Tiểu luận Nhìn nhận về bộ luật dân sự ở Việt Nam hiện nay

ph¶n ¸nh tèt h¬n ®­êng lèi cña §¶ng trong c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta hiÖn nay. Víi môc tiªu, ®éng ùc chÝnh cña sù ph¸t triÓn lµ v× con ng­êi, do con ng­êi, ®Æt con ng­êi vµo vÞ trÝ trung t©m, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, kh¬i dËy mäitiÒm n¨ng cña mçi c¸ nh©n, mçi tËp thÓ lao ®éng vµ cña c¶ céng ®ång d©n téc; ®éng viªn vµ t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho mäi ng­êi ViÖt Nam ph¸t huy ý chÝ tù lùc, tù c­êng, cÇn kiÖm x©y dùng tæ quèc, ra søc lµm giµu cho m×nh vµ cho ®Êt n­íc. Trong ®ã, mäi ng­êi ®­îc tù do kinh doanh theo ph¸p luËt, ®­îc b¶o hé quyÒn së h÷u vµ thu nhËp hîp ph¸p. HÖ thèng ph¸p luËt cña Nhµ n­íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam bao gåm nhiÒu ngµnh luËt, ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi ®a d¹ng, phøc t¹p. Trong ®ã, mçi ngµnh luËt ®iÒu chØnh nh÷ng nhãm quan hÖ x· héi nhÊt ®Þnh. Nh÷ng nhãm quan hÖ x· héi do mét ngµnh luËt ®iÒu chØnh ®­îc gäi lµ ®èi t­îng ®iÒu chØnh cña ngµnh luËt ®ã. §Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi, Nhµ n­íc sö dông c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng kh¸c nhau h­íng cho c¸c quan hÖ x· héi ®ã ph¸t sinh, thay ®æi chÊm døt phï hîp víi ý chÝ cña Nhµ n­íc. Ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng cña Nhµ n­íc lªn c¸c quan hÖ x· héi cã nh÷ng ®Æc thï kh¸c nhau phô thuéc vµo c¸c quan hÖ x· héi cÇn ®iÒu chØnh b»ng ph¸p luËt. LuËt d©n sù lµ mét ngµnh luËt ®­îc h×nh thµnh tõ rÊt sím trong lÞch sö ph¸t triÓn cña Nhµ n­íc vµ ph¸p luËt. C¸c nhµ n­íc lu«n lu«n chó träng hoµn thiÖn luËt d©n sù v× tÝnh phæ biÕn vµ vai trß quan träng cña nã trong viÖc ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi. Víi t­ c¸ch lµ mét ngµnh luËt ®éc lËp trong hÖ thèng ph¸p luËt cña Nhµ n­íc ta, luËt d©n sù cã ®èi t­îng ®iÒu chØnh lµ nh÷ng nhãm quan hÖ tµi s¶n vµ quan hÖ nh©n th©n. T¹o c¬ së vµ hµnh lang ph¸p lý nh»m tiÕp tôc gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt, b¶o ®¶m d©n chñ vµ c«ng b»ng x· héi. Bé luËt d©n sù quy ®Þnh c¸c chuÈn mùc ph¸p lý cho c¸ch øng xö cña c¸c chñ thÓ trong giao l­u d©n sù nh»m b¶o ®¶m sù æn ®Þnh, lµnh m¹nh c¸c quan hÖ d©n sù trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa. Víi t­ c¸ch lµ mét ®¹o luËt lín nhÊt, kÕt luËn cña Bé ChÝnh trÞ kh¼ng ®Þnh: “ ViÖc ban hµnh Bé luËt D©n sù lµ mét b­íc ®æi míi chÝnh trÞ quan träng. Sau HiÕn ph¸p, Bé luËt D©n sù lµ ®¹o luËt cã vÞ trÝ quan träng trong hÖ thèng ph¸p luËt cña n­íc ta, cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn mäi mÆt cña ®êi sèng th­êng ngµy cña cña ng­êi d©n” th× gi¸ trÞ ph¸p lý cÇn ®­îc x¸c ®Þnh nh­ thÕ nµo. Theo th«ng lÖ vµ tËp qu¸n quèc tÕ th× Bé luËt D©n sù ph¶i ®­îc ­u tiªn ¸p dông ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp, dï trong hÖ thèng ph¸p thùc ®Þnh cßn cã nh÷ng quy ®Þnh t­¬ng tù nh­ng hiÖu lùc ph¸p lý thÊp h¬n. §©y còng lµ yªu cÇu quan träng cña ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa. Ch­¬ng I: HÖ thèng luËt D©n sù vµ nguån cña luËt D©n sù. A.HÖ thèng cña luËt D©n sù. LuËt D©n sù lµ hÖ thèng c¸c quy ph¹m ph¸p luËt d©n sù ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ tµi s¶n vµ quan hÖ nh©n th©n. C¸c quy ph¹m ph¸p luËt nµy hîp thµnh nh÷ng nhãm quan hÖ t­¬ng ®èi ®ång nhÊt ®ã ®­îc gäi lµ chÕ ®Þnh trong luËt d©n sù. Nh÷ng chÕ ®Þnh lín( quyÒn së h÷u, nghÜa vô vµ hîp ®ång, thõa kÕ…) ®­îc ph©n chia thµnh c¸c chÕ ®Þnh nhá h¬n. C¸c chÕ ®Þnh ®Òu ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh ë phÇn chung vµ mçi chÕ ®Þnh cña phÇn riªng cã nh÷ng quy ®Þnh chung xuyªn suèt phÇn riªng ®ã. C¨n cø vµo c¸ch s¾p xÕp truyÒn thèng vµ ®­îc thÓ hiÖn trong Bé luËt D©n sù, khoa häc luËt d©n sù s¾p xÕp luËt d©n sù thµnh hai phÇn lín: PhÇn chung vµ phÇn riªng. PhÇn chung: Bao gåm nh÷ng quy ph¹m chung nhÊt xuyªn suèt toµn bé hÖ thèng ph¸p luËt d©n sù, quy ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c, nhiÖm vô cña luËt d©n sù, chñ thÓ, ®Þa vÞ ph¸p lý cña chñ thÓ, c¸c c¨n cø x¸c lËp, thay ®æi , chÊm døt quyÒn d©n sù, thêi h¹n, thêi hiÖu. PhÇn riªng: Dùa theo c¸c nhãm quan hÖ mµ luËt d©n sù ®iÒu chØnh, c¨n cø vµo kh¸ch thÓ cña quan hÖ d©n sù- luËt d©n sù ®­îc chia thµnh c¸c chÕ ®Þnh lín t­¬ng øng. Trong c¸c chÕ ®Þnh lín nµy cã phÇn chung vµ chØ ¸p dông cho riªng phÇn ®ã. HiÖn nay, luËt d©n sù ViÖt Nam h×nh thµnh c¸c chÕ ®Þnh lín sau ®©y: + ChÕ ®Þnh quyÒn së h÷u: §©y lµ chÕ ®Þnh trung t©m, quan träng nhÊt kh«ng chØ riªng cho luËt d©n sù mµ cho c¶ hÖ thèng ph¸p luËt nãi chung. Trong ®ã, quy ®Þnh c¸c h×nh thøc së h÷u; ®èi t­îng cña quyÒn së h÷u; c¸c c¨n cø ph¸t sinh, thay ®æi, chÊm døt quyÒn së h÷u; néi dung quyÒn së h÷u vµ c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ quyÒn së h÷u, ®ång thêi còng quy ®Þnh nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi chñ së h÷u trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn n¨ng quyÒn së h÷u. +ChÕ ®Þnh nghÜa vô vµ hîp ®ång: §©y lµ chÕ ®Þnh lín nhÊt trong luËt d©n sù- lµ chÕ ®Þnh dÉn xuÊt cña chÕ ®Þnh quyÒn së h÷u gåm c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn nghÜa vô vµ c¸c c¨n cø ph¸t sinh nghÜa vô qu©n sù- chÕ ®Þnh lín nµy ®­îc chia thµnh c¸c chÕ ®Þnh nhá: Nh÷ng quy ®Þnh chung vÒ nghÜa vô d©n sù, c¨n cø ph¸t sinh nghÜa vô nghÜa vô d©n sù, thùc hiÖn nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm d©n sù vµ c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m thùc hiÖn nghÜa vô d©n sù; Hîp ®ång d©n sù th«ng dông( mua b¸n, thuª tµi s¶n…); ChÕ ®Þnh thùc hiÖn c«ng viÖc kh«ng cã uû quyÒn; ChÕ ®Þnh ®­îc lîi vÒ tµi s¶n kh«ng cã c¨n cø hîp ph¸p; ChÕ ®Þnh tr¸ch nhiÖm d©n sù do g©y thiÖt h¹i quy ®Þnh c¨n cø ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm do g©y thiÖt h¹i vµ mét sè tr­êng hîp riªng biÖt cña tr¸ch nhiÖm do g©y thiÖt h¹i. +ChÕ ®Þnh quyÒn thõa kÕ: Bao gåm c¸c quy ®Þnh vÒ tr×nh tù dÞch chuyÓn di s¶n cña ng­êi chÕt cho nh÷ng ng­êi cßn sèng, viÖc dÞch chuyÓn di s¶n theo di chóc hoÆc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. +ChÕ ®Þnh chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt: Quy ®Þnh tr×nh tù, ®iÒu kiÖn dÞch chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt. +ChÕ ®Þnh quyÒn së h÷u trÝ tuÖ vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ: Quy ®Þnh vÒ viÖc x¸c lËp quyÒn cña mçi c¸ nh©n ®èi víi kÕt qu¶ s¸ng t¹o tinh thÇn nh­: t¸c phÈm v¨n häc, nghÖ thuËt, khoa häc kü thuËt, c¸c ®èi t­îng cña së h÷u c«ng nghiÖp vµ viÖc chuyÓn giao c¸c ®èi t­îng ®ã. B.Nguån cña luËt d©n sù . Nguån cña ph¸p luËt nãi chung ®· ®­îc nghiªn cøu kü, chi tiÕt trong ch­¬ng tr×nh lý luËn chung vÒ Nhµ n­íc vµ ph¸p luËt. VÒ mÆt x· héi häc, nguån cña ph¸p luËt lµ ý chÝ cña giai cÊp thèng trÞ ®­a lªn thµnh luËt mµ néi dung ®­îc x¸c ®Þnh bëi c¸c ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ, kinh tÕ tån t¹i trong x· héi cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØnh b»ng ph¸p luËt vµ víi ph­¬ng thøc nµo lµ do giai cÊp thèng trÞ, th«ng qua ho¹t ®éng