Tiểu luận Quản lý chất thải rắn và nước thải hướng tới phát triển đô thị bền vững

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH TIỂU LUẬN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐÔ THỊ Đề tài: QUẢN LÝ CHẤT THẢI RẮN VÀ NƯỚC THẢI HƯỚNG TỚI PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ BỀN VỮNG Tháng 9 năm 2010 THÁNG 9 N ĂM 2010 THÁNG 5 N ĂM 2010 TP Hồ Chí Minh, tháng 02 năm 2010 NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN MỤC LỤC Phần mở đầu 4 Phần nội dung 6 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT THẢI RẮN VÀ NƯỚC THẢI 1 Khái niệm cơ bản 6 1. 1 Khái niệm môi trường, môi trường đô thị 6 1.1.1 Khái niệm môi trường 6 1.1.2 Khái niệm về môi trường đô thị, phát triển bền vững 6 1.1.3 Khái niệm về chất thải rắn 7 1.1.4 Khái niệm về nước thải 8 1.2 Những quy định về bảo vệ môi trường Việt Nam và quản lý chất thải rắn và nước thải 1.2.1 Hệ thống văn bản pháp luật quy định 12 1.2.2. Nội dung quản lý nhà nước về chất thải rắn, nước thải 13 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHẤT THẢI RẮN, NƯỚC THẢI Ở NƯỚC TA 2.1 Quản lý chất thải rắn 14 2.2 Quản lý nước thải 18 2.3 Về môi trường đô thị 20 2.4 Nhận xét 22 CHƯƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CHẤT THẢI RẮN VÀ NƯỚC THẢI Ở NƯỚC TA HIỆN NAY 3.1 Các giải pháp quản lý chất thải rắn 23 3.2 Các giải pháp về quản lý nước thải 25 Kết luận ………………………………………………………………………..29 Danh mục tài liệu tham khảo …………………………………..……………30 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiện nay, vấn đề về môi trường và mối quan hệ giữa bảo vệ môi trường và sự phát triển bền vững hiện nay không chỉ là vấn đề riêng của mỗi quốc gia mà đã trở thành vấn đề được toàn cầu quan tâm đặc biệt. Các hội nghị quốc tế về môi trường luôn thu hút sự chú ý theo dõi bởi vì nó không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế của mỗi quốc gia mà nó còn ảnh hưởng tới sự tồn tại của con người chúng ta hiện nay và các thế hệ tương lai do vậy cần phải giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường. Cũng như các quốc gia khác, định hướng phát triển đô thị bền vững ở Việt Nam đã trở thành điều không phải bàn cãi. Tuy nhiên, những yếu kém trong quản lý hệ thống thoát nước, xử lý nước thải, chất thải rắn tại các đô thị ở Việt Nam vào thời điểm hiện tại là những thách thức dễ thấy và không dễ vượt qua. Việc phát triển các hệ thống thoát nước, xử lý nước thải cũng như quản lý chất thải rắn tại các đô thị và khu công nghiệp ở Việt Nam trong những năm qua còn nhiều bất cập. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, song nguyên nhân chính là việc huy động các nguồn lực trong xã hội cùng tham gia cũng như việc huy động nguồn vốn và tổ chức quản lý còn yếu kém. Gắn với thực trạng hiện nay, việc nghiên cứu về Quản lý chất thải rắn và nước thải hướng tới phát triển đô thị bền vững là thật sự cần thiết và hữu ích. Với khả năng nhận thức hiện tại, thời gian và nguồn tài liệu nghiên cứu có hạn nên sẽ còn nhiều thiếu sót, kính mong thầy có ý kiến nhận xét để người viết có thêm nhiều kinh nghiệm để việc viết tiểu luận ngày càng được tốt hơn. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1 Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, tiểu luận nhằm mục đích đề xuất một số giải pháp quản lý chất thải rắn và nước thải hướng tới phát triển đô thị bền vững ở nước ta hiện nay. 2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu: 3 nhiệm vụ - Tổng quan lý luận về quản lý chất thải rắn và nước thải hướng tới phát triển đô thị bền vững. - Phân tích thực trạng quản lý chất thải rắn và nước thải ở nước ta hiện nay. - Đề xuất giải pháp quản lý chất thải rắn và nước thải hướng tới phát triển đô thị bền vững.. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Tiểu luận nghiên cứu về quản lý chất thải rắn và nước thải hướng tới phát triển đô thị ở nước ta hiện nay. 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 4.1 Phương pháp luận: Tiểu luận được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp về phép duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của Chủ nghĩa mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng Sản Việt Nam về vấn đề quản lý chất thải rắn và nước thải hướng tới phát triển đô thị bền vững. 4.2 Phương pháp nghiên cứu: Tiểu luận sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: Phương pháp thống kê; phương pháp tổng hợp; phương pháp phân tích; phương pháp tổng kết thực tiễn; phương pháp đánh giá… PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT THẢI RẮN VÀ NƯỚC THẢI 1.1 Khái niệm cơ bản 1. 