Tiểu luận Quá trình tăng trưởng kinh tế Việt Nam giai đoạn 2001 – 2010

LỜI MỞ ĐẦU Việt Nam đang trong quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế từ một nền kinh tế nông nghiệp truyền thống sang nền kinh tế công nghiệp hiện đại. Những thành tựu đạt được trong phát triển kinh tế đã làm ngạc nhiên thế giới, được các tổ chức quốc tế đánh giá cao như duy trì một tốc độ tăng trưởng cao và ổn định trong thập niên gần đây, tiến bộ liên tục của chỉ số phát triển con người (HDI), xóa bớt đói nghèo, chất lượng cuộc sống của đại bộ phận dân cư trong xã hội được cải thiện, môi trường sống của con người được quan tâm gìn giữ. Những thuận lợi và kết quả đạt được trong suốt quá trình tăng trưởng để hướng tới hoàn thành mục tiêu đề ra thì nền kinh tế nước ta đã trải qua rất nhiều cột mốc quan trọng và giai đoạn 2001 – 2010 là một minh chứng. Trải qua và đang hướng tới hoàn thành giai đoạn này bên cạnh những thành tựu, thuận lợi đạt được thi nền kinh tế nước ta gặp không ít khó khăn và những hạn chế. Để rõ hơn những vấn đề trong quá trình tăng trưởng giai đoạn này của nền kinh tế nước ta nhóm chúng tôi đã thảo luận và nghiên cứu đề tài “Quá trình tăng trưởng kinh tế Việt Nam giai đoạn 2001 – 2010”. Đề tài hoàn thành nhằm cung cấp cho người đọc toàn cảnh những thành tựu, thuận lợi, khó khăn và hạn chế trong suốt quá trình tăng trưởng của giai đoạn. Thông qua những số liệu thống kê về tốc độ tăng trưởng GDP, tốc đố tăng trưởng GNP, chỉ số ICOR qua các năm trong giai đoạn, so sánh mức tăng trưởng GDP trong cơ cấu ngành, mức tổng sản phẩm quốc dân trên đầu người chúng tôi hướng đến nhằm làm rõ hơn vấn đề nghiên cứu. Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi có nhiều cố gắng song không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được ý kiến đóng góp của cô và các bạn để bài tiểu luận được hoàn chỉnh. CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ 1. Khái niệm về tăng trưởng kinh tế: Tăng trưởng kinh tế là sự gia tăng sản lượng quốc gia trong một thời kỳ nhất định (thường là một năm). Gần đây, khái niệm này được định nghĩa theo hướng mở rộng: Tăng trưởng là sự gia tăng sản lượng quốc gia trong một thời kỳ nhất định, đồng thời là sự gia tăng các nhân tố sản xuất được sử dụng trong điều kiện trạng thái kinh tế vĩ mô tương đối ổn định. 2. Đo lường tăng trưởng kinh tế: 2.1.Tổng sản phẩm quốc nội: Tổng sản phẩm quốc nội hay GDP (viết tắt của Gross Domestic Product). GDP là giá trị thị trường của tất cả hàng hóa và dịch vụ cuối cùng được sản xuất ra trong phạm vi một lãnh thổ quốc gia trong một thời kỳ nhất định (thường là một năm). 2.2 Tổng sản lượng quốc gia: GNP (viết tắt cho Gross National Product bằng tiếng Anh) tức Tổng sản lượng quốc gia hay Tổng sản phẩm quốc gia là một chỉ tiêu kinh tế đánh giá sự phát triển kinh tế của một đất nước nó được tính là tổng giá trị bằng tiền của các sản phẩm cuối cùng và dịch vụ mà công dân của một nước làm ra trong một khoảng thời gian nào đó, thông thường là một năm tài chính, không kể làm ra ở đâu (trong hay ngoài nước). 2.3 GDP bình quân đầu người: GNP bình quân đầu người của một quốc gia hay lãnh thổ tại một thời điểm nhất định là giá trị nhận được khi lấy GNP của quốc gia hay lãnh thổ này tại thời điểm đó chia cho dân số của nó cũng tại thời điểm đó. 3. Các công thức đo lường tăng trưởng kinh tế: Để đo lường tăng trưởng kinh tế có thể dùng mức tăng trưởng tuyệt đối, tốc độ tăng trưởng kinh tế hoặc tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm trong một giai đoạn. 3.1. Mức tăng trưởng tuyệt đối: Mức tăng trưởng tuyệt đối là mức chênh lệch quy mô kinh tế giữa hai kỳ cần so sánh. rK = Yt – Yo Y : GNP, GDP Yt : GDP, GNP tại thời điểm t của kỳ thời gian phân tích Y : GDP, GNP tại thời điểm gốc của kỳ thời gian phân tích. 3.2. Tốc độ tăng trưởng: Tốc độ tăng trưởng kinh tế được tính bằng cách lấy chênh lệch giữa quy mô kinh tế kỳ hiện tại so với quy mô kinh tế kỳ trước chia cho quy mô kinh tế kỳ trước. Tốc độ tăng trưởng kinh tế được thể hiện bằng đơn vị %. Biểu diễn bằng toán học, sẽ có công thức: y = dY/Y × 100(%) trong đó : Y là qui mô của nền kinh tế, và y là tốc độ tăng trưởng. Nếu quy mô kinh tế được đo bằng GDP (hay GNP) danh nghĩa, thì sẽ có tốc độ tăng trưởng GDP (hoặc GNP) danh nghĩa. Còn nếu quy mô kinh tế được đo bằng GDP (hay GNP) thực tế, thì sẽ có tốc độ tăng trưởng GDP (hay GNP) thực tế. Thông thường, tăng