MỤC LỤC
I. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG. 2
II.NHỮNG KIÊNG CỮ VÀ NGHI LỄ LIÊN QUAN ĐẾN NGÔI NHÀ. 2
1/ Kiêng cữ và nghi lễ trong khi dựng nhà. 2
2/ Kiêng cữ và nghi lễ liên quan đến các ma được thờ cúng trong nhà. 4
a) Ma nhà. 4
b) Ma cửa. 5
c) Ma cột chính. 5
d) Ma buồng. 6
e) Ma bếp 6
3/ Một vài kiêng cữ và nghi lễ trong đời sống liên quan đến ngôi nhà. 7
a) Trong sinh đẻ. 7
b) Trong đám cưới. 7
c) Trong tang ma. 8
III. KẾT LUẬN. 9
I. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG.
Người Hmông ở Việt Nam hiện nay đều có nguồn gốc từ phương Bắc. Theo cuộc tổng điều tra dân số ở Việt Nam năm 1999 thì người Hmông có tổng số 787604 người. Người Hmông có mặt ở tất cả các vùng trong cả nước, đông nhất là ở khu vực Đông Bắc có 445782 người, tiếp đến là khu vực Tây Bắc có 289000 người, Bắc Trung Bộ có 39373 người, Tây Nguyên có 12392 người
Người Hmông được chia hành các nhóm: Hmông Trắng, Hmông Đen, Hmông Đỏ, Hmông Xanh, Hmông Hoa, Hmông Lai, Hmông Nước. (Theo: Người Hmông ở Việt Nam, trang 8-9, NXB Thông Tấn).
Ngôi nhà, hiểu theo nghĩa chung không chỉ là công trình kiến trúc để ở mà còn mang các giá trị văn hoá và chức năng xã hội, như tính thẩm mỹ, sự trao truyền tri thức, chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ, các mối quan hệ trong gia đình cũng như giữa gia đình và cộng đồng ., qua đó góp phần hình thành và bồi dưỡng tâm lý, nhân cách con người. Về vấn đề ngôi nhà của người Hmông đã có nhiều người nghiên cứu. Bài này chỉ đề cập đến vấn đề kiêng cữ và nghi lễ liên quan đến ngôi nhà của người Hmông ở hai xã Hang Kia và Pà Cò, huyện Mai Châu, tỉnh Hoà Bình. (Tài liệu tham khảo : Tạp chí Dân tộc học – số 2-2002, trang 39 - 47).
Người Hmông ở Hang Kia thuộc nhóm Hmông Hoa, và người Hmông ở Pà Cò thuộc nhóm Hmông Đen đang sống trong hai loại hình nhà khác nhau, đó là nhà truyền thống và nhà kiểu mới. Tuy nhiên, chủ nhân của những ngôi nhà này vẫn coi trọng và thực hành nghiêm ngặt các kiêng cữ và nghi lễ liên quan đến ngôi nhà của mình.
10 trang |
Chia sẻ: maiphuongtl | Lượt xem: 1869 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem nội dung tài liệu Tiểu luận Kiêng cữ và nghi lễ liên quan đến ngôi nhà của người Hmông, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
®¹i häc quèc gia hµ néi
trêng ®¹i häc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n
khoa lÞch sö
d©n téc häc
®Ò tµi: Kiªng c÷ vµ nghi lÔ liªn quan ®Õn ng«i nhµ cña ngêi
Hm«ng.
I. Nh÷ng vÊn ®Ò chung.
Ngêi Hm«ng ë ViÖt Nam hiÖn nay ®Òu cã nguån gèc tõ ph¬ng B¾c. Theo cuéc tæng ®iÒu tra d©n sè ë ViÖt Nam n¨m 1999 th× ngêi Hm«ng cã tæng sè 787604 ngêi. Ngêi Hm«ng cã mÆt ë tÊt c¶ c¸c vïng trong c¶ níc, ®«ng nhÊt lµ ë khu vùc §«ng B¾c cã 445782 ngêi, tiÕp ®Õn lµ khu vùc T©y B¾c cã 289000 ngêi, B¾c Trung Bé cã 39373 ngêi, T©y Nguyªn cã 12392 ngêi....
