Tiểu luận Rủi ro lãi suất và giải pháp nhằm hạn chế rủi ro lãi suất tại các Ngân hàng Thương mại ở Việt Nam

Lêi më ®Çu Trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay, xu h­íng héi nhËp vµ hoµ nhËp lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan ®ang®Æt ra cho ViÖt Nam còng nh­ c¸c quèc gia kh¸c mét nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ theo h­íng më cöa ,mµ bÊt cø mét nÒn kinh tÕ nµo dï ®¨ ph¸t triÓn thÞnh v­îng hay lµ ch­a ph¸t triÓn th× còng kh«ng thÓ thiÕu ®i ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n Hµng. ChÝnh v× vai trß rÊt quan träng cña hÖ thèng Ng©n Hµng nªn nh÷ng yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng Ng©n hµng cÇn ph¶i ®­îc quan t©m nghiªn cøu hµng ®Çu. Trong ®ã viÖc h¹n chÕ rñi ro cho Ng©n hµng lµ vÊn ®Ò cÇn chó träng nhÊt. VËy ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó h¹n chÕ ®­îc c¸c rñi ro cho Ng©n hµng? C¸c trung gian tµi chÝnh ®Æc biÖt lµ c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i cÇn ph¶i ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p nµo ®Ó h¹n chÕ ®­îc tæn thÊt tµi s¶n tµi chÝnh? ChÝnh v× vËy, em ®· chän ®Ò tµi: “Rñi ro l·i suÊt vµ gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt t¹i c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam” cho nghiªn cøu ®Çu tay cña em. §Ò tµi nµy nghiªn cøu mét vÊn ®Ò réng vµ phøc t¹p, song do thêi gian nghiªn cøu vµ tr×nh ®é b¶n th©n cã h¹n nªn em rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý cña thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®Ó tiÓu luËn cña em ®­îc hoµn chØnh h¬n. TiÓu luËn cã kÕt cÊu nh­ sau: Lêi nãi ®Çu PhÇn I. Rñi ro l·i suÊt trong ho¹t ®éng kinh doanh t¹i c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam. PhÇn II. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt t¹i c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam. KÕt luËn Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy: hµo ®· gióp ®ì em hoµn thµnh dÒ tµi nµy PhÇn I Rñi ro l·i suÊt trong ho¹t ®éng Kinh Doanh t¹i c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i ë viÖt nam I. Kh¸i niÖm vµ nguyªn nh©n rñi ro l·i suÊt 1. Kh¸i niÖm rñi ro l·i suÊt Cã nhiÒu lo¹i rñi ro l·i suÊt nh­ : Rñi ro t¸i tµi trî tµi s¶n nî hoÆc t¸i ®Çu t­ tµi s¶n cã vµ khi l·i suÊt thÞ tr­êng thay ®æi Ng©n hµng cã thÓ gÆp ph¶i rñi ro gi¶m gi¸ trÞ tµi s¶n. Cã nghÜa lµ nÕu kú h¹n cña tµi s¶n nî vµ tµi s¶n cã kh«ng c©n xøng víi nhau( tµi