trưởng kinh tế dùng chỉ tiêu thực tế hơn là các chỉ tiêu danh nghĩa. CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG QUÁ TRÌNH TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2001 – 2005 1. Tăng trưởng kinh tế: Trong năm 2005, tốc độ tăng trưởng GDP của Việt Nam ước đạt 8,4%, vượt xa con số 7,8% của năm 2004 (Bảng 1). Đây là mức tăng trưởng cao nhất trong vòng 9 năm qua kể từ năm 1997. So với các nước trong khu vực Đông Á, tốc độ tăng trưởng GDP năm 2005 của Việt Nam là cao thứ hai và chỉ đứng sau Trung Quốc. Mức tăng trưởng cao của năm 2005 đã góp phần quyết định cho việc hoàn thành mục tiêu tăng trưởng GDP trung bình 7,5%/năm đã được đề ra trong Kế hoạch Phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2001-2005. Do chiếm tỷ trọng lớn trong GDP và có tốc độ tăng giá trị tăng thêm cao nhất (10,6%), nên năm 2005 công nghiệp và xây dựng vẫn là khu vực có đóng góp lớn nhất vào tốc độ tăng trưởng chung, chiếm tới 49,7% hay 4,2 điểm phần trăm tốc độ tăng trưởng GDP. Khu vực nông - lâm - thủy sản chịu nhiều tác động bất lợi của thời tiết, dịch cúm gia cầm và biến động của thị trường; tốc độ tăng trưởng của khu vực nông-lâm-thủy sản ước đạt 4,0%, đóng góp 9,8% hay 0,8 điểm phần trăm tốc độ tăng trưởng GDP. Giá trị tăng thêm của khu vực dịch vụ ước tăng 8,5%. Năm 2005 là năm khu vực dịch vụ có mức tăng trưởng cao nhất kể từ năm 1997 và lần đầu tiên cao hơn mức tăng trưởng GDP của tòan bộ nền kinh tế. Kết quả là khu vực dịch vụ đóng góp tới 40,5% hay 3,4 điểm phần trăm tốc độ tăng trưởng GDP, một mức đóng góp lớn nhất trong 5 năm qua. GDP bình quân theo đầu người trong giai đoạn này sẽ tăng khoảng 6,35%, cao hơn tốc độ tăng 5,83% của thời kỳ 1991 - 2000. Thực tế, GDP bình quân đầu người tính bằng USD theo tỷ giá hối đoái đã gia tăng qua các năm, GDP bình quân đầu người của năm 2005 khoảng 620 USD. Có thể thấy rằng, GDP bình quân theo đầu người tính bằng USD theo tỷ giá hối đoái của năm 2003 của các nước trong khu vực đã đạt tương đối cao. Bình quân chung của khu vực Đông Nam Á năm 2003 đã đạt trên 1.200 USD/người/năm. Qua đó cho thấy, mức gần 500 USD/người của Việt Nam năm đó, mới chỉ bằng gần 40% so với mức trung bình của khu vực. Một vài năm nay, GDP bình quân trên đầu người của Việt Nam đã tăng khá nhưng nhìn chung vẫn chưa bằng một nửa bình quân của cả khu vực Ngoài ra, tiêu thụ trong nước và xuất khẩu trong những năm qua đã gia tăng khá, tạo động lực cho tăng trưởng kinh tế. Việt Nam là nước có dân số đông, nhu cầu tiêu dùng cũng đang ngày một tăng cao, vì vậy thu hút nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước. Về xuất khẩu, những năm gần đây, tốc độ tăng của xuất khẩu thường cao gấp đôi tốc độ tăng GDP. Khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), xuất khẩu của Việt Nam hoàn toàn có khả năng gia tăng. 2. Cơ cấu kinh tế: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành: Trong nhiều năm qua, xét theo tỷ trọng giá trị tăng thêm trong GDP, cơ cấu kinh tế chủ yếu biến đổi theo sự chuyển dịch của hai nhóm ngành nông - lâm - thủy sản và công nghiệp - xây dựng. Từ năm 2000 đến năm 2005 tỷ trọng khu vực nông - lâm - thủy sản giảm 3,8 điểm phần trăm, còn tỷ trọng khu vực công nghiệp - xây dựng tăng 3,7 điểm phần trăm (Bảng 2). Xét chung trong giai đoạn 2001-2005, sự chuyển dịch cơ cấu giữa 3 khu vực không mạnh như trong giai đoạn 5 năm 1996-2000. Mục tiêu đặt ra cho khu vực dịch vụ đến năm 2005 chiếm tỷ trọng khoảng 41-42% GDP đã không đạt được, trong khi đây là khu vực có rất nhiều cơ hội và tiềm năng phát triển. Trong khu vực nông - lâm - thủy sản, sự chuyển dịch cơ cấu còn chậm, chủ yếu theo sự chuyển dịch giữa hai nhóm ngành nông nghiệp và thủy sản: tỷ trọng của ngành thủy sản tăng từ 16,0% năm 2001 lên 18,5% năm 2005, nông nghiệp giảm từ 78,6% năm 2001 xuống 75,8%. Sự chuyển dịch cơ cấu nội bộ ngành nông nghiệp cũng chậm: tỷ trọng ngành trồng trọt vẫn chiếm tới 78,6% tổng giá trị sản xuất nông nghiệp năm 2005 so với 81,0% năm 2000 (theo giá 1994). Kết quả lớn nhất trong chuyển dịch cơ cấu ngành nông nghiệp là chuyển dịch trong nội bộ ngành trồng trọt theo hướng giảm diện tích trồng lúa sang trồng các loại cây khác có năng suất và giá trị kinh tế cao hơn. Trong khu vực công nghiệp, tỷ trọng của ngành công nghiệp chế biến tăng không đáng kể, từ 59,2% năm 2000 lên 59,7% năm 2005. Sự chuyển dịch cơ cấu trong khu vực dịch vụ vẫn diễn ra rất chậm. Hầu hết các ngành dịch vụ quan trọng, có khả năng tạo nhiều giá trị tăng thêm, đều có tỷ trọng nhỏ trong GDP (ví dụ, ngành tài chính, ngân hàng, và bảo hiểm chiếm chưa tới 2,0% GDP năm 2005). Xu hướng này đang hạn chế nhiều việc nâng cao sức cạnh tranh của Việt Nam và gây bất lợi cho tăng trưởng, nhất là trong bối cảnh Việt Nam tích cực chủ động hội nhập kinh tế quốc tế và phấn đấu trở thành thành viên của WTO. Ngoài ra, nhiều lĩnh vực dịch vụ như tư vấn xúc tiến đầu tư, pháp lý, công nghệ, và xuất khẩu lao động cũng chưa được khai thác tốt hoặc còn kém phát triển. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo thành phần kinh tế: Nhìn tổng thể, trong giai đoạn 2001-2005, chuyển dịch cơ cấu GDP theo thành phần kinh tế diễn ra chậm. Khu vực kinh tế nhà nước vẫn chiếm tỷ trọng cao và tương đối ổn định trong GDP. Sự chuyển dịch cơ cấu theo thành phần chủ yếu diễn ra giữa khu vực kinh tế ngoài nhà nước và khu vực kinh tế có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Năm 2005, tỷ trọng trong GDP của khu vực kinh tế nhà nước rất ít thay đổi, chỉ giảm 0,1 điểm phần trăm so với năm 2000 (Bảng 3). Trong khi đó, tỷ trọng của khu vực kinh tế ngoài quốc doanh đã giảm từ 48,2% năm 2000 xuống còn 45,7% năm 2005. Khu vực kinh tế có vốn ĐTNN ngày càng thể hiện rõ là một bộ phận cấu thành của nền kinh tế Việt Nam. Tỷ trọng trong GDP của khu vực kinh tế có vốn ĐTNN đã tăng từ 13,3% năm 2000 lên 15,9% năm 2005. 3. Nhận xét: Năm 2005, GDP bình quân đầu người của Việt Nam đã tăng gần 3 lần so với thời điểm cách đó 5 năm. Nguồn lực trong và ngoài nước đã được huy động tích cực… Các chuyên gia đã điểm lại những thành tựu nổi bật về kinh tế - xã hội trong giai đoạn 2001-2005: Thứ nhất, nền kinh tế đạt được tốc độ tăng trưởng khá cao, năm sau cao hơn năm trước. GDP tăng 7,5%/ năm, đạt mục tiêu đề ra; năm 2005 là năm thứ 25 tăng liên tục, cao hơn kỷ lục 23 năm do Hàn Quốc đạt được vào năm 1997 và chỉ thấp thua kỷ lục 27 năm hiện do CHND Trung Hoa nắm giữ. Ngành nông nghiệp tiếp tục đạt được sự thần kỳ khi chỉ sau mười năm sản lượng lương thực đã tăng gấp đôi, nói một cách hình tượng là đã tạo ra sản lượng tương đương với sản lượng của hai châu thổ lớn nhất nước mà ông cha ta phải mất hàng nghìn năm mới tạo ra được. Công nghiệp 15 năm liên tục tăng trưởng hai chữ số - một tốc độ tăng cao, tăng liên tục, tăng trong thời gian dài mà các thời kỳ trước đó chưa bao giờ đạt được. Dịch vụ đã chặn lại được sự sút giảm tỷ trọng trong GDP, bắt đầu từ năm 2005 đã tăng lên. GDP bình quân đầu người năm 2005 tính bằng USD theo tỷ giá hối đoái đã đạt 638 USD, vượt khá xa so với mức 288 USD của năm 1995 và 402 USD của năm 2000. Thứ hai, cơ cấu ngành kinh tế đã có bước chuyển dịch theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa; cơ cấu thành phần kinh tế chuyển dịch theo hướng thị trường; cơ cấu vùng kinh tế chuyển dịch theo hướng phát huy lợi thế của từng vùng. Thứ ba, nguồn lực trong và ngoài nước được huy động tích cực, đưa tỷ lệ vốn đầu tư so với GDP lên 38,4%, chỉ thấp thua tỷ lệ trên 40% của CHND Trung Hoa. Nguồn vốn ngoài quốc doanh đã chiếm gần một phần ba tổng số vốn đầu tư toàn xã hội. Nguồn vốn đầu tư nước ngoài theo số đăng ký mới và bổ sung lên đến trên 60 tỉ USD, thực hiện đạt khoảng 33 tỉ USD; nguồn vốn ODA đạt trên 30 tỉ USD, giải ngân đạt khoảng 16 tỉ USD. Cơ sở vật chất kỹ thuật, cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội được tăng cường. Thứ tư, kinh tế vĩ mô cơ bản ổn định. Quan hệ giữa sản xuất và tiêu dùng được cải thiện, vừa tăng tiêu dùng, vừa tăng tích lũy. Thu ngân sách đã 8 năm liền vừa vượt dự toán, vừa tăng cao so với năm trước; tỷ lệ so với GDP đạt trên dưới 22%; bội chi ngân sách vẫn trong vòng kiểm soát dưới 5% GDP. Tỷ giá VND/USD tăng thấp. Cán cân thanh toán liên tục thặng dư. Thứ năm, xuất khẩu tăng nhanh, một tháng bây giờ bằng cả năm từ 1993, một quý bây giờ bằng cả năm 1996. Xuất khẩu bình quân đầu người đạt 390 USD, đã vượt Indonesia. Tỷ lệ xuất khẩu so với GDP đã đạt trên 60%, thuộc loại cao trên thế giới. Tăng trưởng xuất khẩu cao gấp trên 2 lần tốc độ tăng trưởng kinh tế. Nhập siêu bắt đầu giảm và quý I/ 2006 đã xuất siêu. Khách quốc tế đến Việt Nam gia tăng. Lượng kiều hối tăng mạnh. Thứ sáu, các lĩnh vực xã hội có tiến bộ. Chỉ số phát triển con người (HDI) đã đạt tiến bộ về ba mặt: HDI tăng; xếp hạng về HDI trên thế giới tăng; xếp