Ngêi Hm«ng ®îc chia hµnh c¸c nhãm: Hm«ng Tr¾ng, Hm«ng §en, Hm«ng §á, Hm«ng Xanh, Hm«ng Hoa, Hm«ng Lai, Hm«ng Níc. (Theo: Ngêi Hm«ng ë ViÖt Nam, trang 8-9, NXB Th«ng TÊn).
Ng«i nhµ, hiÓu theo nghÜa chung kh«ng chØ lµ c«ng tr×nh kiÕn tróc ®Ó ë mµ cßn mang c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ vµ chøc n¨ng x· héi, nh tÝnh thÈm mü, sù trao truyÒn tri thøc, ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ, c¸c mèi quan hÖ trong gia ®×nh còng nh gi÷a gia ®×nh vµ céng ®ång ..., qua ®ã gãp phÇn h×nh thµnh vµ båi dìng t©m lý, nh©n c¸ch con ngêi. VÒ vÊn ®Ò ng«i nhµ cña ngêi Hm«ng ®· cã nhiÒu ngêi nghiªn cøu. Bµi nµy chØ ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò kiªng c÷ vµ nghi lÔ liªn quan ®Õn ng«i nhµ cña ngêi Hm«ng ë hai x· Hang Kia vµ Pµ Cß, huyÖn Mai Ch©u, tØnh Hoµ B×nh. (Tµi liÖu tham kh¶o : T¹p chÝ D©n téc häc – sè 2-2002, trang 39 - 47).
Ngêi Hm«ng ë Hang Kia thuéc nhãm Hm«ng Hoa, vµ ngêi Hm«ng ë Pµ Cß thuéc nhãm Hm«ng §en ®ang sèng trong hai lo¹i h×nh nhµ kh¸c nhau, ®ã lµ nhµ truyÒn thèng vµ nhµ kiÓu míi. Tuy nhiªn, chñ nh©n cña nh÷ng ng«i nhµ nµy vÉn coi träng vµ thùc hµnh nghiªm ngÆt c¸c kiªng c÷ vµ nghi lÔ liªn quan ®Õn ng«i nhµ cña m×nh.
II.Nh÷ng kiªng c÷ vµ nghi lÔ liªn quan ®Õn ng«i nhµ.
1/ Kiªng c÷ vµ nghi lÔ trong khi dùng nhµ.
Trong dùng nhµ, viÖc ®Çu tiªn mµ ngêi Hm«ng rÊt coi träng lµ chän ®îc chç ®Êt phï hîpvíi ngêi vµ gia sóc. §ång bµo chän ®Êt lµm nhµ vµo c¸c ngµy con chã vµ con rång –theo lÞch cña ngêi Hm«ng. Theo hä, chã lµ con vËt trung thµnh, cßn rång lµ con vËt thiªng, nÕu ®i chän ®Êt vµo hai ngµy nµy sÏ gÆp may m¾n. Tríc khi ®I, hä th¾p h¬ng vµ cÇu xin ma nhµ phï hé ®Ó chän ®îc m¶nh ®Êt nh ý. Ngêi Hm«ng lu«n chän n¬i cao r¸o, tho¸ng m¸t, bèn phÝa cã nói bao bäc ®Ó dùng nhµ. Khi dùng, nÕu c©y ®ßn nãc th¼ng vµo ®Ønh nói lµ tèt nhÊt v× hä quan niÖm lµm nh vËy gia ®×nh sÏ ®îc thÇn linh gióp ®ì. MÆt tríc ng«i nhµ kh«ng ®îc nh×n th¼ng ra khe nói hoÆc chÝnh gi÷a ®Ønh nói, bëi nh thÕ gia d×nh sÏ bÞ ma nh×n ngã vµ lµm h¹i.
Tríc khi chän ®Êt lµm nhµ, ngêi Hm«ng ph¶i lµm lÔ xin phÐp thÇn ®Êt cho dùng nhµ trªn m¶nh ®Êt ®ã. Nghi lÔ nµy ph¶i do ngêi cã kinh nghiÖm ®¶m nhiÖm; ®îc thùc hiÖn vµo lóc gÇn tèi, t¹i ®¸m ®Êt ®Þnh chän.
