Tiểu luận Phát triển thương mại điện tử trong ngân hàng thương mại Việt Nam

vµ c«ng cụ kinh doanh giàu tiềm năng và hứa hẹn mang lại những kết quả l©u dài. Sự thành c«ng của TM§T, cũng giống như bất kỳ m« h×nh và hoạt động kinh doanh nào kh¸c đều phụ thuộc rất nhiều việc cung cấp những sản phẩm và dịch vụ cã gi¸ trị gia tăng, vào sự c©n bằng giữa chi phÝ và doanh thu, và vào một khung ph¸p lý cã khả năng tăng cường lßng tin của doanh nghiệp và người tiªu dïng vào việc kinh doanh qua m¹ng Internet. Kh¸i niệm: Thương mại điện tử (Electronic Commerce), một yếu tố hợp thành của nền kinh tÕ số hãa”, là h×nh thøc hoạt động thương mại bằng c¸c phương ph¸p điện tử: là việc trao đổi th«ng tin thương mại th«ng qua c¸c phương tiện c«ng nghệ điện tử mà nãi chung là kh«ng cần phải in ra giấy trong bất kỳ c«ng đoạn nào của qu¸ tr×nh giao dịch (nªn còng gọi là “thương mại kh«ng giấy tờ”). 2) Hoạt động TM§T 2.1) Ho¹t ®éng chung E-Commerce ®­îc hiÓu theo nghÜa chung lµ viÖc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i qua m«i tr­êng ®iÖn tö. C¸c ho¹t ®éng nµy bao gåm: Xóc tiÕn th­¬ng m¹i, giíi thiÖu c¸c mÆt hµng, c¸c lÜnh vùc kinh doanh vµ c¸c c«ng ty, cung cÊp trùc tiÕp c¸c mÆt hµng vµ c¸c dÞch vô phi vËt chÊt ; theo dâi vµ qu¶n lý c¸c qu¸ tr×nh th­¬ng m¹i còng nh­ viÖc thùc hiÖn c¸c giao dÞch chuyÓn tiÒn mµ thiÕu nã kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc ho¹t ®éng th­¬ng m¹i theo nghÜa ®Çy ®ñ. Tr­íc ®©y c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i phô thuéc rÊt nhiÒu vµo kho¶ng c¸ch ®Þa lý. Ngµy nay víi sù hç trî cña m¹ng l­íi viÔn th«ng ®Æc biÖt lµ Internet kh¸ch hµng vµ ng­êi b¸n dÔ dµng t×m ®Õn nhau h¬n mµ kh«ng cÇn tiÕp xóc trùc tiÕp. ViÖc thanh to¸n qua m¹ng còng ngµy cµng trë nªn phæ biÕn. 2.2) §Æc tr­ng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö So víi c¸c ho¹t ®éng Th­¬ng maÞ truyÒn thèng , TM§T cã nh÷ng kh¸c biÖt sau: a) Trong th­¬ng m¹i truyÒn thèng : - C¸c bªn gÆp gì nhau trùc tiÕp ®Ó tiÕn hµnh giao dÞch. C¸c giao dÞch ®­îc thùc hiÖn chñ yÕu theo nguyªn t¾c vËt lý nh­ chuyÓn tiÒn, sÐc ho¸ ®¬n, vËn ®¬n ,göi b¸o c¸o. - C¸c ph­¬ng tiÖn viÔn th«ng nh­: fax, telex ... chØ ®­îc sö dông ®Ó trao ®æi sè liÖu kinh doanh. Tuy nhiªn viÖc sö dông ph­¬ng tiÖn chØ ®Ó truyÒn t¶i th«ng tin mét c¸ch trùc tiÕp gi÷a c¸c ®èi t¸c cña cïng mét giao dÞch. - Tõ khi xuÊt hiÖn m¹ng m¸y tÝnh më toµn cÇu Internet th× viÖc trao ®æi th«ng tin kh«ng chØ giíi h¹n trong quan hÖ gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ c«ng ty mµ c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®a d¹ng ®· më réng nhanh chãng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi víi sè l­îng ng­êi tham gia ngµy cµng t¨ng.Nh÷ng ng­êi tham gia lµ c¸ nh©n hoÆc lµ doanh nghiÖp,cã thÓ ®· biÕt hoÆc hoµn toµn ch­a biÕt bao giê. Trong nÒn kinh tÕ sè , th«ng tin ®­îc sè ho¸ thµnh c¸c byte, l­u gi÷ trong c¸c m¸y vi tÝnh vµ truyÒn qua m¹ng víi tèc ®é ¸nh s¸ng, §iÒu nµy t¹o ra nh÷ng kh¶ n¨ng hoµn toµn míi lµm thay ®æi thãi quen tiªu dïng vµ mua b¸n cña con ng­êi mµ kh«ng cÇn qua kh©u trung gian hç trî cho bÊt kú c«ng ty nµo.TM§T cho phÐp mäi ng­êi ë kh¾p mäi n¬i ®Òu cã c¬ héi ngang nhau tham gia vµo thÞ tr­êng giao dÞch toµn cÇu vµ kh«ng ®ßi hái nhÊt thiÕt ph¶i cã mèi quan hÖ quen biÕt víi nhau. b) C¸c giao dÞch th­¬ng m¹i truyÒn thèng ®­îc thùc hiÖn víi sù tån t¹i cña kh¸i niÖm biªn giíi quèc gia, cßn TM§T ®­îc thùc hiÖn trong mét thÞ tr­êng kh«ng cã biªn giíi ( thÞ tr­êng thèng nhÊt toµn cÇu). TM§T trùc tiÕp t¸c ®éng tíi m«i tr­êng c¹nh tranh toµn cÇu. TM§T cµng ph¸t triÓn, th× m¸y tÝnh c¸ nh©n trë thµnh cöa sæ cho doanh nghiÖp h­íng ra thÞ tr­êng trªn kh¾p thÕ giíi. Kh«ng chØ c¸c c«ng ty hµng ®Çu thÕ giíi míi cã thÓ tiÕp cËn nh÷ng thÞ tr­êng míi, mµ ngay c¶ mét c«ng ty võa míi khëi sù còng cã mét m¹ng l­íi tiªu thô vµ ph©n phèi kh«ng biªn giíi ngay ®Çu ngãn tay m×nh, Víi TM§T, mét doanh nh©n dï míi thµnh lËp ®· hoµn toµn cã thÓ kinh doanh ë NhËt B¶n, §øc, Chillª ...., mµ kh«ng hÒ ph¶i b­íc ra khái nhµ, mét c«ng viÖc tr­íc kia ph¶i mÊt nhiÒu n¨m. Sang thÕ kû XXI, bÊt cø ng­êi d©n nµo- dï lµ ng­êi tiªu dïng, c¸c nhµ kinh doanh nhá, hay chñ tÞch c«ng ty lín- ®Òu sÏ cã thÓ më réng c«ng viÖc cña m×nh tíi nh÷ng n¬i xa x«i nhÊt cña hµnh tinh.Toµn cÇu ho¸,tù do mËu dÞch vµ ph¸t triÓn lµ con ®­êng ph¸t triÓn nhanh chãng ®­a c¸c quèc gia vµ c¸c doanh nghiÖp thay ®æi theo h­íng c¹nh tranh quèc tÕ trªn ph¹m vi toµn cÇu, kÓ c¶ viÖc giµnh lÊy thÞ tr­êng n­íc ngoµi thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cµ c¸c ®èi t¸c th­¬ng m¹i. c) Trong ho¹t ®éng giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Òu cã sù tham gia cña Ýt nhÊt ba chñ thÓ, trong ®ã cã mét bªn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc lµ ng­êi cung cÊp dÞch vô m¹ng, c¸c c¬ quan chøng thùc. Trong TM§T, ngoµi c¸c chñ thÓ tham gia quan hÖ giao dÞch gièng nh­ giao dÞch th­¬ng m¹i truyÒn thèng ®· xuÊt hiÖn mét bªn thø ba lµ nhµ cung cÊp dÞch vô m¹ng, c¸c c¬ quan chøng thùc.... lµ nh÷ng ng­êi t¹o ra m«i tr­êng cho c¸c giao dÞch TM§T, Nhµ cung cÊp dÞch vô m¹ng vµ c¬ quan chøng thùc cã nhiÖm vô chuyÓn ®i, l­u gi÷ c¸c th«ng tin gi÷a c¸c bªn tham gia giao dÞch TM§T, ®ång thêi hä còng x¸c nhËn ®é tin cËy cña c¸c th«ng tin trong giao dÞch TM§T. d) §èi víi th­¬ng m¹i truyÒn thèng th× m¹ng l­íi th«ng tin chØ lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó trao ®æi d÷ liÖu, cßn ®èi víi TM§T th× m¹ng l­íi th«ng tin chÝnh lµ thÞ tr­êng. Th«ng qua TM§T, nhiÒu lo¹i h×nh kinh doanh míi ®­îc h×nh thµnh.VÝ dô nh­: c¸c dÞch vô gia t¨ng gi¸ trÞ trªn m¹ng m¸y tÝnh hinh thµnh nªn c¸c trung gian ¶o lµm c¸c dÞch vô m«i giíi, träng tµi cho giíi kinh doanh vµ tiªu dïng; c¸c siªu thÞ ¶o ®­îc h×nh thµnh ®Ó cung cÊp hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn m¹ng may tÝnh. Theo mét sè chuyªn gia vÒ kinh doanh trªn m¹ng, chÝnh nh÷ng tÝnh n¨ng dÔ sö dông vµ h×nh thøc vui m¾t, dÔ hiÓu cña c¸c trang Web dµnh choTM§T lµ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh trong viÖc thu hót kh¸ch hµng. C¸c trang Web kh¸ næi tiÕng nh­ Yahoo! American Online hay Alta Vista ...., ®ãng vai trß nh­ c¸c trang Web gèc kh¸c víi v« sè th«ng tin. C¸c trang Web nµy ®· trë thµnh c¸c khu chî khæng lå trªn Internet.Víi mçi lÇn nhÊn chuét, kh¸ch hµng cã kh¶ n¨ng truy cËp vµo hµng ngµn c¸c cöa hµng ¶o kh¸c nhau vµ tû lÖ kh¸ch hµng vµo tham råi mua hµng lµ rÊt cao. Gi¸ c¶ kh«ng quan träng b»ng tÝnh dÔ sö dông vµ tiÖn lîi.Tuy nhiªn, trong thêi gian tíi, khi c¸c c«ng ty kinh doanh trªn Web c¹nh tranh khèc liÖt h¬n vµ ®ua nhau dµnh cho kh¸ch hµng nh÷ng dÞch vô tiÖn lîi nhÊt, gi¸ c¶ sÏ trë thµnh yÕu tè quyÕt ®Þnh trong c¹nh tranh. Ng­êi tiªu dïng ®· b¾t ®Çu mua trªn m¹ng mét sè lo¹i hµng tr­íc ®©y coi lµ khã b¸n trªn m¹ng. Con ng­êi ngµy cµng trë nªn l­êi biÕng vµ hä cho r»ng thµ ph¶i tr¶ thªm mét chót tiÒn cßn h¬n lµ ph¶i ®i tíi cöa hµng. Mét sè c«ng ty ®· mêi kh¸ch may ®o quÇn ¸o trªn m¹ng, tøc lµ kh¸ch hµng chän kiÓu, göi sè ®o theo h­íng dÉn tíi cöa hµng (qua Internet) råi sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh nhËn ®­îc bé quÇn ¸o theo ®óng yªu cÇu cña m×nh. §iÒu t­ëng nh­ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc nµy còng cã nhiÒu ng­êi h­ëng øng. Chñ c¸c cöa hµng ngµy nay còng ®ang ®ua nhau ®­a th«ng tin lªn Web ®Ó tiÕn tíi khai th¸c m¶ng thÞ tr­êng réng lín trªn Web b»ng c¸ch më cöa hµng ¶o. Tãm l¹i, trong TM§T b¶n chÊt cña th«ng tin kh«ng thay ®æi. TM§T chØ biÕn ®æi c¸ch thøc khëi t¹o, trao ®æi, b¶o qu¶n vµ xö lý th«ng tin, hoµn toµn kh«ng thay ®æi nh÷ng chøc n¨ng c¬ b¶n cña th«ng tin ®èi víi c¸c bªn tham gia truyÒn thèng cña hîp ®ång. ViÖc m· ho¸, sè ho¸ néi dung cña c¸c th«ng tin, chøng tõ vµ tµi liÖu giao dÞch lµm cho TM§T dï cho ho¹t ®éng trong khu«n khæ quèc gia hay quèc tÕ, cã sù kh¸c biÖt so víi th­¬ng m¹i truyÒn thèng chñ yÕu dùa trªn chøng tõ b»ng giÊy tê,Trong th­¬ng m¹i truyÒn thèng (b»ng giÊy tê) nÕu cã nhiÒu bªn tham gia th× sÏ ph¶i tèn mét khèi l­îng lín giao dÞch vÒ hîp ®ång. Trong khi ®ã nÕu giao dÞch ®­îc thùc hiÖn th«ng qua TM§T, th× tiÕt kiÖm ®­îc rÊt nhiÒu thêi gian vµ giÊy tê vµ thêi gian. Tuy nhiªn c¸c chøng tõ ®­îc thÓ hiÖn b»ng giÊy tê cho ®Õn nay, l¹i cã ­u thÕ h¬n trong vai trß chøng tõ khi x¶y ra cã tranh chÊp. 2.3) Lợi Ých của TM§T *Đốivới ChÝnh phủ  - Giảm chi phÝ hành chÝnh.  - Cung cấp th«ng tin và c¸c hệ thống b¸o c¸o tốt hơn.  - C¸c mối quan hệ tốt hơn đối doanh nghiệp th«ng qua phương thức truyền thèng. *Đối với doanh nghiệp : - Nắm bắt th«ng tin thị trường tốt hơn bất kể thời gian và địa điểm.  - Giảm căn bản chi phÝ hành chÝnh và chi phi hoạt động.  - Th«ng tin với kh¸ch hàng và đối t¸c thuận tiện hơn.  - Quản lý quan hệ kh¸ch hàng.  - Giảm được chu kỳ sản phẩm.  - Quan hệ với kh¸ch hàng tốt hơn.  - Giới thiệu sản phẩm và dịch vụ thuận lợi và hiệu quả hơn.  - Tăng cường khả năng cạnh tranh… *Đối với người tiªu dïng  - Giảm thời gian t×m kiếm, lựa chọn mua hàng ho¸ và dịch vụ.  - Cïng một lóc tiếp cận với nhiều nhà cung cấp, cả trong và ngoài nước.  - Giảm bớt trung gian.  - Tiếp cận với nhiều nguồn văn ho¸ và tri thức của thế giới để cải thiện chất lượng cuộc sống. 2.4) Phương tiÖn  C¸c phương tiện truyền thèng điện tử bao gồm điện thoại, fax, vô tuyến truyền h×nh, hệ thống thanh to¸n điện tử (cả mạng gi¸ trị gia tăng) c¸c mạng nội bộ Intranet, Extranet và Internet. 2.5) C¸c bªn tham gia: - Người tiªu dïng - Doanh nghiệp - Nhà nước II- Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam 1) Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn TM§T vµ øng dông vµo ViÖt Nam: Do cã nh÷ng lîi Ých tiÒm tµng, tõ nh÷ng gi÷a nh÷ng n¨m 1990, TM§T ®· vµ ®ang ph¸t triÓn nhanh trªn b×nh diÖn toµn cÇu vµ tao nªn mét lµn sãng m¹o hiÓm trong ®Çu t­. §· cã lóc ng­êi ta nghi ngê vÒ kh¶ n¨ng thµnh c«ng cña TM§ do cã hµng loat c«ng ty dot-com l©m vµo khã kh¨n song trong thùc tÕ nã vÉn ph¸t triÓn m¹nh mÏ trªn mäi mÆt. Theo sè liÖu tÝnh to¸n cña Forester Research- mét c«ng ty nghiªn c­u Internet ë Massachusetts cña Mü doanh sè TM§T trªn toµn thÕ giíi n¨m 1997 ®¹t 36 tû USD, n¨m 2000 ®¹t kho¶ng 700 tû USD, vµ ­íc tÝnh c¸c n¨m 2003, 2004vµ 2005 ®¹t t­¬ng øng 3.879 tû USD, 6.201 tû USD vµ 9.241 tû USD . T¹i ViÖt Nam, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, víi sù më réng nhanh chãng cña mang Internet, sù c¶i thiÖn râ rÖt cña m«i tr­êng kinh doanh vµ nh÷ng ®Þnh h­íng quan träng nh»m ®Èy m¹nh ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin (CNTT) vµo s¶n xuÊt –kinh doanh, mét sè nÒn t¶ng c¬ b¶n cña TM§T ë ViÖt Nam ®· tõng b­íc h×nh thµnh vµ sè l­îng chñ thÓ còng nh­ møc ®é tham gia vµo m« h×nh kinh doanh nµy ngµy cµng t¨ng lªn. Tuy nhiªn, v× lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn ë ®é thÊp, nªn ë ViÖt nam cßn kh«ng Ýt rµo c¶n vµ rµng buéc ®èi víi sù ph¸t triÓn cua TM§T trªn nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau. Do vËy, cã thÓ r»ng, hiÖn nay, TM§T míi ®ang ë trong trøng n­íc vµ cã triÓn väng ph¸t triÓn mang tÝnh pha trén. 2) Thùc tr¹ng cña TM§T ë ViÖt Nam: Cã thÓ nãi r»ng viÖc øng dông TM§T vµo ViÖt Nam hiÖn nay míi chi mang tÝnh khëi ®Çu .Cã thÓ kÓ ®Õn mét trong nh÷ng doanh nghiÖp tiªn phong lµ siªu thÞ ¶o Cybermail do Trung t©m dÞch vô gi¸ trÞ gia t¨ng (VASC) céng t¸c víi C«ng ty Thiªn Ph¸t thiÕt lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng tõ th¸ng 12/1998 Trªn siªu thÞ cã h¬n 500 mÆt hµng cña nhiÒu nhµ cung cÊp kh¸c nhau tõ «t« ,hµng ®iªn tö ,hµng gia dông tíi mü phÈm, l­¬ng thùc , thùc phÈm. C¸c mÆt hµng ®­îc ph©n lo¹i vµ ng­êi mua cã thÓ t×m kiÕm dÔ dµng b»ng c«ng cô search cã s½n trªn ®ã. C¸c mÆt hµng cïng víi gi¸ c¶,tû gÝa ®­îc cËp nhËt th­êng xuyªn. Sau sù ra ®êi cña Cybermail ,hµng lo¹t siªu thÞ kh¸c ®· ®­îc thiÕt l©p ,®ang chó ý lµ siªu thÞ m¸y tÝnh Bluesky cña c«ng ty NhËt Quang, cöa hµng b¸ch ho¸ Bookstore cña Xunhahaba vµ thÕ giíi s¸ch Fuhasa TP HCM .C¸c c«ng ty chuyªn kinh doanh TM§T còng ®· ®­îc thµnh lËp nh­ Vietnamthink.com.vn ,B2Vn.com.vn . Trong ®iÒu kiÖn kinh doanh ë ViÖt nam hiÖn nay, kh«ng ph¶i bÊt cø doanh nghiÖp nµo tham gia TM§T còng thu ®­îc thµnh c«ng, mµ chØ cã nh÷ng doanh nghiÖp thuéc c¸c lÜnh vùc sau ®©y míi cã nhiÒu triÓn väng ph¸t triÓn: * C¸c doanh nghiÖp cung cÊp dÞch vô Internet * C¸c doanh nghiÖp kinh doanh vÒ dÞch vô vµ du lÞch * C¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu vµ doanh nghiÖp cã nhu cÇu th«ng tin nhanh, kÞp thêi vÒ thÞ tr­êng thÕ giíi * C¸c doanh nghiÖp kinh doanh c¸c dÞch vô s¶n phÈm c«ng nghÖ cao nh­: ®iÖn tö viÔn th«ng, tin häc, t­ vÊn, thÞ tr­êng, gi¸ c¶. ChÝnh v× vËy mµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nh÷ng trang Web phæ biÕn phuc vô cho viÖc cung cÊp th«ng tin kinh doanh vµ c¬ héi giao l­u trong c¶ n­íc ®Òu thuéc c¸c lÜnh vùc trªn Cã thÓ kÓ ra ®©y nh­ www.fpt.com.vn ; www.vdc.com.vn; www.mekongresearch.com.vn; www.sonystyle; www.nhadat.com.vn ; www.realestate.com.vn ; ..... Míi ®©y, ngµy 23/4/2003 mét b­íc khëi ph¸t quan träng ®¸nh dÊu nh÷ng høa hen cho ph¸t triÓn TM§T ë ViÖt Nam lµ sù ra ®êi cña sµn giao dÞch TM§T ®Çu tiªn cã ®Þa chØ www.vnemart.com.vn .Sµn giao dÞch nµy sÏ ®ãng vai trß trung t©m giao dÞch th­¬ng m¹i triÓn l·m v¨n ho¸ vµ dÞch vô cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp vµ t¨ng