1 Khái niệm môi trường, môi trường đô thị 1.1.1 Khái niệm môi trường Sau Hội nghị Stockholm năm 1972 đến nay, định nghĩa được dùng khá phổ biến là: “Môi trường là khung cảnh tự nhiên, là ngôi nhà chung của giới sinh vật, là nơi con người sinh sống, lao động, nghỉ ngơi và giải trí, là nơi hình thành và tích lũy nguồn tài nguyên thiên nhiên”. Luật Bảo vệ môi trường Việt Nam 2005: Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo bao quanh con người, có ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và sinh vật. Thành phần môi trường là yếu tố vật chất tạo thành môi trường như đất, nước, không khí, âm thanh, ánh sáng, sinh vật, hệ sinh thái và các hình thái vật chất khác. Ô nhiễm môi trường là sự biến đổi của các thành phần môi trường không phù hợp với tiêu chuẩn môi trường, gây ảnh hưởng xấu đến con người, sinh vật. 1.1.2 Khái niệm về môi trường đô thị, phát triển bền vững Môi trường đô thị bao gồm các yếu tố tự nhiên và nhân tạo, yếu tố vật chất và phi vật chất có quan hệ mật thiết với nhau, ảnh hưởng tới đời sống, sự tồn tại, phát triển của thiên nhiên và con người trong đô thị và các điểm dân cư. Môi trường đô thị có ảnh hưởng lớn và có mối quan hệ chặt chẽ đối với việc bảo vệ cảnh quan đô thị và sức khỏe của nhân dân. Ngoài ra còn ảnh hưởng lớn đến sản xuất, kinh doanh, dịch vụ… nhất là sản xuất nông nghiệp Bảo vệ môi trường đô thị là thông qua công tác đồng bộ trên các mặt luật pháp, hành chính, kinh tế xã hội, khoa học kỹ thuật nhằm tạo điều kiện tổ chức tốt môi trường ở và môi trường lao động; giảm thiểu các tác động xấu ảnh hưởng đến các yếu tố tự nhiên và xã hội đô thị. Việc bảo vệ môi trường đô thị là nhiệm vụ của Nhà nước và chính quyền đô thị và của cộng đồng dân cư. Phát triển bền vững là phát triển đáp ứng được nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu đó của các thế hệ tương lai trên cơ sở kết hợp chặt chẽ, hài hoà giữa tăng trưởng kinh tế, bảo đảm tiến bộ xã hội và bảo vệ môi trường. 1.1.3 Khái niệm về chất thải rắn Theo Luật Bảo vệ Môi trường năm 2005, chất thải được hiểu là vật chất ở thể rắn, lỏng, khí được thải ra từ sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, sinh hoạt hoặc hoạt động khác. Đó như là một loại vật chất mà người ta thải đi như một thứ vô giá trị. Nghị định số 59/2007/NĐ-CP ngày 29/4/2007của Chính phủ về quản lý chất thải rắn, định nghĩa như sau: “Chất thải rắn là chất thải ở thể rắn, được thải ra từ quá trình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, sinh hoạt hoặc các hoạt động khác”. Có nhiều cách khác nhau để phân loại chất thải rắn, tùy theo tính chất và căn cứ để phân chia. Sau đây là một số cách phân loại phổ biến: - Theo tính chất thì chất thải rắn được phân thành: chất thải rắn thông thường và chất thải rắn nguy hại. + Chất thải rắn thông thường: không chứa chất hoặc các hợp chất có đặc tính nguy hại trực tiếp hoặc tương tác thành phần. + Chất thải rắn nguy hại có những đặc tính riêng, chủ yếu phát sinh từ các hoạt động y tế, công nghiệp, nông nghiệp… - Theo thành phần hóa học và vật lý, được phân biệt theo các thành phần hữu cơ, vô cơ, cháy được, không cháy được, kim loại, phi kim loại, da, giẻ vụn, cao su, chất dẻo… - Theo bản chất nguồn tạo thành, chất thải rắn chủ yếu được phân thành chất thải rắn sinh hoạt, chất thải rắn công nghiệp và chất thải rắn y tế. - Về thành phần lý học, chất thải rắn bao gồm: + Trọng lượng riêng hay trọng lượng thể tích của chất thải rắn (BD) được xác định theo công thức: ( Trọng lượng thùng chứa + Chất thải ) – ( Trọng lượng thùng chứa ) BD = Dung tích thùng chứa + Độ ẩm chất thải rắn: là lượng nước chứa trong một đơn vị trọng lượng chất thải ở trạng thái nguyên thủy. - Về thành phần hóa học: Khi lấy mẫu một chất thải rắn nung ở 950 độ C, thành phần hóa học của nó bao gồm: chất hữu cơ, chất tro, hàm lượng chất vô cơ cố định, nhiệt trị. Trong đó chất tro và hàm lượng chất vô cơ cố định là những chất khó phân hủy chiếm tỷ lệ rất lớn, khoảng 25%. Với tính chất khó tiêu hủy như vậy, nếu không được quản lý chặt chẽ, chất thải rắn sẽ gây ra những nguy hại nghiêm trọng đến môi trường đô thị và sức khỏe con người: - Đối với môi trường đô thị, chất thải rắn sẽ kéo theo sự ô nhiễm về đất, nước và không khí. Điều này dẫn đến sự thay đổi về mặt sinh học, dần dẫn đến sự mất cân bằng hệ sinh thái. - Đối với sức khỏe con người, có thể thấy rõ sự tác động vào nguồn thức ăn, không khí và đặc biệt thấy rõ là sự ô nhiễm hình thành từ các bãi rác. Các bãi chôn lấp không hợp vệ sinh là nơi phát sinh các nguồn bệnh nguy hiểm. 1.1.4 Khái niệm về nước thải Hiến chương Châu Âu đã định nghĩa nước ô nhiễm như sau: “Ô nhiễm nước là sự biến đổi nói chung do con người đối với chất lượng nước, làm nhiễm bẩn nước và gây nguy hiểm cho con người, cho công nghiệp, nông nghiệp, nuôi cá, nghỉ ngơi, giải trí, cho động vật nuôi và các loài hoang dã”. Theo Tiêu chuẩn Việt Nam 5980-1995 và ISO 6107/1-1980: Nước thải là nước đã được thải ra sau khi đã sử dụng hoặc được tạo ra trong một quá trình công nghệ và không còn giá trị trực tiếp đối với quá trình đó. Người ta còn định nghĩa nước thải là chất lỏng được thải ra sau quá trình sử dụng của con người và đã bị thay đổi tính chất ban đầu của chúng. Thông thường nước thải được phân loại theo nguồn gốc phát sinh ra chúng. Đó cũng là cơ sở trong việc lựa chọn các biện pháp giải quyết hoặc công nghệ xử lý. * Nước thải sinh hoạt: là nước thải từ các khu dân cư, khu vực hoạt động thương mại, khu vực công sở, trường học và các cơ sở tương tự khác. * Nước thải công nghiệp (hay còn gọi là nước thải sản xuất): là