s¶n cã cã kú h¹n dµi h¬n tµi s¶n nî) th× khi l·i suÊt thÞ tr­êng t¨ng, gi¸ trÞ cña tµi s¶n cã sÏ gi¶m nhanh h¬n vµ nhiÒu h¬n so víi sù gi¶m gi¸ trÞ cña tµi s¶n nî vµ dÉn ®Õn thiÖt h¹i tµi s¶n cho Ng©n hµng. Nh­ vËy, ®Ó tr¸nh gÆp ph¶i rñi ro l·i suÊt th× Ng©n hµng ph¶i duy tr× c¬ cÊu tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî cã kú h¹n c©n xøng nhau. Khi l·i suÊt trung b×nh trªn thÞ tr­êng cã xu h­íng gi¶m Ng©n hµng sÏ chó ý t¨ng tû träng tµi s¶n nî lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt vµ ng­îc l¹i khi l·i suÊt trung b×nh trªn thÞ tr­êng cã xu h­íng t¨ng Ng©n hµng sÏ chó ý dÓ t¨ng tû träng tµi s¶n cã lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt vµ gi¶m tû träng tµi s¶n nî lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt. Tõ ®©y ta cã kh¸i niÖm vÒ rñi ro l·i suÊt nh­ sau: Rñi ro l·i suÊt lµ tr­êng hîp lîi nhuËn kinh doanh cña Ng©n hµng gi¶m do biÕn ®éng cña l·i suÊt (t¨ng hoÆc gi¶m) 2. Nguyªn nh©n rñi ro l·i suÊt §Ó t×m hiÓu vÒ rñi ro l·i suÊt ta h·y nghiªn cøu b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i A nh­ sau:  (Cã) Ng©n hµng th­¬ng m¹i A (Nî) Nh÷ng tµi s¶n cã lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt: 30 triÖu ®ång TiÒn cho vay víi l·i suÊt thay ®æi Chøng kho¸n ng¾n h¹n Nh÷ng tµi s¶n cã lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh: 70 triÖu ®ång TiÒn cho vay trung vµ dµi h¹n Chøng kho¸n dµi h¹n Nh÷ng tµi s¶n nî lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt : 50 triÖu ®ång Kho¶n vay víi l·i suÊt thay ®æi Nh÷ng tµi s¶n nî lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh: 50 triÖu ®ång TiÒn göi cã thÓ ph¸t hµnh sÐc TiÒn göi tiÕt kiÖm kú h¹n dµi Vèn cæ phÇn Khi l·i suÊt trªn thÞ tr­êng thay ®æi, ch¼ng h¹n t¨ng hoÆc gi¶m 5%, ta h·y nghiªn cøu xem lîi nhuËn Ng©n hµng thay ®æi nh­ thÕ nµo. ë ®©y cã hai c¸ch ®Ó ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña lîi nhuËn Ng©n hµng. * Rñi ro khi tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî (nguån vèn) lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt thay ®æi - Tr­êng hîp 1: L·i suÊt trung b×nh trªn thÞ tr­êng t¨ng 5% Chi phÝ tr¶ l·i t¨ng : 50 x 5% = 2,5 triÖu ®ång L·i thu vÒ t¨ng : 30 x 5% = 1,5 triÖu ®ång VËy lîi nhuËn Ng©n hµng gi¶m : 2,5 – 1,5 = 1 triÖu ®ång Tr­êng hîp nµy ta thÊy Ng©n hµng ®· gÆp ph¶i rñi ro l·i suÊt - Tr­êng hîp 2: L·i suÊt trung b×nh trªn thÞ tr­êng gi¶m 5% Chi phÝ tr¶ l·i gi¶m : 50 x 5% = 2,5 triÖu ®ång L·i thu vÒ gi¶m : 30 x 5% = 1,5 triÖu ®ång VËy lîi nhuËn Ng©n hµng t¨ng : 2,5 – 1,5 = 1 triÖu ®ång * Rñi ro khi tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî (nguån vèn) lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh thay ®æi. §Ó nghiªn cøu nguyªn nh©n trªn ta ph¶i hiÓu c¸c kh¸i niÖm sau: Gi¸ trÞ ghi sæ cña tµi s¶n lµ gi¸ thÞ tr­êng cña tµi s¶n t¹i thêi ®iÓm mua b¸n, cho vay tµi s¶n. Gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña tµi s¶n ph¶n ¸nh thùc tr¹ng gi¸ trÞ tµi s¶n, nghÜa lµ nÕu Ng©n hµng ®em b¸n tµi s¶n cña m×nh th× gi¸ c¶ cña chóng lµ gi¸ trÞ thÞ tr­êng hiÖn hµnh t¹i thêi ®iÓm chuyÓn nh­îng chø kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ ghi sæ cña chóng. Nh÷ng tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh lµ lo¹i mµ l·i suÊt cña nh÷ng kho¶n nµy gi÷ nguyªn kh«ng thay ®æi theo thêi gian dµi (Ýt nhÊt lµ 1 n¨m). Gi¶ sö l·i suÊt cña nh÷ng kho¶n nµy gi÷ nguyªn kh«ng thay ®æi trong 1 n¨m, l·i suÊt trung b×nh khi ch­a thay ®æi lµ 10%. - Tr­êng hîp 1: L·i suÊt t¨ng thªm 5%. VËy l·i suÊt trung b×nh trªn thÞ tr­êng lóc nµy lµ 15%. + Gi¸ thÞ tr­êng cña nh÷ng tµi s¶n cã lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh lµ: P1 = 70 (1+10%) : (1+15%) = 66,96 triÖu ®ång Ng©n hµng thiÖt h¹i : 70 – 66,96 = 3,04 triÖu ®ång + Gi¸ thÞ tr­êng cña nh÷ng tµi s¶n nî lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh lµ: P1 = 50 (1+10%) : (1+15%) = 47,83 triÖu ®ång Ng©n hµng ®­îc lîi : 50 – 47,83 = 2,17 triÖu ®ång VËy khi l·i suÊt trung b×nh trªn thÞ tr­êng t¨ng 5% Ng©n hµng bÞ thiÖt h¹i lµ 3,04 – 2,17 = 0,87 triÖu ®ång. Nh­ vËy lîi nhuËn Ng©n hµng gi¶m vµ trong tr­êng hîp nµy Ng©n hµng gÆp ph¶i rñi ro l·i suÊt. - Tr­êng hîp 2: L·i suÊt gi¶m 5%. VËy l·i suÊt trung b×nh trªn thÞ tr­êng lóc nµy lµ 5%. + Gi¸ thÞ tr­êng cña nh÷ng tµi s¶n cã lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh lµ: P1 = 70 (1+10%) : (1+5%) = 73,33 triÖu ®ång Ng©n hµng lîi : 73,33 - 70 = 3,33 triÖu ®ång + Gi¸ thÞ tr­êng cña nh÷ng tµi s¶n nî lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh lµ: P1 = 50 (1+10%) : (1+5%) = 52,38 triÖu ®ång Ng©n hµng thiÖt h¹i : 52,38 – 50 = 2,38 triÖu ®ång VËy Ng©n hµng ®­îc lîi lµ : 3,33 – 2,38 = 0,95. Lîi nhuËn Ng©n hµng t¨ng. PhÇn II Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p phßng ngõa h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt t¹i c¸c nhtm viÖt nam 1.thùc tr¹ng vÒ rñi ro l·I suÊt cña mét sè ng©n hµng th­¬ng m¹i ë viÖt nam Trong nh÷ng n¨m võa qua .nhiÒu ng©n hµng ®· dÇn dÇn tr­ëng thµnh vµ ph¸t triÓn cïng hÖ thèng. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng vÉn cßn tån t¹i mét sè bÊt cËp ®¹c biÑt lµ rñi ro vÒ l·I suÊt.®©y lµ vÊn ®Ò chung mµ nhØÒu ngan hang cÇn quan t©m dÕn.®Ó biÕt râ vÒ thùc tr¹ng nµy chóng ta xem xÐt b¶n c©n ®èi kÕ to¸n d­¬I ®©y: §¬n vÞ : TriÖu ®ång Sö dông vèn Sè tiÒn Nguån vèn Sè tiÒn 1. Dù tr÷ - TiÒn mÆt -TiÒn göi 19.373 8.568 10.850 1. TiÒn göi: - TiÒn göi kú h¹n 03 th¸ng - TiÒn göi kú h¹n 06 th¸ng - TiÒn göi kú h¹n 12 th¸ng - TiÒn göi kú h¹n trªn 12 th¸ng 978.780 114.365 194.605 270.496 8.496 2. §Çu t­ kh¸c 292.332 2. Kú phiÕu ,tr¸i phiÕu - Kú phiÕu - Tr¸i phiÕu 102.448 52.346 50.102 3. Cho vay - Ng¾n h¹n - Trung ,dµi h¹n 750.955 455.764 295.191 3. Tµi s¶n nî kh¸c 14.653 4 Tµi s¶n cã kh¸c 11.856 5. Tµi s¶n cè ®Þnh 21.365 Tæng 1095.881 Tæng 1095.881 II. Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt t¹i c¸c Ng©n Hµng Th­¬ng M¹i ViÖt Nam. 1. Gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt 1.2. Gi¶i ph¸p phßng ngõa néi b¶ng 1.2.1. Hîp ®ång kú h¹n §Ó thÊy ®­îc t¸c dông to lín cña hîp ®ång kú h¹n trong viÖc b¶o ®¶m rñi ro l·i suÊt trùc tiÕp. Gi¶ dô nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng ®ang n¾m gi÷ trªn b¶ng c©n ®èi tµi s¶n 1 triÖu USD c¸c tr¸i phiÕu cã kú h¹n 10 n¨m. B×nh th­êng tµi s¶n t¹i thêi ®iÓm t = 0, c¸c tr¸i phiÕu nµy cã gi¸ trÞ 97 USD trªn 100 USD mÖnh gi¸, tøc lµ tæng gi¸ trÞ tr¸i phiÕu lµ 970 000 USD. T¹i thêi ®iÓm t = 0 nhµ qu¶n trÞ nhËn ®­îc tin dù b¸o r»ng l·i suÊt dù tÝnh sÏ t¨ng 2% tõ møc 12,5428% lªn 14,5428% trong thêi h¹n 3 th¸ng tíi. Víi sù hiÓu biÕt r»ng, khi l·i suÊt thÞ tr­êng t¨ng lªn nghÜa lµ gi¸ trÞ tr¸i phiÕu sÏ gi¶m xuèng, nhµ qu¶n trÞ tiÕn hµnh tÝnh to¸n thêi l­îng cña tr¸i phiÕu cã kú h¹n 10 n¨m chÝnh x¸c lµ 6 n¨m. Nh­ vËy nhµ qu¶n trÞ cã thÓ dù tÝnh kho¶n lç vèn hay sù gi¶m gi¸ tr¸i phiÕu (AP) theo ph­¬ng tr×nh thêi l­îng nh­ sau: AP : P = - D x AR : (1 + R) Trong ®ã: AP : lµ kho¶n lç cña tr¸i phiÕu P : lµ thÞ gi¸ cña tr¸i phiÕu, tøc lµ P = 970 000 USD D : lµ thêi l­îng cña tr¸i phiÕu, tøc lµ D = 6 n¨m AR : lµ møc thay ®æi l·i suÊt dù tÝnh, tøc lµ AR = 0,02 1 + R = 1 + 12,5428% AP : 970 000 = (-6) x 0,02 : 1,125428 AP = -103427,32 USD KÕt qu¶ lµ, nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng dù tÝnh sÏ chÞu mét kho¶n lç tõ viÖc n¾m gi÷ tr¸i phiÕu do l·i suÊt thÞ tr­êng t¨ng lµ 