lËp ph¸p cña Nhµ n­íc quyÕt ®Þnh. Mçi ngµnh luËt lµ tæng thÓ c¸c quy ph¹m ph¸p luËt quy ®Þnh c¸c c¸ch thøc xö sù cña c¸c chñ thÓ tham gia vµo c¸c quan hÖ ®ã phï hîp víi lîi Ých cña giai cÊp thèng trÞ. Trong ®iÒu kiÖn cña chóng ta hiÖn nay-§¶ng “lµ lùc l­îng l·nh ®¹o Nhµ n­íc vµ x· héi”(1) §iÒu 4 HiÕn Ph¸p 1992. lµ ®¹i biÓu trung thµnh cña giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng, cña d©n téc th× ph¸p luËt lµ sù thÓ chÕ ho¸ ®­êng lèi cña §¶ng trong tõng giai ®o¹n c¸ch m¹ng. §­êng lèi, chñ tr­¬ng cña §¶ng ®­îc c¸c c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn “ thÓ chÕ hãa” b»ng qu¸ tr×nh lËp ph¸p. Bëi vËy, “ chÊn chØnh bé m¸y theo h­íng tinh, gän, cã ®ñ n¨ng lùc thÓ chÕ ho¸ cña §¶ng thµnh ph¸p luËt lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch cña qu¸ tr×nh lËp ph¸p cña n­íc ta ®Ó ®¶m b¶o qu¶n lý nhµ n­íc b»ng ph¸p luËt mµ kh«ng chØ b»ng ®¹o lý”. Nguån cña luËt d©n sù hiÓu theo nghÜa hÑp lµ nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt( h×nh thøc cña ph¸p luËt) do c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn ban hµnh nh»m ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ tµi s¶n vµ quan hÖ vµ c¸c quan hÖ nh©n th©n. Mét v¨n b¶n ®­îc coi lµ nguån cña luËt d©n sù ph¶i ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu sau: V¨n b¶n do c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn ban hµnh; Chøa ®ùng c¸c quy ph¹m ph¸p luËt d©n sù; Ph¶i ban hµnh theo tr×nh tù, thñ tôc do luËt quy ®Þnh. *¸p dông luËt d©n sù. LuËt d©n sù lµ hÖ thèng c¸c quy ph¹m. C¸c quy ph¹m nµy lµ nh÷ng h×nh mÉu ®Ó c¸c chñ thÓ khi hµnh xö ph¶i tu©n theo. §ã lµ c¸c chuÈn mùc øng xö cña chñ thÓ khi tham gia quan hÖ d©n sù. Nh­ng viÖc thùc thi ph¸p luËt; viÖc tu©n theo c¸c “chuÈn mùc øng xö” ®ã khi tham gia vµo c¸c quan hÖ d©n sù phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau: Vµo b¶n th©n néi dung c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ®ã. Nã thùc sù phï hîp vµ ph¶n ¸nh ®óng c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ trong x· héi ®ã hay kh«ng; Vµo ý thøc ph¸p luËt cña c¸c chñ thÓ tham gia, vµo c¸c ý thøc ph¸p luËt cña x· héi nãi chung; Vµo viÖc ¸p dông ph¸p luËt cña c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. Tù b¶n th©n c¸c quy ph¹m kh«ng thÓ “sèng” nÕu kh«ng ®­îc ¸p dông trong thùc tÕ cuéc sèng. V× vËy, viÖc ¸p dông ph¸p luËt d©n sù trong cuéc sèng lµ hÕt søc quan träng ®Ó biÕn c¸c quy ph¹m ph¸p luËt trë thµnh c«ng cô thùc sù, tÝch cùc ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi. ¸p dông luËt d©n sù lµ nh÷ng ho¹t ®éng cô thÓ cña c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn c¨n cø vµo nh÷ng sù kiÖn thùc tÕ ®ã ®Ó ®­a ra quyÕt ®Þnh phï hîp víi thùc tÕ vµ nh÷ng quy ph¹m cña ph¸p luËt. Nh÷ng quyÕt ®Þnh ®­îc c¬ quan cã thÈm quyÒn ®­a ra cã thÓ lµ: C«ng nhËn hay b¸c bá mét quyÒn d©n sù nµo ®ã ®èi víi mét chñ thÓ( quyÒn së h÷u, quyÒn thõa kÕ, quyÒn ®ßi nî…); X¸c lËp mét nghÜa vô cho mét chñ thÓ nhÊt ®Þnh ( båi th­êng thiÖt h¹i, tr¶ nî, giao vËt, tr¶ tiÒn, chÊm døt hµnh vi vi ph¹m…); ¸p dông c¸c biªn ph¸p c­ìng chÕ cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ quyÒn, lîi Ých cña c¸c chñ thÓ kh¸c, cña Nhµ n­íc(tÞch thu tµi s¶n, ph¹t vi ph¹m, quyÕt ®Þnh b¸n ®Êu gi¸…). Ch­¬ng II: Nh×n nhËn vÒ Bé luËt d©n sù trªn thùc tÕ. I.Mét sè vÊn ®Ò ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng thi hµnh ¸n d©n sù. 1.Thùc tr¹ng tæ chøc vµ thi hµnh ¸n d©n sù. VÒ hÖ thèng ph¸p luËt, cïng víi viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ thi hµnh ¸n nãi chung, hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thi hµnh ¸n d©n sù ®· ®­îc x©y dùng t­¬ng ®èi hoµn chØnh, t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho viÖc qu¶n lý còng nh­ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña thi hµnh ¸n d©n sù( ®iÓn h×nh lµ Ph¸p lÖnh Thi hµnh ¸n d©n sù n¨m 1993, hÖ thèng c¸c NghÞ ®Þnh vµ v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh) VÒ c¬ chÕ qu¶n lý, ®· x©y dùng ®­îc mét c¬ chÕ qu¶n lý thèng nhÊt ®èi víi c¸c c«ng t¸c thi hµnh ¸n d©n sù, t¹o ®iÒu kiÖn t­¬ng ®èi thuËn lîi cho viÖc tæ chøc vµ ho¹t ®éng còng nh­ quan hÖ víi c¬ quan h÷u quan, gióp cho viÖc tËp trung ®Õn møc tèi ®a ®Çu t­ c¬ së vËt chÊt ph­¬ng tiÖn lµm viÖc vµ c¶ con ng­êi cho ho¹t ®éng thi hµnh ¸n d©n sù. C¬ chÕ qu¶n lý theo ngµnh kÕt hîp qu¶n lý theo l·nh thæ, cã sù ph©n cÊp qu¶n lý râ rµng cïng c¬ chÕ phèi hîp qu¶n lý ®· h×nh thµnh mét c¬ chÕ qu¶n lý chung t­¬ng ®èi hiÖu qu¶ vµ phï hîp, gióp cho ho¹t ®éng thi hµnh ¸n d©n sù ®­îc triÓn khai ®ång bé, thèng nhÊt trong c¶ n­íc, ®ång thêi, gãp phÇn tÝch cùc phôc vô nhiÖm vô chÝnh trÞ cña tõng ®Þa ph­¬ng. ViÖc giao cho Bé t­ ph¸p gióp ChÝnh phñ qu¶n lý thèng nhÊt vÒ mÆt tæ chøc vµ nghiÖp vô thi hµnh ¸n ®· gióp cho viÖc qu¶n lý ®éi ngò chÊp hµnh viªn vµ c¸n bé thi hµnh ¸n ®­îc chÆt chÏ h¬n tõ kh©u tuyÓn dông c¸n bé ®Õn viÖc theo dâi qu¸ tr×nh c«ng t¸c, bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm, c¸ch chøc chøc chÊp hµnh viªn, t¹o ra mét quy chÕ thèng nhÊt, kh¸ch quan. VÒ c¬ cÊu tæ chøc c¬ quan thi hµnh ¸n d©n sù, c¸c c¬ quan thi hµnh ¸n d©n sù ®­îc thµnh lËp tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng. ë Bé t­ ph¸p cã Côc qu¶n lý thi hµnh ¸n d©n sù. ë cÊp tØnh cã Phßng thi hµnh ¸n d©n sù thuéc Së T­ ph¸p bao gåm chÊp hµnh viªn tr­ëng( tr­ëng phßng), c¸c chÊp hµnh viªn cÊp phßng, c¸c c¸n bé lµm c«ng t¸c thi hµnh ¸n. ë cÊp huyÖn cã §éi thi hµnh ¸n thuéc Phßng T­ Ph¸p còng bao gåm chÊp hµnh viªn tr­ëng ( ®éi tr­ëng), c¸c chÊp hµnh viªn cÊp §éi vµ c¸c c¸n bé lµm c«ng t¸c thi hµnh ¸n. C¬ quan thi hµnh ¸n trong qu©n ®éi lµ c¸c Phßng thi hµnh ¸n c¸c qu©n khu vµ c¸c cÊp t­¬ng ®­¬ng. ViÖc tæ chøc c¸c c¬ quan thi hµnh ¸n theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi c«ng t¸c thi hµnh ¸n, ®ång thêi còng lu«n g¾n víi sù chØ ®¹o kÞp thêi cña cÊp uû ®¶ng chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, sù phèi hîp cña c¸c c¬ quan cïng cÊp trong viÖc tæ chøc thi hµnh ¸n. KÕt qu¶ ho¹t ®éng thi hµnh ¸n d©n sù trong 10 n¨m qua ®· chøng minh tÝnh ­u ®iÓm cña c¬ chÕ tæ chøc vµ qu¶n lý ho¹t ®éng vµo viÖc kh«i phôc vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña Nhµ n­íc, c¸c c¬ quan, tæ chøc vµ c«ng d©n, t¨ng c­êng ph¸p chÕ x· h«i chñ nghÜa. Tuy nhiªn còng ph¶i nh×n nhËn r»ng: c«ng t¸c thi hµnh ¸n d©n sù hiÖn nay ch­a ®¸p øng ®­îc qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi ®Êt n­íc khi c¸c quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng ngµy cµng më réng, phong phó vµ ®a d¹ng. 2.Nh÷ng h¹n chÕ trong c«ng t¸c thi hµnh ¸n d©n sù hiÖn nay. Thø nhÊt, c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt thi hµnh ¸n d©n sù: Ph¸p lÖnh Thi hµnh ¸n d©n sù ®­îc ban hµnh tõ n¨m 1993 ®Õn nay ®· béc lé kh¸ nhiÒu ®iÓm h¹n chÕ cÇn bæ sung, söa ®æi vµ hoµn thiÖn, ®iÓn h×nh lµ vÒ ph¹m vi ¸p dông, c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc thi hµnh ¸n, nh­ chñ ®éng thi hµnh theo ®¬n yªu cÇu thi hµnh ¸n, quy ®Þnh vÒ tr¶ l¹i ®¬n yªu cÇu, vÒ chÕ ®Þnh uû th¸c trong