nước thải từ các nhà máy đang hoạt động hoặc trong đó nước thải công nghiệp là chủ yếu. * Nước thấm qua: là lượng nước thấm vào hệ thống ống bằng nhiều cách khác nhau, qua các khớp nối, các ống có khuyết tật hoặc thành hố ga hay hố xí. * Nước thải tự nhiên: nước mưa được xem như nước thải tự nhiên ở những thành phố hiện đại, chúng được thu gom theo hệ thống riêng. * Nước thải đô thị: nước thải đô thị là một thuật ngữ chung chỉ chất lỏng trong hệ thống cống thoát của một thành phố, thị xã; đó là hỗn hợp của các loại nước thải trên. Bằng trực giác, con người có thể nhận thấy được các chất hoà tan trong nước thải có hàm lượng tương đối cao. Nước thải có những biểu hiện đặc trưng sau: * Độ đục: Nước thải không trong suốt. Các chất rắn không tan tạo ra các huyền phù lơ lửng. Các chất lỏng không tan tạo dạng nhũ tương lơ lửng hoặc tạo váng trên mặt nước. Sự xuất hiện của các chất keo làm cho nước có độ nhớt. * Màu sắc: Nước tinh khiết không màu. Sự xuất hiện màu trong nước thải rất dễ nhận biết. Màu xuất phát từ các cơ sở công nghiệp nói chung và các sơ sở tẩy nhuộm nói riêng. Màu của các chất hoá học còn lại sau khi sử dụng đã tan theo nguồn nước thải. Màu được sinh ra do sự phân giải của các chất lúc đầu không màu. Màu xanh là sự phát triển của tảo lam trong nước. Màu vàng biểu hiện của sự phân giải và chuyển đổi cấu trúc sang các hợp chất trung gian của các hợp chất hữu cơ. Màu đen biểu hiện của sự phân giải gần đến mức cuối cùng của các chất hữu cơ. * Mùi: Nước không có mùi. Mùi của nước thải chủ yếu là do sự phân huỷ các hợp chất hữu cơ trong thành phần có nguyên tố N, P và S. Xác của các vi sinh vật, thực vật có Prôtêin là hợp chất hữu cơ điển hình tạo bởi các nguyên tố N, P, S nên khi thối rữa đã bốc mùi rất mạnh. Các mùi: khai là Amôniac (NH3), tanh là các Amin (R3N, R2NH-), Phophin (PH3). Các mùi thối là khí Hiđrô sunphua (H2S). Đặc biệt, chất chỉ cần một lượng rất ít có mùi rất thối, bám dính rất dai là các hợp chất Indol và Scatol được sinh ra từ sự phân huỷ Tryptophan, một trong 20 Aminoaxit tạo nên Prôtêin của vi sinh vật, thực vật và động vật. * Vị: Nước tinh khiết không có vị và trung tính với độ pH=7. Nước có vị chua là do tăng nồng độ Axít của nước (pH7). Các cơ sở công nghiệp dùng Bazơ thì lại đẩy độ pH trong nước lên cao. Lượng Amôniac sinh ra do quá trình phân giải Prôtêin cũng làm cho pH tăng lên. Vị mặn chát là do một số muối vô cơ hoà tan, điển hình là muối ăn (NaCl) có vị mặn. * Nhiệt độ: Nhiệt độ của nước sẽ thay đổi theo từng mùa trong năm. Nước bề mặt ở Việt Nam dao động từ 14,3-33,50C. Nguồn gốc gây ô nhiễm nhiệt độ chính là nhiệt của các nguồn nước thải từ bộ phận làm lạnh của các nhà máy, khi nhiệt độ tăng lên còn làm giảm hàm lượng Ôxy hoà tan trong nước. * Độ dẫn điện: Các muối tan trong nước phân li thành các ion làm cho nước có khả năng dẫn điện. Độ dẫn điện phụ thuộc vào nồng độ và độ linh động của các ion. Do vậy, độ dẫn điện cũng là một yếu tố đánh giá mức độ ô nhiễm nước. * DO (lượng Ôxy hoà tan): DO là lượng Ôxy hoà tan trong nước cần thiết cho sự hô hấp của các sinh vật sống dưới nước (cá, lưỡng thể, thuỷ sinh, côn trùng…). DO thường được tạo ra do sự hoà tan từ khí quyển hoặc do quang hợp của tảo. Nồng độ Ôxy tự do trong nước nằm khoảng 8-10 mg/l và dao động mạnh phụ thuộc nhiều vào nhiệt độ, sự phân huỷ hoá chất, sự quang hợp của tảo… Khi nồng độ DO thấp, các loài sinh vật trong nước giảm hoạt động hoặc chết. Do vậy, DO là một chỉ số quan trọng để đánh giá sự ô nhiễm nước của các thuỷ vực. * Chỉ tiêu vi sinh vật: Nước thải chứa một lượng lớn các vi khuẩn, vi rút, nấm, rêu tảo, giun sán... Để đánh giá mức độ nhiễm bẩn bởi vi khuẩn, người ta đánh giá qua một loại vi khuẩn đường ruột hình đũa điển hình có tên là Côli (NH4Cl). Côli được coi như một loại vi khuẩn vô hại sống trong ruột người, động vật. Côli phát triển nhanh ở môi trường Glucoza 0,5% và Clorua amoni 0,1%; Glucoza dùng làm nguồn năng lượng và cung cấp nguồn Cacbon, Clorua amoni dùng làm nguồn Nitơ. Loại có hại là vi rút. Mọi loại vi rút đều sống ký sinh nội tế bào. Bình thường khi bị dung giải, mỗi con Côli giải phóng 150 con vi rút. Trong 1 ml nước thải chứa tới 1.000.000 con vi trùng Côli. Ngoài vi khuẩn ra, trong nước thải còn có các loại nấm meo, nấm mốc, rong tảo và một số loại thuỷ sinh khác... Chúng làm cho nước thải nhiễm bẩn sinh vật. 1.2 Những quy định về bảo vệ môi trường Việt Nam và quản lý chất thải rắn và nước thải 1.2.1 Hệ thống văn bản pháp luật quy định - Lụât Bảo vệ Môi trường ngày 29/11/2005; - Nghị định số 80/2006/NĐ-CP ngày 09/8/2006 của Chính phủ về việc quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Bảo vệ môi trường 2005; - Nghị định số 81/2006/NĐ-CP ngày 09/8/2006 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường; - Nghị định số 59/2007/NĐ-CP ngày 29/4/2007của Chính phủ về quản lý chất thải rắn; - Nghị định số 174/2007/NĐ-CP ngày 29/11/2007 của Chính phủ về phí bảo vệ môi trường đối với chất thải rắn; - Quyết định số 60/2002/QĐ-BKHCNMT ngày 07/8/2002 của Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường về việc ban hành hướng dẫn kĩ thuật chôn lấp chất thải nguy hại; - Luật Hoá chất ngày 21/11/2007; - Chỉ thị số 23/2005/CT-TTg ngày 21/6/2005 của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh công tác quản lý chất thải rắn tại đô thị; - Thông tư số 121/2008/TT-BTC ngày 12/12/2008 của Bộ Tài chính hướng dẫn cơ chế ưu đãi và hỗ trợ tài chính đối với hoạt động đầu tư quản lý chất thải rắn. - Luật Tài nguyên nước ngày 20/5/1998; - Nghị định số 149/2004/NĐ-CP ngày 27/7/2004 của Chính phủ quy định việc cấp phép thăm dò, khai thác, sử dụng tài nguyên nước, xả nước thải vào nguồn nước; - Thông tư số 02/2005/TT-BTNMT ngày 24/6/2005 của Bộ Tài nguyên và Môi trường hướng dẫn thực hiện Nghị định số 149/2004/NĐ-CP ngày 27/7/2004 của Chính phủ quy định việc cấp phép thăm dò, khai thác, sử dụng tài nguyên nước, xả nước thải; 1.2.2. Nội dung quản lý nhà nước về chất thải rắn, nước thải Quản lý chất thải là hoạt động phân loại, thu gom, vận chuyển, giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế, xử lý, tiêu hủy, thải loại chất thải. Trong đó, nội dung quản lý nhà nước về chất thải rắnm nước thải bao gồm: - Ban hành các chính sách, văn bản pháp luật về hoạt động quản lý chất thải rắn, nước thải; tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về quản lý chất thải rắn, nước thải và hướng dẫn thực hiện các văn bản pháp luật. - Ban hành quy chuẩn và tiêu chuẩn kỹ thuật áp dụng cho hoạt động quản lý chất thải rắn, nước thải. - Quản lý việc lập, thẩm định, phê duyệt và công bố quy hoạch quản lý chất thải rắn, nước thải. - Quản lý quá trình đầu tư cho thu gom, vận chuyển, xây dựng công trình xử lý chất thải rắn, nước thải. - Thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật trong quá trình hoạt động quản lý chất thải rắn, nước thải. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHẤT THẢI RẮN, NƯỚC THẢI Ở NƯỚC TA Nhắc đến nước và rác thải, hầu hết chúng ta đề chỉ có liên tưởng đến các vấn đề xã hội và ô nhiễm môi trường. Nhưng trên thực tế, vấn đề nước và rác thải liên quan chặt chẽ đến kinh tế và phát triển đô thị bền vững. Theo ước tính nền kinh tế Việt Nam thiệt hại 1,3% GDP vì nước, rác thải. Trong những năm qua, dịch vụ cấp thoát nước và vệ sinh môi trường của Việt Nam dần được cải thiện đáng kể, bộ mặt đô thị đã có nhiều khởi sắc, sạch hơn, đẹp hơn. Tuy nhiên, môi trường đầu tư xây dựng các công trình hạ tầng kỹ thuật vẫn còn ở mức thấp, chưa đáp ứng kịp so với yêu cầu, nhất là đối với lĩnh vực xử lý nước thải và quản lý chất rắn. 2.1 Quản lý chất thải rắn Năm 1990, Việt Nam có khoảng 500 đô thị lớn nhỏ. Tính đến tháng 6/2007 có tổng cộng 729 đô thị các loại, trong đó có 2 đô thị loại đặc biệt (Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh), 4 đô thị loại I (thành phố), 13 đô thị loại II (thành phố), 43 đô thị loại III (thành phố), 36 đô thị loại IV (thị xã), 631 đô thị loại V (thị trấn và thị tứ). Trong những năm qua, tốc độ đô thị hóa diễn ra rất nhanh đã trở thành nhân tố tích cực đối với phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích về kinh tế - xã hội, đô thị hóa quá nhanh đã tạo ra sức ép về nhiều mặt, dẫn đến suy giảm chất lượng môi trường và phát triển không bền vững. Lượng chất thải rắn phát sinh tại các đô thị và khu công nghiệp ngày càng nhiều với thành phần phức tạp. Lượng chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) tại các đô thị ở nước ta đang có xu thế phát sinh ngày càng tăng, tính trung bình mỗi năm tăng khoảng 10%. Tỷ lệ tăng cao tập trung ở các đô thị đang có xu hướng mở rộng, phát triển mạnh cả về quy mô lẫn dân số và các khu công nghiệp, như các đô thị tỉnh Phú Thọ (19,9%), thành phố Phủ Lý (17,3%), Hưng Yên (12,3%), Rạch Giá (12,7%), Cao Lãnh (12,5%)... Các đô thị khu vực Tây Nguyên có tỷ lệ phát sinh CTRSH tăng đồng đều hàng năm và với tỷ lệ tăng ít hơn (5,0%). Tổng lượng phát sinh CTRSH tại các đô thị loại III trở lên và một số đô thị loại IV là các trung tâm văn hóa, xã hội, kinh tế của các tỉnh thành trên cả nước lên đến 6,5 triệu tấn/năm, trong đó CTRSH phát sinh từ các hộ gia đình, nhà hàng, các chợ và kinh doanh là chủ yếu. Lượng còn lại từ các công sở, đường phố, các cơ sở y tế. Chất thải nguy hại công nghiệp và các nguồn chất thải y tế nguy hại ở các đô thị tuy chiếm tỷ lệ ít nhưng chưa được xử lý triệt để vẫn còn tình trạng chôn lấp lẫn với CTRSH đô thị. Kết quả điều tra tổng thể năm 2006 - 2007 cho thấy, lượng CTRSH đô thị phát sinh chủ yếu tập trung ở 2 đô thị đặc biệt là Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. Tuy chỉ có 2 đô thị nhưng tổng lượng CTRSH phát sinh tới 8.000 tấn/ngày (2.920.000 tấn/năm) chiếm 45,24% tổng lượng CTRSH phát sinh từ tất cả các đô thị (hình 1 và bảng 1). Tính theo vùng địa lý (hay vùng phát triển kinh tế - xã hội) thì các đô thị vùng Đông Nam bộ có lượng CTRSH phát sinh lớn nhất tới 2.450.245 tấn/năm (chiếm 37,94% tổng lượng phát sinh CTRSH các đô thị loại III trở lên của cả nước), tiếp đến là các đô thị vùng Đồng bằng sông Hồng có lượng phát sinh CTRSH đô thị là 1.622.060 tấn/năm (chiếm 25,12%). Các đô thị khu vực