103427,32 USD, hay gi¸ tr¸i phiÕu gi¶m 10,66% (AP / P = 10,66%). Tøc lµ gi¸ tr¸i phiÕu gi¶m tõ 97 USD xuèng 86,657 USD trªn 100 USD mÖnh gi¸. §Ó cã thÓ bï ®¾p ®­îc sù thua lç nµy, tøc lµ gi¶m rñi ro xuèng sè 0, nhµ qu¶n trÞ cã thÓ tiÕn hµnh th«ng qua c¸c nghiÖp vô ngo¹i b¶ng b»ng c¸ch b¸n kú h¹n 1 triÖu % mÖnh gi¸ cña c¸c tr¸i phiÕu nµy víi kú h¹n lµ 3 th¸ng. C¸i g× sÏ x¶y ra nÕu l·i suÊt thùc sù t¨ng 2% sau thêi gian 3 th¸ng? §ã lµ gi¸ tr¸i phiÕu sÏ gi¶m 10,66% t­¬ng ®­¬ng víi mét kho¶n lç vèn lµ 103427,32 USD. MÆt kh¸c sau khi l·i suÊt t¨ng 2%, nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng cã thÓ mua 1 triÖu USD mÖnh gi¸ c¸c tr¸i phiÕu cã kú h¹n 10 n¨m trªn thÞ tr­êng giao ngay víi gi¸ lµ 866,573 USD vµ giao sè tr¸i phiÕu mua ®­îc nµy cho ®èi t¸c theo hîp ®ång 1 triÖu USD mÖnh gi¸ lµ 970 000 USD. Do ®ã lîi nhuËn thu ®­îc tõ hîp ®ång giao dÞch kú h¹n lµ: 970 000 USD - 866 573 USD = 103 427 USD (hay lîi nhuËn thu ®­îc tõ hîp ®ång giao dÞch kú h¹n = gi¸ trÞ hîp ®ång kú h¹n – gi¸ trÞ cña hîp ®ång giao dÞch t¹i thêi ®iÓm sau 3 th¸ng). Do ®ã sù thua lç trªn b¶ng c©n ®èi tµi s¶n (néi b¶ng) lµ 103 427 USD ®­îc bï ®¾p ®Çy ®ñ bëi lîi nhuËn thu ®­îc tõ hîp ®ång b¸n kú h¹n (ngo¹i b¶ng). Nh­ vËy rñi ro l·i suÊt ®èi víi Ng©n hµng ®­îc b¶o ®¶m, tøc b»ng 0. 1.2.2. Hîp ®ång t­¬ng lai. - Gi¶i thÝch mét sè thuËt ng÷: + B¶o ®¶m Vi M« - Microhedging: Mét Ng©n hµng tiÕn hµnh b¶o ®¶m Vi M« khi nã sö dông c¸c hîp ®ång t­¬ng lai (hoÆc kú h¹n) ®Ó b¶o ®¶m rñi ro cho tõng bé phËn tµi s¶n (cã hoÆc nî) mét c¸ch riªng biÖt. Mét vÝ dô vÒ b¶o ®¶m vi m« lµ viÖc Ng©n hµng b¶o ®¶m rñi ro l·i suÊt cña c¸c tr¸i phiÕu cã kú h¹n 10 n¨m nh­ vÝ dô mµ chóng ta võa xÐt ë trªn. + B¶o ®¶m VÜ M« - Macrohedging: B¶o ®¶m vÜ m« xuÊt hiÖn khi nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng muèn sö dông c¸c nghiÖp vô giao dÞch t­¬ng lai, giao dÞch kú h¹n hay c¸c giao dÞch ph¸t sinh kh¸c ®Ó b¶o ®¶m rñi ro¹ kh«ng c©n xøng vÒ thêi l­îng cña hai vÕ b¶ng c©n ®èi tµi s¶n. Nh­ vËy: B¶o ®¶m vi m« lµ viÖc nhµ qu¶n trÞ x¸c ®Þnh bé phËn tµi s¶n ®Ó b¶o ®¶m rñi ro mét c¸ch riªng biÖt vµ sö dông nh÷ng hîp ®ång t­¬ng lai hay c¸c hîp ®ång ph¸t sinh kh¸c ®Ó b¶o ®¶m rñi ro ®èi víi tõng tµi s¶n ®ã. Trong khi ®ã, b¶o ®¶m vÜ m« chØ quan t©m ®Õn toµn bé danh môc tµi s¶n cã vµ toµn bé danh môc tµi s¶n nî cña b¶ng c©n ®èi tµi s¶n. Do ®ã, nã cho phÐp tån t¹i tr¹ng th¸i rßng tµi s¶n vÒ møc ®é nh¹y c¶m l·i suÊt, sù kh«ng c©n xøng vÒ thêi l­îng ®èi víi