Ngµy ®Çu tiªn ®i lÊy nguyªn vËt liÖu lµm nhµ còng ph¶i vµo ngµy con rång hoÆc con chã. Tríc khi chÆt c©y, hä ph¶i lµm lÔ cóng xin phÐp thÇn rõng vµ hån cña c©y ®ã, sau ®ã hä míi d¸m chÆt c©y. Ngêi Hm«ng kiªng dïng c¸c c©y tù nhiªn bÞ ®æ, bÞ chÕt v× tin r»ng c¸c c©y nµy ®· ®îc mét lùc lîng siªu nhiªn nµo ®ã sö dông. Hä còng kiªng c©y bÞ sÐt ®¸nh v× cho r»ng ®ã lµ c©y thÇn sÐt d· sö dông, nÕu dïng c©y nµy lµm nhµ sau nµy sÏ gÆp ®iÒu kh«ng may. Hä còng kh«ng dïng c©y cã nhiÒu d©y leo gièng nh r¾n quÊn ®Ó lµm nhµ, v× sî r»ng sau nµy r¾n sÏ vµo nhµ quÊn quanh c©y gç nµy vµ nh vËy gia ®×nh sÏ gÆp nhiÒu ®iÒu xÊu nh èm ®au, bÊt hoµ. Bëi theo hä, r¾n lµ con vËt xÊu thêng mang l¹i rñi ro cho con ngêi.
Trong qu¸ tr×nh dùng nhµ, gia ®×nh tr¸nh g©y m©u thuÉn víi thî bëi hä rÊt sî bÞ thî “lµm phÐp”, ®Æt c¸c “bïa yÓm” lµm h¹i lªn ®Çu c¸c c©y cét, hoÆc ®ßn nãc cña ng«i nhµ. Vµ nh vËy, gia ®×nh sÏ gÆp kh«ng may trong cuéc sèng.
Dùng nhµ xong, sau khi «ng trëng hä ®· thùc hiÖn nghi lÔ xin phÐp thÇn linh th× gia ®×nh míi ®îc lµm bÕp. Tríc tiªn, ngêi ta ®a Ýt níc vµo nhµ qua cöa phô ®Æt c¹nh n¬i sÏ lµm bÕp, víi niÒm tin níc sÏ ®em l¹i b×nh yªn vµ ph¸t triÓn, v× níc thÓ hiÖn sù m¸t mÎ vµ sinh s«i. ¤ng trëng hä lÊy mét thanh cñi ®ang ch¸y trong bÕp cña bè mÑ hoÆc anh em cña chñ ng«i nhµ míi, ®i tíi n¬i ®Þnh lµm bÕp khÊn råi lÊy níc vÈy vµo thanh cñi nhng kh«ng ®Ó cho löa hoÆc than t¾t h¼n; sau ®ã ®Æt cñi vµo n¬i ®· ®Þnh vµ gia ®×nh tiÕn hµnh lµm bÕp ë ®ã. BÕp lµm xong, chñ nhµ th¾p h¬ng c¾m ë c¹nh bÕp, ngô ý c¶m ¬n ma bÕp ®· gióp ®ì. KÓ tõ khi bÕp ®îc nhãm löa gia ®×nh míi ®îc phÐp chuyÓn ®å ®¹c vµo nhµ. ChØ khi æn ®Þnh n¬i ë, gia ®×nh míi lµm lÔ ®ãn ma nhµ vµ ma cöa ®Õn nhµ míi.
2/ Kiªng c÷ vµ nghi lÔ liªn quan ®Õn c¸c ma ®îc thê cóng trong nhµ.
Trong tÝn ngìng cña ngêi Hm«ng, hiÖn cã hÖ thèng ma ®îc thê cóng trong nhµ víi nh÷ng kiªng c÷ vµ nghi lÔ kh¸c nhau. Trong ®ã, ®¸ng chó ý lµ ma nhµ, ma cöa chÝnh, ma cét chÝnh, ma buång vµ ma bÕp.
a) Ma nhµ.