miền núi Tây Bắc bộ có lượng phát sinh CTRSH đô thị thấp nhất chỉ có 69.350 tấn/năm (chiếm 1,07% ), tiếp đến là các đô thị thuộc các tỉnh vùng Tây Nguyên, tổng lượng phát sinh CTRSH đô thị là 237.350 tấn/năm (chiếm 3,68%) (Hình 2.2). Đô thị có lượng CTRSH phát sinh lớn nhất là TP. Hồ Chí Minh (5.500 tấn/ngày), Hà Nội (2.500 tấn/ngày); đô thị có lượng CTRSH phát sinh ít nhất là Bắc Kạn - 12,3 tấn/ngày; Thị xã Gia Nghĩa 12,6 tấn/ngày, Cao Bằng 20 tấn/ngày; TP. Đồng Hới 32,0 tấn/ngày; TP Yên Bái 33,4 tấn/ngày và thị xã Hà Giang 37,1 tấn/ngày. Tỷ lệ phát sinh CTRSH đôthị bình quân trên đầu người tại các đô thị đặc biệt và đô thị loại I tương đối cao (0,84 – 0,96kg/người/ngày); đô thị loại II và loại III có tỷ lệ phát sinh CTRSH đô thị bình quân trên đầu người là tương đương nhau (0,72 - 0,73 kg/người/ngày); đô thị loại IV có tỷ lệ phát sinh CTRSH đô thị bình quân trên một đầu người đạt khoảng 0,65 kg/người/ngày. Tỷ lệ phát sinh CTRSH tính bình quân lớn nhất tập trung ở các đô thị phát triển du lịch như TP. Hạ Long 1,38kg/người/ngày; TP. Hội An 1,08kg/người/ ngày ;TP. Đà Lạt 1,06kg / người / ngày; TP. Ninh Bình 1,30kg/người/ngày. Các đô thị có tỷ lệ phát sinh CTRSH tính bình quân đầu người thấp nhất là TP. Đồng Hới (Tỉnh Quảng Bình) chỉ 0,31 kg /người / ngày; Thị xã Gia Nghĩa 0,35kg/người/ngày; Thị xã Kon Tum 0,35kg/người/ngày; Thị xã Cao Bằng 0,38kg/người/ngày. Trong khi đó tỷ lệ phát sinh bình quân đầu người tính trung bình cho các đô thị trên phạm vi cả nước là 0,73kg/người/ngày (bảng 2). Với kết quả điều tra thống kê chưa đầy đủ như trên cho thấy, tổng lượng phát sinh CTRSH tại các đô thị ở nước ta ngày càng gia tăng với tỷ lệ tương đối cao (10%/năm) so với các nước phát triển trên thế giới. Tổng lượng phát sinh CTRSH tại các đô thị loại III trở lên và một số đô thị loại IV lên khoảng 6,5 triệu tấn/năm (năm 2004: tổng lượng chất thải sinh hoạt của tất cả các đô thị Việt Nam là 6,4 triệu tấn/năm). Dự báo tổng lượng CTRSH đô thị đến năm 2020 khoảng gần 22 triệu tấn/năm. Để quản lý tốt nguồn chất thải này, đòi hỏi các cơ quan hữu quan cần đặc biệt quan tâm hơn nữa đến các khâu giảm thiểu tại nguồn, tăng cường tái chế, tái sử dụng, đầu tư công nghệ xử lý, tiêu hủy thích hợp góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường do CTRSH gây ra. Trong các loại chất thải nguy hại (chất thải công nghiệp nguy hại và chất thải y tế) là mối hiểm họa đặc biệt. Điều cần đáng nói chính là chất thải rắn chưa được phân loại tại nguồn, chát thải được xử lý chủ yếu sử dụng phương pháp chôn lấp. Nhiều bãi chôn được xây dựng và vận hành không hợp vệ sinh, đặc biệt là hệ thống nước rỉ rác. Để bảo vệ môi trường cần có những chế tài xử phạt nghiêm minh (Ảnh minh họa) 2.2 Quản lý nước thải Ở Việt Nam, cho đến nay, đã có khoảng 760 đô thị. Tỷ lệ các hộ đấu nối vào mạng lưới thoát nước đô thị nhiều nơi còn rất thấp. Các tuyến cống được xây dựng và bổ sung chắp vá, có tổng chiều dài ngắn hơn nhiều so với chiều dài đường phố, ngõ xóm. Nhiều tuyến cống có độ dốc kém, bùn cặn lắng nhiều, không ngăn được mùi hôi thối. Nhiều tuyến cống lại không đủ tiết diện thoát nước hay bị phá hỏng, xây dựng lấn chiếm, gây úng ngập cục bộ. Úng ngập thường xuyên xảy ra nhiều nơi về mùa mưa. Nước thải nhà vệ sinh phần lớn chảy qua bể tự hoại rồi xả ra hệ thống thoát nước chung tới kênh, mương, ao hồ tự nhiên hay thấm vào đất. Nước xám và nước mưa chảy trực tiếp ra nguồn tiếp nhận. Mới chỉ có gần 10% nước thải đô thị được xử lý. Ở nhiều khu đô thị mới, mặc dù nước thải sinh hoạt đã được tách ra khỏi nước mưa từ ngay trong công trình, nhưng do sự phát triển không đồng bộ và sự gắn kết kém với hạ tầng kỹ thuật khu vực xung quanh, nên khi ra đến bên ngoài, các loại nước thải này chưa được xử lý, lại đấu vào một tuyến cống chung, gây ô nhiễm và lãng phí. Ngoài ra, cốt san nền của nhiều khu đô thị, đường giao thông và các khu vực lân cận không được quản lý thống nhất, nên gây tác động tiêu cực, ảnh hưởng lẫn nhau. Phí thoát nước hay phí bảo vệ môi trường do nước thải quá thấp, không đủ trang trải chi phí quản lý. Hiện tại Việt Nam có 110 khu công nghiệp đang hoạt động, trong đó chưa đến một phần ba có hệ thống phù hợp để xử lý nước thải và các chất thải độc hại. Một thực trạng dễ nhìn thấy đó là tình trạng ô nhiễm môi trường, tình trạng nước thải sinh hoạt, nước thải công nghiệp chưa qua xử lý vẫn được xả trực tiếp vào nguồn nước hiện đang phổ biến. Nhiều dòng sông, kênh, mương thoát nước đô thị, các bãi chôn lấp rác bị ô nhiễm đến mức báo độngg đã gây ảnh hưởng rất lớn đến việc bảo vệ sức khỏe, sinh hoạt và sản xuất của nhân dân. Hiện nay ở Việt Nam, hệ thống thoát nước dùng chung cho cả nước mưa và nước thải. Hệ thống này khá cũ, được xây dựng từ nhiều năm trước đây. Mức độ bao phủ dịch vụ thoát nước chỉ đạt khoảng 60%. Hầu hết nước thải chưa được xử lý trước khi xả ra nguồn tiếp nhập. Tổng công suất trạm xử lý nước thải chỉ đạt 265.000m3 (nhỏ hơn 10% nhu cầu). Hội Cấp thoát nước Việt Nam có khoảng 10.000 cán bộ nhân viên đang làm việc trong ngành nước và vệ sinh. Số lượng cán bộ kỹ thuật