thi hµnh ¸n; vÒ c¸c biÖn ph¸p c­ìng chÕ trong thi hµnh ¸n; c¸c biÖn ph¸p kª biªn, xö lý tµi s¶n cña c¬ quan, tæ chøc, c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, vÒ x¸c minh tµi s¶n vµ thêi h¹n x¸c minh ®Ó thi hµnh ¸n, c¸c quy ®Þnh vÒ b¸n ®Êu gi¸, c¸c quy ®Þnh vÒ ho·n , t¹m ®×nh chØ , ®×nh chØ, quy ®Þnh vÒ gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o, vÒ kh¸ng nghÞ trong thi hµnh ¸n, vÒ thi hµnh ¸n cã yÕu tè n­íc ngoµi… §Æc biÖt ph¸p luËt thi hµnh ¸n hiÖn hµnh ch­a quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan h÷u quan trong viÖc gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn vµ thùc hiÖn c¸c yªu cÇu cña c¬ quan thi hµnh ¸n, c¸c chÊp hµnh viªn; h×nh thøc, chÕ tµi trong tr­êng hîp hä kh«ng thùc hiÖn. Nh÷ng bÊt cËp trong c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ thi hµnh ¸n vµ c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ néi dung cã liªn quan ®Õn thi hµnh ¸n ®· ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn thi hµnh ¸n d©n sù. Thø hai, vÒ c¬ chÕ qu¶n lý thi hµnh ¸n d©n sù: xÐt c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn, ho¹t ®éng thi hµnh ¸n d©n sù mang nhiÒu nÐt ®Æc thï riªng, mÆc dï cã nh÷ng nÐt næi tréi cña ho¹t ®éng hµnh chÝnh t­ ph¸p, song vÒ c¬ b¶n nã bÞ chi phèi m¹nh mÏ cña qu¸ tr×nh xÐt xö vµ c¸c b­íc tè tông. Kh«ng Ýt c¸c tr­êng hîp do b¶n ¸n quyÕt ®Þnh kh«ng râ rµng hoÆc sù can thiÖp, chi phèi, thiÕu c¨n cø cña c¸c b­íc tè tông nh­ t¹m ho·n, kh¸ng nghÞ, quyÕt ®Þnh cña cÊp gi¸m ®èc lËt ng­îc l¹i b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh theo chiÒu ng­îc l¹i ®· lµm ¶nh h­ëng ®Õn viÖc tæ chøc thi hµnh ¸n. H¬n n÷a, viÖc thi hµnh ¸n d©n sù cßn liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña nhiÒu ngµnh nh­ C«ng an, KiÓm s¸t, §Þa chÝnh- Nhµ ®Êt, X©y dùng, Tµi chÝnh- VËt gi¸… Bëi vËy, nÕu kh«ng cã c¬ chÕ thÝch hîp sÏ kh«ng t¹o ®­îc ®iÒu kiÖn thuËn lîi n©ng cao hiÖu qu¶ thi hµnh ¸n d©n sù. C¬ chÕ qu¶n lý thi hµnh ¸n d©n sù hiÖn nay cßn nhiÒu bÊt cËp. Côc qu¶n lý thi hµnh ¸n d©n sù thuéc Bé T­ ph¸p cã chøc n¨ng gióp Bé tr­ëng Bé t­ ph¸p, gióp ChÝnh phñ thùc hiÖn viÖc qu¶n lý thèng nhÊt ®èi víi c«ng t¸c thi hµnh ¸n d©n sù trong c¶ n­íc, qu¶n lý, h­íng dÉn, chØ ®¹o nghiÖp vô c«ng t¸c thi hµnh ¸n d©n sù; thùc hiÖn mét sè néi dung cña qu¶n lý Nhµ n­íc kh¸c; chØ ®¹o, kiÓm tra, tæng kÕt c«ng t¸c qu¶n lý c«ng t¸c thi hµnh ¸n d©n sù ë ®Þa ph­¬ng. Tuy nhiªn, viÖc qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ tæ chøc còng nh­ nghiÖp vô gÆp nhiÒu v­íng m¾c vµ chång chÐo. Còng do tæ chøc cña ngµnh T­ ph¸p kh«ng theo nguyªn t¾c tËp trung thèng nhÊt, nªn thùc hiÖn sù qu¶n lý xuèng c¸c ®Þa ph­¬ng cÇn ph¶i cã sù kÕt hîp víi c¸c chñ thÓ qu¶n lý ë ®Þa ph­¬ng lµ Së T­ ph¸p, Phßng T­ ph¸p. C¸c c¬ quan nµy l¹i thuéc uû ban nh©n d©n cïng cÊp, h­ëng ng©n s¸ch tõ ®Þa ph­¬ng. Do vËy, c¬ chÕ phèi hîp qu¶n lý theo ngµnh vµ theo l·nh thæ ®«i khi thiÕu hiÖu qu¶, nhiÒu ®Çu mèi, tÇng nÊc, ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn ho¹t ®éng t¸c nghiÖp thi hµnh ¸n. ë c¸c ®Þa ph­¬ng chñ thÓ qu¶n lý lµ c¬ quan chuyªn m«n thuéc chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, song ®èi t­îng qu¶n lý lµ c¸c phßng, c¸c ®éi thi hµnh ¸n l¹i ®­îc tæ chøc theo ngµnh däc, h­ëng ng©n s¸ch tõ Trung ­¬ng c¶ vÒ tæ chøc, biªn chÕ vµ kinh phÝ ho¹t ®éng. Do vËy, kh«ng Ýt tr­êng hîp c¸c c¬ quan thi hµnh ¸n “qua mÆt”c¬ quan qu¶n lý. NhiÒu n¬i, Phßng T­ ph¸p chØ cã hai biªn chÕ , ngoµi viÖc ph¶i thùc hiÖn mét sè ho¹t ®éng cña c«ng t¸c t­ ph¸p kh¸c, l¹i cßn ph¶i thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n­íc cña ®éi thi hµnh ¸n cã tæ chøc vµ biªn chÕ chÆt chÏ vµ chuyªn nghiÖp tõ 7 ®Õn 10 ng­êi, gÇn ®©y mét sè Phßng T­ ph¸p cßn bÞ s¸t nhËp vµo v¨n phßng UBND cÊp huyÖn, nªn viÖc thùc hiÖn qu¶n lý Nhµ n­íc cµng khã kh¨n h¬n. Cã thÓ nãi, c¬ chÕ qu¶n lý tæ chøc vµ ho¹t ®éng thi hµnh ¸n d©n sù hiÖn nay ch­a phï hîp vµ hiÖu qu¶, ch­a x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña tõng c¬ quan, dÉn ®Õn chång chÐo, gi¶m hiÖu lùc qu¶n lý nhµ n­íc. C¸c néi dung qu¶n lý thÓ hiÖn ë mèi quan hÖ g÷a c¬ quan qu¶n lý vµ c¬ quan thi hµnh ¸n cßn nhiÒu ®iÓm g©y khã kh¨n, v­íng m¾c cho ho¹t ®éng thi hµnh ¸n, ch­a ®¶m b¶o tÝnh chñ ®éng, ®éc lËp, hiÖu qu¶ cña c¸c c¬ quan thi hµnh ¸n; ch­a quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan h÷u quan c¸c cÊp trong phèi hîp tæ chøc thi hµnh ¸n. §iÒu nµy ®· h¹n chÕ rÊt lín ®Õn hiÖu lùc, hiÖu qu¶ cña c¬ chÕ thi hµnh ¸n vµ ho¹t ®éng thi hµnh ¸n d©n sù. Thø ba, vÒ c¬ cÊu tæ chøc c¸c c¬ quan thi hµnh ¸n d©n sù: vÒ c¬ cÊu tæ chøc c¸c c¬ quan thi hµnh ¸n d©n sù theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh cÊp tØnh, huyÖn nh­ hiÖn nay phÇn nµo ®· t¹o ®­îc mét sè thuËn lîi trong qu¶n lý nhµ n­íc, cã sù quan t©m chØ ®¹o kÞp thêi cña cÊp uû §¶ng, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ®èi víi c¬ quan thi hµnh ¸n thuéc ®Þa ph­¬ng m×nh. Tuy nhiªn, mét sè ®Þa ph­¬ng ®Æc biÖt lµ cÊp huyÖn ë vïng xa, vïng s©u sè l­îng ¸n ph¶i thi hµnh hµng n¨m rÊt Ýt, nh­ng vÒ tæ chøc vÉn ph¶i thµnh lËp §éi thi hµnh ¸n víi ®ñ biªn chÕ theo quy ®Þnh. Trong khi ®ã, t¹i c¸c quËn huyÖn, t¹i c¸c thµnh phè lín, sè l­îng ¸n ph¶i thi hµnh nhiÒu, nh­ng sè kh«ng t¨ng so víi quy ®Þnh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng qu¸ t¶i, t¹o ra sù mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c c¬ quan thi hµnh ¸n cïng cÊp trong c¸c vïng miÒn ®Êt n­íc vÒ sù thõa, thiÕu c¸n bé. ThiÕt nghÜ, chóng ta cÇn nghiªn c­ó tíi ph­¬ng ¸n tæ chøc c¬ quan thi hµnh ¸n theo khu vùc, c¨n cø theo nhu cÇu thùc tÕ c«ng viÖc vµ sù tiÖn lîi cho nh©n d©n mµ Ên ®Þnh sè l­îng biªn chÕ c¸c c¸n bé, chø kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i t¹o ra mét khu«n mÉu chung cho tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ theo ®Þa giíi hµnh chÝnh. Thø t­, vÒ ®éi ngò chÊp hµnh viªn, c¸c tiªu chÝ ®èi víi chÊp hµnh viªn: so víi nhu cÇu thùc tÕ c«ng viÖc, hiÖn t¹i sè l­îng chÊp hµnh viªn vµ c¸n bé thi hµnh ¸n cßn ph¶i bæ sung rÊt nhiÒu. TÝnh ®Õn th¸ng8/2001, tæng sè chÊp hµnh viªn trong c¶ n­íc lµ 1764 ng­êi, trong khi ®ã, tæng biªn chÕ thùc tÕ cña c¸c c¬ quan thi hµnh ¸n lµ 4200 ng­êi. Víi t×nh h×nh sè sè ¸n ph¶i thi hµnh ngµy mét gia t¨ng th× b¶n th©n lùc l­îng chÊp hµnh viªn vµ c¸c c¸n bé thi hµnh ¸n khã cã thÓ ®¶m ®­¬ng næi. N¨m 2000, tÝnh b×nh qu©n mçi chÊp hµnh viªn ph¶i tæ chøc thi hµnh 248 vô; con sè nµy chØ trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 ®· lµ 205 vô. ë c¸c thµnh phè lín nh­ Thµnh phè Hå ChÝ Minh, Hµ Néi, H¶i Phßng sè vô viÖc b×nh qu©n mµ mçi chÊp hµnh viªn ph¶i ®¶m tr¸ch tæ chøc thi hµnh gÇn 700 vô/n¨m; tØnh cã Ýt vô viÖc th× con sè còng lªn tíi 145 vu viÖc/n¨m cho mçi chÊp hµnh viªn nh­ B¾c C¹n. Cã thÓ nãi, víi khèi l­îng c«ng viÖc nh­ trªn, cïng víi c¬ chÕ qu¶n lý vµ phèi hîp trong thi hµnh ¸n ch­a thËt hiÖu qu¶, c¬ chÕ qu¶n lý thu nhËp, qu¶n lý tµi s¶n cßn láng lÎo, ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt cña ®¹i bé phËn quÇn chóng ch­a cao, qu¶ lµ th¸ch thøc lín ®èi v¬i