Theo ngêi Hm«ng, ma nhµ lµ mét trong nh÷ng ma quan träng nhÊt, bëi ma nµy cã liªn quan ®Õn tiÒn cña, mïa mµng, søc khoÎ, sù sinh s«i cu¶ con ngêi vµ gia sóc. N¬i thê ma lµ hai m¶nh giÊy b¶n ®îc gi¸n vµo bøc ®è hËu gian gi÷a cña ng«i nhµ; trªn hai manh giÊy b¶n b«i m¸u vµ dÝnh l«ng cæ cña con gµ trèng dïng lµm lÔ vËt cóng ma nhµ trong dip n¨m míi. Th«ng thêng ma nhµ chØ ®îc cóng mçi n¨m mét lÇn vµo dÞp n¨m míi, vµ trong lÔ nµy, gia ®×nh còng thay bµn thê míi cho ma nhµ. LÔ cóng ®îc tiÕn hµnh hai lÇn: lÇn mét cóng cho c¸c thÇn linh vµ lÇn hai cóng tæ tiªn. LÔ cóng ma nhµ ®îc tiÕn hµnh vµo nöa ®ªm 30 tÕt. ¤ng chñ b¾t mét con gµ trèng ®Ó lµm vËt hiÕn tÕ, ®øng tríc bµn thê mêi c¸c thÇn linh nhËn lÔ vËt cña gia ®×nh, råi c¾m h¬ng vµo b¸t g¹o vµ c¾t tiÕt gµ. Víi ngêi Hm«ng ë Lµo Cai, hä tin r»ng khi con gµ chÕt ®Çu quay vÒ híng bµn thê th× n¨m ®ã gia ®×nh gÆp nhiÒu may m¾n, cßn híng ra cöa chÝnh th× sÏ gÆp rñi ro.
b) Ma cöa.
Ma cöa ®îc thê t¹i cöa chÝnh. Bµn thê cña ngêi Hm«ng §en thê lo¹i ma nµy lµ ba m¶nh giÊy b¶n ®îc b«i m¸u gµ, cßn cña ngêi Hm«ng Hoa lµ mét m¶nh v¶i h×nh ch÷ nhËt, d¸n ë dÇm cöa chÝnh. Theo quan niÖm cña ngêi Hm«ng, ma cöa cã nhiÖm vô “g¸c cöa” ng¨n c¸c ma ¸c vµo nhµ lµm h¹i, b¶o vÖ hån cña cña nh÷ng thµnh viªn trong nhµ vµ ng¨n chÆn kh«ng ®Ó c¸c hån ma nµy bá ®i; b¶o vÖ gia sóc vµ cña c¶i trong nhµ.
LÔ cóng ma cöa ®îc tiÕn hµnh vµo ®ªm 30 tÕt hoÆc khi trong nhµ cã ngêi èm ®au. Ngêi Hm«ng quan niÖm r»ng ma cöa sÏ bÞ “ng·”, kh«ng b¶o vÖ ®îc gia ®×nh nÕu cã ngêi phô n÷ nµo sau khi ®Î cha ®Çy th¸ng bíc qua cöa hoÆc ®a ngêi chÕt qua cöa chÝnh, kÓ c¶ trêng hîp trong nhµ cã ngêi bÞ tai n¹n hoÆc tµi s¶n bÞ mÊt trém....Vµ khi ®ã, gia ®×nh ph¶i lµm lÔ “®ì” ma cöa dËy.
c) Ma cét chÝnh.
Trªn cét chÝnh cña ng«i nhµ cã d¸n mét m¶nh giÊy b¶n ®îc b«i m¸u gµ,®ã lµ n¬i thê ma cét chÝnh. Ngêi Hm«ng cho r»ng cét chÝnh lµ n¬i tËp trung c¸c hån ngêi ®ang sèng trong nhµ vµ khi tæ tiªn vÒ th¨m con ch¸u còng ngù t¹i ®©y. Hä tin r»ng ma cét chÝnh liªn quan ®Õn chuyÖn sinh tö cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh. §ång bµo kiªng ngåi dùa lng vµo cét chÝnh v× sî ma “bÞ th¬ng” hoÆc “bÞ chÕt”; kh«ng treo c¸c ®å dïng len cét chÝnh sî ma “bÞ bÈn” vµ “mÖt mái”, kiªng phô n÷ trÌo lªn hoÆc bíc qua xµ nhµ cã cét chÝnh, v× sî xóc ph¹m ®Õn ma....
Ma cét chÝnh thêng ®îc cóng khi trong nhµ cã ngêi èm nÆng hoÆc khi cã ngêi chÕt tõ 18 tuæi trë lªn. Khi trong nhµ cã ngêi chÕt, tríc tiªn ngêi chÕt ph¶i ®îc ®Æt n»m gÇn cét chÝnh vµ «ng thî kÌn thæi bµi xin ma cét chÝnh cho phÐp ngêi chÕt ®i vÒ víi tæ tiªn.
d) Ma buång.