và kỹ sư đã rất hạn chế lại không không được phân bổ đồng đều trong cả nước, một số công trình cấp nước nhỏ thậm chí không hề có kỹ sư trong đội ngũ nhân viên. Đến năm 2020, Việt Nam sẽ cần thêm hơn 80.000 cán bộ kỹ thuật và kỹ sư về chuyên ngành nước cho các khu đô thị, nghĩa là cứ 250 người phải có một kỹ sư. Còn đối với các hoạt động cấp nước và vệ sinh nông thôn cứ 500 người phải cần một cán bộ. Tuy nhiên, công tác đào tạo ước tính chỉ đáp ứng được chưa đến 40%. Đường Trần Hưng Đạo nối quận 1 với quận 5, Tp.HCM biến thành sông sau cơn mưa. 2.3 Về môi trường đô thị Ðô thị hóa đang làm thay đổi diện mạo đất nước, góp phần nâng cao mức sống của người dân. Tuy nhiên, quá trình này cũng phát sinh nhiều vấn đề phức tạp, yếu kém, bất cập về công tác quản lý đô thị và xây dựng theo quy hoạch, khó khăn trong giải phóng mặt bằng thực hiện các dự án. Các hệ thống hạ tầng giao thông, cấp điện, cấp thoát nước, thu gom và xử lý chất thải rắn, môi trường đô thị, cảnh quan kiến trúc... chưa đáp ứng yêu cầu. Nhiều dự án xây dựng các đô thị mới tại các thành phố, hệ thống thoát nước không tuân theo một cốt nền đồng bộ với quy hoạch được phê duyệt, dẫn đến tình trạng ngập lụt mỗi khi có đợt mưa lớn. Thực tế, tầm quan trọng của chiến lược phát triển đô thị bền vững đã được các cơ quan chức năng nhận rõ. Bộ Xây dựng đã trình Chính phủ phê duyệt điều chỉnh định hướng đô thị Việt Nam đến năm 2025 và tầm nhìn 2050, với mục tiêu từng bước cung cấp tới các khu đô thị những cơ sở hạ tầng hiện đại và một môi trường lành mạnh. Định hướng được soạn thảo sẽ nhấn mạnh đến yếu tố môi trường và sử dụng hiệu quả các tài nguyên thiên nhiên, quản lý nước thải và chất rắn. Tuy nhiên, sẽ là một thách thức quá lớn về thời gian, đặc biệt trong vòng mười năm tới để cơ quan chức năng giải quyết triệt để những vấn đề không mới như trên. Câu chuyện Vedan Việt Nam gây ô nhiễm sông Thị Vải, tỉnh Đồng Nai vẫn còn nguyên tính thời sự như một minh chứng điển hình cho những vi phạm về môi trường. Các khu đô thị mới và khu công nghiệp tuy hiện nay đã có nhận thức rõ hơn về trách nhiệm xử lý nước thải, tuy nhiên phải có hình thức cưỡng chế đủ mạnh và dưới sự giám sát của người dân. Nước kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè từ lâu đã chuyển thành màu đen do bị ô nhiễm nặng. 2.4 Nhận xét Mặc dù vấn đề quản lý nước thải và chất thải của Việt Nam còn nhiều bất cập nhưng Chính phủ Việt Nam ngày càng quan tâm đến vấn đề này. Chính phủ Việt Nam đã ban hành Nghị định về Thoát nước đô thị và khu công nghiệp, Nghị định về Quản lý chất thải rắn và một số Nghị định khác liên quan. Nghị định mới ban hành này công cụ quản lý thống nhất có tính pháp lý cao nhằm cải cách, thúc đẩy ngành thoát nước và vệ sinh môi trường đôi thị phát triển bền vững, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước. Tuy nhiên, chỉ khi nào có một khung pháp lý rõ ràng cho quy hoạch, cấp vốn và thực hiện đầu tư tại các tỉnh và thành phố khi đó mới có thể đạt được các kết quả mong muốn. Điều kiện cũng như phương pháp giảng dạy nghèo nàn đã hạn chế năng lực lao động. Số lượng các chuyên gia có năng lực và trình độ đã hạn chế, đồng lương lại thấp và điều kiện làm việc hạn chế đã không thu hút được các kỹ sư trẻ về làm việc tại các tỉnh hay huyện sau khi ra trường. Việt Nam đang rất thiếu các kỹ sư, cán bộ quản lý và cán bộ kỹ thuật môi trường để đáp ứng nhu cầu về phát triển bền vững. Tìm vốn vẫn là một trong những cái khó khi tháo gỡ những vấn đề đô thị. Rất khó huy động được số tiền ước tính lên tới hàng tỷ Đô la Mỹ thông qua Chính phủ hoặc nguồn vốn ODA. Phí dịch vụ hiện tại rất thấp không giúp bù đắp chi phí vận hành bảo dưỡng và cả chi phí đầu tư cơ bản. Mặc dù chính phủ khuyến khích khu vực tư nhân tham gia vào lĩnh vực nước thải và vệ sinh, nhưng đầu tư tư nhân cũng không mặn mà vì tỷ lệ hoàn vốn thấp và không có nhiều ưu đãi về thuế và mức phí. Nhiều đô thị cũ được cải tạo, nâng cấp, được đầu tư xây dựng mới kết cấu hạ tầng kỹ thuật về cấp điện, cấp nước, thoát nước, làm đường sá, cầu cống, xây mới nhiều công trình công ích, nhà ở, chỉnh trang phố xá, tạo dáng vẻ mới về vệ sinh môi trường, cảnh quan xanh, sạch, đẹp. Nhiều đô thị mới, quy mô lớn ra đời, với những công trình kiến trúc hiện đại. Tuy nhiên, để hệ thống đô thị nước ta phát triển vững chắc, rất cần sự phối hợp hành động của các ngành, các cấp từ Trung ương đến địa phương. CHƯƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CHẤT THẢI RẮN VÀ NƯỚC THẢI Ở NƯỚC TA HIỆN NAY Chiến lược Bảo vệ môi trường là bộ phận cấu thành không thể tách rời của Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, là cơ sở quan trọng bảo đảm phát triển bền vững đất nước. Phát triển kinh tế phải kết hợp chặt chẽ, hài hoà với phát triển xã hội và bảo vệ môi trường. Đầu tư bảo vệ môi trường là đầu tư cho phát triển bền vững. Bảo vệ môi trường sinh thái, tăng trưởng kinh tế phải gắn liền với bảo vệ môi trường, khắc phục ảnh hưởng của biến đổi khí hậu hiệu ứng nhà kính, thủy triều dâng; gắn liền với trách nhiệm của cộng đồng trong công tác bảo vệ tài nguyên, môi