hạng về HDI cao hơn xếp hạng về GDP. Công tác xóa đói giảm nghèo đã thực hiện được mục tiêu thiên niên kỷ, giảm còn một nửa so với cách đây mười năm. Quy mô giáo dục, đào tạo tăng. Tỷ lệ thất nghiệp giảm... Thứ bảy, chính trị - xã hội ổn định, quốc phòng, an ninh được củng cố, tạo môi trường thuận lợi để phát triển kinh tế- xã hội. Thứ tám, các kết quả trên càng có ý nghĩa khi đạt được trong điều kiện có nhiều khó khăn ở cả trong nước và quốc tế. Ở trong nước mới chỉ có mấy năm mà một lần dịch SARC, 2 lần dịch cúm, mấy năm thiên tai lớn..., ở ngoài nước thì liên tiếp gặp các hàng rào kỹ thuật, nhất là các vụ kiện bán phá giá mỗi khi quy mô xuất khẩu tăng lên ... Trong khi đó, điểm xuất phát của nền kinh tế còn thấp, hiệu quả và sức cạnh tranh còn yếu, lại thêm có một bộ phận cán bộ hư hỏng. Đây cũng là những lý do làm cho tăng trưởng kinh tế còn ở dưới mức tiềm năng. CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG QUÁ TRÌNH TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2006 – 2010 1. Tình hình kinh tế - xã hội chung: Giai đoạn 2006 – 2010 chứng kiến khá nhiều những sự kiện biến đổi lớn cả về kinh tế và xã hội của Việt Nam. Năm 2006: Việt Nam trở thành thành viên thứ 150 của WTO. Việt Nam sẽ bước vào sân chơi thương mại toàn cầu từ 11/1/2007. Cuộc chơi trong WTO trọn vẹn hơn khi vào những ngày cuối cùng của năm, Mỹ thông qua quy chế thương mại bình thường vĩnh viễn (PNTR) với Việt Nam. Trở thành thành viên WTO không chỉ là thành quả của 11 năm đấu trí bên bàn đàm phán, vận động hành lang mà còn là chứng chỉ cho hai thập kỷ đổi mới, là tấm giấy thông hành để Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới, hội nhập với thế giới. Năm 2007: kinh tế Việt Nam phát triển trong điều kiện khó khăn nhiều hơn thuận lợi so với các năm trước. Thiên tai lớn, dịch bệnh diễn biến phức tạp, tai nạn do sự cố sập cầu dẫn cầu Cần Thơ và sự biến động bất lợi của thị trường, giá cả thế giới kéo dài, gây hậu quả nghiêm trọng là những yếu tố không thuận lợi đối với nền kinh tế nước ta trong năm 2007. Năm 2008: Thách thức kinh tế lớn nhất Việt Nam phải đối đầu trong năm qua là lạm phát gia tăng, tới 23%, cao nhất trong gần 20 năm. Cạnh đó là thị trường xuất khẩu thu hẹp, dòng vốn nước ngoài giảm sút, công ăn việc, nhất là tại các khu chế xuất, bị đe dọa. Năm 2009: Cơn bão suy thái kinh tế thế giới bắt đầu tư nước Mỹ hùng mạnh tràn qua nhiều nước, từ châu Âu sang châu Á cuốn đi nhiều nỗ lực, thành quả và cả dự tính của nhiều nước trong năm 2009. Hiệu ứng Domino đã xảy ra và Việt Nam không nằm ngoài vòng xoáy, cũng hứng chịu những tác động xấu của cuộc suy thoái kinh tế ngay những tháng đầu, quí đầu của năm 2009. Sự tác động đa chiều của nhiều yếu tố như: lạm phát bùng trở lại, kinh tế suy thoái nhanh chóng, sự tuột dốc của thị trường xuất khẩu, thị trường chứng khoán… ngay lập tức đến với Việt Nam nhanh và mạnh hơn cả suy đoán. Việt Nam chúng ta phản ứng tức thời và nhanh chóng “giải cứu” sự suy thoái kinh tế bằng gói kích cầu trị giá hơn 14.000 tỷ đồng, kèm với đó là hàng loạt những phản ứng chính sách hợp lý, đặc biệt là Nghị quyết 30 của Chính phủ với quyết tâm hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp, hỗ trợ người dân thoát khỏi suy thoái. Năm 2010: Việt Nam trong năm 2009 đã liên tục tăng trưởng GDP dương. Kinh tế thế giới cũng đang phục hồi chung. Các chính sách kích thích kinh tế của Chính phủ năm 2009 vẫn tiếp tục được triển khai vào năm tới. Việt Nam cũng có nhiều kinh nghiệm khi đã vượt qua hai cơn bão lớn: lạm phát cao 2008 và suy giảm kinh tế 2009. Do đó, năm 2010 là thời điểm Việt Nam sẽ vận hành trơn tru hơn guồng máy phát triển kinh tế. Các nguồn vốn FDI và ODA tiếp tục đổ vào Việt Nam, bên cạnh những nguồn vốn trong nước. Lợi thế này sẽ góp phần tạo ra một sức mạnh tổng thể về vốn nội lực và ngoại lực, thúc đẩy kinh tế Việt Nam phát triển. Đồng thời, cộng với tinh thần lạc quan của người Việt thì đặt mục tiêu chỉ số tăng trưởng kinh tế 6,5% vào năm 2010 không phải là điều quá khó. Tuy nhiên, trong năm tới, hệ thống ngân hàng Việt Nam sẽ phải đối mặt với sự hội nhập ồ ạt từ những nhà băng nước ngoài, tạo ra một sự cạnh tranh khốc liệt hơn. 2. Tăng trưởng kinh tế Việt Nam qua các chỉ số kinh tế: 2.1 Tổng thu nhập quốc nội (GDP) Tốc độ tăng trưởng GDP bình quân 5 năm 2006 – 2010 dự kiến đạt khoảng 6,9%/ năm, không đạt mục tiêu kế hoạch đề ra là 7,5 – 