Ma buång tró ngô trong mét c¸i giá ®îc ®an b»ng vá c©y lanh, nan c©y tre hoÆc c©y vÇu, quai giá ®îc d¸n gÊy b¶n cã c¸c tua rñ ra xung quanh. ChiÕc giá nµy ®îc treo díi m¸i nhµ. Trong giá cã mét b¸t níc thÓ hiÖn sù yªn lµnh vµ m¸t mÎ. Theo quan niÖm cña ngêi Hm«ng, ma buång liªn quan ®Õn sinh s¶n cña ngêi mÑ, søc khoÎ cña con ngêi lµ nhÊt.
§ång bµo lµm lÔ cóng ma buång khi trong nhµ cã ®«i vî chång muén ®êng con c¸i, hoÆc cã ngêi bÞ èm yÕu hoÆc bÞ chÕt; gia sóc chËm lín vµ kh«ng sinh s¶n, kÓ c¶ khi gia sóc ®Î. Nghi lÔ trong c¸c trêng hîp nµy ®Òu gièng nhau vµ thêng do trëng hä thùc hiÖn.
e) Ma bÕp
Theo quan niÖm cña ngêi Hm«ng, ma bÕp cã ¶nh hëng ®Õn mïa mµng vµ ch¨n nu«i. §Ó cÇu mong mïa mµng tèt t¬i, thu hoÆch ®¹t kÕt qu¶ cao, ch¨n nu«i ph¸t triÓn...ngêi trong gia ®×nh kiªng giÉm ch©n lªn bÕp lß vµ kh«ng gâ lªn bÕp. Trong thêi gian lîn l¸i cña gia ®×nh chöa, kh«ng ®îc lÊy tro than trong bªp nÊu c¸m lîn ra khái bÕp nªn tríc ®ã ph¶i bá mét hßn ®¸ vµo gi÷a bÕp; kh«ng ®îc lµm t¾t löa trong bÕp. NÕu kh«ng thùc hiÖn nh÷ng kiªng c÷ nµy th× gia sóc dÔ bÞ bÖnh, n¬ng rÉy, ruéng vên sÏ bÞ s©u bÖnh, h¹n h¸n hoÆc óng lôt.
Ngoµi c¸c dÞp cóng khi lµm bÕp míi, mõng n¨m míi vµ sinh ®Î ..., ma bÕp cßn ®îc cóng khi trong nhµ cã ngêi chÕt. Trong ®¸m tang, «ng thî kÌn còng ph¶i lµm lÔ xin ma bÕp cho phÐp ngêi chÕt ®i vÒ víi tæ tiªn vµ ®o¸n biÕt ý kiÕn ma qua viÖc xin ©m d¬ng nh «ng ®· lµm lÔ víi c¸c ma kh¸c trong nhµ khi cã ngêi chÕt.
3/ Mét vµi kiªng c÷ vµ nghi lÔ trong ®êi sèng liªn quan ®Õn ng«i nhµ.
a) Trong sinh ®Î.
S¶n phô ®îc ®Î trong buång ngñ riªng cña m×nh. Nhau thai vµ cuèng rèn ®îc ch«n ë cét chÝnh (nÕu lµ bÐ trai) hoÆc ë ch©n giêng ngñ cña bè mÑ (nÕu lµ bÐ g¸i). Trong nhµ cã s¶n phô míi sinh, ngêi ta kiªng kh«ng cho ngêi l¹ vµo nhµ. NÕu ai v« t×nh vi ph¹m ph¶i ®Ó l¹i tÊt c¶ ®å ®¹c ®· mang vµo nhµ vµ sau mét th¸ng míi ®îc lÊy ®em ®i. §Ó b¸o hiÖu trong gia ®×nh cã c÷, hä c¾m cµnh l¸ xanh ë c¸c cña ra vµo. Anh em vµ ngêi lµng cã thÓ vµo nhµ nhng kh«ng ®îc phÐp vµo buång ña s¶n phô cho ®Õn khi gia ®×nh thùc hiÖn xong lÔ mõng cho em bÐ. Trong thêi gian ba ngµy kÓ tõ khi sinh, gia ®×nh kiªng mang tro than, cñi ®ang ch¸y ë bÕp ra ngoµi.