tõng bé phËn tµi s¶n riªng lÎ. Do b¶n chÊt kh¸c nhau gi÷a b¶o ®¶m vi m« vµ b¶o ®¶m vÜ m« cho nªn cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng chiÕn l­îc vµ kÕt qu¶ hoµn toµn kh¸c nhau gi÷a hai ph­¬ng thøc b¶o ®¶m nµy. B¶o ®¶m th«ng th­êng vµ b¶o ®¶m chän läc: B¶o ®¶m th«ng th­êng lµ khi Ng©n hµng tiÕn hµnh b¶o ®¶m toµn bé hai vÕ cña b¶ng c©n ®èi tµi s¶n (b¶o ®¶m vÜ m«) hoÆc tiÕn hµnh b¶o ®¶m toµn bé mét bé phËn tµi s¶n thuéc tµi s¶n cã hoÆc tµi s¶n nî (b¶o ®¶m vi m«) nh»m ®¹t ®­îc møc rñi ro thÊp nhÊt b»ng c¸ch b¸n c¸c hîp ®ång t­¬ng lai ®Ó bï ®¾p rñi ro ®èi víi tµi s¶n. Tuy nhiªn, khi rñi ro gi¶m xuèng møc thÊp nhÊt th× lîi tøc còng ë møc thÊp (rñi ro cµng cao th× lîi nhuËn cµng lín vµ ng­îc l¹i). Do ®ã, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng trong mäi tr­êng hîp ®Òu muèn tiÕn hµnh b¶o ®¶m rñi ro th«ng th­êng. Ngoµi tr­êng hîp b¶o ®¶m rñi ro th«ng th­êng, rÊt nhiÒu Ng©n hµng lùa chän ph­¬ng ¸n chÊp nhËn mét bé phËn tµi s¶n kh«ng tham gia b¶o ®¶m, hoÆc tiÕn hµnh b¶o ®¶m qu¸ møc. Nh÷ng tr­êng hîp nh­ vËy gäi lµ b¶o ®¶m rñi ro chon läc. * Hîp ®ång t­¬ng lai vµ h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt: Cã bao nhiªu hîp ®ång giao dÞch t­¬ng lai mµ nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng cÇn ph¶i mua hoÆc b¸n ®Ó b¶o ®¶m rñi ro lµ phô thuéc vµo: - Møc ®é rñi ro (møc ®é thay ®æi) cña l·i suÊt - Xu h­íng biÕn ®éng cña l·i suÊt (t¨ng hay gi¶m) - Mèi quan hÖ gi÷a rñi ro vµ lîi tøc trong c¸c tr­êng hîp b¶o ®¶m hoµn toµn hay b¶o ®¶m chän läc. - §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña giao dÞch quyÒn chän: 1.2.3. Giao dÞch quyÒn chän a. §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña giao dÞch quyÒn chän: “Mua quyÒn chän mua” lµ chiÕn l­îc quyÒn chän thø nhÊt. Ng­êi mua quyÒn chän mua (the buyer of a call option) gäi lµ ng­êi mua, cã quyÒn (kh«ng ph¶i lµ nghÜa vô) mua chøng kho¸n t¹i mét møc gi¸ cè ®Þnh X ®· ®­îc tho¶ thuËn tr­íc, gäi lµ gi¸ giao dÞch (exercise or strike price). §Ó cã ®­îc quyÒn chän mua chøng kho¸n, ng­êi mua ph¶i tr¶ mét kho¶n phÝ cho ng­êi b¸n lµ C, gäi lµ phÝ chän mua (call premium). PhÝ chän mua ph¶i ®­îc thanh to¸n cho ng­êi b¸n t¹i thêi ®iÓm ký kÕt hîp ®ång mua quyÒn chän mua vµ ®ång thêi ng­êi mua trë thµnh ng­êi tiÒm n¨ng thu lîi nhuËn nÕu gi¸ tr¸i phiÕu t¨ng trªn møc gi¸ giao dÞch (X) céng víi kho¶n phÝ chän mua (C). B¸n quyÒn chän mua tr¸i phiÕu lµ chiÕn l­îc thø hai cña giao dÞch quyÒn chän. §èi