8%. NNguồn: Tính toán từ số liệu Niên giám thống kê VN, WB và IMF Tính chung cả năm 2009, tăng trưởng GDP của Việt Nam đạt 5,32%. Mặc dù mức tăng trưởng này thấp hơn nhiều so với các năm trước, nhưng trong điều kiện khủng hoảng kinh tế thế giới như hiện nay thì đây vẫn được đánh giá là mức tăng trưởng tốt và cao nhất trong khu vực Đông Nam Á. 2.2 Thu nhập bình quân đầu người Tốc độ tăng kinh tế cao, trong khi tốc độ tăng dân số được kìm hãm, đã dẫn đến mức thu nhập GDP bình quân trên đầu người mỗi năm một tăng. Nếu năm 1990, GDP trên đầu người của VN chỉ khoảng trên 100 USD, thì đến năm 2007, GDP/người đã đạt 835 USD, tăng trên 8 lần. Năm 2008, GDP trên đầu người đạt khoảng 1.047 USD/người với mức thu nhập này, VN lần đầu tiên thoát ra khỏi nhóm nước nghèo (nhóm nước có thu nhập thấp nhất). Như vậy, năm 2008 đánh dấu mốc phát triển của nền kinh tế VN chuyển từ nhóm nước có thu nhập thấp nhất sang nhóm nước có thu nhập trung bình dưới (nhóm 2). 2.3 Mức tăng trưởng So với các nước trong khu vực, Việt Nam có mức tăng trưởng cao thứ ba, sau Trung Quốc và Ấn độ. Dưới đây là tốc độ tăng trưởng kinh tế VN so với tốc độ tăng trưởng kinh tế thế giới, kinh tế các nước và nhóm nước. Tốc độ tăng trưởng kinh tế VN so với tốc độ tăng trưởng kinh tế thế giới và nhóm nước theo khu vực ĐVT:% Nguồn: IMF (năm 2008, số ước tính của IMF) 2.4 Sự chuyển dịch trong cơ cấu ngành Do tốc độ tăng trưởng công nghiệp cao nên xu hướng kinh tế VN là đang dịch chuyển theo hướng tăng tỷ trọng khu vực công nghiệp (khu vực II), giảm tỷ trọng nông nghiệp (khu vực I), tỷ trọng khu vực dịch vụ (khu vực III) tương đối ổn định qua các năm gần đây. Kết quả này cũng cho thấy, nền kinh tế VN đang chuyển theo hướng công nghiệp hóa. Cơ cấu kinh tế VN theo khu vực ngành kinh tế Kinh tế tăng trưởng cao, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tiến bộ là thành tựu nổi bật nhất, cơ bản nhất của nền kinh tế Việt Nam năm 2007. Tổng sản phẩm trong nước ước tăng 8,44%, đạt kế hoạch đề ra (8,0 - 8,5%), cao hơn năm 2006 (8,17%) và là mức cao nhất trong vòng 11 năm gần đây. Với tốc độ này, Việt Nam đứng vị trí thứ 3 về tốc độ tăng GDP năm 2007 của các nước châu Á sau Trung Quốc (11,3%) và Ấn Độ (khoảng 9%) và cao nhất trong các nước ASEAN (6,1%). Tốc độ tăng trưởng GDP cả 3 khu vực kinh tế chủ yếu đều đạt mức khá: Khu vực nông - lâm nghiệp và thủy sản ước tăng 3,0%/ so với mức 3,32% cùng kỳ 2006, khu vực công nghiệp và xây dựng tăng 10,33% (riêng công nghiệp tăng 10,32%)/ so với mức 10,4% và 10,32% cùng kỳ và khu vực dịch vụ tăng 8,5%/ so với mức 8,29% của năm 2006. (tính theo giá so sánh năm 1994). Tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP) năm từ 1997 - 2007 (%) Năm 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 GDP 8,15 5,76 4,77 6,79 6,89 7,08 7,34 7,79 8,44 8,17 8,44 NLTS 4,33 3,53 5,53 4,63 2,89 4,17 3,62 4,36 4,02 3,3 3,0 CNXD 12,62 8,33 7,68 10,07 10,39 9,48 10,48 10,22 10,69 10,37 10,4 DV 7,14 5,08 2,25 5,32 6,10 6,54 6,45 7,26 8,48 8,29 8,5 (Nguồn: Niên giám Thống kê năm 2006) Nguồn: Tổng cục thống kê 2.5 Vị trí nền kinh tế VN trong nền kinh tế thế giới qua các chỉ số Mặc dù đạt được những thành tựu về phát triển kinh tế nêu trên, nhưng nền kinh tế VN còn nhiều hạn chế, qui mô nền kinh tế nhỏ, dấu hiệu của phát triển thiếu bền vững và hiệu quả chưa cao. Mặc dù, năm 2008 là năm đánh dấu VN thoát ra khỏi nhóm nước nghèo nhưng theo xếp hạng của Ngân hàng thế giới tháng 10/2008 thì VN đứng hạng 170 về thu nhập bình quân đầu người tính theo tỷ giá VNĐ/USD, và đứng thứ 156 về thu nhập bình quân tính đầu người theo phương pháp sức mua tương đương (PPP) trong tổng số 207 nước, vùng lãnh thổ. Quy mô GDP, qui mô xuất khẩu chiếm tỷ trọng tương ứng là 0,34% và 0,3% so với tổng giá trị nền kinh tế và xuất khẩu của toàn thế giới. Các chỉ số xếp hạng về môi trường kinh doanh, năng lực cạnh tranh, tham nhũng và chỉ số phát triển giáo dục của VN đều có vị trí xếp hạng thấp trong các nền kinh tế thế giới. Nguồn :WB, IMF và UNESCO 2.7 Chỉ số ICOR của VN so với các nước trong khu vực: Nguồn: Số liệu thống kê của IMF và World Bank Kinh tế phát triển có biểu hiện thiếu bền vững đó là hiệu quả và chất lượng tăng trưởng thấp. Điều này thể hiện VN chưa có những sản phẩm xuất khẩu có giá trị gia tăng cao, năng suất lao động của VN thấp, lợi thế xuất khẩu chỉ phụ thuộc vào tài nguyên và lao động rẻ. Tỷ lệ đầu tư trên GDP