Tiểu luận Một số phong tục ngày tết Nguyên Đán của người Trung Quốc

I. PhÇn më ®Çu Cã mét kh«ng gian mªnh m«ng vµ mét thêi gian s©u th¼m, v¨n hãa Trung Hoa d­êng nh­ vÉn cßn ®Ó ngá cho mäi cuèc th¸m hiÓm. S¸nh vai cïng c¸c nÒn v¨n minh – v¨n hãa lín, l©u ®êi nh­ Ên §é, Ai CËp, ¶ RËp, L­ìng Hµ, ta thÊy v¨n minh – v¨n hãa Trung Hoa qu¶ thùc ®¸ng ®Ó loµi ng­êi l­u ý vµ quan t©m. Trung Hoa lµ mét nÒn v¨n hãa ®­îc x©y dùng tõ xa x­a víi c¸c mèi quan hÖ gi÷a tù nhiªn vµ x· héi, lµ c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn nèi tiÕp nhau, lµ nh÷ng “v¹n lý tr­êng thµnh” vµ còng lµ nh÷ng nÐt phong tôc b×nh dÞ hµng ngµy. V¨n hãa Trung Hoa cã ¶nh h­ëng s©u réng tíi nhiÒu n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ph­¬ng §«ng. ë ®©y em xin ®Ò cËp ®Õn mét mÜ tôc cña ng­êi Trung Quèc, ®ã lµ “phong tôc ®ãn tÕt Nguyªn §¸n cña ng­êi Trung Quèc”. Sù h×nh thµnh vµ l­u truyÒn g×n gi÷ nÐt ®Ñp nµy lµ c¶ mét qu¸ tr×nh lÞch sö l©u dµi, mét néi dung phong phó cã ý nghÜa quan träng vµ ý nghÜa thùc tiÔn s©u s¾c. Cïng víi nh÷ng phong tôc kh¸c nh­ ¨n, mÆc, ë… phong tôc ®ãn tÕt Nguyªn §¸n cña ng­êi Trung Quèc ®· lµm phong phó thªm, t« ®iÓm thªm cho mét nÒn v¨n hãa ®Ñp ®Ï vµ cã tõ l©u ®êi. Víi lý do trªn bµi b¸o c¸o khoa häc b­íc ®Çu muèn ®Ò cËp ®Õn nguån gèc h×nh thµnh, biÓu hiÖn vµ ý nghÜa cña phong tôc nµy nh»m t×m hiÓu s©u s¾c h¬n vÒ v¨n hãa Trung Quèc vµ muèn cã sù ®èi chiÕu víi ViÖt Nam – mét n­íc l¸ng giÒng bao l©u nay víi Trung Quèc. Sau mét thêi gian dµi t×m tßi suy nghÜ còng nh­ ®­îc sù h­íng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o h­íng dÉn, em ®· hoµn thµnh bµi b¸o c¸o khoa häc vÒ ®Ò tµi “Mét sè phong tôc ngµy tÕt Nguyªn §¸n cña ng­êi Trung Quèc”. Do thêi gian cã h¹n còng nh­ tr×nh ®é cßn h¹n chÕ, kiÕn thøc Ýt ái nªn bµi b¸o c¸o khoa häc kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, em rÊt mong nhËn ®­îc sù ®ãng gãp ch©n thµnh cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®Ó bµi b¸o c¸o khoa häc ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù h­íng dÉn chØ b¶o nhiÖt t×nh cña thÇy gi¸o h­íng dÉn còng nh­ c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa §«ng Ph­¬ng häc tr­êng §¹i häc Khoa Häc X· Héi vµ Nh©n V¨n – §¹i häc Quèc Gia Hµ Néi, c¸c thÇy c« gi¸o c«ng t¸c t¹i trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc, th­ viÖn tr­êng §¹i häc Khoa Häc X· Héi vµ Nh©n V¨n Hµ Néi, th­ viÖn quèc gia, c¸c b¹n sinh viªn K48 khoa §«ng Ph­¬ng ®· gióp em hoµn thµnh bµi b¸o c¸o khoa häc nµy. II. Néi dung 1. Nguån gèc tÕt Nguyªn §¸n cña ng­êi Trung Quèc 1.1. “TÕt” lµ g×? “TÕt” b¾t ©m tõ ch÷ “tiÕt”. “TiÕt” lµ mét giai ®o¹n thêi gian theo sù vËn ®éng chu k× cña tõ “lÔ tiÕt”. “LÔ tiÕt” cã hai ý nghÜa: mét lµ “cóng” (lÔ), hai lµ ¨n uèng cho c¶ mét n¨m lµm lông vÊt v¶; v× vËy mµ ng­êi ta gäi lµ “¨n TÕt”. 1.2. Nguyªn §¸n lµ g×? Theo c¸ch gi¶i thÝch b»ng tiÕng H¸n ViÖt th× “nguyªn” lµ b¾t ®Çu, “®¸n” lµ “buæi s¸ng sím”. 1.3. TÕt Nguyªn §¸n lµ g×? TÕt Nguyªn §¸n lµ hÕt mét vßng bèn mïa, lµ ngµy ®Çu tiªn cña mét n¨m. Ngµy tÕt Nguyªn §¸n cßn ®­îc gäi lµ “Tam Nguyªn” ( 3 më ®Çu) v× ®ã lµ ngµy ®Çu n¨m, ®Çu mïa (mïa xu©n), ®Çu th¸ng (th¸ng giªng). 1.4. Nguån gèc ngµy tÕt Nguyªn §¸n Theo ý kiÕn cña nhµ nghiªn cøu NhÊt Thanh viÕt theo tõ ®iÓn “Th­îng H¶i môc trung ngo¹i lÞch ®¹i niªn sù biÓu thÞ” th× khëi ®Çu lÞch Tµu 3000 n¨m tr­íc lÞch T©y kØ nguyªn”. Thêi nhµ H¹ (2205 – 1818 tr­íc T©y LÞch) lÞch Tµu chän th¸ng 1 lµ th¸ng Giªng nh­ng ®Õn thêi H¸n Vò §Õ l¹i chän th¸ng DÇn lµ th¸ng giªng vµ l­u truyÒn cho ®Õn ngµy nay. ®èi víi nh÷ng ng­êi Trung Quèc mµ nãi, nh÷ng ngµy long träng nhÊt, n¸o nhiÖt nhÊt, vui vÎ nhÊt chÝnh lµ ngµy tÕt Nguyªn §¸n. Theo s¸ch “phong tôc – lÔ nghi d©n gian Trung Quèc” – nhµ xuÊt b¶n Thanh Hãa th× nã b¾t nguån tõ tõ “l¹p tÕ” (tÕ lÔ th¸ng Ch¹p) cña x· héi nguyªn thñy. Mäi