c­êng xuÊt khÈu. Sµn giao dÞch cßn lµ ®Þa chØ ®¸ng tin cËy cung cÊp th«ng tin cho doanh nghiÖp; t­ vÊn vÒ thÞ tr­êng, s¶n phÈm, t×m kiÕm ®èi t¸c kinh doanh còng nh­ th«ng tin vÒ lu©t ph¸p chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ ViÖt Nam víi thêi gian nhanh nhÊt vµ tiÕt kiÖm chi phÝ nhÊt. Tuy nhiªn, sè doanh nghiÖp nh­ vËy lµ rÊt Ýt vµ, nh×n chung, sù tham gia cßn mantg tÝnh tù ph¸t vµ cÇm chõng, ch­a thùc sù ph¸t triÓn.Theo kÕt qua ®iÒu tra do Bé Th­¬ng m¹i thùc hiùn míi ®©y ë h¬n 60000 doanh nghiÖp trªn c¶ n­íc th× chØ cã kho¶ng 7% sè doanh nghiÖp s· øng dông mét sè kh©u cña TM§T,kho¶ng 3% cã ý ®Þnh øng dôngTM§T ë møc ®é kh¸c nhau, vµ 90% sè doanh nghiÖp cßn l¹i hiÓu biÕt m¬ hå hoÆc kh«ng hiÓu biÕt g× vÒ TM§T. Theo sè liÖu cña Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam (incombank) th× c¶ n­íc hiÖn nay míi chØ cã kho¶ng 3000 doanh nghiÖp cã trang Web riªng, 8% b¾t ®Çu nghiªn cøu viÖc sö dông m¹ng Internet,90% vÉn ®ang ®øng ngoµi cuéc. Trong nh÷ng giao dÞch TM§T m¹ng tÝnh thö nghiÖm 33,1% sè doanh nghiÖp tham gia lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá, 54,9% ch­a thµnh c«ng, 58% gÆp khã kh¨n vÒ thiÕt bÞ,37%thiÕu nguån nh©n lùc ... Cßn theo kÕt qu¶ ®iÒu tra do Quü Ph¸t triÓn Ch­¬ng tr×nh Mªk«ng (MPDF) tiÕn hµnh ë 100 doanh nghiÖp võa vµ nhá cã sö dông m¹ng Internet th× 48% sè doanh nghiÖp chØ ®Ó göi vµ nhËn th­ ®iÖn tö, 33% kh«ng dïng ®Ó hç trî cho c«ng viÖc kinh doanh vµ 50% chØ kho¶ng 4 ng­êi biÕt göi vµ nhËn th­ ®iÖn tö §¸nh gi¸ mét c¸ch tæng qu¸t, cã thÓ chia c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam thµnh ba nhãm chÝnh d­íi ®©y. Nhãm 1: Cã tíi 90% sè doanh nghiÖp ch­a hÒ biÕt vµ kh«ng quan t©m tíi TMDT, kh«ng hiÓu biÕt néi dung, lîi Ých vµ xu thÕ ph¸t triÓn tÊt yÕu cña nã vµ cho r»ng ë ViÖt Nam hoµn toµn ch­a cã ®iÒu kiÖn ®Ó ¸p dông TM§T, r»ng ®ã lµ viÖc cña c¸c doanh nghiÖp lín ,doanh nghiÖp liªn doanh víi n­íc ngoµi vµ ch­a tin vµo kh¶ n¨ng ¸p dông TM§T cña b¶n th©n m×nh . Nhãm 2: Cã kho¶ng 3% sè doanh nghiÖp b¾t ®Çu quan t©m ®Õn TM§T. C¸c doanh nghiÖp thuéc nhãm nµy cã biÕt nh­ng ch­a hiÓu râ néi dung, lîi Ých vµ xu h­íng Ph¸t triÓn, v× vËy cßn b¨n kho¨n, e ng¹i vÒ n¨ng lùc øng dông TM§T víi c¸c lý do kh¸c nhau. Mét sè doanh nghiÖp ®· b­íc ®Çu kÕt nèi víi m¹ng Internet, cã trang Web nh­ng mang tÝnh phong trµo, ch­a x©y dùng kÕ ho¹ch tham gia TM§T. Nhãm 3: Nhãm nµy chiÕm kho¶ng 7% sè doanh nghiÖp, bao gåm c¸c doanh nghiÖp ®· nhËn thøc vai trß vµ xu thÕ ph¸t triÓn tÊt yÕu cña TM§T trªn toµn thÕ giíi vµ ViÖt Nam, ®· cã ý thøc chñ ®éng ®Çu t­, x©y dùng vµ triÓn khai kÕ ho¹ch øng dông TM§T. 3) Nguyªn nh©n Tinh h×nh nªu trªn cho thÊy r»ng ë ViÖt Nam vÉn ch­a s½n sµng khëi ®éng, chØ míi thùc hiÖn nh÷ng b­íc ®Çu dß dÉm trªn mét thÞ tr­êng réng mªnh m«ng nhiÒu bÊt tr¾c.VËy ®©u la nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng Êy? Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n rÊt c¬ b¶n lµ sù yÕu kÐm cña c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng cho TM§T, nhÊt lµ vÒ c«ng nghÖ th«ng tin, kinh tÕ vµ ph¸p lý.Bªn c¹nh ®ã, mét sè chuyªn gia trong lÜnh vùc nµy ®· ®óc ra nh÷ng nguyªn nh©n cô thÓ sau ®©y: Thø nhÊt, c­íc truy cËp m¹ng Internet t¹i ViÖt Nam cßn ë møc kh¸ cao.trong khi tèc ®é truy cËp l¹i thÊp. HiÖn nay t¹i c¸c n­íc trong khu vùc, c¸p sîi quang va b¨ng th«ng réng ®· ®­îc sö dung phæ biÕn,n©ng cao ®­îc tèc ®é truy cËp Internet, cßn ë n­íc ta, c¸c tiÖn Ých nµy cßn ph¶i phÊn ®Êu ®¹t ®­îc trong nh÷ng n¨m tíi. Thø hai, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tr¶ mét møc phÝ cao so víi lîi Ých thu ®­îc ®Ó x©y dùng nh÷ng trang Web, hoÆc biÕn trang Web phôc vô h÷u hiÖu cho TM§T. Thø ba, hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö cña c¸c ng©n hang ch­a ph¸t triÓn ®ñ ®Ó ®¸p øng ®ñ nhu cÇu cña TM§T. Do møc ®Çu t­ cho CNTT ë phÇn lín c¸c ng©n hµng ViÖt Nam cßn qu¸ thÊp, nªn viÖc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt còng nh­ viÖc ph¸t triÓn c¸c lo¹i thÎ thanh to¸n ®iÖn tö cßn h¹n chÕ trong ph¹m vi hÑp, hoÆc cßn mang tÝnh thö nghiÖm, ch­a trë thµnh gi¶i ph¸p tæng thÓ ®èi víi tõng ng©n hµng. Thø t­, cßn nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ c¸ch ph©n lo¹i tiªu chuÈn c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i ®èi víi th­¬ng m¹i truyÒn thèng. §Ó x©y dùng hÖ thèng nµy cÇn cã mét thêi gian dµi .ChÝnh tiÕn tr×nh nµy lµ mét trong nh÷ng c¶n trë cña viÖc chÊp nhËn thanh to¸n ®iÖn tö trong TM§T ë ViÖt Nam. Thø n¨m, c«ng nghÖ b¶o mËt th«ng tin trong TM§T ch­a ph¸t triÓn vµ ®ang cßn ë møc thÊp so víi c¸c n­¬c trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. ChÝnh v× vËy, ViÖc b¶o mËt th«ng tin giao dÞch kinh tÕ - th­¬ng mai vµ ng©n hµng trong x· héi cßn h¹n chÕ . Thø s¸u, ®a sè doanh nghiÖp ViÖt Nam cã quy m« nhá bÐ ,tiÒm lùc tµi chÝnh cã h¹n, gÆp nhiÒu khã kh¨n trong ®Çu t­ lao ®«ng, c¬ së vËt chÊt ®Ó ¸p dông TM§T.PhÇn lín c¸c s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô cña doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng cã tªn tuæi trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, vµ c¸c doanh nghiÖp vÉn cßn h¹n chÕ trong quan hÖ hîp t¸c qu«c tÕ, ch­a th«ng th¹o luËt ph¸p vµ tËp qu¸n cña thÞ tr­êng. Thø b¶y, kh«ng chØ ng­êi d©n mµ ngay c¶ l·nh ®¹o cña doanh nghiÖp còng nh­ c¬ quan nhµ n­íc ch­a tin t­ëng vµ ch­a quyÕt t©m vËn dông TM§T.Hä cho r»ng TM§T cã nhiÒu rñi ro, bÞ tin tÆc tÊn c«ng, rót tiÒn cña kh¸ch hµng, c¸c th«ng tin vÒ c«ng nghÖ bÞ ®¸nh c¾p. Thãi quen cña ng­êi tiªu dïng mua b¸n trùc tiÕp ®· ¨n s©u b¸m rÔ, kh«ng dÔ dµng xo¸ bá ngay ®­îc. Ngoµi ra, th­c tr¹ng ®µo t¹o nh©n lùc cho ph­¬ng thøc lµm ¨n kinh doanh míi vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp . 4) Mét sè gîi ý gi¶i ph¸p : Thùc tr¹ng trªn ®©y ®Æt ra hµng lo¹t vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt , kinh nghiÖm ph¸t triÓn cña nh÷ng n­íc ®i tr­íc cho thÊy râ mét c¸ch tiÕp cËn chung lµ ChÝnh phñ t¹o ra m«i tr­êng thuËn lîi , cßn doanh nghiÖp lµ ®éng lùc thóc ®Èy TM§T ph¸t triÓn .Víi c¸ch tiÕp cËn nµy, chóng t«i xin kiÕn nghÞ mét sè gîi ý gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn TM§T ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi nh­ sau: a) X©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i: Ph¸t triÓn m¹ng viÔn th«ng vµ m¹ng Internet tiªn tiÕn hiÖn ®¹i ,ho¹t ®éng hiÖu qu¶, an toµn tin cËy, phñ sãng c¶ n­íc; t×nh h×nh xa lé th«ng tin quèc gia cã dung l­îng lín, tèc ®é cao; cung cÊp dÞch vô truy cËp b¨ng th«ng réng ®Õn tËn hé tiªu dïng;c¸p quang v« tuyÕn ®iÖn b¨ng réng, th«ng tin vÖ tinh ...; ph¸t triÓn c¸c m¹ng th«ng tin dïng riªng. - §Èy m¹nh viÖc phæ cËp Internet trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi tiªu dïng cã thÓ truy cËp Internet víi chÊt l­îng tèt, gi¸ c¶ t­¬ng ®­¬ng møc b×nh qu©n cña c¸c n­íc trong khu vùc. - Ph¸t triÓn m¹ng Internet ®Ó øng dông c¸c lo¹i dÞch vô vµ øng dung CNTT kh¸c nhau, gåm c¶ TM§T. - Më cöa cho phÐp thªm nhiÒu nhµ cung cÊp dÞch vô kÕt nèi (IXP) dÞch vô truy cËp (IPS), dÞch vô øng dông (OPS) tham gia c¹nh tranh b×nh ®¨ng nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ thóc ®Èy thÞ tr­êng ph¸t triÓn. b) Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vÒ c«ng nghÖ th«ng tin vµ TM§T - N©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o vÒ CNTT trong hÖ thèng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o hiÖn cã th«ng qua viÖc n©ng cao tr×nh ®é cña gi¸o viªn ,gi¶ng viªn;cËp nhËt gi¸o tr×nh hiÖn ®¹i theo nhu cÇu cña x· héi vµ thÞ tr­êng. - X©y dùng mét sè c¬ së chuyªn tr¸ch ®µo t¹o chÊt l­îng cao c¸c kü s­, cö nh©n vµ sau ®¹i häc vÒ CNTT ®¸p øng nhu cÇu vÒ lao ®éng chuyªn nghiÖp cho c«ng nghiÖp CNTT, cho nghiªn cøu gi¶ng d¹y CNTT. - §Èy m¹nh chÝnh s¸ch hç trî cho göi ®i ®µo t¹o chÝnh quy ë n­íc ngoµi cho c¸c sinh viªn; cö chuyªn viªn vµ c¸n bé c¸c cÊp ®i thùc tËp ng¾n h¹n, nghiªn cøu, kh¶o s¸t kinh ngiÖm trong lÜnh vùc CNTT ë c¸c n­íc vµ khu vùc cã nÒn CNTT ph¸t triÓn. - GÊp rót ®µo t¹o ®éi ngò chuyªn gia CNTT cÊp cao vµ c¸c chuyªn gia ®Çu ngµnh vÒ CNTT. - X· héi ho¸ c«ng t¸c gi¸o dôc ®µo t¹o vÒ CNTT, khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc x· héi, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ than gia ®Çu t­ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc CNTT. KhuyÕn khÝch vµ cã chÝnh s¸ch hç trî cho c¸c ho¹t ®éng phæ biÕn kiÕn thøc, th«ng tin vÒ CNTT trong toµn x· héi. T¹o ®iÒu kiÖn vµ m«i tr­êng thu hót ng­êi n­íc ngoµi mang tri thøc, c«ng nghÖ vµ ®Çu t­ ®ãng gãp tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nguån nh©n lùc CNTT cña ViÖt Nam. - Cã chÝnh s¸ch ­u tiªn cho x©y dùng vµ ®µo t¹o ®éi ngò chuyªn gia TM§T, x©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch phæ cËp kiÕn thøc vÒ TM§T cho toµn d©n.Tr­íc hÕt cÇn dù b¸o ®­îc nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng tíi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng nh©n lùc cho TM§T trong vßng 5-10 n¨m tíi. Tõ ®ã x¸c ®Þnh râ ®­îc môc tiªu ®µo t¹o thÝch hîp. Víi mçi môc tiªu vÒ gi¸o dôc ®µo t¹o, ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn ®­îc nh÷ng môc tiªu riªng h­íng môc tiªu chung lµ hoµn thµnh viÖc x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng nh©n lùc cho TM§T ®Õn n¨m 2010. c) X©y dùng khung ph¸p lý cho TM§T: Nhanh chãng hoµn thµnh Ph¸p lÖnh vÒ TM§T vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉnthi hµnh Ph¸p lÖnh vÒ TM§T vµ c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn giao dich ®iÖn tö, bao gåm: - Quy ®Þnh vÒ ph¹m vi hiÖu lùc cña ch÷ ký ®iÖn tö. - Quy ®Þnh vÒ c¸c tiªu chuÈn liªn quan ®Õn tÝnh trung thùc vµ kh«ng gi¶ m¹o ch÷ kÝ ®iÖn tö. - Quy ®Þnh vÒ c¸c tiªu chuÈn cña ch÷ kÝ ®iÖn tö. - Quy ®Þnh vÒ c¸c tiªu chuÈn cña viÖc x©y dùng mét quy tr×nh hÖ thèng m· ho¸ cho c¸c doanh nghiÖp ®Ó qu¶n lý vµ xö lý trong giao dÞch ®iÖn tö. - Quy ®Þnh vÒ c¸c tiªu chuÈn cña viÖc xö lý c¸c vi ph¹m vÒ TM§T nh­ téi ph¹m tin hoc (hackers), nh÷ng vÊn ®Ò tranh chÊp. - Quy ®Þnh vÒ b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ. d) X©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng thanh to¸n ®iÖn tö chung cho c¸c ng©n hµng ViÖt nam: - NhiÒu ng©n hµng ë Viªt Nam trong ®ã cã c¶ Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt nam tham gia vµ ®ang ®Èy nhanh tiÕn ®é thùc hiÖn c¸c dù ¸n nµy ®Ó cã nh÷ng ®¸nh gi¸, tæng kÕt vµ tõng b­íc ¸p dông s©u réng trªn toµn quèc. - Ph¸t triÓn viÖc sö dông thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt mµ tr­íc hÕt lµ ph¶i t¹o ra c«ng cô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nh­ t¹o vµ ph¸t triÓn tiÒn ®iÖn tö, sÐc ®iÖn tö, thÎ th«ng minh, thÎ tÝn dông. e) N©ng cao vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc trong viÖc ph¸t triÓn TM§T: - Chóng ta cÇn thµnh lËp ngay mét ®Çu mèi quèc gia vÒ kinh tÕ sè ho¸ vµ TM§T. Mét héi ®ång ®¹i diÖn cña nhiÒu Bé, ngµnh vµ giíi cã liªn quan lµ h÷u hiÖu ®Ó héi tô ®­îc kiÕn thøc vµ sù nh×n nhËn tõ nhiÒu gãc c¹nh. - Bªn c¹nh ®ã cÇn thµnh lËp mét uû ban Quèc gia cho chøc n¨ng vµ quyÒn h¹n ra quyÕt ®Þnh, chØ ®¹o vµ xö lý gi¶i quyÕt. Héi ®ång vµ Uû ban sÏ lµ ®Çu mèi v¹ch kÕ ho¹ch chiÕn l­îc còng nh­ ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng tr­íc m¾t, ®ång thêi chØ ®¹o thùc hiÖn chiÕn l­îc ch­¬ng tr×nh ®ã. PhÇn II Ph¸t triÓn Th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong ng©n hµng Sự lựa chọn của c¸c Ng©n hàng hiện đại Tại Hội nghị thương mại điện tử quốc tế lần thứ năm tại Bắc Kinh, c¸c chủ ng©n hàng cho biết ng©n hàng điện tử là sự lựa chọn chiến lược của ngành c«ng nghiệp ng©n hàng hiện nay. Những ứng dụng của thương mại điện tử trong lĩnh vực c«ng nghiệp ng©n hàng đã trở thành chủ đề được quan t©m nhất tại hội nghị. Mức độ ph¸t triển nhanh chãng của mạng và c«ng nghệ th«ng tin đã mạng lại thay đổi chưa từng thấy trong lĩnh vực c«ng nghiệp ng©n hàng truyền thống và c¸c ng©n hàng ngày nay kh«ng cã sự lựa chọn nào kh¸c ngoài việc đẩy nhanh c¸c giải ph¸p ứng dụng thương mại điện tử ®ể ph¸t triển được, c¸c ng©n hàng buộc phải t×m kiếm những giải ph¸p kết hợp c«ng nghệ th«ng tin và mạng cïng với c¸c phương thức kinh doanh ng©n hàng truyền thống. Thực tế, ngành c«ng nghiệp ng©n hàng đang đóng vai trß quan trọng trong việc thóc đẩy ph¸t triển thương mại điện tử cïng với sự xuất hiện hàng ngày c¸c sản phầm mới cã liªn quan đến ng©n hàng như thẻ tÝn dụng, giao dịch ng©n hàng qua điện thoại di động, ng©n hàng tự phục vụ... và tiền điện tử hay vÝ điện tử cũng đang trở thành hiện thực. Ng©n hàng điện tử thực sự là một cuộc c¸ch mạng ng©n hàng, nếu trước kia c«ng nghệ th«ng tin hỗ trợ hoạt động kinh doanh ng©n hàng th× ngày nay ng©n hµng điện tử sẽ thay đổi bộ mặt của kinh doanh ng©n hàng. Ma Weihua, Chủ tịch của Ng©n hàng Merchant, Trung Quốc cho biết "Thương mại điện tử đã đưa lại cho ngành c«ng nghiệp ng©n hàng những vũ khÝ lợi hại để ph¸ bỏ những hạn chế đối với c¸c hoạt động kinh doanh ng©n hàng trước kia và mở rộng dịch vụ mới". Giới chủ ng©n hàng tỏ ra lạc quan với xu hướng ph¸t triển hiện nay sẽ mang lại hiệu quả cho hoạt động ng©n hµng trong nh÷ng năm tới. I) Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ng©n hµng ®iÖn tö: E-banking đang ngày càng ph¸t triển mạnh mẽ, tạo ra m«i trường tài chÝnh năng động, đ· cã hàng ngàn c¸ nh©n và c¸c doanh nghiệp trªn thế giới sử dụng c¸c dịch vụ ng©n hàng điện tử mà kh«ng gặp bất kỳ một vấn đề nào. Ng©n hàng điện tử bao gồm hàng loạt c¸c sản phẩm và dịch vụ như chuyển tiền, thanh to¸n ho¸ đơn, rót tiền ATM, .... đã gióp c¸c doanh nghiệp hoạt động cã hiệu quả hơn th«ng qua c¸c hoạt động tự động của ng©n hàng và c¸c giao dịch điện tử với ng©n hàng. Dịch vụ này gióp c¸c doanh nghiệp có thể kiểm so¸t tài chÝnh của m×nh tại nhà, văn phßng hoặc khi đi céng t¸c chặt hơn chẽ. Kết quả là, ng©n hàng điện tử cã thể gióp c¸ nh©n và doanh nghiệp giảm được c¸c chi phÝ hành chÝnh, n©ng cao năng suất và quản lý tiền mặt tốt hơn trong một m«i trường hoàn toàn an toàn. 1) Kh¸i niÖm vÒ ng©n hµng th­¬ng m¹i: Ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ mét trung gian tµi chÝnh, nã lµ doanh nghiÖp kinh doanh tiÒn tÖ, ng©n hµng th­¬ng m¹i t¹o lîi nhuËn th«ng qua chªnh lÖch gi÷a cho vay vµ ®i vay vµ nh÷ng s¶n phÈm dÞch vô mµ nã cung cÊp. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin, dÞch vô TM§T (E-Commerce) ®· vµ ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trë thµnh ®Ò tµi nãng hæi trong bÊt k× cuéc héi th¶o nµo vÒ c«ng nghÖ th«ng tin. Trong lÜnh vùc ng©n hµng, TM§T ®­îc nhiÒu tæ chøc tÝn dông quan t©m chiÕn l­îc nh»m gi¶m chi phÝ ho¹t ®éng, g×n gi÷ vµ thu hót kh¸ch hµng, t¨ng thÞ phÇn qua ®ã n©ng cao h×nh ¶nh vµ t¨ng doanh lîi cho ng©n hµng. ë ViÖt nam, møc ®é quan t©m cña c¸c tæ chøc tÝn dông cßn kh¸c nhau, song xÐt cho cïng ®©y vÉn lµ mét dÞch vô míi mÎ, nh­ng nhiÒu tæ chøc tÝn dông quèc tÕ coi dÞch vô nµy lµ chiÕn l­îc c¹nh tranh tÊt yÕu cña m×nh. Cã 2 h×nh thøc kh¸c cña ng©n hµng ®iÖn tö ®ã lµ ng©n hµng trùc tuyÕn (Online Banking) hay ng©n hµng m¹ng (Internet) lµ mét h×nh thøc ng©n hµng mµ cung cÊp c¸c dÞch vô cña nã th«ng qua m¹ng Internet. Mỗi trang chủ của ng©n hàng được coi là một cửa sổ giao dịch. Th«ng qua trang chủ của ng©n hàng, người sử dụng cã thể truy cập tài khoản của m×nh và c¸c dịch vụ trực tuyến kh¸c như mua hợp đồng bảo hiểm, đầu tư vào chứng kho¸n.... Mỗi lần nhấp chuột sẽ là một cơ hội để kinh doanh và đầu tư, theo đã ng©n hàng thay mặt kh¸ch hàng thanh to¸n và trừ c¸c chi phÝ dịch vụ th«ng qua tài khoản của họ tại ng©n hàng. §©y lµ h×nh thøc ng©n hµng ®iÖn tö chñ yÕu. Ngoµi ra cßn cã mét h×nh thøc Ng©n hµng ®iÖn tö kh¸c ®ã lµ PC- banking, là h×nh thức theo đã ng©n hàng cã thể cung cấp phần mềm được cài đặt tại c¸c văn phßng của người sử dụng. Sau ®ã ng­êi sử dụng cã thể truy cập tài khoản của m×nh th«ng qua modem và đường nối điện thoại với ng©n hàng. Đồng thời họ cã thể chuyển tiền từ tài khoản v·ng lai sang tài khoản tiết kiệm của cïng một chủ tài khoản. C¸ch truy cập này kh«ng cần thiết phải th«ng qua Internet. 2) Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ng©n hµng ®iÖn tö: Kho¶ng mét thËp kû tr­íc, hµng lo¹t c¸c ng©n hµng b¾t ®Çu cung øng mét lo¹i phÇn mÒm cho kh¸ch hµng, gióp cho kh¸ch hµng cã thÓ xem ®­îc sè d­ tµi kho¶n, ®ång thêi thùc hiÖn mét sè lÖnh thanh to¸n mét sè dÞch vô c«ng céng nh­ tiÒn ®iÖn, tiÒn n­íc ... .§Õn n¨m 1995, E-Banking chÝnh thøc ®­îc triÓn khai th«ng qua phÇn mÒm Quicken cña c«ng ty Intuit Inc, víi sù tham gia cña 16 ng©n hµng lín nhÊt cña Mü. Khi ®ã, kh¸ch hµng chØ cÇn cã mét m¸y vi tÝnh, mét modem vµ phÇn mÒm Quicken lµ cã thÓ sö dông ®ù¬c dÞch vô nµy. KÓ tõ ®ã, E-banking ®· vµ ®ang ®­îc nh©n réng ra ngoµi n­íc Mü ®Õn tÊt c¶ c¸c ch©u lôc kh¸c. Ngµy nay, ë nh÷ng n­íc ph¸t triÓn dÞch vô nµy ®· trë nªn quen thuéc víi kh¸ch hµng v× tÝnh tiÖn lîi vµ hiÖu qu¶ cña nã; nh­ ë Mü ch¼ng h¹n, n¨m 1998 cã 7triÖu hé gia ®×nh giao dÞch víi ng©n hµng qua Internet, n¨m 2001 cã kho¶ng 9 triÖu, vµ dù kiÕn con sè nµy dù kiÕn sÏ lªn tíi 12 triÖu n¨m 2005. Nh÷ng dÞch vô tiÖn Ých mµ c¸c ng©n hµng cã thÓ cung cÊp: - VÊn tin (sè d­ tµi kho¶n, tû gi¸, l·i suÊt ...) - ChuyÓn kho¶n. - Thanh to¸n ho¸ ®¬n dÞch vô c«ng c«ng nh­ ®iÖn, n­íc, thuÕ .... - Kinh doanh chøng kho¸n - Vay vèn. - Th«ng tin qu¶ng c¸o. - Trao ®æi th«ng tin. II) Nh÷ng dÞch vô cña ng©n hµng liªn quan ®Õn TM§T Ng©n hµng cã thÓ cung øng c¸c dÞch vô sau tuú vµo t×nh h×nh cô thÓ víi c¸c ®iÒu kiÖn vµ tû lÖ phÝ kh¸c nhau. 1) Ng©n hµng trùc tuyÕn trªn m¹ng Online Banking hay Internet Banking DÞch vô nµy cho phÐp kh¸ch hµng t×m hiÓu th«ng tin dÞch vô ng©n hµng, thùc hiÖn c¸c giao dÞch chuyÓn kho¶n vµ kiÓm tra th«ng tin tµi kho¶n trùc tiÕp víi ng©n hµng tõ m¸y vi tÝnh c¸ nh©n cã kÕt nèi víi m¸y vi tÝnh cña ng©n hµng th«ng qua m¹ng Internet. Ngay tõ thêi ®iÓm míi ra ®êi, Internet Banking cã hai h­íng ho¹t ®éng: thô ®éng vµ chñ ®éng. H­íng thø nhÊt m¹ng l¹i kh¶ n¨ng nhËn th«ng tin vÒ tµi kho¶n ng©n hµng nh­ng kh«ng cho phÐp qu¶n lý chóng. H­íng chñ ®éng cã thÓ thùc hiÖn nghiÖp vô qu¶n lý tµi s¶n ë chÕ ®é trùc tuyÕn. Lîi thÕ cña Internet Banking thÓ hiÖn : - §èi víi kh¸ch hµng : Sö dông dÞch vô trùc tuyÕn cã thÓ tiÕt kiÖm nhiÒu thêi gian bëi v× kh¸ch hµng kh«ng cÇn thiÕt ph¶i ®Õn ng©n hµng ®Ó thùc hiÖn nghiÖp vô. Ngay c¶ c¸c tµi khho¶n còng ®­îc tiÕp cËn 24/24 : cã thÓ kiÓm so¸t vµ thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô tµi chÝnh ( Mua b¸n tiÒn tÖ hay chøng kho¸n) bÊt k× lóc nµo. H¬n n÷a, c¸c hÖ thèng Internet Banking còng rÊt thuËn tiÖn trong viÖc gi¸m s¸t c¸c nghiÖp vô thÎ ng©n hµng- mét sù gi¶m tµi s¶n lËp tøc ®­îc ph¶n ¸nh trªn tµi kho¶n, do ®ã gãp phÇn t¨ng kh¶ n¨ng kiÓm so¸t tõ phÝa kh¸ch hµng. - §èi víi ng©n hµng : ViÖc chuyÓn sang kh«ng gian Internet lµm gi¶m chi phÝ g¾n víi viÖc thuª vµ duy tr× ( khÊu hao, s÷a ch÷a, vËn hµnh…) trô së lµm viÖc,mµ sù cÇn thiÕt cña chóng trong chÕ ®é phôc vô tù ®éng sÏ mÊt ®i. Nhê tù ®éng ho¸ qu¸ tr×nh qu¶n lý nªn gi¶m m¹nh sè nh©n sù cÇn thiÕt nghÜa lµ, chi phÝ tiÒn l­¬ng còng ®­îc gi¶m theo. KÕt qu¶ lµ, chi phÝ tiÒn l­¬ng còng ®­îc gi¶m theo. KÕt qu¶ lµ gi¸ trÞ giao dÞch gi¶m , vµ kinh doanh trë nªn hÊp dÉn h¬n. thËm chÝ khi phôc vô c¸c chñ tµi cã sè tiÒn trªn tµi kho¶n kh«ng lín l¾m. - Nh­ng tiÕt kiÖm chi phÝ d­êng nh­ ch­a ph¶i lµ luËn cø quan träng nhÊt cña ng©n hµng ®iÖn tö. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cho thÊy ¸p lùc tõ phÝa ®èi thñ c¹nh tranh míi lµ ®éng lùc chñ yÕu lµm t¨ng c­êng viÖc øng dông IM. §©y lµ nh©n tè m¹nh h¬n nhiÒu lÇn so víi yÕu tè m¹nh h¬n nhiÒu so víi gi¶m chi phÝ. ý t­ëng sö dông c¸c lîi thÕ cña IB trong cuéc canh tranh trªn thÞ tr­êng dÞch vô tµi chÝnh ®· dÉn ®Õn sù ra ®êi cña c¸c ng©n hµng m¹ng thuÇn tuý. Do chi phÝ tæ chøc dÞch vô ng©n hµng th«ng qua Internet nhá so víi c¸c dÞch vô ng©n hµng truyÒn thèng, nªn c¸c ng©n hµng m¹ng ®· ®­a cho kh¸ch hµng nh÷ng møc l·i suÊt tiÒn göi hÊp dÉn vµ cao h¬n. Tuy nhiªn, thêi gian ®· cho thÊy, ®iÒu Êy kh«ng ®ñ ®Ó ®Èy c¸c thµnh viªn truyÒn thèng khái thÞ tr­êng b¸n lÎ. 2) Ng©n hµng qua m¹ng ®iÖn tho¹i di ®éng Phone Banking §iÖn tho¹i di ®éng ra ®êi ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ truyÒn th«ng. Ngµy nay viÖc sö dông ®iÖn tho¹i di ®éng (§TD§) ngµy cµng trë nªn phæ biÕn ngay c¶ ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn.B­íc vµo thÕ kû XXI mét sè n­íc ch©u ¢u ®· ®­a ra mét ph­¬ng thøc thanh to¸n míi, ph­¬ng thøc thanh to¸n th«ng qua m¹ng v« tuyÕn viÔn th«ng( Mobile network) vµ sö dông thiÕt bÞ ®Çu cuèi lµ §TD§ cña kh¸ch hµng. Nh­ vËy, thanh to¸n qua m¹ng §TD§ lµ mét h×nh thøc thanh to¸n trùc tuyÕn song hµnh víi ph­¬ng thøc thanh to¸n qua m¹ng Internet. Khi bµn ®Õn thanh to¸n trùc tuyÕn chóng ta sÏ nhËn thÊy mét khÝa c¹nh mang tÝnh tiªn quyÕt ®ã lµ cã sù hç trî cña c¸c yÕu tè kü thuËt. Th«ng qua §TD§ chuyÓn th«ng tin, nhËn th«ng tin, kiÓm tra d÷ liÖu, nhËp m· sè kiÓm tra chÝnh x¸c thùc … DÞch vô nµy cho phÐp kh¸ch hµng t×m hiÓu th«ng tin dÞch vô ng©n hµng, kiÓm tra sè ph¸t sinh giao dÞch vµ sè tµi kho¶n, t­ vÊn… tõ bÊt kú thuª bao ®iÖn tho¹i tho¹i nµo gäi ®Õn. VÒ c¬ b¶n thanh to¸n qua m¹ng §TD§ mang l¹i nh÷ng to lín nh­ cña thanh to¸n trùc tuyÕn kh¸c.Nh­ng xÐt riªng vÒ thanh to¸n qua m¹ng §TD§ th× nã cã nh÷ng lîi thÕ kh¸c so víi nh÷ng h×nh thøc thanh to¸n trùc tuyÕn kh¸c lµ nã cho phÐp thùc hiÖn giao dÞch mäi lóc mäi n¬i cã thÓ ®ã lµ c¸c cöa hµng, trªn t·i, m¸y b¸n hµng tù ®éng … C¸ch thøc thùc hiÖn giao dÞch qua §TD§: - Tr­íc tiªn kh¸ch hµng lùa chän cho m×nh mét nhµ cung øng dÞch vô thanh to¸n - §Ó trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc trong ®ã quan träng lµ ph¶i cung cÊp c¸c th«ng tin c¬ b¶n nh­: sè §TD§, tµi kho¶n c¸ nh©n dïng trong thanh to¸n. - Khi ®· ®­îc cung cÊp dÞch vô nµy kh¸ch hµng ®­îc nhµ cung øng cung cÊp m· sè ®Þnh danh (ID). M· sè nµy kh«ng ph¶i lµ sè ®iÖn tho¹i vµ nã sÏ ®­îc chuyÓn thµnh m· v¹ch ®Ó d¸n lªn §TD§ gióp cho viÖc cung cÊp th«ng tin kh¸ch hµng khi thanh to¸n nhanh chãng chÝnh x¸c vµ ®¬n gi¶n h¬n nh÷ng dÞch vô kh¸c nh­ ATM vµ nh÷ng thÎ thanh to¸n kh¸c - Cïng víi m· sè ®Þnh danh kh¸ch hµng cßn ®­îc cung cÊp mét m· sè c¸ nh©n (PIN) ®Ó kh¸ch hµng x¸c nhËn giao dÞch thanh to¸n khi nhµ cung cÊp dÞch vô thanh to¸n yªu cÇu. Lîi Ých cña viÖc thanh to¸n qua m¹ng §TD§ * XÐt vÒ ph­¬ng diÖn toµn x· héi: - §©y lµ h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn m¹nh trong t­¬ng lai, sÏ gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng trong thanh to¸n, ®a d¹ng ho¸ c¸ch thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ gi¶m l­îng tiÒn mÆt ®¸ng kÓ trong l­u th«ng. - Theo ph­¬ng thøc thanh to¸n nµy kh¸ch hµng tham gia víi vai trß chñ ®éng, c¸c th«ng tin c¸ nh©n kh«ng bÞ tiÕt lé lµm gi¶m ®i c¸c hµnh vi ph¹m ph¸p. * §èi víi ng©n hµng: - Cã thªm mét ph­¬ng thøc cho kh¸ch hµng lùa chän. - ViÖc thùc hiÖn thanh to¸n qua m¹ng §TD§ kh«ng cÇn qua ng­êi giao dÞch, kh«ng ph¶i thu phÝ ®Ëu xe, nã gióp viÖc thanh to¸n diÔn ra dÔ dµng h¬n. - ViÖc thanh to¸n cã x¸c nhËn sè PIN cña kh¸ch hµng lam gi¶m c¸c rñi ro. - TiÒm n¨ng cho viÖc ph¸t triÓn dÞch vô thanh to¸n nµy. * §èi víi ng­êi sö dông: - Gi÷ thÕ chñ ®éng trong giao dÞch thanh to¸n ,kh¸ch hµng cã quyÒn lùa chän h×nh thøc thanh to¸n mµ m×nh thÝch: ghi nî trùc tiÕp vµo tµi kho¶n, thÎ tÝn dông… - ThuËn tiÖn khi sö dông thanh to¸n chÝnh x¸c sè tiÒn cÇn chi tr¶, kh«ng cÇn gi÷ tiÒn mÆt, tr¸nh c¸c rñi ro; - Giao dÞch cã thÓ diÔn ra bÊt cø lóc nµo, thanh to¸n kh«ng bÞ trë ng¹i vÒ vÊn ®Ò biªn giíi quèc gia hoÆc lo¹i tiÒn tÖ. - An toµn vµ thuËn lîi v× khi thanh to¸n lu«n cã x¸c nhËn b»ng sè PIN ,kh«ng cÇn ký giÊy tê,cã thÓ truy xuÊt c¸c giao dÞch bÊt cø lóc nµo cÇn thiÕt. - Gièng nh­ ph­¬ng thøc thanh to¸n b»ng thÎ phÇn phÝ ng­êi sö dông kh«ng chôi mµ ®iÓm b¸n hµng sÏ chôi. Mét sè h¹n chÕ cña viÖc thanh to¸n qua m¹ng §TD§. - Sù giíi h¹n cña c«ng suÊt ph¸t sãng vµ sè l­îng c¸c tr¹m thu ph¸t sãng vµ ph¶i tÝnh ®Õn viÖc phñ sãng trong khu vùc nhµ cao tÇng. - §ßi hái ng­êi sö dông ph¶i sö dông §TD§ - ë ViÖt Nam, c¸c giao dÞch thanh to¸n ®a phÇn vÉn dïng tiÒn mÆt 3) M¸y rót tiÒn tù ®éng ATM: Thẻ ATM sử dụng công nghệ băng từ, trªn đã cã c¸c th«ng tin được m· ho¸. Mọi giao dịch của kh¸ch hàng tại m¸y ATM đều được sử dụng trªn cơ sở m· số c¸ nh©n (số PIN) chỉ người sử dụng biết. Chủ thẻ cã thể thay đổi số PIN (do ng©n hàng cấp) tại m¸y ATM. Khi kh¸ch hàng sử dụng dịch vụ này, họ kh«ng cần thiết phải đến tận ng©n hàng rót tiền mà cã thể giao dịch tại bất cứ nơi nào có lắp đặt m¸y ATM. Chỉ việc ấn thẻ vào m¸y, bấm m· số và yªu cầu số tiền, mọi thao t¸c chỉ diễn ra trong vßng 30 gi©y đến 1 phót. Thẻ ATM còng cã t¸c dụng như người bảo vệ tiền cho kh¸ch hàng bởi chỉ duy nhất chủ thẻ biết m· số để rót tiền ngay cả trong trường hợp bị mất thẻ. Cũng tại m¸y ATM, kh¸ch hàng cã thể tra cứu c¸c th«ng tin về tài khoản như số dư, hạn mức tÝn dụng cßn lại. Thẻ ATM mang lại tiện Ých cho cả 3 phÝa: kh¸ch hàng, ng©n hàng và c¸c giao dịch x· hội. Về phÝa ng©n hàng, dịch vụ ATM sẽ gióp họ thu hót, giữ kh¸ch hàng nhờ chÝnh những tiện Ých mà ATM đem lại cho kh¸ch hàng. C¸c ng©n hàng sẽ cã cơ hội để tự động ho¸ c¸c giao dịch và n©ng cao chất lượng dịch vụ, mọi giao dịch giản đơn tại quầy được chuyển sang tự động tại m¸y ATM. ATM mang lại kh¸ nhiều tiện Ých khi hệ thống này được x· hội ho¸. Thay v× đi nhận lương tại tài vụ, c¸c c«ng ty cã thể trả lương th«ng qua tài khoản của nh©n viªn để họ tự lĩnh tại c¸c m¸y rót tiền ATM. Cũng theo đã, c¸c khoản phÝ cần thiết cho gia đ×nh như tiền điện nước, điện thoại tiền thuª nhà, và c¸c dịch vụ kh¸c đều được kh¸ch hàng trả trực tiếp vào tài khoản của nhà m¸y nước, bưu điện...th«ng qua m¸y ATM. Người sử dụng chỉ cần dùng thẻ ATM yªu cầu chuyển tiền của m×nh vào c¸c tài khoản thanh to¸n, nhận ho¸ đơn điện tử cho c¸c khoản chi của gia đ×nh mà kh«ng cần phải dïng tiền mặt. Những c«ng việc này cã thể thực hiện cïng một lóc tại bất cứ m¸y ATM nào trong toàn quốc. Người d©n khi đã, sẽ thay đổi tập qu¸n tÝch trữ tiền mặt. Họ sẽ gửi tiền vào ng©n hàng và rót tiền bằng thẻ ATM. NhiÒu ng©n hµng thu phÝ giao dÞch khi kh¸ch hµng cña ng©n hµng kh¸c sö dông ATM cña hä.  Trong tương lai, tại Việt nam, dịch vụ ATM sẽ mở rộng ra c¸c dịch vụ mới như chuyển tiền c¸ nh©n, thanh to¸n hãa đơn.... 4) C¸c kho¶n thu phÝ dÞch vô ng©n hµng - LÖ phÝ ph¸t hµnh thÎ lÇn ®Çu vµ phÝ hµng n¨m. - PhÝ ®èi víi nh÷ng lÇn giao dÞch thanh to¸n b»ng thÎ vµ chuyÓn tiÒn. - PhÝ khi kh¸ch hµng yªu cÇu ng©n hµng cung cÊp th«ng tin tµi kho¶n ®ét xuÊt, phÝ huû thÎ cò vµ ph¸t hµnh thÎ míi... - PhÝ cho c¸c lÇn rót tiÒn mÆt tõ thÎ tÝn dông hoÆc thÎ thanh to¸n t¹i c¸c quÇy giao dÞch. 5) Ph¸t hµnh thÎ thanh to¸n hoÆc thÎ tÝn dông Ng©n hµng cã thÓ trùc tiÕp ph¸t hµnh thÎ cña ng©n hµng m×nh hoÆc lµm ®¹i lý ph¸t hµnh thÎ cho c¸c ng©n hµng hoÆc tæ chøc kh¸c( nh­ Mastercard, Visa ,.....) 