của Việt Nam luôn ở mức cao so với các nước trong khu vực. Tính trung bình từ năm 2007 đến 2008 tỷ lệ đầu tư/GDP của Việt Nam là 39.7%. Năm 2008, tỷ lệ đầu tư/GDP lên đến 43.1%, còn theo ước tính sơ bộ đến hết tháng 8 năm 2009 tỷ lệ này là 43,9%. Dù đầu tư cao như vậy nhưng tốc độ tăng trưởng chỉ từ 6 - 8.5%, và dự kiến, năm 2009, mức tăng trưởng cao của Việt Nam cũng chỉ dừng ở 5,2%, do đó, hệ số ICOR luôn ở mức cao. ICOR càng cao đồng nghĩa với hiệu quả đầu tư trong nền kinh tế càng thấp. Chất lượng tăng trưởng thấp kéo dài là tiền đề gây nên lạm phát, khủng hoảng và suy thoái kinh tế. Ngay từ năm 2007, khi hệ số ICOR của Việt Nam dừng ở mức 5-6, đã có những cảnh báo về sự lãng phí trong đầu tư và hiệu quả thấp trong sử dụng nguồn lực của Việt Nam. Ông Trần Đức Nguyên, nguyên thành viên Ban Nghiên cứu của Thủ tướng, đã phân tích trên Tuần Việt Nam: chỗ yếu của nền kinh tế nước ta là tăng trưởng kém chất lượng. Hệ số ICOR của nước ta trong các năm 2001-2007 là 5,2 nghĩa là cần 5,2 đồng vốn đầu tư để tăng được một đồng GDP, cao gấp rưỡi đến gấp hai nhiều nước xung quanh trong thời kỳ đầu công nghiệp hoá. Các nước làm giỏi, ICOR của họ thời kỳ đầu CNH là trên dưới 3. Tăng trưởng GDP và ICOR một số quốc gia Đông Á Dù các chuyên gia quan ngại và lên tiếng cảnh báo từ lâu nhưng, đến 2008, chỉ số ICOR Việt Nam lại vượt ngưỡng, lên mức 6,66. Và năm 2009, một lần nữa, chỉ số ICOR ở mốc mới. Theo tính toán của Ủy ban Tài chính và Ngân sách của Quốc hội, hệ số ICOR năm 2009 của Việt Nam đã lên tới 8, mức cao nhất từ trước tới nay. Cho rằng chỉ số ICOR tuyệt đối chỉ mang tính tham khảo, vì có thể có sự khác nhau trong cách tính, tuy nhiên, ông Trần Sĩ Chương, chuyên gia kinh tế độc lập, quan ngại, chỉ so với năm 2008, hệ số ICOR năm 2009 đã tăng 17,5%. “Những nỗ lực của chúng ta trong việc nâng sức cạnh tranh của nền kinh tế đã không mang lại hiệu quả như mong muốn, thậm chí còn khiến tình hình kém hơn". Điều này đồng nghĩa với việc trong cuộc "so găng" với các đối thủ trong khu vực, với thể trạng kinh tế yếu như hiện nay, nếu các nước chỉ cần một lần có thể nhấc được mục tiêu, thì Việt Nam phải tốn sức gấp đôi, thậm chí gấp ba. Nguồn: TCTK Đặt trong tương quan với việc Việt Nam tụt hạng về năng lực cạnh tranh theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, cũng như của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, việc hệ số ICOR tăng thể hiện rõ xu hướng đi xuống của nền kinh tế. 3. Nhận xét chung: Theo các chuyên gia kinh tế, trong tổng tốc độ tăng trưởng kinh tế, yếu tố tăng số lượng vốn đã đóng góp tới 57,5%, yếu tố tăng số lượng lao động đóng góp khoảng 20%; cộng hai yếu tố trên đóng góp tới 77,5%; yếu tố còn lại chỉ đóng góp khoảng 22,5%. Như vậy, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam chủ yếu vẫn là về số lượng, theo chiều rộng, chất lượng tăng trưởng vẫn thấp. Kinh nghiệm lịch sử của nhiều nước trên thế giới đã cho thấy, để đạt được mục tiêu trong dài hạn, cần có sự tăng trưởng bền vững, mà muốn tăng trưởng bền vững thì tăng trưởng phải có chất lượng. Với tăng trưởng GDP năm 2009 vào khoảng 5,32% và năm 2010 dự kiến ở mức 6,5%, tốc độ tăng trưởng GDP bình quân trong kế hoạch 5 năm 2006 - 2010 sẽ chỉ dừng lại ở mức 6,9%/năm (kế hoạch đề ra là 7,5 - 8%/năm). Ông Lê Đình Ân, Giám đốc Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế - xã hội quốc gia nhận định, con số trên là không đạt được mục tiêu kế hoạch 2006 - 2010, nhưng đó vẫn không phải là điều đáng lo ngại nhất, mà vấn đề là chất lượng tăng trưởng. Tăng trưởng của Việt Nam không chỉ chủ yếu theo chiều rộng mà cơ cấu kinh tế còn lạc hậu, chuyển dịch cơ cấu kinh tế chậm, năng lực cạnh tranh quốc gia chưa cao.  ”Hiện nay, trung bình tỷ trọng đóng góp của nhân tố vốn và lao động trong GDP ở Việt Nam cao gấp 3 lần tỷ trọng đóng góp của nhân tố năng suất tổng hợp. Điều này phản ánh tính chất tăng trưởng của nền kinh tế còn chủ yếu nặng về chiều rộng và nhẹ về chiều sâu”, ông Ân nhận xét. TS. Nguyễn Đình Cung, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cũng cho rằng, đã đến lúc “chúng ta phải tính đến tăng trưởng bằng chất lượng, nâng cao hiệu quả của sản xuất kinh doanh thì tăng trưởng mới ổn định được”. “Tôi cho rằng, năm nay nhất quyết chúng ta phải bắt tay ngay vào việc “đi hai chân”, tức là phải làm sao để giữ được sự cân bằng trong tăng trưởng, cả chiều rộng lẫn chiều sâu”, ông