ng­êi tr¶i qua mét n¨m cÇn cï lao ®éng, lóc giao thõa gi÷a cuèi n¨m vµ ®Çu n¨m míi ®em nh÷ng thø thu ho¹ch ®ù¬c ®Ó thê cóng thÇn linh vµ tæ tiªn ®Ó c¶m t¹ sù ban ¬n cña tù nhiªn, dÇn dÇn h×nh thµnh phong tôc chóc mõng ®Çu n¨m. Nh­ vËy, tÕt Nguyªn §¸n hay cßn gäi lµ tÕt ©m lÞch (¨n tÕt theo ngµy ©m chø kh«ng ph¶i ¨n tÕt theo ngµy d­¬ng nh­ ph­¬ng T©y) lµ mét mÜ tôc cña ng­êi d©n Trung Quèc. C¸i tªn “tÕt ©m lÞch” (xu©n tiÕt tÕ) b¾t ®Çu tõ n¨m 1913. Lóc bÊy giê, ngµi Chu Kh¶i Kh©m ®­a tê tr×nh lªn Viªn ThÕ Kh¶i lµ “®Þnh tø thêi tiÕt h¹ tr×nh” (tê tr×nh xin ®Þnh ra ngµy nghØ cña 4 mïa) vµ ®· ®Þnh ra ngµy mïng 1 ©m lÞch cña th¸ng ®Çu tiªn trong n¨m lµ ngµy tÕt. 2. Nh÷ng phong tôc trong tÕt Nguyªn §¸n cña ng­êi Trung Quèc 2.1. Phong tôc lµ g×? Theo tõ ®iÓn tiÕng ViÖt (NXB V¨n hãa – th«ng tin t¸i b¶n in n¨m2002) th× “phong tôc” lµ nh÷ng nÕp cò ®· thµnh tôc lÖ ®­îc l­u truyÒn trong d©n gian ®­îc mäi ng­êi h­ëng øng vµ lµm theo. 2.2. Ng­êi Trung Quèc ®ãn tÕt Nguyªn §¸n cã nh÷ng phong tôc g×? 2.1.1. Phong tôc cóng t¸o v­¬ng thÇn TruyÒn thuyÕt d©n gian nãi T¸o v­¬ng gia lµ thÇn ®­îc Ngäc Hoµng ®¹i ®Õ sai xuèng trÇn gian xem xÐt thiÖn ¸c, hµng n¨m ph¶i bay vÒ trêi vµ 23 th¸ng Ch¹p ®Ó b¸o c¸o t×nh h×nh cho nªn nhµ nhµ ®Òu cóng «ng T¸o. TÕ T¸o (cóng «ng T¸o) ®­îc tiÕn hµnh ®ªm 23 th¸ng Ch¹p. Tranh h×nh «ng T¸o ®­îc d¸n lªn t­êng bÕp ë phÝa ®«ng hoÆc phÝa t©y cña nhµ chÝnh, hai bªn lµ c©u ®èi “Lªn trêi nãi viÖc tèt, trë vÒ mang theo ®iÒu may m¾n”. Lóc cóng tÕ, ng­êi ta th­êng ph¶i ®Æt mét m©m hoa qu¶ vµ mét b¸t canh m× sau ®ã ®èt h­¬ng khÊn v¸i. Trong tiÕng ph¸o ng­êi ta lµm lÔ tiÔn T¸o v­¬ng gia lªn trêi, sau ®ã ®èt bá thÇn bÕp cò, vµ ®èt kÌm theo mét sè ngò cèc, l­¬ng thùc, cá c©y ®Ó nu«i ngùa cña T¸o v­¬ng gia. Sau khi ®èt thÇn bÕp cò ®Ó ®­a T¸o v­¬ng gia cò lªn trêi cã ng­êi d¸n thÇn bÕp míi ngay, cã ng­êi ®Ó ®Õn ®ªm 30 míi d¸n. Cóng «ng T¸o phÇn nhiÒu dïng thùc phÈm ngät, dÝnh víi ý nghÜa lµ ®Ó miÖng T¸o v­¬ng gia ngät ngµo nãi toµn ®iÒu hay. ®­¬ng nhiªn, ý nghÜa ch©n chÝnh cña lÔ cóng «ng T¸o kh«ng ph¶i lµ ®Ó T¸o v­¬ng gia nãi toµn lêi hay lêi tèt, mµ ®Ó lóc T¸o v­¬ng gia trë vÒ h¹ giíi “mang hÕt ngò cèc l­¬ng thùc trë vÒ”, cã thÓ nãi lµ trë vÒ víi mäi ®iÒu tèt lµnh. Trong lóc cÇu xin vµ cóng «ng T¸o cßn cã niÒm mong mái mét ngµy mai tèt ®Ñp, ngò cèc ®­îc mïa, mét n¨m míi may m¾n vµ h¹nh phóc. Nh­ vËy, víi tôc tÕ T¸o ®· më ra khóc d¹o ®Çu cho sù phÊn khëi ®ãn n¨m míi. 2.2.2.Phong tôc quÐt r¸c ®ãn tÕt – nguån gèc Mçi khi tÕt ®Õn xu©n vÒ, nhµ nhµ ®Òu muèn lµm cuéc tæng vÖ sinh quÐt dän. Mäi ng­êi quÐt dän nhµ cöa, röa s¹ch ®å dïng gia ®×nh, giÆt toµn bé ch¨n mµn ngµy xu©n gäi lµ “t¶o niªn”. QuÐt r¸c ®ãn TÕt kh«ng chØ v× s¹ch sÏ ®Ó ®ãn n¨m míi mµ nã cßn cã lÞch sö cÇn chó ý. TËp tôc “t¶o niªn” b¾t ®Çu tõ thêi vua Nghiªu, vua ThuÊn. Do mét lo¹i nghi thøc t«n gi¸o trõ dÞch bÖnh thêi cæ ®¹i diÔn biÕn mµ thµnh. §Õn thêi §­êng, Tèng, phong tôc “t¶o niªn” thÞnh hµnh, theo “Méng l­¬ng lôc” cña Ng« B¹ch Môc ghi l¹i: “Cuèi th¸ng 12, binh sÜ thø d©n bÊt kÓ to hay nhá ®Òu quÐt dän nhµ cöa, trõ khö « uÕ, s¹ch nhµ, s©n… ®Ó chóc sù b×nh an cña n¨m míi”. §Õn nay d©n gian cßn l­u hµnh c©u “ngµy 24 th¸ng Ch¹p ph¶i quÐt ®Êt quÐt nhµ cöa”. Trong d©n gian cßn l­u truyÒn mét truyÒn thuyÕt. TËp tôc quÐt r¸c lµ do t¸ ®iÒn ë Th«ng Ch©u ®ãn l­¬ng thùc hµng n¨m cña Ngäc Hoµng mµ ra. Tr­íc ®©y, nh÷ng ng­êi t¸ ®iÒn c¶ n¨m ®Çu t¾t mÆt tèi, ngoµi l­¬ng thùc nép thuÕ ra, sè cßn l¹i kh«ng ®¸ng lµ bao. Hä cÇu khÊn T¸o v­¬ng khi lªn thiªn ®×nh nãi nh÷ng lêi hay lêi ®Ñp ®Ó Ngäc Hoµng khai ©n, tõ kho trêi ban xuèng chót ©n huÖ, tr­íc ®ªm 30 trót g¹o tr¾ng nh­ tuyÕt xuèng ®Ó hä ¨n b÷a c¬m ®oµn tô no nª. §Ó nghªnh ®ãn ©n huÖ cña Ngäc Hoµng, mçi n¨m vµo ngµy 24 th¸ng Ch¹p nh÷ng ng­êi t¸ ®iÒn ®Òu quÐt dän trong nhµ ngoµi s©n s¹ch sÏ ®Ó ®ãn chê l­¬ng thùc trêi ban cho. Cø nh­ vËy tõ n¨m nµy qua n¨m kh¸c, quÐt r¸c ®· trë thµnh mét phong tôc trong d©n gian 2.2.3.Phong tôc d¸n giÊy hoa lªn cöa sæ. §Ó ®ãn tÕt, ng­êi Trung Quèc kh«ng chØ quÐt dän nhµ cöa cho s¹ch sÏ mµ cßn trang hoµng ng«i nhµ cña m×nh ®Ñp ®Ï h¬n, khang trang h¬n ®Ó ®ãn tÕt. VÒ tËp tôc d©n gian ®ãn tÕt d¸n giÊy hoa lªn cöa sæ, cã c©u “trªn song thiÕp hång chØ hå l«, phïng tiÕt qu¸ tuÕ thu «n dÞch” ( NghÜa lµ: cöa d¸n giÊy ®á hå l« (bÇu nËm), vµo dÞp tÕt thu l©y bÖnh dÞch) (Theo s¸ch “phong tôc”- lÔ nghi d©n gian Trung Quèc – NXB Thanh Hãa – trang 20). D¸n giÊy hoa trong d©n gian lµ mét lo¹i trang trÝ trªn cöa cña d©n c­, trong tËp tôc hµng n¨m tiÔn cò ®ãn míi øng dông phæ biÕn ®Æc biÖt, môc ®Ých chñ yÕu lµ trõ bá c¸i cò, ®ãn c¸i míi, t×m ®iÒu tèt lµnh. §Ò tµi nghÖ thuËt “song hoa” (c¾t giÊy) rÊt réng. Cã nh©n vËt, hoa cá, loµi thó, lêi chóc c¸t t­êng, mÉu hoa v¨n, nh­ng h×nh thøc trªn bøc häa tæng hîp ng­êi, chim, hoa, c«n trïng, v¨n tù th× gÆp nhiÒu nhÊt. Trong ®ã h×nh thøc mang tÝnh chÊt ®¹i diÖn nhÊt lµ “song hoa” ch÷ “hØ”. C¾t ch÷ “hØ” nãi chung lµ dïng cho phong t©n h«n nh­ng n¨m míi lµ thêi gian tèt nhÊt, rÊt nhiÒu ng­êi kÕt h«n, cho nªn ch÷ “hØ” còng chÝnh lµ vËt trang søc ®ãn n¨m míi. H×nh trßn cña ch÷ “hØ” trong d©n gian gi¶i thÝch lµ “hå l«”. “Hå l«” nhiÒu h¹t, nhiÒu phóc, tõ x­a ®Õn nay lµ t­îng tr­ng cña sinh mÖnh vµ sinh s¶n. Cho nªn ch÷ “hØ” võa cã d¸ng h×nh “hå l«” l¹i võa hµm ý mang ý chóc mõng, v× vËy trë thµnh ®Ò tµi nghÖ thuËt c¾t giÊy d¸n cöa sæ. V× sao l¹i c¾t ch÷ “hØ”? “HØ” cã nghÜa lµ: mõng, vui, viÖc mõng, thÝch, ­a, thÝch hîp. C¾t giÊy ch÷ “hØ” nãi chung ®Òu c¾t thµnh ch÷ “song hØ”. “Song hØ” nãi chung ®Òu lµ sù tæng hîp cña v¨n tù vµ v¨n hoa. Xö lý trªn mÉu hoa v¨n ch÷ “hØ” cã nghÖ nh©n thÓ hiÖn søc t­ëng t­îng cña hä: ®Çu hæ, ngùa v»n, hoa ®µo hoa lùu, song ng÷ liªn hoa, hå ®iÖp qua ®»ng, v¹n niªn thanh, long ph­îng… C¸c lo¹i h×nh t­îng ®Òu ®­îc dïng trong hoa v¨n ch÷ “hØ”. Nh÷ng h×nh t­îng nµy nãi chung ®Òu ngô ý tèt lµnh cho t×nh yªu, cho h«n nh©n, sinh con trai ®Çu lßng trong sinh ho¹t th­êng ngµy cña nh©n d©n. Trong d©n gian, nh÷ng bøc häa ®ã tinh x¶o, khÐo lÐo, chÆt chÏ, c¸t t­êng nh­ ý, trµn ®Çy kh«ng khÝ b×nh yªn. D¸n giÊy lµ mét h×nh thøc trang trÝ trong nhµ rÊt phï hîp víi ph­¬ng B¾c. Ph­¬ng B¾c kh« r¸o t­¬ng ®èi nhiÒu bôi, kiÕn tróc cña d©n c­ phÇn nhiÒu lµ dïng gç lµm « cöa sæ, ®Ó phßng bôi, mäi ng­êi d¸n giÊy ®á võa ®Ñp l¹i võa mang kh«ng khÝ vui t­¬i. Hµng n¨m, mçi khi quÐt dän ®ãn tÕt, ng­êi ta thay lu«n giÊy d¸n cò vµ d¸n vµo ®ã giÊy míi. Nh­ vËy, nghÖ thuËt c¾t giÊy d¸n giÊy cã c¬ së quÇn chóng v÷ng ch¾c, còng ®­îc sinh mÖnh nghÖ thuËt, trµn ®Çy søc sèng. Trong d©n gian, c¸c ®Þa ph­¬ng Trung Quèc hÇu nh­ ®Òu cã th­ëng thøc, c¸ch ®iÖu, d¹ng thøc mµu kh¸c nhau. §©y còng lµ mét trong nh÷ng mÜ tôc cña Trung Quèc. 2.2.4.D¸n c©u ®èi TÕt 2.2.4.1.Nguån gèc cña c©u ®èi tÕt C©u ®èi tÕt h×nh thµnh tõ s¸ch “xu©n th­” ®êi §­êng. “Xu©n th­” l¹ ®­îc gäi lµ “thiÕp nghi xu©n” (thiÕp hîp víi tÕt). Trong ngµy lËp xu©n, viÕt hai ch÷ “nghi xu©n” d¸n lªn mÐ cöa. H×nh thøc ®ã dÇn dÇn ph¸t triÓn thµnh c©u ®èi, mang tÝnh v¨n hãa râ nÐt, nã lu«n dïng tõ, c©u ®èi nhau, ©m vÇn hµi hßa. C©u ®èi xu©n sím nhÊt ghi chÐp trong sö s¸ch lµ c©u ®èi “N¨m míi ®ãn nhËn ta chóc mõng: Ngµy tÕt tèt lµnh hiÖu tr­êng xu©n” cña HËu Thôc Chñng M¹nh S­êng, mµ tªn gäi chÝnh thøc cña c©u ®èi tÕt ®¹i kh¸i b¾t ®Çu cã ë thêi Minh Th¸i Tæ – Chu Nguyªn Ch­¬ng. Xin trÝch nguyªn c©u ®èi do HËu Thôc Chñng M¹nh S­ëng viÕt: “T©n niªn n¹p d­ kh¸nh Giai tiÕt hiÖu tr­êng xu©n” Xin t¹m dÞch: “N¨m míi l¹i thªm vui TiÕt ®Ñp gäi tr­êng xu©n” Ngµy tÕt c©u ®èi th­êng dïng giÊy ®á ®Ó viÕt. Ch÷ viÕt cã thÓ mµu vµng hoÆc ®en. Cã mét sè ®Þa ph­¬ng viÕt c©u ®èi trªn gç. 2.2.4.2. C©u ®èi – néi hµm v¨n hãa. TÕt vÒ, nhµ nhµ ®Òu d¸n c©u ®èi. C©u ®èi tÕt lµ mét h×nh