v¬ quan thi hµnh ¸n trong c¶ n­íc. HiÖn t¹i, Nhµ n­íc ta ®ang thùc hiÖn tinh gi¶n biªn chÕ, kiÖn toµn tæ chøc ë c¸c c¬ quan, ®Æc biÖt lµ c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh, v× vËy viÖc t¨ng biªn chÕ cho c¸c c¬ quan thi hµnh ¸n lµ bµi to¸n nan gi¶i, mµ ph¶i chó träng vµo viÖc c¶i tiÕn nÒ nÕp, ph­¬ng thøc lµm viÖc, t¨ng c­êng sù phèi hîp cã tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan, ban, ngµnh ®èi víi viÖc tæ chøc thi hµnh ¸n. Mét sè vÊn ®Ò kh¸c nh­ tiªu chuÈn chÊp hµnh viªn, ngoµi c¸c tiªu chuÈn vÒ ®¹o ®øc, phÈm chÊt, tr×nh ®é chuyªn m«n ph¸p lý, cßn ph¶i chó träng ®µo t¹o, chÕ ®é, chÝnh s¸ch ®·i ngé ®èi víi chÊp hµnh viªn vµ c¸n bé thi hµnh ¸n còng cÇn ph¶i ®­îc xem xÐt, nghiªn cøu söa ®æi, hoµn thiÖn. II.VÞ trÝ, vai trß cña Bé luËt D©n sù vµ chñ thÓ cña luËt D©n sù. *VÞ trÝ, vai trß cña Bé luËt D©n sù trong hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam vµ nguyªn t¾c ¸p dông. Trong giíi nghiªn cøu khoa häc ph¸p lý trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã nhiÒu cuéc héi th¶o khoa häc bµn vÒ tiªu chÝ khoa häc ®Ó ph©n ®Þnh ranh giíi gi÷a hîp ®ång d©n sù, hîp ®ång kinh tÕ, hîp ®ång th­¬ng m¹i. Do cïng tån t¹i c¸c lo¹i h×nh hîp ®ång kh¸c nhau cïng nh÷ng tiªu chÝ ph¸p lý kh¸c nhau nªn cÇn ph¶i cã sù ph©n biÖt lµ hîp lý. Liªn quan ®Õn vÊn ®Ò trªn ®©y lµ hiÖu lùc ph¸p lý cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. V× vËy, quan ®iÓm vÒ vÊn ®Ò: CÇn x¸c ®Þnh l¹i vÞ trÝ cña Bé luËt D©n sù trong hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam ph¶i ®­îc nghiªn cøu vµ xem xÐt nghiªm tóc. Trong buæi täa ®µm lÇn ®Çu ®­îc tæ chøc t¹i trô së Bé T­ ph¸p vµo chiÒu ngµy15/8/2000 khi bµn vÒ “Ph­¬ngg ph¸p luËn söa Bé luËt D©n sù ViÖt Nam” lóc ®ã gi¸o s­ Akio Morishima (tr­ëng ®oµn chuyªn gia NhËt B¶n gióp ViÖt Nam so¹n th¶o vµ söa ®æi Bé luËt D©n sù) còng ®· nªu quan ®iÓm: C¸c n­íc trªn thÕ giíi theo xu thÕ chung kh«ng cã sù ph©n biÖt hîp ®ång d©n sù hay hîp ®ång kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh ¸p dông ph¸p luËt, c¸c chñ thÓ cã thÓ sö dông ph¸p luËt kh¸c nhau tuú thuéc voµ tÝnh chÊt môc ®Ých vµ néi dung cña nh÷ng giao dÞch cô thÓ ®Ó t×m luËt ¸p dông. Nh­ng nguyªn t¾c lµ nÕu Bé luËt D©n sù ®· cã quy ®Þnh, th× tr­íc hÕt ph¶i ¸p dông quy ®Þnh cña Bé luËt D©n sù, ViÖt Nam ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc mét vÊn ®Ò quan träng lµ viÖc quy ®Þnh c¸c lo¹i h×nh hîp ®äng trong Bé luËt D©n sù cã ý nghÜa g×? Nguyªn t¾c tù do trong hîp ®ßng cÇn ®­îc t«n träng. Cã thÓ hîp ®ång ®ã trong t­¬ng lai sÏ cã nh÷ng bÊt tr¾c x¶y ra nh­ng kh«ng cÇn ph¶i quy ®Þnh tr­íc, nÕu cã tranh chÊp th× tr­íc hÕt ph¶i ¸p dông Bé luËt D©n sù ®Ó gi¶i quyÕt. Tuy cßn mét sè Ýt h¹n chÕ, nh­ng bé luËt D©n sù n¨m 1995 lµ bé luËt cã nhiÒu tiÕn bé v­ît bËc so víi hÖ thèng c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ d©n sù tr­íc ®©y. LÇn ®Çu tiªn nhiÒu néi dung quan träng cña ph¸p luËt d©n sù ®· ®­îc ph¸t triÓn hãa mét c¸ch cã hÖ thèng, vÝ dô nh­ chÕ ®Þnh tµi s¶n vµ quyÒn së h÷u, c¸c quy ®Þnh vÒ chñ thÓ cña luËt d©n sù tr­íc ®©y, Bé luËt D©n sù ®· cã nh÷ng quy ®Þnh t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ, cô thÓ, chi tiÕt… Trong héi th¶o thùc tiÔn 4 n¨m thi hµnh luËt D©n sù nhiÒu ý kiÕn cho r»ng, tuy ®· cã nhiÒu quy ®Þnh cô thÓ nh­ng khi ¸p dông ph¸p luËt trong thùc tiÔn, Toµ ¸n nh©n d©n hoÆc c¸c c¬ quan nhµ n­¬c cã thÈm quyÒn vÉn cßn cã nh÷ng khã kh¨n, v­íng m¾c, ®«i khi hiÓu luËt cßn thiÕu sù thèng nhÊt. Do ®ã tÝnh chÊt ®Æc tr­ng cña giao l­u d©n sù nªn Toµ ¸n nh©n d©n vµ c¸c c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn vÉn ¸p dông c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan ®Ó gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp. Trong nhiÒu tr­êng hîp ph¶i ¸p dông nguyªn t¾c t¹i ®iÒu 7 Bé luËt D©n sù ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp, ®ã lµ sù tho¶ thuËn tr­íc cña c¸c chñ thÓ trong khi x¸c lËp giao dÞch d©n sù. §©y chÝnh lµ nguyªn t¾c ®Æc tr­ng nhÊt cña ph¸p luËt D©n sù. MÆc dï trªn thùc tÕ vµ c¶ d­íi gãc ®é khoa häc còng nh­ gi¸ trÞ ph¸p lý cña Bé luËt D©n sù, viÖc ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt D©n sù ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp lµ ®óng ®¾n vµ cÇn thiÕt. Nh­ng ®· cã kh«ng Ýt lý do v×: HÕt thêi hiÖu hoÆc v× “kh«ng râ rµng” vµ nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c, Toµ ¸n nh©n d©n vµ c¸c c¬ quan cña nhµ n­íc cã thÈm quyÒn míi ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt D©n sù. §©y lµ mét ®iÒu cã thÓ xem lµ kh«ng b×nh th­êng trong mét x· héi Nhµ n­íc- ph¸p quyÒn. Trong lÇn söa ®æi nµy, vÊn ®Ò x¸c ®Þnh ®­îc vÞ trÝ, hiÖu lùc ph¸p lý cña Bé luËt D©n sù trong hÖ thèng ph¸p luËt cÇn ph¶i ®­îc xem xÐt cô thÓ vµ lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa quan träng nhÊt. HiÖn nay ë ViÖt Nam kh«ng ph©n chia hÖ thèng ph¸p luËt thµnh: luËt c«ng vµ luËt t­ nh­ hÖ thèng ph¸p luËt mét sè n­íc trªn thÕ giíi, nªn viÖc x¸c ®Þnh vÞ trÝ vµ nguyªn t¾c ¸p dông cÇn ph¶i ®­îc kh¼ng ®Þnh ngay trong Bé luËt D©n sù ®Ó t¹o ra sù thuËn lîi cho viÖc ¸p dông cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho giao l­u d©n sù ph¸t triÓn ®óng h­íng trong mét hµnh lang ph¸p lý an toµn. Tham kh¶o luËt ph¸p cña mét sè n­íc t«i thÊy r»ng: Theo kinh nghiÖm cña NhËt B¶n th×: vÊn ®Ò x¸c ®Þnh hiÖu lùc cña bé luËt D©n sù ph¶i ®­îc xem xÐt, c©n nh¾c kü l­ìng vµ cÇn ph¶i ®­îc quy ®Þnh cô thÓ trong bé luËt. Trong s¸ch b×nh luËn khoa häc Bé luËt D©n sù NhËt B¶n cã ghi nhËn: “Ph¸p luËt d©n sù cã hiÖu lùc ®èi víi tÊt c¶ c¸c mèi quan hÖ thuéc ph¸p luËt d©n sù”(1) B×nh luËn khoa häc Bé luËt D©n sù NhËt B¶n, NXB ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi n¨m 1995. . Trong Bé luËt D©n sù cña n­íc Céng hoµ Ph¸p, ngay Thiªn më ®Çu quy ®Þnh vÒ hiÖu lùc cña luËt vµ ¸p dông luËt, t¹i §iÒu 3 quy ®Þnh: Mäi bÊt ®éng s¶n, ngay c¶ do ng­êi n­íc ngoµi chiÕm h÷u ®Òu chÞu sù chi phèi cña ph¸p luËt n­íc Ph¸p. Nh÷ng luËt liªn quan ®Õn quy chÕ nh©n th©n vµ n¨ng lùc con ng­êi chi phèi c¶ nh÷ng Ph¸p c­ tró ë n­íc ngoµi”(2) Bé luËt D©n sù cña n­íc Céng hoµ Ph¸p, b¶n dÞch cña NXB ChÝnh trÞ Quèc Gia Hµ Néi, n¨m 1998, §iÒu3 . Theo Bé luËt D©n sù vµ Th­¬ng m¹i Th¸i Lan, trong tiªu ®Ò “ nh÷ng quy ®Þnh chung” t¹i §iÒu4 cã quy ®Þnh: “ Bé luËt nµy ph¶i ®­îc ¸p dông trong tÊt c¶ c¸c tr­êng hîp thuéc ph¹m vi c©u ch÷ hoÆc tinh thÇn cña bÊt cø quy ®Þnh nµo cña Bé luËt. NÕu kh«ng cã quy ®Þnh nµo cña bé luËt cã thÓ ¸p dông th× vô viÖc ®­îc quyÕt ®Þnh theo tËp qu¸n ®Þa ph­¬ng. NÕu kh«ng cã tËp qu¸n ®Þa ph­¬ng nµo nh­ vËy, th× vô viÖc ®­îc quyÕt ®Þnh b»ng c¸ch ¸p dông quy ®Þnh t­¬ng tù nhÊt; vµ, nÕu còng kh«ng cã quy ®Þnh t­¬ng tù th× ¸p dông nh÷ng quy t¾c chung cña ph¸p luËt”(3) Bé luËt D©n sù vµ th­¬ng m¹i Th¸i Lan, b¶n dÞch cña NXB ChÝnh trÞ Quèc Gia Hµ Néi, n¨m 1995, §iÒu 4 . LuËt hîp ®ång cña n­íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa còng quy ®Þnh t¹i §iÒu 2: “ Hîp ®ång gäi trong luËt nµy lµ sù tho¶ thuËn, thiÕt lËp, thay ®æi, kÕt thóc quan hÖ quyÒn lîi nghÜa vô d©n sù gi÷a c¸c chñ thÓ b×nh ®¼ng tù nhiªn nh©n, ph¸p nh©n, c¸c tæ chøc kh¸c. C¸c tho¶ thuËn liªn quan ®Õn quan hÖ th©n phËn nh­ h«n nh©n, nhËn nu«i, gi¸m hé… ThÝch dông víi quy ®Þnh cña c¸c luËt kh¸c”. §iÒu 428 LuËt trªn quy ®Þnh: “ LuËt nµy thi hµnh tõ ngµy 1/10/1999, c¸c luËt hîp ®ång kinh tÕ n­íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa, LuËt hîp ®ång kinh tÕ ®èi ngo¹i n­íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa, LuËt hîp ®ång kü thuËt n­íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa ®ång thêi phÕ bá”(4) LuËt hîp ®ång nh©n d©n Trung Hoa ®­îc §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n toµn quèc kho¸ IX th«ng qua ngµy 15/3/1999 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 1/10/1999.