒn Quan Kim, Quèc tÖ, tiÒn §«ng D­¬ng, tiÒn ®« la Mü (thêi kú míi thèng nhÊt ®Êt n­íc). Ngµy nay, vÊn ®Ò Êy ®Æt ra chØ kh¸c tr­íc vÒ ph­¬ng ph¸p thùc hiÖn vµ ®iÒu kiÖn lÞch sö, nh­ng ®ã lµ mét yªu cÇu bøc thiÕt vµ cã kh¶ n¨ng hiÖn thùc. 2. Mét khi mäi giao dÞch ngo¹i tÖ ®Òu th«ng qua quan hÖ mua b¸n th× cÇn chÊm døt viÖc huy ®éng vèn vµ cho vay vèn b»ng ngo¹i tÖ. Quan hÖ tÝn dông gi÷a c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ®Òu ®­îc thùc hiÖn th«ng qua ng©n hµng. §Æt ra vÊn ®Ò nµy nh»m phßng ngõa nh÷ng rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng. Khi c¸c doanh nghiÖp vay vèn ngo¹i tÖ trung dµi h¹n kh«ng cã kh¶ n¨ng t¸i t¹o ngo¹it tÖ ®Ó tr¶ nî ng©n hµng ®óng h¹n gèc vµ l·i, hoÆc khi gÆp sù cè ng­êi göi ngo¹i tÖ rång r¾n ®ßi rót tiÒn ra, ng©n hµng sÏ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n. Trong tr­êng hîp Êy, NHNN kh«ng thÓ ®ãng vai trß lµ ng­êi cho vay cuèi cïng ®Ó cøu hé c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ tæ chøc tÝn dông kh¸c bëi v× NHNN kh«ng cã quyÒn n¨ng ph¸t hµnh ngo¹i tÖ. KÕt luËn Qu¶n lý vµ kinh doanh ngo¹i hèi lµ mét m¶ng ho¹t ®éng rÊt khã kh¨n nh­ng rÊt quan träng cña ngµnh ng©n hµng. Nã ®em l¹i nguån lîi nhuËn lín cho ®Êt n­íc, song nã còng ph¶i th­êng xuyªn ®èi mÆt víi nh÷ng rñi ro khã l­êng. Kinh doanh ngo¹i hèi kh«ng ph¶i chØ v× lîi Ých cña riªng ng©n hµng mµ th«ng qua c¸c nghiÖp vô, dÞch vô ngo¹i hèi, nã cã vai trß thóc ®Èy c¸c ngµnh kh¸c liªn quan ®Õn ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña Nhµ n­íc. Trong 3 n¨m võa qua, c«ng t¸c qu¶n lý vµ kinh doanh ngo¹i hèi ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng nghi nhËn, gi÷ ®­îc æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi néi, ®èi ngo¹i cña ®ång tiÒn ViÖt Nam, gãp phÇn phôc vô vµ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng. Nh÷ng thiÕu sãt, bÊt cËp ®ang tån t¹i lµ nh÷ng khuyÕt ®iÓm khã tr¸nh trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ph¸t triÓn. Nh­ vËy ho¹t ®éng cña ng©n hµng nãi chung, ho¹t ®éng ngo¹i hèi nãi riªng cÇn ra søc kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i, khã kh¨n, dòng c¶m v­ît lªn chÝnh m×nh ®Ó kh«ng bÞ tôt hËu tr­íc nh÷ng ®æi míi cña thêi ®¹i vµ cè g¾ng phÊn ®Êu ®Ó VND sím trë thµnh ®ång tiÒn cã kh¼ n¨ng chuyÓn ®æi. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh Ng©n hµng Trung ­¬ng Häc viÖn Ng©n hµng 2. ThÞ tr­êng hèi ®o¸i vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Nhµ xuÊt b¶n tµi chÝnh Hµ Néi 1996 3. T¹p chÝ ng©n hµng 4. T¹p chÝ khoa häc vµ ®µo t¹o ng©n hµng 5. ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ Môc lôc Më ®Çu 1 Ch­¬ng I: Lý luËn chung vÒ nghiÖp vô qu¶n lý ngo¹i hèi 2 1. Kh¸i niÖm 2 2. Vai trß cña qu¶n lý ngo¹i hèi 3 3. Môc ®Ých qu¶n lý ngo¹i hèi 4 3.1. §iÒu tiÕt tû gi¸ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia 4 3.2. B¶o tån dù tr÷ ngo¹i hèi Nhµ n­íc 4 3.3. C¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ 4 4. C¬ chÕ qu¶n lý tû gi¸ 5 4.1. C¬ chÕ tù do tû gi¸ 5 4.2. C¬ chÕ qu¶n lý tû gi¸ 5 4.2.1. C¬ chÕ nhµ n­íc thùc hiÖn qu¶n lý tû gi¸ hoµn toµn 5 4.2.2. C¬ chÕ qu¶n lý tû gi¸ cã ®iÒu tiÕt 5 5. Ho¹t ®éng ngo¹i hèi cña NHNN 6 5.1. Ho¹t ®éng mua b¸n ngo¹i hèi 6 5.1.1. Mua b¸n trªn thÞ tr­êng trong n­íc 6 5.1.2. Mua b¸n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ 7 5.2. Ho¹t ®éng qu¶n lý ngo¹i hèi cña NHNN 7 Ch­¬ng II Thùc tr¹ng ho¹t ®éng qu¶n lý ngo¹i hèi nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21 9 A. Nh÷ng mÆt tÝch cùc 10 1. VÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt ngo¹i tÖ 10 2. VÒ chÝnh s¸ch tØ gi¸ 11 3. VÒ c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc 12 4. VÒ chÝnh s¸ch kÕt hèi 12 5. VÒ quy ®Þnh tr¹ng th¸i ngo¹i tÖ 13 6. VÒ chÝnh s¸ch kiÒu hèi 13 B. Nh÷ng yÕu kÐm bÊt cËp 14 1. VÒ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt 14 2. VÒ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸ 14 3. VÒ c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc 15 4. VÒ dÞch vô kiÒu hèi 15 5. VÒ nguån nh©n lùc 15 Ch­¬ng III. Nh÷ng gi¶i ph¸p kiÕn nghÞ trong ho¹t ®éng qu¶n lý ngo¹i hèi 16 KÕt luËn 20 Tµi liÖu tham kh¶o 21 Môc lôc 22