thøc mµ mäi ng­êi thÝch nghe, ham ®äc vµ dÇn còng ®­îc ¸p dông réng r·i kh«ng chØ trong ngµy tÕt mµ cßn cã c¶ trong ma chay, c­íi xin, mõng t©n gia… C©u ®èi cã nhiÒu lo¹i nh­: thä liÔn (c©u ®èi mõng thä), vÉn liÔn (c©u ®èi viÕng), h¹ liÔn (c©u ®èi chóc mõng), danh th¾ng liÔn (c©u ®èi c¶nh ®Ñp), tr¹ch ®Ö liÔn (c©u ®èi mõng nhµ), ®¸p tÆng liÔn (c©u ®èi tÆng nhau), trung ®­êng liÔn (c©u ®èi tÆng ®¹i häc sÜ)… C©u ®èi biÓu hiÖn t­ t­ëng cña trÝ tuÖ con ng­êi. Sù ng¾n gän sóc tÝch cña c©u ®èi cã thÓ sö dông nh÷ng ®Æc s¾c trong s¸ng t¸c cña ng­êi kh¸c, ®¸p øng yªu cÇu hµm sóc, khÐo lÐo trong c¸ch biÓu ®¹t. D¸n c©u ®èi, viÕt c©u ®èi ngµy tÕt lµ mét mÜ tôc, mét vÎ ®Ñp võa nho nh· võa trÝ tuÖ trong d©n gian Trung Quèc. Xin trÝch dÉn ra ®©y mét vµi c©u ®èi hay mµ ng­êi d©n Trung Quèc d¸n ®Ó tèng cùu nghªnh t©n (t¹m biÖt n¨m cò, ®ãn n¨m míi): “NhÊt nguyªn phôc thñy V¹n t­îng canh t©n” T¹m dÞch: “N¨m míi b¾t ®Çu §æi míi mu«n vΔ Hay c©u: “§«ng phong tõ tõ nghªnh cùu tuÕ Mai hoa ®iÓm ®iÓm b¸o t©n xu©n” NghÜa lµ: “Giã ®«ng nhÑ thæi chµo n¨m míi Hoa mai t« ®iÓm b¸o xu©n vÒ”. Nh­ vËy nãi chung viÕt c©u ®èi vµ d¸n c©u ®èi võa lµ mét h×nh thøc trang trÝ ngµy tÕt ®· trë thµnh phong tôc, ®ång thêi nã còng mang néi hµm t­ t­ëng cÇu sù b×nh an, h¹nh phóc vµ lµ tiÕng lßng chung cña ng­êi d©n Trung Quèc bao ®êi nay. 2.2.5.D¸n tranh tÕt D¸n tranh tÕt còng lµ nghÖ thuËt truyÒn thèng cña d©n gian Trung Quèc. Tranh tÕt cã nguån gèc tõ tranh thÇn gi÷ cña thêi L­ìng H¸n l­u truyÒn réng r·i trong d©n gian. D¸n tranh thÇn gi÷ cña chñ yÕu lµ ®Ó trõ tµ. S¸ch “kinh së tuÕ thêi kÝ” cña T«n LÉm triÒu L­¬ng thêi Nam triÒu viÕt r»ng: “Ngµy mång mét th¸ng giªng vÏ hai thÇn gi÷ cña d¸n ë bªn tr¸i vµ bªn ph¶i nhµ, bªn tr¸i lµ thÇn trµ, bªn ph¶i lµ thÇn trõ tµ, tôc gäi lµ thÇn gi÷ cña” (TrÝch s¸ch “Céi ngu«n v¨n hãa Trung Hoa – NXB Héi Nhµ v¨n, trang 1213). §Õn thêi §­êng t­îng tranh vÏ thÇn gi÷ cña lµ TÇn Thóc B¶o, óy Tri KÝnh §øc ng­êi nhµ §­êng. Tôc truyÒn lµ do §­êng Th¸i T«ng cho ng­êi häa sÜ ®Õn vÏ h×nh t­îng oai phong cña hai vÞ t­íng ®ã ë ngoµi cöa cung, sau nµy kÕ thõa mµ thµnh phong tôc. Tranh thÇn gi÷ cña phÇn nhiÒu lµ h×nh ch÷ nhËt. Bªn ph¶i vµ bªn tr¸i cña phÝa trong nhµ ®Òu ph¶i treo mét bøc tranh. Nhµ ë hiÖn ®¹i phÇn nhiÒu lµ cöa ®¬n cho nªn ng­êi ta th­êng d¸n hai bøc tranh vµo mét c¸nh cöa. Cã ng­êi cßn d¸n bªn c¸nh cöa bøc tranh tÕt «ng T¸o hay «ng Thä thay thÇn gi÷ cña. Nh­ thÕ, d¸n giÊy hoa, d¸n c©u ®èi vµ d¸n tranh tÕt lµ nh÷ng h×nh thøc trang trÝ ng«i nhµ kh«ng thÓ thiÕu trong ngµy tÕt trong d©n gian Trung Quèc. 2.2.6. Phong tôc trong ®ªm giao thõa (hay cßn gäi lµ ®ªm trõ tÞch) 2.2.6.1.Nguån gèc TËp tôc ®ãn giao thõa sím nhÊt vµo thêi Nam B¾c triÒu. Canh Kiªn Ng«, Tõ Qu©n ThiÕn triÒu L­¬ng ®Òu cã th¬ v¨n ®ãn giao thõa: “NhÊt d¹ liªn song tuÕ, ngò canh ph©n nhi niªn”. NghÜa lµ: mét ®ªm liÒn hai tuæi, n¨m canh chia hai n¨m. Nh­ vËy giao thõa chÝnh lµ sù tiÕp giao gi÷a ®ªm cuèi cïng cña n¨m cò vµ ngµy ®Çu tiªn cña n¨m míi. Thêi x­a ®ãn giao thõa cßn gäi “chiÕu hæ hao” (chiÕu s¸ng) mäi ng­êi th¾p nÕn hoÆc ®Ìn dÇu th©u ®ªm ®ãn giao thõa t­îng tr­ng cho viÖc xua ®uæi ®èt ch¸y hÕt tµ «n bÖnh tËt chê ®ãn mét n¨m míi may m¾n, tèt ®Ñp nh­ ý. Phong tôc nµy ®­îc mäi ng­êi l­u truyÒn ®Õn ngµy nay. 2.2.6.2.C¸c phong tôc trong ®ªm giao thõa Cã lÏ ®ªm giao thõa, gi©y phót thiªng liªng nhÊt lµ “tèng cùu nghªnh t©n” (t¹m biÖt n¨m cò ®ãn n¨m míi). MÊy ai cã thÓ kh«ng xèn xang khi tËn h­ëng thêi kh¾c ®ã. Cã lÏ v× vËy mµ con ng­êi ta thøc th©u ®ªm ®Ó tËn h­ëng nh÷ng phót gi©y thiªng liªng nµy. 1. TÕ tæ TÕ tæ lµ mét néi dung quan träng cña trõ tÞch. ChiÒu 30 tÕt ng­êi ta ®· chuÈn bÞ h­¬ng, nÕn, ®Ìn lång, ph¸o… ®Õn lóc hoµng h«n b¾t ®Çu cóng tæ tiªn. §ã lµ phong tôc cò l­u truyÒn tõ thêi th­îng cæ. Ngoµi viÖc cÇu xin tæ tiªn phï hé ban ph­íc giao thõa cßn mang ý nghÜa ®oµn tô gia ®×nh. 2. Thñ tuÕ víi nh÷ng b÷a c¬m giao thõa – b÷a cç tÊt niªn Thñ tuÕ tøc ®ªm trõ tÞch ng­êi ta thøc th©u ®ªm, «n chuyÖn n¨m cò, nãi chuyÖn n¨m míi ®Ó chê trêi s¸ng. Thêi TÊn, thêi Tèng ®Òu cã th­ tÞch ghi chÐp l¹i tËp tôc thñ tuÕ. Thñ tuÕ cã hai hµm nghÜa: mét lµ tõ biÖt n¨m cò, hai lµ ®ãn ngµy ®Çu tiªn cña n¨m míi. §ªm cuèi cïng cña th¸ng 12 ©m lÞch gäi lµ ®ªm “trõ tÞch”. “Trõ” cã nghÜa lµ bá ®i, “tÞch” cã nghÜa lµ ®ªm. “Trõ tÞch” vèn cã nghÜa lµ trõ bá ®ªm cuèi cïng cña n¨m, bá cò ®ãn míi (tèng cùu nghªnh t©n). Th«ng th­êng vµo ®ªm giao thõa, mäi ng­êi trong nhµ tô tËp qu©y quÇn bªn nhau ¨n b÷a c¬m cuèi n¨m, gäi lµ “b÷a c¬m tÊt niªn”. Trong s¸ch “Thanh gia lôc” cña Cè ThiÕt Khanh ng­êi ®êi Thanh viÕt: “§ªm giao thõa giµ trÎ tô tËp dän tiÖc gia ®×nh, nãi nhiÒu lêi tèt ®Ñp gäi lµ b÷a c¬m tÕt tôc gäi lµ hîp gia hoan”. B÷a c¬m ®ã c¶ giµ trÎ trai g¸i cïng ¨n, võa ¨n võa trß chuyÖn. ë miÒn B¾c b÷a c¬m nµy nhÊt ®Þnh ph¶i ¨n b¸nh “chÎo”. ë miÒn Nam b÷a c¬m nµy nhÊt ®Þnh ph¶i cã rÊt nhiÒu mãn ¨n, ng­ßi ta cßn gäi b÷a c¬m nµy lµ “ph©n tuÕ”, ph¶i cã 10 b¸t mãn ¨n, trong ®ã cã mÊy mãn ®Æc biÖt nh­ mãn “lôc tu©n”. B÷a c¬m tÊt niªn ë Hµng Ch©u, T« Ch©u, Th­îng H¶i kh«ng thÓ thiÕu mãn b¸nh chÎo, t­îng tr­ng cho “Nguyªn B¶o” (nghÜa lµ ®Ønh vµng). Mãn nµy cã trøng gµ lµm vá, bªn trong cã nh©n thÞt. Vá mµu s¸p vµng, nh©n phít hång, cã Ýt rau ch©n vÞt vµ miÕn kh«ng nh÷ng ®Ñp m¾t mµ t¨ng thªm bÇu kh«ng khÝ Êm cóng, th¬m nøc cho ngµy tÕt. L¹i thªm mét b¸t thÞt viªn cã ý nghÜa ®oµn viªn ®oµn tô, ®Üa thÞt thñ lîn (gäi lµ “Nguyªn b¸o nhôc”), víi mét ®Üa thÞt kho trøng gµ nhÊt ®Þnh ph¶i ®ñ, víi ý nghÜa kh«ng thÓ thiÕu, con ch¸u ®Çy nhµ, mét ®Üa c¸, sau khi ®Æt lªn kh«ng thÓ ¨n ®Çu c¸, ®u«i c¸ víi ý nghÜa “cã ®Çu cã ®u«i”. “R­îu ®å t«” bÊt kÓ giµ trÎ, bÊt kÓ biÕt uèng hay kh«ng biÕt uèng ®Òu ph¶i uèng mét chót, c¬m bµy cïng r­îu ®å t« ¨n uèng mÆt ®á hång hµo, d¹t dµo ý xu©n. C­ d©n §µi Loan gäi b÷a c¬m tÊt niªn lµ “vi l­”. Ng­êi ta qu©y quÇn bªn bµn trßn cã ®Æt nåi löa. Mçi mãn ¨n ®Òu mang ý nghÜa: c¸ viªn – t­îng tr­ng cho sù ®oµn viªn, gµ trong “gµ vµng” (kª trong “kim kª”) tiÕng §µi Loan hîp víi ©m “gia” tøc “thùc kª khëi gia” nghÜa lµ ¨n thÞt gµ gia ®×nh sung tóc. Mét sè mãn ¨n r¸n qua mì biÓu thÞ “giê vËn h­ng v­îng” (gia ®×nh lµm ¨n thÞnh v­îng). “Cam” tiÕng §µi Loan gi¶i thÝch lµ”ph¹n”, ¨n cam lÊy nghÜa lµ “ph¸t tµi sung tóc”. Mãn rau khi ngåi quanh bÕp löa (vi l­) kh«ng ®­îc dïng dao ®Ó c¾t, röa s¹ch c¶ gèc ®em nÊu. Khi ¨n còng kh«ng ®­îc c¾n ®øt mµ chËm chËm ¨n tõ ®Çu ®Õn cuèi ®Ó chóc phóc bè mÑ, «ng bµ, chóc bè mÑ, «ng bµ tr­êng thä. Nh­ vËy, b÷a c¬m tÊt niªn kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ “tÕ tæ” mµ nã cßn thÓ hiÖn t×nh c¶m trong gia ®×nh, lµ b÷a c¬m ®oµn viªn mang nÆng h¬i Êm t×nh ng­êi, t×nh cha con, t×nh vî chång, anh em. V× vËy ng­êi ta cßn gäi b÷a c¬m tÊt niªn lµ “b÷a c¬m ®oµn viªn”. 3. Gãi b¸nh, ¨n b¸nh v»n th¾n lµ néi dung quan träng cña ng­êi ph­¬ng B¾c. TËp tôc ¨n b¸nh tÕt b¾t ®Çu cã tõ thêi Minh, thÞnh hµnh ë thêi Thanh. B¸nh m× v»n th¾n ph¶i gãi xong ®ªm giao thõa, ¨n vµo giê Ngä. §ã chÝnh lµ lóc tiÕng chu«ng n¨m míi vang lªn, n¨m míi b¾t ®Çu. ¨n b¸nh m× v»n th¾n cã ý nghÜa “ranh giíi gi÷a n¨m cò vµ n¨m míi”, “giao” víi “gi¶o” (b¸nh) gÇn ©m (hµi ©m). V× thÕ mµ ng­êi ta gäi nã lµ “gi¶o tö”. ë S¬n §«ng ®ªm giao thõa ph¶i gãi 3 lo¹i b¸nh: thø nhÊt lµ b¸nh nh©n thÞt ¨n tèi giao thõa. Thø hai lµ b¸nh chay dïng ®Ó cóng thÇn. Thø ba lµ b¸nh ¨n thö nghiÖm (nghiÖm thuÕ) gãi kÌm tiÒn xu t¸o ®á ¨n vµo s¸ng mïng mét tÕt. Ngµy tÕt, c¶ nhµ cïng gãi b¸nh mang ý nghÜa ®oµn viªn. NÕu nh­ s¸ng mång mét tÕt ¨n ®­îc chiÕc b¸nh cã tiÒn xu hoÆc t¸o ®á th× coi nh­ n¨m míi cùc k× may m¾n. gãi b¸nh vµ ¨n b¸nh tuy kh«ng phæ biÕn nh­ng nã còng lµ mét trong nh÷ng phong tôc ®ãn tÕt cña mét sè ®Þa ph­¬ng Trung Quèc. §iÒu