6) TiÒn göi thanh to¸n Ng©n hµng thùc hiÖn dÞch vô tµi kho¶n tiÒn göi, thanh to¸n cho c¸c bªn tham gia vµ huy ®éng ®­îc nguån vèn nhµn rçi trong thanh to¸n. 7) Cho vay Ng©n hµng còng cã thÓ thùc hiÖn cho vay vèn l­u ®éng ®èi víi bªn mua còng nh­ bªn b¸n ®Ó s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸ vµ dÞch vô. III) ¦u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm cña E-banking: ¦u vµ nh­îc ®iÓm cña E-banking ®Õn b©y giê vÉn lµ vÊn ®Ò ®­îc tranh c·i.NhiÒu ý kiÕn cho r»ng dÞch vô nay chØ mang lîi cho b¶n th©n ng©n hµng cßn ®èi víi kh¸ch hµng th× lîi bÊt cËp h¹i. Ta sÏ di xem xÐt ë c¶ hai gãc ®é víi t­ c¸ch lµ kh¸ch hµng vµ víi t­ c¸ch lµ ng©n hµng xem nã cã nh÷ng lîi Ých g× vµ kh¶ n¨ng triÓn khai thµnh c«ng ë ViÖt Nam ®­îc hay kh«ng. 1) Theo quan ®iÓm cña kh¸ch hµng: *) XÐt vÒ ­u ®iÓm, E-banking ®em l¹i cho kh¸ch hµng nhiÒu ®iÓm lîi: - E-banking lµ mét kªnh quan träng gióp cho kh¸ch hµng cã thÓ th«ng tin liªn l¹c víi kh¸ch hµng nhanh h¬n vµ hiÖu qu¶ h¬n. ChØ trong chèc l¸t, qua m¸y vi tÝnh ®­îc nèi m¹ng víi ng©n hµng, kh¸ch hµng cã thÓ giao dÞch trùc tiÕp víi ng©n hµng ®Ó kiÓm tra tµi kho¶n, chuyÓn tiÒn, thanh to¸n ho¸ ®¬n dÞch vô c«ng céng,thanh to¸n thÎ tÝn dông, mua sÐc du lÞch, kinh doanh ngo¹i hèi, vay nî vµ kÓ c¶ kinh doanh chøng kho¸n víi ng©n hµng. - PhÝ giao dÞch E-banking hiÖn ®­îc ®¸nh gi¸ lµ ë møc thÊp nhÊt so víi c¸c ph­¬ng tiÖn giao dÞch kh¸c. Nh©n viªn phôc vô Qua ®iÖn tho¹i ATM E-banking 1.07 USD 0.54 USD 0.27 USD 0.015 USD (Nguån: KÕt qu¶ kh¶o s¸t cña h·ng Nghiªn cøu Booz, Ailen& Hamilton (1999) ) - Theo nhµ nghiªn cøu c«ng nghÖ th«ng tin Michelle Samaad 1999, trong thËp kû võa qua, thay ®æi lín nhÊt mµ ng©n hµng ®em l¹i cho kh¸ch hµng ®ã lµ E-banking cã thÓ ®em l¹i mét gi¶i ph¸p mµ tõ tr­íc ®Õn nay ch­a hÒ cã. Kh¸ch hµng cã ®­îc tÊt c¶ nh÷ng g× m×nh mong muèn víi møc thêi gian it nhÊt vµ ®iÒu ®ã cã thÓ tãm l¹i th¸nh mét côm tõ sù tiÖn lîi, nhÊt lµ ®èi víi c¸c c¸ nh©n, hé gia ®×nh vµ doanh nghiÖp võa vµ nhá v× nhiÒu khi ®èi t­îng kh¸ch hµng nµy kh«ng ®ñ nh©n lùc ®Ó ®i ®Õn v¨n phßng trùc tiÕp giao dÞch víi ng©n hµng vµ E-banking lµ mét ph­¬ng ¸n tèi ­u. *) Tuy nhiªn, ®Ó cã ®­îc nh÷ng sù tiÖn lîi ®ã, kh¸ch hµng ph¶i tÝnh ®Õn nhøng bÊt lîi cña E- banking: - Kh¸ch hµng ph¶i cã m¸y vi tÝnh, modem,tµi kho¶n Internet vµ mua dÞch vô tõ c«ng ty dÞch vô Internet (ISP), ®©y lµ kho¶n chi phÝ ®Çu t­ ban ®Çu kh«ng nhá. - VÊn ®Ò bÝ mËt, an toµn cho kh¸ch hµng còng lµ ®iÒu ®µng lo ng¹i. ThÝ dô, víi mét giao dÞch ®Ó thanh to¸n thÎ tÝn dông ch¼ng h¹n, kh¸ch hµng ph¶i tiÕt lé sè thÎ cho ng©n hµng.Giao dÞch ®iÖn tö, kh¸ch hµng thùc tÕ ph¶i chÊp nhËn nhiÒu rñi ro h¬n so víi giao dÞch cã chøng tõ v× tr­êng hîp x¶y ra tranh chÊp, chøng tõ sÏ lµ b»ng chøng hïng hån h¬n - Kh¸ch hµng muèn trùc tiÕp giao dÞch víi c¸n bé ng©n hµng ®Ó cã thÓ diÔn gi¶i dÔ dµng h¬n - Cã nh÷ng th«ng tin mµ qua Internet kh«ng thÓ cung cÊp ®Çy ®ñ nh­ c¸n bé chuyªn tr¸ch cña ng©n hµng. 2) Theo quan ®iÓm cña Ng©n hµng: * ¦u ®iÓm cña E-Banking : §èi víi nhiÒu ng©n hµng th× E-banking lµ mét gi¶i ph¸p mang tÝnh chiÕn l­îc nh»m n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. Theo «ng Luecke, phô tr¸ch HÖ thèng c«ng nghÖ vµ giao dÞchcña tËp ®oµn Banc One (Mü): “ Chóng t«i coi dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö lµ mét kªnh quan träng v× nã cã thÓ lµm thay ®æi c«ng viÖc cña mét chi nh¸nh” hay Peter Duffy, gi¸m ®èc ng©n hµng ®iÖn tö cña Ng©n hµng Baclays (Anh) ®· cho biÕt: “ Chóng t«i thùc sù quan t©m ®Õn ng©n hµng ®iÖn tö v× nã lµ mét kªnh ph©n phèi quan träng ®èi víi c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô tµi chÝnh cña chóng t«i”. Còng víi nh÷ng ý kiÕn trªn, kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c«ng ty Forrester Research INC cho thÊy, víi E-banking, ng©n hµng cã thÓ c¾t gi¶m chi phÝ, trong ®ã l¹i giao dÞch víi kh¸ch hµng kh¾p mäi n¬i, mäi lóc, qua ®ã l­u gi÷ kh¸ch hµng hiÖn t¹i vµ thu hót kh¸ch míi. Ngoµi ra mét sè lîi Ých quan träng kh¸c mµ E-banking ®em l¹i cho ng©n hµng ®ã lµ ng©n hµng thùc hiÖn chiÕn l­îc toµn cÇu ho¸ mµ kh«ng cÇn më thªm chi nh¸nh. Cuèi cïng, Internet lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu vÒ qu¶ng c¸o ®èi víi bÊt kú ng©n hµng nµo. Tr­íc nh÷ng lîi Ých cña Internet ®· vµ ®ang khiÕn cho c¸c ng©n hµng “ kh«ng thÓ lµm ng¬” tr­íc thêi kú bïng næ c«ng nghÖ th«ng tin nh­ hiÖn nay. * Nh­îc ®iÓm cña E-B¹nking : Bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm trªn, cã kh«ng Ýt bÊt lîi cña E-banking khiÕn cho c¸c ng©n hµng ph¶i quan t©m. §ã lµ, ®Ó x©y dùng hÖ thèng giao dÞch ®iÖn tö ®ßi hái ng©n hµng ph¶i cã l­îng vèn ®Çu t­ ban ®Çu kh¸ lín ch­a kÓ ®Õn chi phi b¶o hµnh, duy tr× vµ ph¸t triÓn hÖ thèng sau nµy. VÊn ®Ò cÇn quan t©m kh¸c lµ c¬ së h¹ tÇng truyÒn th«ng, ®iÒu nµy ®ßi hái sù nç lùc cña c¶ quèc gia chø kh«ng riªng g× ng©n hµng nµo. IV) Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p 1) Thùc tr¹ng 1.1) NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn ë møc thÊp - Thu nhËp ®Çu ng­êi thÊp kho¶ng 480 USD/ng­êi/n¨m, n»m trong nh÷ng n­íc nghÌo nhÊt thÕ giíi. Sè ng­êi më tµi kho¶n tiÒn göi ch­a nhiªu, giao dÞch qua ng©n hµng ch­a trë thµnh thãi quen cña d©n chóng. - Theo sè liÖu cña Bé khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i tr­êng, ®Õn cuèi n¨m 2003, sè thuª bao Internet ë ViÖt nam chi míi ®¹t ®Õn con sè 205700. Riªng tæng sè thuª bao cña c«ng ty ®iÖn to¸n vµ truyÒn sè liÖu (VDC) hiÖn cã 76500 thuª bao gi¸m tiÕp vµ 125 thuª bao trùc tiÕp. Trong ®ã, ch­a ®Çy 1000 doanh nghiÖp cã trang Web riªng (B¸o §Çu t­ ngµy 8/2/2001). HiÖn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam míi chØ khai th¸c Internet ë cÊp ®é sö dông th­ ®iÖn tö, truy cËp Internet ®Ó t×m th«ng tin vµ më trang web dïng cho viÖc qu¶ng c¸o s¶n phÈm dÞch vô, ch­a cã ®¬n vÞ giao dÞch theo ®óng nghÜa cña TM§T. - MÆt kh¸c, chi phÝ thuª vµ sö dông c¸c dich vô trªn Internet ë ViÖt nam hiÖn cßn rÊt cao, ch­a khuyÕn khÝch ®­îc ng­êi sö dông, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp cã nhu cÇu hoÆc cã trang Web riªng hoÆc thuª c¸c ISP ( nhµ cung øng dich vô Internet) ®Ó ®­a hµng vµ dÞch vô cña m×nh lªn Internet. - C¬ së h¹ tÇng cßn thiÕu then, thiÕt bÞ, c«ng nghÖ kü thuËt cßn l¹c hËu, tr×nh ®é n¾m b¾t KHKT cña ng­êi qu¶n lý vµ nh©n viªn thõa hµnh ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu. 1.2) HÖ thèng NHTM cßn nhiÒu bÊt cËp - ViÖc ®Çu t­ x©y dùng nh÷ng c¬ së ban ®Çu ®Ó ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i vµo trong c¸c ng©n hµng ®ßi hái sè vèn ®Çu t­ t­¬ng ®èi lín. LÊy vèn ë ®©u vµ kh¶ n¨ng hoµn vèn lµ bµi to¸n khã ®èi víi nh÷ng nhµ l·nh ®¹o ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam khi x©y dùng chiÕn l­îc ®Çu t­. - C«ng nghÖ ng©n hµng cña NHTM ViÖt nam nh×n chung cßn l¹c hËu, ®éi ngò nh©n viªn cã thÓ ®¸p øng víi m« h×nh kinh doanh míi kh«ng nhiÒu.H¬n thÕ n÷a viÖc trang bÞ c«ng nghÖ cña c¶ hÖ thèng c¸c ng©n hµng ch­a ®ång bé lµm cho khã cã thÓ thùc hiÖn nh÷ng thanh to¸n liªn ng©n hµng. 2) Mét sè gi¶i ph¸p: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong ng©n hµng th­¬ng m¹iViÖtNam. 