( Tµi liÖu theo b¶n dÞch cña Tæ chøc hîp t¸c Quèc tÕ JICA cña NhËt B¶n t¹i Hµ Néi) . Qua viÖc tham kh¶o trªn chóng t«i thÊy r»ng, viÖc ¸p dông ph¸p luËt nh­ th«ng lÖ sÏ ®­îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c: nÕu do tÝnh chÊt ®Æc thï( vÒ chñ thÓ, néi dung ®Æc biÖt cã luËt riªng quy ®Þnh cô thÓ) hoÆc do trong Bé luËt D©n sù kh«ng cã quy ®Þnh, th× míi ¸p dông c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c( cßn gäi lµ luËt ®Æc biÖt) hoÆc cã thÓ ¸p dông tËp qu¸n, ¸p dông t­¬ng tù ®Ó gi¶i quyÕt. Theo nguyªn t¾c chung lµ tÊt c¶ c¸c tr­êng hîp( kh«ng ph©n biÖt theo tiªu chÝ chñ thÓ, môc ®Ých trong giao dÞch) nÕu Bé luËt D©n sù ®· quy ®Þnh th× nhÊt thiÕt c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt D©n sù ph¶i ®­îc ¸p dông. Theo b¸o c¸o tæng thuËt tr×nh bµy t¹i Héi th¶o, th× trong Bé luËt D©n sù nhiÒu quy ®Þnh cßn chång chÐo, m©u thuÉn víi LuËt kinh tÕ, LuËt th­¬ng m¹i. Trong lý luËn ph¸p lý t¹i ViÖt Nam hiÖn nay vÉn cã xu h­íng thiªn vÒ x©y dùng nh÷ng ngµnh luËt nµy( vµ thùc tÕ vÉn ®ang tån t¹i LuËt kinh tÕ, LuËt Th­¬ng m¹i) song song tån t¹i cïng luËt D©n sù, g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c lËp ph¸p vµ ¸p dông ph¸p luËt, nhÊt lµ quy ®Þnh vÒ hîp ®ång. Thùc tÕ trªn ®©y ®· g©y ra t×nh tr¹ng tranh chÊp ¸p dông ph¸p luËt trong thùc tiÔn t¹i c¸c c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn; viÖc gi¶i thÝch ¸p dông luËt còng thiÕu thèng nhÊt v× thiÕu tiªu chÝ khoa häc ph©n biÖt cô thÓ ; Bé luËt D©n sù ch­a thÓ hiÖn ®­îc nh÷ng yÕu tè míi trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn theo chiÒu s©u cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng VN, theo yªu cÇu xu thÕ héi nhËp, cßn thiÕu nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt theo quy ®Þnh cña Bé luËt D©n sù cÇn ph¶i ®­îc ban hµnh v× thÕ lµm gi¶m ®i hiÖu qu¶ ®iÒu chØnh cña c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt D©n sù trong thùc tÕ. C¸c chñ thÓ cña LuËt D©n sù khi vËn dông, hoÆc theo sù h­íng dÉn, chØ dÉn cña bé luËt d©n sù còng gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n, v­íng m¾c. ChÝnh v× nh÷ng lý do trªn ®©y nªn trong qóa tr×nh söa ®æi Ph¸p lÖnh Hîp ®ång kinh tÕ ngµy 29/9/1989, Ban söa ®æi ( Do Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao chñ tr×) còng ®· nhËn thÊy: Trong thêi kú chuyÓn ®æi c¬ chÕ lÇn ®Çu tiªn trong hÖ thèng ph¸p luËt vÒ hîp ®ång nãi chung ®· cã quy ®Þnh quyÒn tù do giao kÕt hîp ®ång( ®èi víi c¸c chñ thÓ cña luËt kinh tÕ tr­íc ®©y viÖc ký kÕt lµ kû luËt cña Nhµ n­íc nh»m thùc hiÖn chØ tiªu kÕ ho¹ch vµ nhiÖm vô ®­îc giao) ®­îc quy ®Þnh trong mét v¨n b¶n cã hiÖu lùc ph¸p lý cao lµ mét sù tiÕn bé ®¸ng kÓ. Nh­ng trong qu¸ tr×nh ¸p dông cµng vÒ sau cµng béc lé nh÷ng h¹n chÕ. MÆc dï Ban söa ®æi ®· cè g¾ng vµ nhiÒu lÇn ®­a ra dù th¶o söa ®æi trong nh÷ng n¨m võa qua, nh­ng ®Òu kh«ng kh¾c phôc ®­îc nh÷ng bÊt cËp trong thùc tiÔn ¸p dông ®Ó gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp hîp ®ång kinh tÕ. V× vËy Ban söa ®æi ®· thuyÕt tr×nh hai ph­¬ng ¸n: Mét lµ, ®­a ra dù th¶o Ph¸p lÖnh Hîp ®ång kinh tÕ míi quy ®Þnh nh÷ng quan hÖ kinh tÕ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, më réng chñ thÓ ¸p dông lµ c¸c th­¬ng nh©n; Hai lµ ¸p dông c¸c quy ®Þnh chung cña bé luËt D©n sù, cßn ph¸p lÖnh Hîp ®ång kinh tÕ chØ quy ®Þnh nh÷ng néi dung ®Æc thï cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. Nh­ vËy, xu thÕ thõa nhËn c¸c hîp ®ång ph¶i tu©n thñ mét nguyªn t¾c chung ®· cã nh÷ng “ tÝn hiÖu ban ®Çu”. §©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò mµ Ban söa ®æi Bé luËt D©n sù cÇn cã ®Þnh h­íng ngay trong c¸c dù th¶o söa ®æi( V× liªn quan ®Õn hiÖu lùc ¸p dông cßn lµ c¸c hîp ®ång kinh tÕ). NÕu ph­¬ng ¸n cã hiÖu lùc ¸p dông cao nhÊt cña Bé luËt D©n sù ®­îc chÊp nhËn nh­ th«ng lÖ vµ tËp qu¸n quèc tÕ, tøc lµ thõa nhËn gi¸ trÞ ph¸p lý cña Bé luËt D©n sù cao h¬n c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c, t«i thÊy cÇn ph¶i cã sù bæ sung néi dung c¸c quy ®Þnh t¹i §iÒu 15 Bé luËt D©n sù. HiÖn nay, t¹i §iÒu 15 Bé luËt D©n sù hiÖn hµnh cã 4 kho¶n, nh­ng kh«ng cã ®iÒu kho¶n nµo quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nguyªn t¾c ¸p dông luËt d©n sù víi c¸c hîp ®ång. VÊn ®Ò quan träng nµy t¹i Ch­¬ng I vµ Ch­¬ng II, phÇn thø ba Bé luËt D©n sù vÒ nghÜa vô d©n sù vµ hîp ®ång d©n sù còng ch­a quy ®Þnh vµ dù liÖu. T«i cho r»ng: §©y lµ vÊn ®Ò rÊt cÊp thiÕt nh»m b¶o ®¶m nguyªn t¾c ¸p dông ph¸p luËt thèng nhÊt cña ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa trong thùc thi ph¸p luËt cña ngµnh toµ ¸n nh©n d©n vµ c¸c c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cÇn cã quy ®Þnh cô thÓ. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn ®©y t«i cho r»ng trong dù th¶o söa Bé luËt D©n sù cÇn thùc hiÖn theo mét trong hai ph­¬ng ¸n: -CÇn cã thªm ®iÒu kho¶n bæ sung t¹i §iÒu 15, Bé luËt D©n sù nãi vÒ nguyªn t¾c ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt D©n sù trong c¸c quan hÖ tµi s¶n, quan hÖ nh©n th©n( kh«ng cã sù ph©n biÖt giao dÞch kinh tÕ, giao dÞch th­¬ng m¹i) nh­ tinh thÇn ®o¹n hai §iÒu 1, Bé luËt D©n sù ®· x¸c ®Þnh. Ph­¬ng ¸n hai lµ bæ sung thªm mét ®iÒu luËt riªng biÖt vÒ nguyªn t¾c ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt D©n sù ®èi víi c¸c quan hÖ tµi s¶n, quan hÖ nh©n th©n cña c¸c chñ thÓ trong ®êi sèng x· héi, cña mäi giao dÞch liªn quan ®Õn tµi s¶n trong nÒn kinh tÕ vµ trong th­êng nhËt h»ng ngµy cña mäi chñ thÓ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. *VÊn ®Ò liªn quan ®Õn chñ thÓ cña luËt D©n sù. Theo ph­¬ng ¸n chØ söa ®æi vµ bæ sung nh÷ng ®iÓm cßn h¹n chÕ t«i chØ ®­a ra ph­¬ng ¸n cô thÓ mµ kh«ng ph©n tÝch c¸c c¬ së lý luËn, thùc tÕ vÒ chñ thÓ. §èi víi hai lo¹i chñ thÓ lµ Hé gia ®×nh vµ Tæ hîp t¸c ®Ò nghÞ Ban söa ®æi Bé luËt D©n sù nªn xem xÐt l¹i cã nªn ®Ó hai lo¹i “ Chñ thÓ ®Æc thï” nµy trong Bé luËt D©n sù hay kh«ng? Trong hÖ thèng c¸c Bé luËt D©n sù thµnh v¨n( thuéc Civil Law) c¸c n­íc trªn thÕ giíi quy ®Þnh hai lo¹i chñ thÓ truyÒn thèng ph¸p nh©n vµ c¸ nh©n. C¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn hai lo¹i chñ thÓ ®­îc coi lµ “ ®Æc thï” trong Bé luËt D©n sù ViÖt Nam ch­a b¶o ®¶m tÝnh kh¶ thi vµ kh«ng cã c¬ së ®Ó ¸p dông thùc tiÔn ¸p dông ph¸p luËt. NÕu theo ph­¬ng ¸n gi÷ nguyªn th× quy ®Þnh vÒ ®¹i diÖn cña