NÕu vi ph¹m nh÷ng kiªng c÷ trªn, theo quan niÖm d©n gian, ngêi mÑ sÏ bÞ mÊt s÷a vµ gia ®×nh ph¶i lµm lÔ cóng c©y d©u to ë trong rõng, cÇu xin cho s¶n phô cã s÷a ®Ó nu«i con. Ngêi ®¶m nhiÖm c«ng viÖc nµy ®em h¬ng vµ mét con gµ trèng vµ« rõng vµ thùc hiÖn lÔ cóng t¹i c©y d©u ®Çu tiªn gÆp trªn ®êng ®i.
KÓ tõ khi ®Î, gia ®×nh lµm mét bÕp riªng cho s¶n phô ë, nh»m tr¸nh viÖc s÷a mÑ r¬i vµo ®å ¨n thøc uèng cña c¸c thµnh viªn nam trong gia ®×nh, v× hä cho r»ng nÕu nh÷ng ngêi nµy ¨n ph¶i ®å ¨n thøc uèng ®ã sÏ bÞ thÇn sÐt ®¸nh chÕt.
Nh÷ng ngêi kh«ng cïng ma (kÓ c¶ con g¸i ®· ®i lÊy chång) vµ con g¸i cha chång mµ cã thai kh«ng ®îc phÐp ®Î trong nhµ; nÕu vi ph¹m ma sÏ giËn vµ trõng ph¹t gia ®×nh.
b) Trong ®¸m cíi.
Khi ®ãn vµ ®a d©u, ®¹i diÖn nhµ trai lu«n ®îc bè trÝ ngåi theo híng nh×n ra cöa chÝnh, ®¹i diÖn nhµ g¸i ngåi ®èi diÖn, mÆt nh×n vµo bµn thê ma nhµ. Lµm nh vËy th× mäi lêi nãi cña hai bªn ®îc ma nhµ, ma cöa chøng gi¸m vµ hai gia ®×nh kh«ng d¸m vi ph¹m nh÷ng g× ®· nãi víi nhau trong lÔ cíi.
Tríc khi ®a c« d©u ra khái cöa vÒ nhµ chång, ®«i t©n h«n cïng nh÷ng ngêi nhµ trai vµ nhµ g¸i ®îc giao nhiÖm vô ®ua c« d©u vÒ nhµ chång ph¶i ®øng tríc cöa chÝnh uèng rîu råi míi ®îc ra khái nhµ. Lµm nh vËy hµm ý b¸o cho ma cöa chÝnh biÕt ngêi con g¸i ®· ®i lÊy chång, lµm ma nhµ kh¸c.
§ãn d©u vÒ ®Õn nhµ trai, tríc tiªn ph¶i lµm lÔ nhËp ma cho c« d©u. C« d©u vµ chó rÓ ®øng tríc cöa chÝnh vµ cïng h¸t bµi ®uæi ma cò cña c« g¸i vµ xin nhËp vµo ma nhµ chång. Sau ®ã, c¶ hai bíc vµo nhµ qua cöa chÝnh vµ ®øng ®èi diÖn bµn thê ma nhµ.
c) Trong tang ma.
Ngêi Hm«ng kiªng ®Ó ngêi kh¸c hä (kÓ c¶ con g¸i ®· ®i lÊy chång) chÕt trong nhµ m×nh, v× sî hån ngêi chÕt lµm h¹i ma trong nhµ khiÕn c¸c ma kh«ng thÓ phï hévµ b¶o vÖ gia ®×nh ®îc. Khi ngêi kh¸c hä bÞ èm cã thÓ chÕt, gia ®×nh dùng mét c¸i l¸n ë ngoµi nhµ vµ ®a ngêi èm ra ®ã ë, sau ®ã b¸o cho gia ®×nh ngêi ®ã dÕn ®ãn vÒ hoÆc ch«n cÊt nÕu bÞ chÕt. Tuy nhiªn, nh÷ng ngêi kh«ng ph¶i anh em, thËm chÝ míi gÆp gì nhau lÇn ®Çu nhng cïng hä - cïng ma, l¹i cã thÓ chÕt trong nhµ nhau, ®îc gia ®×nh lµm ma tö tÕ nh ngêi th©n cña m×nh.