Cung nói. Cụ thể, theo TS Nguyễn Đình Cung, điều đáng quan tâm trong năm nay là làm sao chúng ta phải đảm bảo việc giảm dần được cán cân thanh toán, rồi sau đó mới tính đến giảm thâm hụt ngân sách. Ổn định được kinh tế vĩ mô song không phải theo nghĩa là ổn định theo từng tháng, từng quý mà là ổn định trong dài hạn. Chính điều này củng cố niềm tin của người dân và doanh nghiệp, từ đó cũng cố giá trị đồng tiền, tránh được một số rủi ro cho nền kinh tế. 4. Định hướng- Giải pháp: Ngày 6/4/2010, Chính phủ ban hành Nghị quyết 18/NQ-CP về 6 giải pháp bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô. Sáu giải pháp lớn bao gồm: Tập trung kiềm chế lạm phát; thúc đẩy xuất khẩu, hạn chế nhập siêu, cải thiện cán cân thanh toán; bảo đảm nguồn lực thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội; bảo đảm ổn định, an toàn của hệ thống tài chính - ngân hàng; tiếp tục thúc đẩy phát triển sản xuất, kinh doanh và đẩy mạnh công tác tư tưởng, thông tin, tuyên truyền, tạo đồng thuận cao trong xã hội. Tập trung kiềm chế lạm phát: Đây là giải pháp đầu tiên được đưa ra trong Nghị quyết. Theo đó, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam tiếp tục điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, thận trọng; bảo đảm tốc độ tăng trưởng tín dụng khoảng 25% và tổng phương tiện thanh toán khoảng 20%. Đồng thời, chỉ đạo, hướng dẫn các ngân hàng thương mại thực hiện cho vay theo cơ chế lãi suất thoả thuận đối với dự án sản xuất, kinh doanh có hiệu quả theo Nghị quyết của Quốc hội. Bộ Công Thương tiến hành rà soát, đánh giá tình hình cung - cầu các mặt hàng phục vụ sản xuất và đời sống, trước hết là các mặt hàng thiết yếu như gạo, đường, sữa, thuốc chữa bệnh, thức ăn chăn nuôi, phân bón, xăng dầu, xi măng, thép… Theo dõi sát diễn biến thị trường trong và ngoài nước để kịp thời áp dụng các giải pháp điều tiết, bình ổn thị trường, nhất là đối với những mặt hàng thiết yếu, không để xảy ra thiếu hàng, sốt giá. Bộ Tài chính cùng với Bộ Công Thương, các Bộ, cơ quan liên quan duy trì ổn định giá điện bán cho các hộ sản xuất, tiêu dùng và giá than bán cho sản xuất điện đến hết năm 2010; đồng thời, rà soát cơ chế kiểm soát giá xăng dầu để bảo đảm hoạt động kinh doanh xăng dầu hoạt động theo nguyên tắc thị trường, rà soát lại chi phí kinh doanh, sử dụng linh hoạt, hiệu quả các công cụ thuế, phí và Quỹ bình ổn giá xăng dầu không để giá xăng tăng liên tục trong thời gian ngắn, gây tác động bất lợi đến sản xuất và tâm lý người tiêu dùng. Thúc đẩy xuất khẩu, hạn chế nhập siêu: Để bảo đảm tốc độ tăng kim ngạch xuất khẩu đạt trên 6% và tỷ lệ nhập siêu khoảng 20% trong năm 2010, Chính phủ chỉ đạo Bộ Công Thương tổ chức triển khai các biện pháp đẩy mạnh xuất khẩu, kiểm soát nhập siêu theo đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Tăng cường công tác xúc tiến thương mại để mở rộng thị trường, thị phần xuất khẩu cho các doanh nghiệp, đồng thời có các cơ chế, chính sách phù hợp để khuyến khích các doanh nghiệp tăng lượng hàng hoá xuất khẩu. Trong quý II/2010, Bộ Công Thương sẽ xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ về cơ chế, chính sách khuyến khích thu hút các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước đầu tư phát triển công nghiệp hỗ trợ, công nghiệp hàng tiêu dùng để tạo ra được nhiều hàng hóa đạt chất lượng thay thế hàng nhập khẩu, góp phần giảm nhập siêu cả trước mắt và lâu dài. Cũng nhằm thúc đẩy xuất khẩu, hạn chế nhập siêu, Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính tiếp tục đẩy mạnh đơn giản hoá thủ tục hành chính trong lĩnh vực hải quan để rút ngắn thời gian thông quan và tiết giảm chi phí đối với hàng hoá xuất khẩu. Tập trung vốn cho các dự án quan trọng, cấp bách: Về thu ngân sách nhà nước năm 2010, sẽ phấn đấu tăng vượt trên 5% so với dự toán đã được Quốc hội quyết định, Chính phủ giao. Đẩy mạnh giải ngân và sử dụng có hiệu quả các khoản vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA). Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì rà soát lại các dự án đầu tư sử dụng vốn ngân sách nhà nước, vốn có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước, trái phiếu Chính phủ để điều chuyển vốn đối với ngân sách trung ương và hướng dẫn điều chuyển vốn đối với ngân sách địa phương theo hướng tập trung vốn cho các dự án quan trọng, cấp bách phải hoàn thành trong năm 2010. Không bố trí vốn cho các dự án đầu tư cho đến thời điểm này chưa được bố trí vốn, trừ vốn đối ứng các dự án vay nước ngoài. Các địa phương thúc đẩy phát triển sản xuất, xuất khẩu hàng nông sản: Đồng thời, sẽ xây dựng cơ chế chính sách đủ sức hấp dẫn để kêu gọi các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tham gia đầu tư theo chủ trương đẩy mạnh xã hội hóa trong đầu tư phát triển; xây dựng và công bố danh mục dự án, công trình đầu tư cụ thể để huy động các nguồn lực trong xã hội phục vụ mục tiêu đầu tư phát triển. Giảm lãi suất cho vay đến mức thị trường chấp nhận được: Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương thúc đẩy phát triển sản xuất, xuất khẩu hàng nông sản, chú ý những mặt hàng Việt Nam có thế mạnh như gạo, cà phê, thủy sản,…; đồng thời xây dựng cơ chế tiêu thụ sản phẩm để bảo đảm được lợi ích người sản xuất khi giá thế giới xuống thấp và xuất khẩu đạt mức giá tốt nhất. Các doanh nghiệp xuất khẩu cần liên kết, hợp tác để giữ thị trường và bảo đảm giá hàng xuất khẩu ở mức hợp lý. Nhằm tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân, nhất là khu vực nông nghiệp nông thôn, doanh nghiệp xuất khẩu, doanh nghiệp nhỏ và vừa, vay được vốn để phát triển sản xuất, kinh doanh, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chỉ đạo các tổ chức tín dụng, nhất là các ngân hàng thương mại nhà nước, tiết kiệm chi phí hoạt động, giảm lãi suất cho vay đến mức thị trường chấp nhận được. Chất lượng tăng trưởng thấp với chỉ số ICOR (hệ số sinh lời từ đồng vốn đầu tư) năm sau luôn cao hơn năm trước là nỗi lo của nhiều vị đại biểu Quốc hội, khi thảo luận tổ về tình hình kinh tế xã hội, sáng 22/10. Lo hiệu quả đầu tư: “Cơ bản tán thành” với nhiều nội dung tại báo cáo của Chính phủ về tình hình kinh tế, xã hội, song các vị đại biểu Quốc hội cũng “phê” Chính phủ chưa làm rõ được nhiều vấn đề. Đại biểu Lê Ngọc Hân (Thanh Hóa) đề nghị Chính phủ làm rõ hơn những “tiềm ẩn bất ổn” được nêu tại báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế. Đó là nợ Chính phủ tăng cao gần đến ngưỡng mất an toàn, là chỉ số ICOR tăng lên trên 8 so với mức 6,6% của năm 2008. Như vậy thì hiệu quả đầu tư thế nào, công tác chỉ đạo ra sao, đại biểu Hân đặt câu hỏi. Đại biểu Nguyễn Văn Sỹ (Quảng Nam) nói: “Chỉ có Việt Nam có chỉ số ICOR cao như vậy, bỏ 8 đồng lấy 1 đồng tăng trưởng thì chắc không có nước nào ngoài nước ta”. Theo đại biểu Nguyễn Văn Thuận (Quảng Nam), đánh giá thực chất tăng trưởng của nền kinh tế là tăng trưởng vốn. Nếu không khắc phục được thì tăng trưởng cao nhưng đời sống nhân dân không tăng tương xứng. “Tôi không quan tâm nhiều đến tốc độ tăng trưởng mà chủ yếu là quan tâm đến ICOR và chỉ số giá tiêu dùng, nhưng Chính phủ mới chỉ nêu con số mà không phân tích được, phải chăng vì đồng tiền mất giá, mất giá thì nguyên nhân vì đâu?”, ông Thuận nhấn mạnh. Vị đại biểu này cũng cho rằng nhận định tốc độ tăng trưởng GDP từ 6,5 - 7% như Ủy ban Kinh tế là “quá hăng hái”, nên để 6,5% như Chính phủ đề nghị là vừa. Đại biểu tỉnh Thái Nguyên, ông Đỗ Mạnh Hùng, cho rằng nếu đi vào xem xét thực chất thì ICOR có thể còn hơn 8. "Hai khu vực là đầu tư tư nhân và nước ngoài thì ICOR không thể cao được, tôi tin chắc là khu vực nhà nước là ICOR lớn hơn cả", đại biểu Hùng phân tích. KẾT LUẬN Trong giai đoạn 2001 – 2010, tuy nền kinh tế Việt Nam gặp nhiều điều kiện khó khăn trong nước và quốc tế nhưng vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng hàng năm. Tăng trưởng kinh tế Việt Nam mặc dù cao so với nhiều quốc gia trên thế giới và trong khu vực tuy nhiên tăng trưởng vẫn còn chủ yếu theo số lượng, phát triển theo chiều rộng, chất lượng tăng trưởng vẫn còn rất thấp, hiệu quả sử dụng vốn đầu tư chưa cao. Vì vậy, trong giai đoạn tới Chính phủ cần có những chính sách mới, những giải pháp tốt hơn nhằm nâng cao chất lượng tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam “nếu không, càng tăng trưởng, có thể chúng ta càng nghèo đi” (trích dẫn của ông Trần Xuân Giá, Cựu bộ trưởng Kế hoạch đầu tư). TÀI LIỆU THAM KHẢO Giáo trình và các sách tham khảo: Đinh Phi Hổ (2000), Kinh Tế Phát Triển, NXB Thống Kê. “KINH TẾ VIỆT NAM QUA CÁC CHỈ SỐ PHÁT TRIỂN VÀ NHỮNG TÁC ĐỘNG CỦA QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP” của GS.TS Nguyễn Thị Cảnh đăng trên TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KINH TẾ SỐ 219 THÁNG 1 NĂM 2009 Các trang web: http: www.tailieu.vn http: www.google.com http: www.ebook.com