2.1) §èi víi Nhµ n­íc Nhµ n­íc ban hµnh khung ph¸p lý cho viÖc ph¸t triÓn thanh to¸n ®iÖn tö, ch÷ ký ®iÖn tö… Cô thÓ: - ChÝnh phñ sím x©y dùng nguyªn t¾c thùc hµnh thèng nhÊt cho c¸c ho¹t ®éng TM§T víi néi dung ®­a ra c¸c kh¸i niÖm vµ quy ®Þnh ®iÒu chØnh c¸c giao dÞch th­¬ng maik ®­îc thùc hiÖn b»ng ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö. - Ph¸p luËt c«ng nhËn gi¸ trÞ ph¸p lý cña ch÷ ký ®iÖn tö vµ quy ®Þnh møc ®é m· ho¸ ®­îc thùc hiÖn vµo ho¹t ®éng TM§T - Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ hç trî TM§T thùc hiÖn thanh to¸n ®iÖn tö nh­: cÊp vèn cho NHTM ®Çu t­ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, cho phÐp h­ëng chÝnh s¸ch ­­ ®·i ®Çu t­ trong n­íc, vay vèn dai h¹n , cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c dù ¸n ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghÖ ng©n hµng hiÖn ®¹i. 2.2) §èi víi Ng©n hàng Nhà nước: M«i trường ph¸p lý đãng vai trß quyết định cho việc hiện đại ho¸ và ph¸t triển c¸c dịch vụ Ng©n hàng hiện đại. Ng©n hàng Nhà nước hiện nay là nơi ban hành c¸c văn bản, chÝnh s¸ch, qui định về nghiệp vụ ng©n hàng cũng như những sản phẩm dịch vụ Ng©n hàng hiện đại như: ATM, E-BANKING, Thương mại điện tử, InternetBanking... Ng©n hµng cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch , hç trî c¸c NHTM tù ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng thanh to¸n ®iÖn tö; ban hµnh quy chÕ ph¸t hµnh vµ sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ®iÖn tö; hiÖn ®¹i ho¸ kü thuËt c«ng nghÖ ®Ó thùc hiÖn thanh to¸n bï trõ tù ®éng gi÷a NHNN víi c¸c tæ chøc tÝn dông vµ kh¸ch hµng. Mới đ©y, ChÝnh phủ mới ban hành quyết định số 44/2002/ QĐ-TTg về việc cho phÐp sö dụng chứng từ điện tử làm chứng từ kế to¸n để hạch to¸n. Đồng thời Ng©n hàng nhà nước đã bắt đầu cung cấp cho WTO c¸c sản phẩm dịch vụ ng©n hàng hiện đại theo yªu cầu của WTO và IMF. Điều này cã nghĩa là Ng©n hàng nhà nước sẽ sớm thóc đẩy qu¸ tr×nh hiện đại ho¸ c¸c Ng©n hàng thương mại Việt nam. 2.2 C¸c biện ph¸p thực hiện từ bản th©n nội tại c¸c Ng©n hàng thương mại Việt Nam - M¹nh d¹n lùa chän vµ x©y dùng chiÕn l­îc ®Çu t­ c«ng nghÖ míi vµ hiÖn ®¹i cho phï hîp víi c¬ chÕ chung vµ ®iÒu kiÖn riªng cã cña tõng ng©n hµng mét c¸ch hîp lý - Tiªu chuẩn hãa qui tr×nh xử lý nghiệp vụ của Ng©n hàng theo định hướng kh¸ch hàng. C¸c ng©n hµng th«ng qua hiÖp héi ng©n hµng cÇn tho¶ thuËn vµ thèng nhÊt víi nhau vÒ c¸c tiªu chuÈn kü thuËt vµ nghiÖp vô thanh to¸n (nh­ m· sè kh¸ch hµn, m· sè c¸c lo¹i tµi kho¶n, chuÈn giao thøc thanh to¸n…) c¸c tho¶ thuËn liªn quan tíi thùc hiÖn nghiÖp vô thanh to¸n bï trõ cho c¸c giao dÞch TM§T. - Sớm đưa ra c¸c dịch vụ Ng©n hàng hiện đại như ATM, Home Banking, Internet Banking và Thương mại điện tử. X©y dựng mạng th«ng tin nội bộ và hệ thống c¸c ứng dụng hỗ trợ c¸c cấp quản lý và điều hành kinh doanh của mỗi Ng©n hàng. Ngoài ra, cần phải thường xuyªn qu¸n triệt từ cấp l·nh đạo đến từng c¸n bộ Ng©n hàng trong việc tận dụng, chia sẻ c¸c nguồn th«ng tin vốn cã trong nội tại Ng©n hàng cũng như những nguồn th«ng tin kh¸c. - Thường xuyªn phổ cập kiến thức công nghệ th«ng tin và c¸c sản phẩm dịch vụ Ng©n hàng tiªn tiến cho c¸c cấp, đặc biệt là c¸c cấp l·nh đạo. - Ng©n hàng cần đào tạo những c¸n bộ chủ chốt vừa cã am hiểu về nghiệp vụ Ng©n hàng vừa cã tr×nh độ về c«ng nghệ th«ng tin và ng©n hàng KÕt luËn Víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nãi chung vµ hÖ thèng ng©n hµng nãi riªng. Ngµnh TM§T ®· t¹o nªn mét h×nh thøc c¹nh tranh míi buéc c¸c ng©n hµng ph¶i lùa chän c¸c h×nh thøc mµ kh¸ch hµng cÇn, quyÕt ®Þnh quy m« c¸c chi nh¸nh ng©n hµng trong hÖ thèng thanh to¸n liªn ng©n hµng. Sù tham gia TM§T còng lµm n¶y sinh c¸c vÊn ®Ò vÒ c«ng nghÖ cña ng©n hµng. C¸c ng©n hµng gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng th¸ch thøc nµy sÏ quyÕt ®Þnh ®­îc sù ¶nh h­ëng cña m×nh ®èi víi thÞ tr­êng ®iÖn tö ho¸. Ng©n hµng cã lý do quan träng thóc ®Èy c¸c s¶n phÈm m¹ng. NÕu ng©n hµng thÊt b¹i tr­íc nh÷ng c¬ héi mµ Internet t¹o ra, tuy ng©n hµng vÉn cã thÓ thùc hiÖn thanh to¸n gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n liªn quan ®Õn TM§T, nh­ng ng©n hµng sÏ Ýt cã c¬ héi quan hÖ víi ng­êi mua vµ ng­êi b¸n hoÆc cung cÊp c¸c s¶n phÈm cña m×nh trªn thÞ tr­êng ®iÖn tö ho¸. Ng­îc l¹i, nÕu ng©n hµng cã ®¹i diÖn trªn Internet, ng©n hµng sÏ cã vÞ trÝ c¶ ë c¸c s¶n phÈm truyÒn thèng, ®ång thêi ph¸t triÓn vµ b¸n c¸c s¶n phÈm míi nhê viÖc tham gia thÞ tr­êng ®iÖn tö ho¸. HiÖn nay, ng©n hµng ®· b¾t ®Çu sö dông Internet ®Ó cung øng c¸c s¶n phÈm ng©n hµng truyÒn thèng mét c¸ch h÷u hiÖu. H¬n n÷a, mét sè ng©n hµng ®· cã c¸c b­íc ®i xa h¬n, ®Ó ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm míi ®­îc thiÕt kÕ ®Æc biÖt ®Ó phôc vô cho c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö. §Ó ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam cã thÓ ph¸t triÓn ngµy cµng ®uæi kÞp víi c¸c n­íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi ®ßi hái rÊt nhiÒu ®iÒu kiÖn tõ chÝnh néi t¹i c¸c ng©n hµng vµ kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn vai trß quan träng cña c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn, héi nhËp quèc tÕ, tù do ho¸ tµi chÝnh…cña nhµ n­íc. Chóng em xin ®ù¬c ®­a ra mét vµi gi¶i ph¸p ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong ng©n hµng nh­ trªn. RÊt mong ®­îc sù gãp ý, nhËn xÐt cu¶ c¸c thÇy c« gi¸o. Hµ Néi, th¸ng 03 n¨m 2005 Sinh viªn thùc hiÖn Th¸i Ph­¬ng Linh TrÇn ThÞ Minh HuÖ Danh môc tµi liÖu tham kh¶o c¸c trang web: www.ICB.com.vn, www.vnemart.com.vn, www.vneconomy.com.vn, www.dotaco.com.vn, www.vn.post.mpt.gov.vn Gi¸o tr×nh th­¬ng m¹i ®iÖn tö ( Nxb thèng kª /1999 ) T¹p chÝ ng©n hµng c¸c n¨m : sè 6/2000 , sè5/2001, sè11/2003, sè 13/2003, sè 3 /2004, sè 7/2004, sè 10/2004, sè 11/2004 4) T¹p chÝ thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ Sè 10/2004