trường. Sử dụng hợp lý, có hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên. Khắc phục và ngăn chặn có hiệu quả tình trạng ô nhiễm môi trường. Xử lý tốt chất thải rắn, nước thải và khí thải. 3.1 Các giải pháp quản lý chất thải rắn Xây dựng quỹ tái chế chất thải rắn là một trong những giải pháp của Chiến lược quản lý chất thải rắn vừa được Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải ký quyết định phê duyệt ngày 17 tháng 12 năm 2009. Theo Chiến lược, quản lý tổng hợp chất thải rắn là trách nhiệm chung của toàn xã hội; được thực hiện theo phương thức tổng hợp, nhằm phòng ngừa, giảm thiểu phát sinh chất thải tại nguồn là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu; tăng cường tái sử dụng, tái chế để giảm khối lượng chất thải phải chôn lấp. Quản lý tổng hợp chất thải rắn phải đáp ứng theo nguyên tắc "người gây ô nhiễm phải trả tiền"; các tổ chức và cá nhân phát sinh chất thải, gây ô nhiễm, suy thoái môi trường có trách nhiệm đóng góp kinh phí, khắc phục, bồi thường thiệt hại. Đến năm 2025 là 100% các đô thị có công trình tái chế chất thải rắn thực hiện phân loại tại hộ gia đình, tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt đô thị, tổng lượng chất thải rắn công nghiệp không nguy hại và nguy hại; 90% tổng lượng chất thải rắn xây dựng đô thị và chất thải rắn phát sinh tại các điểm dân cư nông thôn được thu gom và xử lý đảm bảo môi trường. Phấn đấu tới năm 2050, tất cả các loại chất thải rắn phát sinh đều được thu gom, tái sử dụng, tái chế và xử lý triệt để bằng những công nghệ tiên tiến, thân thiện với môi trường và hạn chế khối lượng chất thải rắn phải chôn lấp đến mức thấp nhất. Để đạt được các mục tiêu trên phải phòng ngừa và giảm thiểu phát sinh chất thải rắn; thúc đẩy phân loại chất thải rắn tại nguồn; đẩy mạnh thu gom và vận chuyển chất thải rắn; tăng cường tái sử dụng, tái chế chất thải... Các giải pháp quản lý tổng hợp chất thải rắn như sẽ lập và thực hiện quy hoạch xây dựng khu liên hợp xử lý chất thải rắn cho các vùng kinh tế của cả nước; trong đó, xây dựng và thực hiện quy hoạch xây dựng khu xử lý chất thải rắn tới tận phường, xã. Song song với quy hoạch quản lý chất thải rắn là các giải pháp về hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và cơ chế chính sách về quản lý chất thải rắn; thiết lập cơ sở dữ liệu và hệ thống quan trắc dữ liệu về chất thải rắn toàn quốc; thúc đẩy nghiên cứu khoa học và một biện pháp hết sức quan trọng là tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường. Xây dựng và thực hiện các chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng, khuyến khích tham gia vào các hoạt động phân loại tại nguồn, giảm thiểu, tái chế tái sử dụng chất thải rắn, hạn chế sử dụng túi nilon, không đổ rác bừa bãi... Ngoài ra sẽ đưa giáo dục môi trường vào các cấp học; thực hiện các hoạt động thí điểm, các sáng kiến giúp quản lý chất thải rắn tốt hơn. Quỹ tái chế chất thải rắn cũng sẽ được thành lập nhằm hỗ trợ cho các hoạt động giảm thiểu và tái chế chất thải rắn. Đồng thời, huy động mọi nguồn vốn đầu tư cho công tác quản lý chất thải rắn, tìm kiếm hỗ trợ từ các nguồn vốn ODA. Phân loại rác thải để tái chế nhựa tại Nhà máy xử lý rác Vietstar, huyện Củ Chi. Ảnh: CAO THĂNG 3.2 Các giải pháp về quản lý nước thải Tổ chức thoát nước cho các đô thị cần dựa trên từng điều kiện cụ thể. Nguyên tắc tổ chức thoát nước cho các đô thị một cách tổng quát được đề xuất như sau: - Đối với các khu vực trong đô thị hiện có: vẫn sử dụng hệ thống cống thoát nước chung, với các tuyến cống bao thu gom các loại nước thải và nước mưa đợt đầu, không cho chảy trực tiếp vào sông, hồ, kênh mương mà dẫn bằng các tuyến cống chính về các trạm xử lý nước thải. Trên các tuyến cống chính này, gần nguồn tiếp nhận, để giảm chi phí vận chuyển và xử lý nước thải, bố trí các giếng tràn tách hỗn hợp nước mưa đợt sau và một phần nước thải đã được pha loãng, tràn qua đập tràn chảy ra nguồn tiếp nhận. Tuỳ theo điều kiện tự nhiên, mật độ dân cư, quỹ đất, nhu cầu tái sử dụng nước thải ... mà có thể áp dụng mô hình thoát nước tập trung hay phân tán, với công nghệ hiện đại hay chi phí thấp. - Đối với các khu đô thị xây dựng mới, xây dựng hệ thống thoát nước riêng, xử lý nước thải đạt yêu cầu trước khi xả ra nguồn tiếp nhận. - Trong giai đoạn chưa có điều kiện xây dựng đầy đủ các tuyến cống thoát nước riêng và trạm xử lý nước thải, vẫn phải coi trọng và phát huy vai trò của bể tự hoại để xử lý nước đen, hay nước đen và nước xám từ các hộ gia đình, nhà chung cư, cơ quan, cơ sở dịch vụ... Bể tự hoại phải được thiết kế, xây dựng và quản lý đúng quy cách. - Đối với các đô thị miền núi, có độ dốc dọc đường lớn, thuận lợi cho việc thoát nước, nên sử dụng hệ thống thoát nước riêng. Các thị trấn, các khu vực ven đô, có thể áp dụng loại hệ thống thoát nước riêng giản lược, với đường kính nhỏ, chôn nông dọc vỉa hè, sơ đồ đấu nối xuyên tiểu khu, cùng với các kênh, mương, cống sẵn có để thoát nước bề mặt, sẽ giảm thiểu tối đa chi phí xây dựng và quản lý hệ thống thoát nước. - Đối với các đô thị vùng đồng bằng, độ dốc cống nhỏ, cần