Hé gia ®×nh quy ®Þnh t¹i §iÒu 117 cÇn söa ®æi cho t­¬ng ®ång víi quy ®Þnh t¹i §iÒu 445 Bé luËt D©n sù. Mét sè quy ®Þnh mµ theo quan ®iÓm cña t«i cßn cã nh÷ng h¹n chÕ cÇn söa ®æi, bæ sung lµ nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y. l Khi quy ®Þnh vÒ n¨ng lùc ph¸p luËt D©n sù cña c¸c c¸ nh©n, kho¶n 1 §iÒu16 chØ quy ®Þnh “ N¨ng lùc ph¸p luËt D©n sù c¸ nh©n lµ kh¶ n¨ng cña c¸ nh©n cã quyÒn d©n sù vµ nghÜa vô d©n sù”. Theo nguyªn lý chung cña LuËt D©n sù, n¨ng lùc ph¸p luËt cña chñ thÓ cã tÝnh chÊt x· héi vµ tuú thuéc vµo tõng giai ®o¹n lÞch sö, ®iÒu kiÖn kinh tÕ- chÝnh trÞ- x· héi mµ ph¹m vi n¨ng lùc ph¸p luËt cã thÓ cã nh÷ng giíi h¹n kh¸c nhau. Quy ®Þnh nh­ trªn ®©y t«i thÊy theo xu h­íng kh«ng h¹n chÕ vµ ®· g©y ra kh«ng Ýt tranh luËn vÒ ph­¬ng diÖn lý luËn. §Ó ®¶m b¶o tÝnh chÆt chÏ, vÊn ®Ò nµy còng cÇn x¸c ®Þnh néi hµm cô thÓ. V× vËy t«i ®Ò nghÞ nªn theo côm tõ “ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt” vµo cuèi kho¶n 1 míi ®¶m b¶o tÝnh chÆt chÏ. l Trong quy ®Þnh vÒ n¬i c­ tró t¹i §iÒu 48 Bé luËt D©n sù còng t­¬ng tù nh­ vËy. ViÖc x¸c ®Þnh n¬i c­ tró vµ qu¶n lý nhµ n­íc vÒ n¬i c­ tró hiÖn nay ®ang cã nh÷ng bÊt cËp. NhiÒu vô viÖc tranh chÊp Toµ ¸n ®· thô lý nh­ng khi x¸c ®Þnh n¬i c­ tró cña c¸ nh©n theo nh­ quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 48 Bé luËt D©n sù ®· kh«ng cã trong thùc tiÔn. CÇn hiÓu r»ng víi tÝnh chÊt ®Æc thï cña ngµnh luËt D©n sù kh«ng ph¶i víi bÊt cø quy ®Þnh nµo còng ph¶i lµ “luËt ho¸ ý chÝ cña giai cÊp thèng trÞ” mµ cßn chó ý ®Õn ®Æc tr­ng riªng vµ tÝnh kh¶ thi cña c¸c quy ®Þnh. Quy ®Þnh nh­ §iÒu 48 Bé luËt D©n sù ®· kh«ng bao qu¸t ®­îc tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh trong thùc tiÔn. T«i thÊy r»ng cÇn bæ sung thªm quy ®Þnh “ n¬i ng­êi ®ã th­êng xuyªn sinh sèng vµ cã hé khÈu th­êng tró hoÆc ®ang sinh sèng”. ViÖc më réng quy ®Þnh x¸c ®Þnh n¬i c­ tró cña c¸ nh©n nh­ vËy sÏ thuËn lîi cho c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông khi tèng ®¹t giÊy tê trong c¸c vô gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ theo dâi ®­îc sù thay ®æi nÕu ®­¬ng sù liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn nghÜa vô d©n sù. l Quy ®Þnh vÒ gi¸m hé t¹i §iÒu 67 Bé luËt D©n sù nh­ hiÖn nay lµ cã sù trïng lÆp. Kho¶n hai §iÒu 67 lµ liÖt kª kh¸ chi tiÕt vÒ ng­êi ®­îc gi¸m hé vµ thùc ra lµ cô thÓ ho¸ mét sè ®iÒu luËt cô thÓ tr­íc. V× vËy, t«i ®Ò nghÞ bá ®o¹n cuèi kho¶n 1 tõ chç “ ... ng­êi bÞ bÖnh t©m thÇn hoÆc m¾c c¸c bÖnh kh¸c mµ kh«ng nhËn thøc lµm chñ ®­îc hµnh vi cña m×nh(gäi lµ ng­êi ®­îc gi¸m hé)” b»ng côm tõ “theo c¸c quy ®Þnh tõ §iÒu22 ®Õn §iÒu25 cña Bé luËt nµy gäi lµ ng­êi ®­îc gi¸m hé”. Quy ®Þnh nh­ vËy võa chÆt chÏ tr¸nh sù liÖt kª ( v× x· héi lu«n vËn ®éng, biÕn ®æi vµ tho¶ thuËn còng ngµy cµng phong phó, ®a d¹ng nªn nÕu liÖt kª sÏ kh«ng b¶o ®¶m ®Çy ®ñ) vµ b¶o ®¶m nguyªn t¾c kh«ng trïng lÆp víi kho¶n hai cña ®iÒu luËt; b¶o ®¶m sù ng¾n gän cña kü thuËt lËp ph¸p trong mét ®¹o luËt lín. l Trong quy ®Þnh vÒ ph¸p luËt D©n sù cña ph¸p nh©n t¹i §iÒu 96 Bé luËt D©n sù t«i thÊy cßn cã quy ®Þnh chung chung, thiÕu cô thÓ. §o¹n hai, kho¶n 1, §iÒu 96, Bé luËt D©n sù chØ quy ®Þnh: “ ph¸p nh©n ph¶i ho¹t ®éng ®óng môc ®Ých; khi thay ®æi môc ®Ých ho¹t ®éng, th× ph¶i xin phÐp, ®¨ng ký t¹i c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn”. VÊn ®Ò lµ c¨n cø vµo ®©u ®Ó c¸c c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn x¸c ®Þnh ®­îc môc ®Ých ho¹t ®éng cña ph¸p nh©n? Nãi c¸ch kh¸c ®©y chÝnh lµ giíi h¹n ph¹m vi n¨ng lùc ph¸p luËt D©n sù cña ph¸p nh©n. Sau khi ®­îc c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn vµ cho phÐp ho¹t ®éng, th× ®iÒu lÖ vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña ph¸p nh©n lµ c¨n cø ph¸p lý quan träng ®Ó x¸c ®Þnh môc ®Ých ho¹t ®éng cña ph¸p nh©n cã ®óng theo sù cho phÐp cña c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn hay kh«ng. Nãi c¸ch kh¸c ®©y lµ c¨n cø ph¸p lý ®Ó x¸c ®Þnh n¨ng lùc ph¸p luËt cu¶ ph¸p nh©n ®ã. VÊn ®Ò nµy quy ®Þnh t¹i ®o¹n hai §iÒu 96, Bé luËt D©n sù cßn thiÕu cô thÓ vµ cã thÓ cã nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau ®Ó cô thÓ h¬n ph¶i t¹o thuËn lîi cho viÖc vËn dông ph¸p luËt t«i ®Ò nghÞ söa l¹i lµ: “ Ph¸p nh©n ph¶i ho¹t ®éng ®óng môc ®Ých ®­îc ghi nhËn trong ®iÒu lÖ; khi thay ®æi môc ®Ých ho¹t ®éng, th× ph¶i thay ®æi ®iÒu lÖ, xin phÐp vµ ®¨ng ký t¹i c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn” lVÊn ®Ò v¨n phßng ®¹i diÖn, chi nh¸nh cña ph¸p nh©n quy ®Þnh t¹i §iÒu 100 Bé luËt D©n sù. Quy ®Þnh vÒ v¨n phßng ®¹i diÖn, chi nh¸nh cña ph¸p nh©n t¹i kho¶n 4 §iÒu 100 nh­ Bé luËt D©n sù hiÖn hµnh cßn thiÕu chÆt chÏ vµ thiÕu cô thÓ, dÔ bÞ lîi dông. §iÒu nµy ®ang lµ thùc tiÔn hÕt søc phøc t¹p trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp d©n sù t¹i ngµnh Toµ ¸n hiÖn nay. Liªn quan ®Õn sù phøc t¹p, ®a d¹ng ®ã lµ vÊn ®Ò x¸c ®Þnh c¸c quyÒn, nghÜa vô do v¨n phßng ®¹i diÖn, chi nh¸nh x¸c lËp thùc hiÖn cã ph¶i lµ quyÒn, nghÜa vô cña ph¸p nh©n kh«ng. §Ó b¶o ®¶m tÝnh chÆt chÏ cña ®iÒu luËt vµ còng lµ t¹o sù thuËn tiÖn cho c¸c ph¸p nh©n trong c¸c giao dÞch d©n sù t¹i c¸c ®Þa ®iÓm kh¸c nhau, t«i ®Ò nghÞ söa kho¶n 4 §iÒu 100 nh­ sau: “ V¨n phßng ®¹i diÖn, chi nh¸nh kh«ng ph¶i lµ ph¸p nh©n. Ng­êi ®øng ®Çu v¨n phßng ®¹i diÖn, chi nh¸nh ®­îc(hoÆc chØ ®­îc) thùc hiÖn nhiÖm vô trong ph¹m vi vµ thêi h¹n ®­îc uû quyÒn cña ph¸p nh©n”. lVÊn ®Ò ®¹i diÖn cña ph¸p nh©n theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu102 Bé luËt D©n sù. Quy ®Þnh vÒ ®¹i diÖn cña ph¸p nh©n t¹i kho¶n 1 lµ thiÕu chÆt chÏ vµ ch­a ®Çy ®ñ. Trong phÇn thø nhÊt ®· dµnh riªng mét ch­¬ng quy ®Þnh riªng vÒ vÊn ®Ò ®¹i diÖn. C¸c quy ®Þnh vÒ ch­¬ng nµy t­¬ng ®èi chi tiÕt vµ cô thÓ. Do ®ã t«i ®Ò nghÞ cuèi kho¶n 1 §iÒu 102, Bé luËt D©n sù cÇn bæ sung thªm ®o¹n: “ Ng­êi ®¹i diÖn cña ph¸p nh©n ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh vÒ ®¹i diÖn quy ®Þnh t¹i ch­¬ngVI, phÇn thø nhÊt cña bé luËt nµy”. lTrong c¸c ®iÒu luËt quy ®Þnh vÒ ®¹i diÖn t«i xin ®Ò nghÞ bæ sung mét sè néi dung nh»m cô thÓ h¬n c¸c quy ®Þnh trong c¸c ®iÒu luËt sau: §èi víi §iÒu 150 kho¶n 5: quy ®Þnh nµy ®· g©y nªn sù nhÇm lÉn trong thùc thi ph¸p luËt nhÊt lµ khi c¸c chñ thÓ trong c¸c giao dÞch d©n sù vËn dông ph¸p luËt ®Ó x¸c lËp giao dÞch d©n sù. Quy ®Þnh nh­ kho¶n 5 §iÒu150, Bé luËt D©n sù c¸c chñ thÓ tham gia giao dÞch, nhÊt lµ giao dÞch mua b¸n nhµ chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông ®Êt ®Òu nhÇm lÉn vµ cho r»ng: Chñ hé( ®­¬ng nhiªn th­êng lµ cha mÑ hoÆc chØ lµ ng­êi cha) ký vµo b¶n hîp ®ång mua b¸n, chuyÓn nh­îng lµ b¶o ®¶m gi¸ trÞ vµ sù an toµn ph¸p lý cña giao dÞch. Do tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña lo¹i tµi s¶n nµy nªn trong c¸c quy ®Þnh vÒ mua b¸n nhµ l¹i cã quy ®Þnh kh¸c. TÝnh chÊt ®¹i diÖn trong tr­êng hîp nµy kh«ng cßn gi¸ trÞ ph¸p lý theo nguyªn nghÜa n÷a. V× vËy t«i ®Ò nghÞ bæ sung kho¶n 5 §iÒu 150 Bé luËt D©n sù lµ: “ Chñ hé gia ®×nh ®èi víi hé gia ®×nh, trõ tr­êng hîp quy ®Þnh t¹i §iÒu 445 cña bé luËt nµy”; Quy ®Þnh cã tÝnh chÊt h­íng dÉn cô thÓ nµy