nµy gi÷a Trung Quèc vµ ViÖt Nam cã nÐt kh¸c biÖt. Chóng ta sÏ t×m hiÓu vÊn ®Ò nµy trong phÇn so s¸nh víi phong tôc ViÖt Nam. 4. TiÒn mõng tuæi ®ªm giao thõa Mçi khi tÕt ®Õn xu©n vÒ, trÎ con ®­îc ng­êi lín cho tiÒn mõng tuæi. V× sao khi tÕt ®Õn xu©n vÒ ph¶i cho trÎ tiÒn mõng tuæi? ë ®©y cã mét c©u chuyÖn ®­îc l­u truyÒn rÊt réng. TruyÒn thuyÕt kÓ l¹i r»ng, thêi x­a cã mét lo¹i tiÓu yªu tªn gäi lµ “sïng”. Hµng n¨m cø ®Õn 30 tÕt nã xuÊt hiÖn ®Ó h¹i trÎ con, nã dïng tay sê 3 c¸i vµo ®Çu trÎ con, ®øa trÎ tõ th«ng minh nhanh nhÑn trë thµnh ®øa ngèc nghÕch. V× vËy ng­êi ta ph¶i ®èt ®uèc tr«ng trÎ, gäi lµ “thñ sïng”. Ng­êi ta dïng tê giÊy ®á gãi tiÒn, con sïng kh«ng d¸m l¹i ®Ó h¹i ®øa trÎ n÷a, ng­êi ta gäi tiÒn nµy lµ “¸p sïng tiÒn” (tiÒn ®uæi con sïng), h¬n n÷a “sïng” vµ “tuÕ” hµi ©m víi nhau tr«i theo n¨m th¸ng nªn ®­îc gäi lµ “¸p tuÕ tiÒn” (tiÒn mõng tuæi). TiÒn mõng tuæi sím nhÊt gäi lµ “yÕm th¾ng tiÒn”, hoÆc “¸p th¾ng tiÒn”. Lo¹i tiÒn nµy kh«ng ph¶i lµ lo¹i tiÒn l­u th«ng trªn thÞ tr­êng, ®ã lµ lo¹i tiÒn ®ång ®óc thµnh h×nh ®ång tiÒn ®eo vµo ng­êi ®Ó ch¬i vµ tr¸nh tµ ma. Lo¹i ®å ®eo trang søc h×nh thøc tiÒn tÖ nµy xuÊt hiÖn sím nhÊt vµo thêi H¸n. Cã lo¹i trªn mÆt chÝnh ®óc ch÷ vµ c¸c lêi nãi nh­ “Thiªn thu v¹n tuÕ”, “Thiªn h¹ th¸i b×nh”, “Khö ­¬ng trõ hung”… Thêi §­êng ngµy xu©n cã lÖ r¶i tiÒn cung ®×nh thÞnh hµnh. Lóc bÊy giê tÕt xu©n lµ lËp xu©n, lµ ngµy trong cung lÔ b¸i nhau, trong d©n gian kh«ng cã tËp tôc nµy. QuyÓn 26 bé “t­ trÞ th«ng giam” ®· ghi viÖc D­¬ng Quý Phi sinh con trai, HuyÒn T«ng ®Ých th©n ®Õn th¨m vui mõng ban cho viÖc t¾m röa ®øa con vµng b¹c. T¾m röa cho ®øa con ngoµi viÖc chóc mõng ra cßn cã ý nghÜa quan träng lµ bïa hé mÖnh trõ khö tµ ma cña ng­êi bÒ trªn cho trÎ míi sinh. Sau ®Õn thêi Tèng Nguyªn lÊy ngµy mång 1 th¸ng giªng lµm ngµy lËp xu©n. Kh«ng Ýt phong tôc vµo ngµy lËp xu©n còng chuyÓn ®Õn tÕt xu©n. Phong tôc r¶i tiÒn xu©n ®· thay ®æi thµnh tËp tôc mõng tuæi cho trÎ con. ®Õn thêi Minh Thanh, tiÒn mõng tuæi ®¹i ®a sè dïng d©y ®á x©u tiÒn thµnh chuçi ban cho trÎ con. Sau thêi d©n quèc th× thay ®æi, dïng giÊy ®á bäc 100 ®ång, ngô ý “Tr­êng mÖnh b¸ch tuÕ” (thä 100 tuæi). Mõng tuæi cho thÕ hÖ sau ®· tr­ëng thµnh th× trong giÊy gãi ®á cã mét ®ång tiÒn, t­îng tr­ng cho “tµi nguyªn mËu thÞnh” (tiÒn cña ph¸t ®¹t), “nhÊt b¶n v¹n lîi” (mét vèn v¹n lêi). Sau khi tiÒn xu trë thµnh tiÒn giÊy, c¸c bËc cha mÑ thÝch chän tiÒn giÊy míi mõng cho con c¸i, v× “tiÒn” vµ “liªn” ®ång ©m, biÓu thÞ ®êi sau liªn tôc ph¸t tµi, ph¸t triÓn cao h¬n ®êi tr­íc. Tõ chuyÖn kÓ trªn, kh«ng khã ph¸t hiÖn ra r»ng tôc lÖ tiÒn mõng tuæi nh­ nguån n­íc ch¶y dµi, tiÒn mõng tuæi thay thÕ cho lêi chóc tèt ®Ñp nhÊt cña thÕ hÖ tr­íc dµnh cho thÕ hÖ sau, lµ bïa hé mÖnh cña bÒ trªn cho trÎ con, b¶o vÖ trÎ con n¨m míi kháe m¹nh, mong muèn mét n¨m míi may m¾n. 2.2.7. Phong tôc ®èt ph¸o ngµy tÕt Trong ngµy lÔ t­ng bõng cña ng­êi Trung Quèc, ng­êi ta ®Òu ®èt ph¸o hoa, ph¸o tÐp. Ph¸o ®èt trong ngµy tÕt còng cã nguån gèc s©u xa cña nã. TËp tôc nµy ë Trung Quèc ®· cã h¬n 2000 n¨m lÞch sö. Trong “KÝnh Së tuÕ thêi ký” ®· tõng ghi chÐp: mång mét th¸ng giªng, khi gµ g¸y lÇn thø nhÊt mäi ng­êi ®Òu dËy næ ph¸o tróc trong s©n nhµ m×nh ®Ó trõ tµ ma vµ ¸c quû. Trong bµi th¬ “Xu©n sím” cña thi nh©n Lai Héc (thêi nhµ H¸n) cã c©u: “T©n lÞch tµi t­¬ng b¸n chØ khai TiÓu ®×nh do tô béc can kh«i”. NghÜa lµ : N¨m míi më nöa trang giÊy ra, trang ®· phñ ®Çy tro cña ph¸o sµo (ph¸o tróc) trong s©n nhá. Nh­ vËy ®èt ph¸o ngµy tÕt võa cã ý nghÜa nh­ ®Ó trõ tµ ma ¸c quû, võa cã ý nghÜa lµ tiÕng reo ®Ó chµo ®ãn mét n¨m míi an lµnh. Ng­êi ta cã thÓ ®èt ph¸o ngay trong ®ªm giao thõa, còng cã thÓ ®èt vµo s¸ng mång 1 tÕt. 2.2.8.Phong tôc chóc tÕt Mïng mét tÕt, mäi ng­êi ®Òu dËy sím ¨n mÆc chØnh tÒ ®i th¨m ng­êi th©n vµ b¹n bÌ, chóc tÕt lÉn nhau. VÒ nguån gèc cña tËp tôc chóc tÕt : cã mét truyÒn thuyÕt nh­ thÕ nµy: Thêi ®¹i cæ x­a cã mét loµi qu¸i vËt, ®Ønh ®Çu mäc mét c¸i sõng, miÖng ®á nh­ mét chËu m¸u, mäi ng­êi gäi ®ã lµ “niªn”. Mçi khi ®Õn ®ªm 30 th¸ng ch¹p, nã xuyªn qua rõng nói ®Ó c­íp ®å ¨n, c¾n ng­êi. Con “niªn” sau khi ¨n no nª, nghªnh ngang ra ®i (v× mäi ng­êi ph¶i chuÈn bÞ mét Ýt ®å ¨n ®Æt ngoµi s©n hoÆc cöa) mäi ng­êi míi më cöa, gÆp nhau, nãi lêi mõng vui, chóc mõng lÉn nhau ch­a bÞ con “niªn” ¨n thÞt. Phong tôc chóc tÕt ®­îc l­u truyÒn cho ®Õn nay. Chóng ta ®Òu biÕt mïa xu©n míi lµ lóc thuËn lîi ®Ó ng­êi ta th¨n b¹n bÌ cè h÷u, chóc mõng lÉn nhau. S¸ch “Ph¹m thiªn l« tïng lôc” cña Sµi Ng¹c viÕt r»ng: “Nam n÷ lÇn l­ît chóc bÒ trªn, chñ nhµ d¾t trÎ con ®i th¨m bÌ b¹n th©n h÷u hoÆc sai con em ®i chóc mõng thay,gäi lµ chóc tÕt”. HiÖn t¹i, ngoµi b¹n bÌ, hµng xãm chóc mõng lÉn nhau n¨m míi v¹n sù nh­ ý, cßn c¸c ®¬n vÞ còng tæ chøc thµnh ®oµn ®i chóc tÕt, b¹n bÌ, ®ång chÝ tô tËp nhau vµo s¸ng mïng 1 tÕt chóc mõng lÉn nhau lµm t¨ng thªm mèi th©n t×nh cña gia ®×nh ®ång chÝ. Ngµy tÕt ng­êi ta th­êng chóc nhau c¸c c©u nh­ “An khang thÞnh v­îng”, “®¹i c¸c ®¹i lîi”… Ngµy tÕt tr¸nh nãi nh÷ng ®iÒu rñi ro, kÐm may m¾n… LÔ “khai h¹” kÕt thóc tÕt nguyªn ®¸n. Nh­ vËy chóng ta ®· cïng nhau t×m hiÓu phong tôc ngµy lÔ tÕt Nguyªn ®¸n cña ng­êi Trung Quèc. Chóng ta cïng tin t­ëng r»ng: Cïng víi tiÕn bé cña x· héi, néi dung ngµy lÔ truyÒn thèng cña Trung Quèc, ngµy cµng cã sù thay ®æi lín. III. so s¸nh víi viÖt nam. ViÖt Nam lµ n­íc l¸ng giÒng víi Trung Quèc. Trung Quèc lµ n­íc cã nÒn v¨n minh l©u ®êi, cïng so s¸nh víi v¨n minh L­ìng Hµ, Ai CËp, Ên §é, ¶ RËp . V× vËy mµ v¨n hãa, v¨n minh Trung Quèc cã søc lan táa, vµ cã ¶nh h­ëng tíi c¸c n­íc xung quanh. ViÖt Nam còng chÞu ¶nh h­ëng cña v¨n hãa Trung Hoa. Nh­ng chóng ta sÏ kh«ng ®i s©u vµo t×m hiÓu v¨n hãa Trung Hoa ®· ¶nh h­ëng tíi ViÖt Nam nh­ thÕ nµo, mµ chóng ta chØ t×m sù kh¸c nhau trong phong tôc ngµy tÕt Nguyªn ®¸n gi÷a Trung Quèc vµ ViÖt Nam. 1. Nguån gèc tÕt Nguyªn §¸n. Gi¸o s­ – viÖn sÜ TrÇn Ngäc Thªm nãi : “thêi cæ, n¨m míi ph­¬ng Nam b¾t ®Çu tõ th¸ng tý tøc th¸ng Mét, sau ¶nh h­áng cña Trung Hoa lÊy th¸ng DÇn lµm ®Çu n¨m, nh­ng tÕt ta vÉn mang ®Æc tr­ng v¨n hãa d©n téc” (trÝch “C¬ së v¨n hãa ViÖt Nam” – 1999 Trang 150 – 151) Nh­ vËy, n­íc ta cã phong tôc ®ãn tÕt Nguyªn §¸n lµ cã nguån gèc tõ Trung Hoa. 2. Mét sè nÐt kh¸c biÖt trong phong tôc ®ãn tÕt Nguyªn §¸n gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc . Chóng ta ®Òu biÕt ngµy 23 th¸ng ch¹p c¶ Trung Quèc vµ ViÖt Nam ®Òu cã phong tôc cóng «ng T¸o. nÕu nh­ ë Trung Quèc, mäi ng­êi lµm lÔ cóng, ®èt tranh «ng T¸o cò, d¸n tranh «ng T¸o míi, ®å cóng lµ mét chót ®å ngät th× ë ViÖt Nam ®å cóng l¹i lµ mét Ýt ®å ¨n, mét con c¸ chÐp (lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó «ng T¸o bay vÒ trêi), 1 ®Üa x«i gµ, thay míi h­¬ng hoa, ®«i hia, mò ¸o. Ng­êi d©n ViÖt Nam lµm lÔ cóng «ng T¸o mang nh÷ng ®iÒu tèt lµnh trë vÒ. LÔ tôc trong 3 ngµy tÕt cña ViÖt Nam (mïng 1, 2, 3) lµ: cóng «ng bµ tæ tiªn, tôc chóc tÕt mõng tuæi, vµ lÔ hãa vµng kÕt thóc tÕt Nguyªn §¸n. §iÒu kh¸c biÖt n÷a gi÷a phong tôc ViÖt Nam vµ Trung Quèc lµ ViÖt Nam cã tôc h¸i léc x«ng nhµ: §ªm giao thõa ng­êi d©n ViÖt Nam ®i h¸i léc ë c©y ®a ®Çu lµng hoÆc ra chïa xin léc, hoÆc ë chèn t«n nghiªm. H¸i léc cã ý nghÜa : Hy väng mét n¨m míi tµi léc dåi dµo, lµm ¨n thÞnh v­îng, m¹nh kháe tiÕn bé, thµnh ®¹t h¬n n¨m cò. NhiÒu nhµ chñ ®éng tù m×nh x«ng nhµ hoÆc dÆn tr­íc ng­êi “nhÑ vÝa” mµ m×nh thÝch vÒ x«ng nhµ. ë thµnh thÞ thêi tr­íc s¸ng mïng 1 cã mét sè ng­êi nghÌo g¸nh 1 g¸nh n­íc ®Õn mét gia ®×nh giµu cã vµ chóc hä “Léc ph­íc dåi dµo”. nh÷ng ng­êi nµy ®­îc th­ëng tiÒn rÊt hËu. nhiÒu ng­êi kh«ng tin tôc x«ng nhµ nh­ng còng ph¶i dÌ dÆt, ch­a d¸m ®Õn nhµ ai sím, sî trong n¨m míi gia ®×nh ng­êi ta x¶y ra chuyÖn g× kh«ng hay l¹i ®æ t¹i m×nh “nÆng vÝa”. chÝnh v× vËy ®¸ng lÏ s¸ng mïng mét ®«ng vui l¹i hãa ra Ýt kh¸ch, trõ nh÷ng nhµ tù x«ng nhµ v× tôc x«ng nhµ chØ tÝnh ng­êi ®Çu tiªn ®Õn nhµ. ®iÒu kh¸c biÖt næi tréi vµ riªng biÖt gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc n÷a lµ ng­êi ViÖt Nam cã phong tôc gãi b¸nh ch­ng ngµy tÕt. b¸nh ®­îc gãi b»ng l¸ dong ,nguyªn liÖu lµm b¸nh lµ g¹o nÕp, ®ç hµnh vµ thÞt lîn. Tõ xa x­a nh©n d©n ta ®· cã c©u : “ThÞt mì, d­a hµnh ,c©u ®èi ®á. c©y nªu, trµng ph¸o, b¸nh ch­ng xanh” lµ v× vËy. B¸nh ch­ng víi nguyªn liÖu g¹o nÕp biÓu t­îng cho h­¬ng hån d©n téc, g¹o nÕp lµ ®Æc tr­ng cña v¨n minh n«ng nghiÖp. B¸nh ch­ng biÓu t­îng cho ®Êt mÑ (cã n¬i cßn cã b¸nh giÇy biÓu t­îng cho trêi cao) (®Êt vu«ng ). Ngµy tÕt gãi b¸nh ch­ng lµm t¨ng kh«ng khÝ thiªng liªng ngµy tÕt, th¾p h­¬ng vµ bµy b¸nh ch­ng lªn bµn thê ®Ó nhí c«ng ¬n tæ tiªn vµ còng lµm t¨ng mèi ®oµn kÕt, th©n t×nh gi÷a c¸c thµnh viªn vµ t×nh bµ con xãm giÒng . Tãm l¹i, phong tôc ®ãn tÕt Nguyªn §¸n cña ViÖt Nam còng cã nÐt t­¬ng tù nh­ ë Trung Quèc v× ViÖt Nam lµ n­íc l¸ng giÒng cña Trung Quèc nªn cã ¶nh h­ëng cña Trung Quèc lµ ®iÒu dÔ hiÓu. Nh­ng mçi d©n téc Ýt nhiÒu ®Òu cã phong tôc tËp qu¸n mang b¶n s¾c v¨n hãa riªng cña m×nh, tr¶i qua sù h×nh thµnh l©u dµi trong lÞch sö d©n téc, lµ cuéc ®Êu tranh bÒn bØ gi÷a con ng­êi - x· héi, mang ý nghÜa thiªng liªng cao c¶, lµ tµi s¶n v« gi¸, lµ linh hån d©n téc hßa vµo m¸u thÞt mçi ng­êi. IV. ý nghÜa Nh­ vËy, phong tôc ®ãn tÕt cña Trung Quèc ®· cã søc ¶nh h­ëng tíi c¸c n­íc xung quanh, kh«ng chØ lµ ViÖt Nam mµ cã mét sè n­íc kh¸c nh­ Hµn Quèc, NhËt B¶n… Ngµy tÕt, mäi ng­êi ®Òu trë vÒ quª h­¬ng, tô häp gia ®×nh cïng nhau nãi chuyÖn ®· qua vµ nh÷ng dù ®Þnh t­¬ng lai lµm cho mäi ng­¬× thªm hiÓu nhau vµ thªm gÇn nhau h¬n. ®ång thêi, ®ã cßn lµ mét mü tôc, lµ b¶n s¾c v¨n hãa kh«ng chØ cña Trung Quèc mµ cßn lµ cña c¸c n­íc ph­¬ng ®«ng nãi chung. Nã còng lµ biÓu hiÖn cña lßng biÕt ¬n tæ tiªn cha «ng ®· vun ®¾p ®Ó cã chóng ta ngµy h«m nay. Nãi ®Õn tÕt Nguyªn §¸n lµ nãi ®Õn ngµy lÔ t­ng bõng n¸o nhiÖt nhÊt. V. kÕt luËn V¨n hãa truyÒn thèng Trung Quèc lµ sù nèi kÕt b¶n s¾c v¨n hãa cña thêi ®¹i. Qua c¸c thêi ®¹i lµ sù kÕt hîp gi÷a lÞch sö vµ hiÖn ®¹i. phong tôc trong ngµy tÕt Nguyªn §¸n cña ng­êi Trung Quèc n»m trong b¶n s¾c v¨n hãa truyÒn thèng Êy. Bèn mïa vÉn thay nhau lu©n chuyÓn. Con ng­êi chØ xuÊt hiÖn mét lÇn råi ra ®i m·i m·i vµo câi vÜnh h»ng. Nh­ng nh÷ng g× lµ nÐt ®Ñp, lµ b¶n s¾c v¨n hãa th× cßn l¹i m·i víi thêi gian. Phong tôc trong ngµy tÕt Nguyªn §¸n lµ nÐt ®Ñp ®ã. Chóng ta tin t­ëng r»ng nh÷ng mü tôc nµy sÏ ®­îc l­u truyÒn b¶o l­u m·i m·i cïng dßng ch¶y thêi gian . Tµi liÖu tham kh¶o 1.Phan KÕ B×nh – ViÖt Nam phong tôc – Nhµ xuÊt b¶n v¨n häc – 2005. 2. T©n ViÖt – Mét tr¨m ®iÒu nªn biÕt vÒ phong tôc ViÖt Nam – Nhµ xuÊt b¶n v¨n hãa d©n téc – 2005. 3. Phong tôc tËp qu¸n ng­êi ViÖt – Nhµ xuÊt b¶n v¨n hãa th«ng tin – 2004. 4. §µo Duy Anh – ViÖt Nam v¨n hãa sö c­¬ng – Nhµ xuÊt b¶n héi nhµ v¨n – 2002. 5. §Æng §øc Siªu – v¨n hãa cæ truyÒn ph­¬ng ®«ng – Nhµ xuÊt b¶n héi nhµ v¨n. 6. Phong tôc cæ truyÒn ViÖt Nam – Nhµ xuÊt b¶n v¨n hãa th«ng tin – 2002. 7. Tr­¬ng Th×n – Nghi lÔ thê cóng tæ tiªn ®Òn chïa, miÕu truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i – Nhµ xuÊt b¶n Hµ Néi – 2004. 8. Céi nguån v¨n hãa Trung Hoa – Nhµ xuÊt b¶n héi nhµ v¨n . 9. §Æng §øc Siªu – Hµnh tr×nh v¨n hãa ph­¬ng §«ng – v¨n hãa Trung Hoa – Nhµ xuÊt b¶n Lao ®éng – 2002. 10. V­¬ng §¹i H÷u: Th­îng cæ Trung Hoa v¨n minh – Trung Quèc x· héi xuÊt b¶n x· - 2000. 11. phong tôc lÔ nghi d©n gian Trung Quèc – Nhµ xuÊt b¶n Thanh Hãa – 2004. 12. TrÇn Ngäc Thªm – C¬ së v¨n hãa ViÖt Nam – Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc – 1999. 13. Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt – Nhµ xuÊt b¶n v¨n hãa th«ng tin – 2002. Môc lôc