Ngêi Hm«ng kiªng n»m däc theo ng«i nhµ, v× quan niÖm ®©y lµ híng n»m cña ngêi chÕt. NÕu ngêi sèng n»m nh vËy tæ tiªn tëng ®· chÕt, sÏ b¾t hån ®i vµ ngêi ®ã sÏ chÕt. §æng bµo còng kiªng tù nhiªn nhÊc cöa chÝnh ra khái ng«i nhµ, v× gia d×nh chØ lµm nh vËy khi ®a ngêi chÕt ®i ch«n. NÕu kh«ng tu©n thñ kiªng c÷ nµy th× trong nhµ sÏ cã ngêi chÕt hoÆc cã thÓ lµ ®iÒm b¸o ®iÒu xÊu sÏ x¶y ra víi gia ®×nh.
Nh÷ng ngêi bÞ tai n¹n muèn ®a vµo nhµ ®Ó ch¹y ch÷a, tríc tiªn ph¶i röa s¹ch sÏ m¸u nÕu cã vµ ®a ®Çu vµo tríc. NÕu sau ®ã hä bÞ chÕt th× ®îc lµm ma trong nhµ, nhng nÕu ®· chÕt ë bªn ngoµi th× kh«ng ®îc phÐp ®a vµo trong nhµ ®Ó tæ chøc ®¸m ma. Ngêi chÕt ®îc ®Æt t¹i gian thê ma nhµ; khi míi chÕt ®Æt n»m ngang nhµ, ®Çu híng vÒ cét chÝnh, ch©n híng vÒ phÝa bµn thê ma nhµ.
Sau khi ®· cóng xin phÐp n¨m lo¹i ma trong nhµ cho phÐp ®a ngêi chÕt ®i vµ nhËn ®îc sù ®ång ý, gia ®×nh míi ®îc ®Æt n»m däc nhµ, c¹nh bµn thê ma nhµ, ®Çu híng vÒ phÝa mÆt trêi mäc ®Ó hån ma sau nµy biÕt giê giÊc dËy ®i lµm. Ngêi ta ®a ngêi chÕt ra ngoµi b»ng c¸ch ®a ch©n ra tríc. NÕu ngêi chÕt lµ ngêi lín th× ®a qua cöa chÝnh cßn trÎ em th× ®a qua cöa phô.
Ngoµi ra, ngêi Hm«ng cßn cã mét sè kiªng c÷ kh¸c nh: phô n÷ kh«ng ®îc trÌo lªn g¸c bÕp, xµ ngang - n¬i cã cét chÝnh. Hä còng kiªng ®Æt giêng ngñ hoÆc n»m ë gian gi÷a v× lµ n¬i thê ma nhµ, vµ chØ khi ngêi chÕt míi ®îc n»m. Nµng d©u kh«ng ®îc vµo buång ngñ cña bè mÑ chång vµ anh chång. T¬ng tù, bè mÑ chång vµ anh chång còng kh«ng ®îc vµo buång ngñ cña nµng d©u.
Ngêi Hm«ng kiªng dïng vò khÝ, gËy géc ®Ó chÐm, gâ hay ®ãng vµo nh÷ng n¬i ®îc coi lµ cã ma nhµ, ma cét chÝnh, ma cöa chÝnh, ma buång vµ ma bÕp tró ngô. Ngêi nµo vi ph¹m ph¶i nép lÔ vËt ®Ó gia ®×nh cÇu cóng, xin cho tai häa kh«ng x¶y ra.
III. KÕt luËn.
Mçi téc ngêi ®Òu cã nh÷ng tËp tôc riªng, vµ chÝnh nh÷ng tËp tôc Êy ®em l¹i b¼n s¾c riªng cho tõng d©n téc t¹o nªn sù ®a d¹ng vÒ v¨n ho¸. Nh÷ng kiªng c÷ vµ nghi lÔ trªn cña ngêi Hm«ng ë Hoµ B×nh ®· gãp phÇn lµm ®a d¹ng thªm v¨n ho¸ kh«ng chØ cña riªng ngêi Hm«ng mµ cßn lµm phong phó thªm nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam.
MôC LôC
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- DTHoc (19).doc