sÏ tr¸nh ®­îc sù nhÇm lÉn cho c¸c chñ thÓ khi sö dông tÝnh chÊt h­íng dÉn cña luËt trong viÖc x¸c lËp c¸c giao dÞch d©n sù. Trong ®iÒu luËt ph¶i cã ph­¬ng ph¸p lo¹i trõ ®Ó tr¸nh sù hiÓu kh«ng ®óng cña ph¸p luËt, g©y khã kh¨n cho toµ ¸n khi gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¶i mÊt thêi gian gi¶i thÝch c¸c quy ®Þnh ch­a râ rµng cña luËt. - §èi víi kho¶n 2 §iÒu 151 Bé luËt D©n sù. T­¬ng tù nh­ trªn t«i ®Ò nghÞ cÇn bæ sung thªm ®o¹n cô thÓ sau ®©y: “ ViÖc uû quyÒn ph¶i ®­îc thµnh lËp thµnh v¨n b¶n. Trong v¨n b¶n uû quyÒn cña ph¸p nh©n ph¶i cã ch÷ ký cña ng­êi ®øng ®Çu ph¸p nh©n vµ ®ãng dÊu cña ph¸p nh©n. C¸c v¨n b¶n uû quyÒn kh¸c ph¶i ®­îc uû ban nh©n d©n cÊp cã thÈm quyÒn chøng thùc”. -§èi víi kho¶n 3 §iÒu 153, Bé luËt D©n sù. §Ó tr¸nh sù lîi dông vµ vÒ nguyªn t¾c c¸c quan hÖ ph¸p luËt d©n sù ph¸t sinh vµ tån t¹i chØ trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh mµ kh«ng ph¶i lµ kh«ng bÞ phô thuéc vµo yÕu tè thêi gian vµ tån t¹i m·i m·i. §©y còng lµ mét trong nh÷ng b»ng chøng ph¸p lý quan träng ®Ó x¸c ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô d©n sù ®· x¸c lËp cã gi¸ trÞ ph¸p lý hay kh«ng vµ ®Ó b¶o ®¶m sù chÆt chÏ t«i ®Ò nghÞ thªm côm tõ “Vµ thêi h¹n”tr­íc ch÷ ®¹i diÖn( tõ cuèi cïng cña kho¶n 3). Ch­¬ng III: Mét sè vÊn ®Ò vÒ ®æi míi tæ chøc vµ thi hµnh ¸n d©n sù ë ViÖt Nam hiÖn nay. Tõ nghiªn cøu kh¸i qu¸t thùc tr¹ng tæ chøc vµ ho¹t ®éng thi hµnh ¸n d©n sù, rót ra nh÷ng mÆt ­u ®iÓm vµ nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i, cho thÊy, muèn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c«ng t¸c nµy, th× yªu cÇu ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña thi hµnh ¸n d©n sù ®· ®Õn ®é chÝn muåi. Tuy nhiªn, còng cÇn ph¶i nh×n nhËn r»ng, ®Æt vÊn ®Ò ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña thi hµnh ¸n d©n sù ph¶i thùc hiÖn ®ång bé vµ n¨m trong chiÕn l­îc ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng thi hµnh ¸n nãi chung ë ViÖt Nam. VÒ mÆt chñ tr­¬ng, c¸c NghÞ quyÕt cña §¶ng, ChØ thÞ cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c thi hµnh ¸n d©n sù ®· ®Þnh h­íng ®Ó chóng ta kiÕm t×m nh÷ng gi¶i ph¸p thùc sù cã hîp lý vµ hiÖu qu¶. Tuy nhiªn, vÒ lé tr×nh ®æi míi, nh¸t thiÕt ph¶i diÔn ra tõng b­íc, phï hîp yªu cÇu vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña sù ph¸t triÓn kh¸ch quan ®êi sèng kinh tÕ- chÝnh trÞ- v¨n hãa x· héi ®Êt n­íc. Bëi vËy, ®Ó kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i hiÖn nay, tõng b­íc ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng thi hµnh ¸n d©n sù ®¸p øng c¸c yªu cÇu tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi, chóng ta cÇn x©y dùng c¸c gi¶i ph¸p th¸o gì khã kh¨n, v­íng m¾c tr­íc m¾t, ®Þnh h­íng vÒ c¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n, ®ång bé, l©u dµi cã thÓ phï hîp, kh¶ thi cho c¸c giai ®o¹n tiÕp theo. §Ó kh¾c phôc nh÷ng ®iÓm cßn tån t¹i, n©ng cao hiÖu qu¶ thi hµnh ¸n d©n sù, tr­íc m¾t chóng ta cÇn tËp trung gi¶i quyÕt tèt mét sè nhiÖm vô sau: Thø nhÊt, söa ®æi, bæ sung Ph¸p lÖnh Thi hµnh ¸n d©n sù vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt h­íng dÉn thi hµnh, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c thi hµnh ¸n d©n sù: ViÖc söa ®æi, bæ sung cÇn tËp trung vµo c¸c quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn trong quan hÖ thi hµnh ¸n, n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan thi hµnh ¸n, x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan h÷u quan, c¸c cÊp trong viÖc tæ chøc thi hµnh ¸n d©n sù; c¸c quy ®Þnh vÒ tr×nh tù, thñ tôc thi hµnh ¸n nh»m th¸o gì khã kh¨n, bÊt cËp; bæ sung c¸c quy ®Þnh nh»m ®¸p øng tÝnh ®Æc thï cña c¸c lo¹i ¸n ®­îc thi hµnh theo tr×nh tù, thñ tôc thi hµnh ¸n d©n sù. Söa ®æi, bæ sung c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt h­íng dÉn thi hµnh ¸n vµ cã liªn quan ®Õn thi hµnh ¸n t¹o ra sù ®ång bé cho viÖc ¸p dông ph¸p luËt. Thø hai, tiÕp tôc kiÖn toµn tæ chøc, bé m¸y t¨ng c­êng ®éi ngò c¸n bé cho c¬ quan thi hµnh ¸n, hoµn thiÖn ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý thi hµnh ¸n d©n sù: tr­íc hÕt, cÇn bæ sung ®ñ biªn chÕ vÒ c¸n bé, kiÖn toµn ®éi ngò chÊp hµnh viªn, c¸n bé thi hµnh ¸n ë c¸c c¬ quan thi hµnh ¸n c¸c cÊp. Kh«ng ngõng trau dåi, gi¸o dôc vÒ phÈm chÊt ®¹o ®øc chÊp hµnh viªn, c¸n bé thi hµnh ¸n. Cã kÕ ho¹ch båi d­ìng ®µo t¹o kü n¨ng t¸c nghiÖp, tr×nh ®é chuyªn m«n cho chÊp hµnh viªn vµ c¸n bé thi hµnh ¸n. Bæ sung ®Çy ®ñ c¸c trang thiÕt bÞ lµm viÖc còng nh­ kinh phÝ ho¹t ®éng nghiÖp vô cho c¬ quan thi hµnh ¸n. VÒ c¬ chÕ qu¶n lý, cÇn ®æi míi m¹nh mÏ c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc vÒ thi hµnh ¸n, gi¶m ®Çu mèi vµ nh÷ng ho¹t ®éng thanh tra, kiÓm tra mang tÝnh h×nh thøc kÐm hiÖu qu¶, tr¸nh can thiÖp qu¸ s©uvµo ho¹t ®éng nghiÖp vô thi hµnh ¸n, t¨ng c­êng tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o cña c¬ quan thi hµnh ¸n. Cñng cè vµ ®Èy m¹nh mèi quan hÖ phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan h÷u quan trong thi hµnh ¸n d©n sù. Thø ba, ®Ò cao vai trß cña Ban ChØ ®¹o thi hµnh ¸n d©n sù c¸c cÊp: hiÖn nay, Ban ChØ ®¹o thi hµnh ¸n c¸c cÊp ë c¸c ®Þa ph­¬ng gi÷ vai trß quan träng trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ thi hµnh ¸n d©n sù. Sù ho¹t ®éng tÝch cùc cña c¸c ban chØ ®¹o thi hµnh ¸n ®· ph¶n ¸nh sù quan t©m s©u s¾c, chØ ®¹o kÞp thêi cña cÊp ñy §¶ng, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng c¸c cÊp, ®ång thêi, thÓ hiÖn râ tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan h÷u quan trong viÖc tæ chøc thùc hiÖn thi hµnh ¸n. C¬ quan thi hµnh ¸n c¸c cÊp cÇn tranh thñ triÖt ®Ó vÒ yÕu tè tÝch cùc nµy vµ kh«ng ngõng ®Ò cao vai trß cña ban chØ ®¹o thi hµnh ¸n nh»m gi¶i quyÕt tÝch cùc c¸c vô ¸n cßn tån ®äng phøc t¹p, l©u n¨m, cã nhiÒu v­íng m¾c, chñ ®éng lËp kÕ ho¹ch, ®Ò xuÊt phèi hîp ®Ó tæ chøc thi hµnh ¸n ®¹t hiÖu qu¶ cao. Thø t­, cã c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó gi¶i quyÕt ¸n tån ®äng nh­: Thùc hiÖn ph©n lo¹i ¸n; cã kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ò xuÊt lªn Ban ChØ ®¹o thi hµnh ¸n c¸c cÊp; tÝch cùc hoµ gi¶i gi÷a c¸c ®­¬ng sù; gi¸o dôc thuyÕt phôc nh»m n©ng cao ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt cña c¸c ®èi t­îng ph¶i thi hµnh ¸n, ®Ò cao vai trß cña Uû ban nh©n d©n x·, ph­êng, thÞ trÊn trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n tån ®äng Ýt phøc t¹p. Thø n¨m, thùc hiÖn c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh trong c«ng t¸c thi hµnh ¸n d©n sù. kh¾c phôc t×nh tr¹ng tr× trÖ, quan liªu, s¸ch nhiÔu, g©y phiÒn hµ cho d©n. T¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra, thanh tra hiÖu qu¶ nh»m kÞp thêi kh¾c phôc nh÷ng thiÕu sãt vµ sai lÇm trong viÖc tæ chøc thi hµnh ¸n. C¸c gi¶i ph¸p cã tÝnh ®ång bé, c¬ b¶n, l©u dµi vÒ ®æi míi tæ chøc thi hµnh ¸n d©n sù ë ViÖt Nam cÇn ®¸p øng c¸c yªu cÇu sau ®©y: Mét lµ, ®æi míi c«ng t¸c ®æi míi c«ng t¸c thi hµnh ¸n d©n sù cÇn ®Æt trong tæng thÓ ®æi míi c«ng t¸c thi hµnh ¸n nãi chung, phï hîp víi chiÕn l­îc vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi, c«ng cuéc c¶i c¸ch t­ ph¸p, c¶i c¸ch bé m¸y nhµ n­íc, c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh, tiÕn tíi x©y dùng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. ViÖc ®æi míi thi hµnh ¸n d©n sù vµ ho¹t ®éng thi hµnh ¸n d©n sù lµ nh»m môc ®Ých n©ng cao hiÖu qu¶ cña nã, b¶o vÖ quyÒn lîi hîp ph¸p cho Nhµ n­íc, x· héi vµ mäi c«ng d©n tõ ®ã thóc ®Èy kinh tÕ, x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn. §æi míi thi hµnh ¸n nãi chung, thi hµnh ¸n d©n sù nãi riªng hiÖn ®ang ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc coi lµ nhiÖm vô träng t©m cña c¶i c¸ch t­ ph¸p. KÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tè tông, cña giai ®o¹n xÐt xö cã ®­îc thùc hiÖn trªn thùc tÕ hay kh«ng ®Òu phô thuéc vµo hiÖu qu¶ cña thi hµnh ¸n. H¬n n÷a, tr×nh ®é, thñ tôc thi hµnh ¸n còng tr¶i qua rÊt nhiÒu kh©u, nhiÒu b­íc, nÕu thùc hiÖn ®¬n gi¶n, nhanh chãng vµ hiÖu qu¶ chÝnh lµ yªu cÇu cña c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh. Bªn c¹nh ®ã, yªu cÇu cña c¶i c¸ch bé m¸y nhµ n­íc chÝnh lµ viÖc lµm cho nã ho¹t ®éng tr¬n tru, hiÖu qu¶, ®iÒu nµy ®ßi hái ë sù ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý vµ ho¹t ®éng thi hµng ¸n, t¹o ra sù phï hîp, kh«ng lµm ph¸t sinh m©u thuÉn, chång chÐo, bÊt cËp. C¸c yÕu tè trªn ®©y chÝnh lµ môc ®Ých h­íng tíi cña qu¸ tr×nh ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng thi hµnh ¸n d©n sù. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña Nhµ n­íc ph¸p quyÒn còng ®ang ®Æt ra nh÷ng ®ßi hái mµ mét trong sè ®ã lµ t«n träng sù tèi th­îng cña ph¸p luËt, t«n träng vµ b¶o ®¶m c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n. §©y còng lµ nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi c¸c c«ng t¸c thi hµnh ¸n , khi yÕu tè quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ thi hµnh ¸n phô thuéc ý thøc chÊp hµnh vµ t«n träng ph¸p luËt cña mäi tæ chøc, c¬ quan nhµ n­íc vµ mäi c«ng d©n. Qua ®ã, viÖc thi hµnh ¸n sÏ ®¶m b¶o quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cho hä, ®ång thêi b¶n th©n viÖc thi hµnh ¸n còng ph¶i ®­îc thùc hiÖn b×nh ®¼ng, d©n chñ vµ c«ng b»ng. Nh÷ng yªu cÇu trªn ®©y ®ång thêi còng lµ quan ®iÓm chñ ®¹o khi thùc hiÖn ®æi míi c«ng t¸c thi hµnh ¸n d©n sù. Hai lµ, ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng thi hµnh ¸n d©n sù cÇn qu¸n triÖt chñ tr­¬ng cña §¶ng qua c¸c NghÞ quyÕt c¸c kú ®¹i héi VII,VIII, IX, NghÞ quyÕt cña Héi nghÞ Trung ­¬ng 8( kho¸ VII) theo h­íng thu gän ®Çu mèi, x©y dùng m« h×nh qu¶n lý thèng nhÊt. XÐt trªn thùc tr¹ng c¬ chÕ qu¶n lý vµ tæ chøc ho¹t ®éng thi hµnh ¸n nãi chung, thi hµnh ¸n d©n sù hiÖn nay ®· vµ ®ang ph¸t sinh v« sè nh÷ng m©u thuÉn chång chÐo vµ bÊt cËp, ®iÓn h×nh lµ c¬ chÕ qu¶n lý, mèi quan hÖ gi÷a c¬ quan qu¶n lý thi hµnh ¸n h×nh sù vµ c¬ quan thi hµnh ¸n d©n sù. ChÝnh nh÷ng bÊt cËp nµy kh«ng nh÷ng lµm gi¶m hiÖu lùc qu¶n lý nhµ n­íc, mµ cßn ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi hiÖu qu¶ cña viÖc thi hµnh ¸n. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, chóng ta cÇn x©y dùng mét m« h×nh qu¶n lý thèng nhÊt, theo ngµnh däc, tËp trung ë mét ®Çu mèi. Tuy nhiªn, còng cÇn chuÈn bÞ chu ®¸o vÒ nh÷ng b­íc ®i ®Æc biÖt lµ cÇn cã sù ®æi míi nhËn thøc, t­ duy vµ hµnh ®éng khi tiÕp cËn c¬ chÕ míi. M« h×nh qu¶n lý thèng nhÊt cÇn t¹o ra sù ®ång bé tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng, ph©n tÝch râ chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc vµ ho¹t ®éng t¸c nghiÖp chuyªn m«n thi hµnh ¸n, x©y dùng c¬ chÕ phèi hîp ®ång bé, quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn vµ h­íng tíi môc ®Ých ®¶m b¶o cho viÖc thi hµnh ¸n ®¹t hiÖu qu¶ cao. Ba lµ, ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng thi hµnh ¸n d©n sù sao cho ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn ®a d¹ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam, cñng cè vµ më réng d©n chñ x· héi chñ nghÜa ®¶m b¶o c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n. Thùc chÊt cña viÖc x©y dùng nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam chÝnh lµ nh»m t¹o ra ph­¬ng thøc tæ chøc thùc hiÖn quyÒn lùc Nhµ n­íc ®¹t hiÖu qu¶, g¾n víi viÖc x©y dùng mét x· héi c«ng d©n b×nh ®¼ng, c«ng b»ng, d©n chñ, b¸c ¸i. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng , khi c¸c quan hÖ giao l­u kinh tÕ ph¸t triÓn phong phó, ®a d¹ng bÞ chi phèi bëi c¸c quy luËt kinh tÕ vµ môc ®Ých, lîi Ých viÖc ®Þnh h­íng nh»m æn ®Þnh c¸c c¬ quan x· héi nµy thuéc vÒ hiÖu qu¶ cña c¬ chÕ ®iÒu chØnh ph¸p luËt, mµ c«ng t¸c thi hµnh ¸n d©n sù gi÷ vai trß lµ mét thµnh tè quan träng quyÕt ®Þnh trong viÖc phôc håi trËt tù x· héi, trËt tù ph¸p luËt bÞ ph¸ vì. Bëi vËy, c«ng t¸c thi hµnh ¸n d©n sù ph¶i ®­îc tæ chøc hîp lý, ho¹t ®éng hiÖu qu¶ míi ®ñ søc lµm b×nh æn c¸c quan hÖ x· héi gãp phÇn b¶o ®¶m d©n chñ, b¶o ®¶m quyÒn lîi hîp ph¸p cho mäi chñ thÓ trong x· héi. ViÖc cñng cè, më réng d©n chñ trong thi hµnh ¸n cßn thÓ hiÖn ë khÝa c¹nh mäi cÊp, mäi ngµnh, mäi c«ng d©n ®Òu ph¶i n©ng cao ý thøc t«n träng vµ chÊp hµnh ph¸p luËt, gióp cho viÖc t¸c nghiÖp thi hµnh ¸n thùc sù ®¹t hiÖu qu¶. Bèn lµ, ®¶m b¶o hiÖu lùc ph¸p luËt thùc sù cña b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n ®­îc thùc thi trªn thùc tÕ. §¶m b¶o ®Ó c¸c b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Toµ ¸n nh©n d©n ph¸t sinh hiªu lùc thùc tÕ trong ®êi sèng x· héi chÝnh lµ môc ®Ých h­íng tíi cña c«ng t¸c thi hµnh ¸n d©n sù. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc ®Ých nµy phô thuéc rÊt nhiÒu yÕu tè, ®ã lµ: C¬ chÕ qu¶n lý, c¬ chÕ tæ ch­c bé m¸y, ®éi ngò c¸n bé chÊp hµnh viªn, tr×nh ®é thñ tôc hîp lý, sù quan t©m cña chÝnh quyÒn c¸c cÊp, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña cña c¸c c¬ quan tæ chøc cã liªn quan, ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt vµ t«n träng ph¸p luËt cña c«ng d©n, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ, x· héi thùc tÕ… Tuy nhiªn, vÒ phÝa c¬ quan thi hµnh ¸n-ng­êi trùc tiÕp thùc hiÖn viÖc thi hµnh ¸n cÇn ph¶i ®­îc tæ chøc ®ñ m¹nh vµ quan t©m ®¸p øng ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó hä thùc hiÖn thi hµnh ¸n ®¹t hiÖu qu¶. §ã chÝnh lµ yÕu tè chñ quan mµ chóng ta cã thÓ cñng cè trùc tiÕp. Cïng víi nã lµ viÖc ®Þnh ra c¸c thñ tôc thi hµnh ®¬n gi¶n, hiÖu qu¶, phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tiÔn. ChØ khi chóng ta biÕt c¸ch ph¸t huy hÕt søc m¹nh néi t¹i vµ vËn dông nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan, ch¾c ch¾n sÏ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng thi hµnh ¸n d©n sù ®¹t hiÖu qu¶ cao. Môc lôc Trang Lêi më ®Çu 1 Ch­¬ngI: HÖ thèng luËt d©n sù vµ nguån cña luËt d©n sù. 3 Ch­¬ng II: Nh×n nhËn vÒ Bé luËt d©n sù trªn thùc tÕ. 7 Ch­¬ng III: Mét sè vÊn ®Ò vÒ ®æi míi vµ thi hµnh ¸n d©n 22 sù ë ViÖt Nam hiÖn nay. Tµi liÖu tham kh¶o: Gi¸o tr×nh ph¸p luËt ®¹i c­¬ng- Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n( NXB Gi¸o dôc). Gi¸o tr×nh luËt d©n sù ViÖt Nam- Tr­êng ®¹i häc luËt Hµ Néi. T¹p chÝ Nhµ n­íc vµ Ph¸p luËt.