triệt để tận dụng các mặt nước đô thị làm hồ điều hoà, kênh mương dẫn nước và giảm độ sâu chôn cống. - Đối với các đô thị ven biển, địa hình bằng phẳng, khó tạo được độ dốc cống thuận lợi, lại ít có các sông mương và hồ điều tiết, do điều kiện địa chất phần lớn là cát và cát pha. Ở các đô thị này, có thể lợi dụng nước triều lên xuống hàng ngày, xây dựng các cống tự động đóng/mở theo mực nước triều để thoát nước và thau rửa hàng ngày hệ thống cống. - Cố gắng áp dụng các giải pháp thoát nước bền vững càng sớm càng có lợi. Lồng ghép phương thức này với quy hoạch phát triển không gian đô thị; quản lý chặt chẽ cao độ san nền, tiêu thoát nước của các khu vực đô thị mới phát triển; đảm bảo sự thống nhất, phối hợp nhịp nhàng giữa thoát nước với hệ thống thủy văn đô thị và toàn lưu vực, kể cả hệ thống thủy nông, tiêu thoát lũ, điều tiết hồ chứa thủy điện ở thượng lưu và hạ lưu... Trong đô thị, áp dụng các giải pháp như tạo các hồ điều tiết, các kênh mương hở, tăng mật độ cây xanh, vườn hoa, công viên, tạo vùng trũng xanh thấm nước dọc đường giao thông...  - Thu gom và tái sử dụng nước mưa Thu gom và tái sử dụng nước mưa trong đô thị  Các diện tích công cộng lớn như quảng trường, bãi đỗ xe, vỉa hè, thậm chí đường giao thông - như một số nước đã làm, phải sử dụng các vật liệu cho nước bề mặt thấm xuống, qua lớp sỏi đệm ở dưới rồi mới tới được các đường ống ngầm thu nước. Hai bên và giữa đường cao tốc phải thiết kế lõm xuống, trồng cỏ và tạo các bãi thấm lọc tự nhiên, vừa làm chậm dòng chảy, vừa cho phép làm sạch nước bề mặt khỏi cặn, kim loại nặng, dầu mỡ..., chứ không làm gồ lên và dồn nước mưa ngay xuống cống. Hiện có nhiều giải pháp thích hợp có thể giảm thiểu sự úng ngập mà mỗi hộ dân có thể đóng góp sức vào đó như làm các bể chứa thu nước mưa tại mỗi gia đình, mỗi tòa nhà. Đó cũng là giải pháp quan trọng khi mà nhiều đô thị còn đang thiếu nước sạch. Nước trữ có thể dùng để tưới đường, rửa cây, cứu hỏa... hay cho thấm xuống bổ cập cho nước ngầm. Trên thế giới đã có nhiều nước phát triển các mô hình khu đô thị sinh thái rất thành công và ngày càng phổ biến, trong đó phương thức tiếp cận thoát nước đô thị bền vững, thu gom và tái sử dụng nước mưa được áp dụng, lồng ghép hài hòa với các giải pháp quy hoạch đô thị, kiến trúc và kỹ thuật hạ tầng khác. Bên cạnh đó, cần chú trọng phát huy vai trò và trách nhiệm làm chủ của cộng đồng, của người dân đô thị. Việc xây dựng và duy trì chất lượng đô thị phụ thuộc một phần quan trọng trong ý thức của người dân thực hiện nếp sống văn minh đô thị. Do đó, cần có giải pháp tích cực để cộng đồng nhận thức rõ vai trò và trách nhiệm tham gia xây dựng và quản lý đô thị được cụ thể hóa ngay từ trong cuộc sống hằng ngày của mỗi cá nhân, mỗi cộng đồng của đô thị. KẾT LUẬN Ðô thị hóa là một tất yếu trong quá trình phát triển của đất nước ta. Tuy vậy, nếu đô thị hóa theo hướng tự phát không có sự quản lý, thiếu quy hoạch đồng bộ thì nảy sinh nhiều tác động tiêu cực, ảnh hưởng trực tiếp chất lượng cuộc sống người dân đô thị. Ðể quá trình  đô thị hóa phát triển một cách ổn định và bền vững thì đòi hỏi phải thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ nhưng trước hết và quan trọng nhất là làm tốt công tác quy hoạch tổng thể đô thị và thực hiện quy hoạch này. Các chiến lược, chính sách liên quan quy hoạch đô thị phải được thực hiện với tầm nhìn lâu dài hàng chục năm, từng bước tạo thành mạng lưới đô thị hoàn chỉnh. Chất lượng quá trình đô thị hóa phụ thuộc rất lớn khả năng quy hoạch và tổ chức không gian đô thị của bộ máy quản lý nhà nước, của cán bộ lãnh đạo chính quyền các cấp. Ưu tiên phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật, kinh tế và xã hội trong đó coi trọng phát triển hệ thống giao thông công cộng, nhất là các phương tiện hiện đại, ít hoặc không gây ô nhiễm môi trường là giải pháp trọng tâm để giảm ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường. Ðối với các thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh thì cần phát triển các đô thị vệ tinh để giảm tải sức ép cho vùng đô thị trung tâm đi đôi việc kiểm soát và quản lý và quan tâm đối tượng người nhập cư từ nông thôn ra thành thị. Tăng cường đầu tư xây dựng đồng bộ các công trình xã hội như bệnh viện, trường học, công trình văn hóa, cơ sở xử lý chất thải rắn, nước thải sinh hoạt... Ðẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nhằm nâng cao nhận thức của người dân về nếp sống văn minh, gia đình văn hóa mới, môi trường đô thị. Kiểm tra và giám sát chặt chẽ chủ đầu tư xây dựng các khu đô thị mới bảo đảm tuân thủ quy hoạch... TÀI LIỆU THAM KHẢO Giáo trình Quản lý nhà nước về khoa học – Công nghệ và Tài nguyên – Môi trường, Học viện Hành chính Quốc gia, NXB. Giáo Dục, 2006 Tài liệu bồi dưỡng về Quản lý hành chính nhà nước - Phần III Quản lý nhà nước đối với ngành, lĩnh vực, NXB. Khoa học và Kỹ thuật, 2008. Đạo đức sinh thái và giáo dục đạo đức sinh thái, PGS,TS Vũ Trọng Dung, NXB. Chính trị Quốc gia, 2009. Giáo trình quản lý nhà nước về đô thị, Học viện Hành chính, NXB. Giáo Dục, 2005. Một số bài đăng trên mạng Internet.