víi hîp ®ång b¸n quyÒn chän mua, ng­êi b¸n quyÒn chän mua (the seller of a call option) nhËn ®­îc mét kho¶n phÝ gäi lµ phÝ b¸n quyÒn chän mua vµ ph¶i lu«n lu«n s½n sµng b¸n tr¸i phiÕu cho ng­¬× mua t¹i møc gi¸ cè ®Þnh ®· ®­îc tho¶ thuËn tr­íc, gäi lµ gi¸ giao dÞch. ChiÕn l­îc thø ba lµ mua quyÒn chän b¸n tr¸i phiÕu. Ng­êi mua quyÒn chän b¸n tr¸i phiÕu (the buyer of a put option) cã quyÒn (kh«ng ph¶i lµm nghÜa vô) b¸n tr¸i phiÕu cho ng­êi b¸n quyÒn chän b¸n tr¸i phiÕu t¹i mét møc gi¸ cè ®Þnh ®· ®­îc tho¶ thuËn tr­íc (gäi lµ gi¸ giao dÞch). Ng­îc l¹i, ng­êi mua ph¶i tr¶ cho ng­êi b¸n mét kho¶n phÝ, gäi lµ phÝ chän b¸n (P). ChiÕn l­îc thø t­ lµ b¸n quyÒn chän b¸n tr¸i phiÕu. Trong tr­êng hîp b¸n quyÒn chän b¸n tr¸i phiÕu, ng­êi b¸n nhËn ®­îc mét kho¶n phÝ P (gäi lµ phÝ b¸n quyÒn chän b¸n) vµ ng­êi b¸n lu«n ph¶i s½n sµng mua tr¸i phiÕu t¹i møc gi¸ giao dÞch X khi ng­êi mua thùc hiÖn quyÒn chän b¸n cña m×nh. b. Giao dÞch quyÒn chän vµ h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt: §èi víi nh÷ng Ng©n hµng nhá th× chiÕn l­îc thÝch hîp lµ thùc hiÖn quyÒn chän mua h¬n lµ quyÒn chän b¸n. C¶ hai lý do ®Ó gi¶i thÝch t¹i sao l¹i nh­ vËy, ®ã lµ: Lý do vÒ kinh tÕ vµ lý do vÒ qui chÕ. Tuy nhiªn, ®èi víi nh÷ng Ng©n hµng lín th× nh÷ng giao dÞch quyÒn chän mua, quyÒn chän b¸n ®Òu lµ nh÷ng giao dÞch phæ biÕn. Lý do kinh tÕ gi¶i thÝch t¹i sao c¸c Ng©n hµng nhá l¹i kh«ng chän quyÒn b¸n: §èi víi viÖc b¸n quyÒn chän (bao gåm b¸n quyÒn chän mua vµ b¸n quyÒn chän b¸n) th× lîi nhuËn tiÒm n¨ng thu ®­îc lµ bÞ giíi h¹n, nh­ng kh¶ n¨ng ph¸t sinh lç th× kh«ng cã giíi h¹n. Khi gi¸ tr¸i phiÕu biÕn ®éng m¹nh lµm cho chªnh lÖch gi÷a gi¸ thÞ tr­êng vµ gi¸ giao dÞch quyÒn chän t¨ng lªn dÉn ®Õn thua lç. §èi víi nh÷ng Ng©n hµng duy tr× c¸c hîp ®ång b¸n quyÒn chän víi khèi l­îng lín sÏ ®øng tr­íc nguy c¬ lç vèn nÆng nÒ. Nh­ chóng ta thÊy, b»ng c¸ch b¸n quyÒn chän mua Ng©n hµng cã thÓ b¶o ®¶m ®­îc rñi ro l·i suÊt trong tr­êng hîp l·i suÊt thÞ tr­êng gi¶m, gi¸ tr¸i phiÕu t¨ng lªn, nghÜa lµ gi¸ trÞ tr¸i phiÕu trong danh môc ®Çu t­ cña Ng©n hµng t¨ng lªn ®ñ ®Ó bï ®¾p kho¶n lç tõ hîp ®ång b¸n quyÒn chän mua. Trong tr­êng hîp ng­îc l¹i, khi l·i suÊt thÞ tr­êng t¨ng th× kho¶n lîi nhuËn thu ®­îc tõ hîp dång b¸n quyÒn chän mua (kho¶n phÝ thu ®­îc) cã thÓ kh«ng ®ñ ®Ó bï ®¾p cho sù gi¶m gi¸ cña tr¸i phiÕu trong danh môc ®Çu t­ cña Ng©n hµng. §iÒu nµy lµ cã thÓ, bëi v× lîi nhuËn thu ®­îc tèi ®a tõ hîp ®ång b¸n quyÒn chän mua bÞ giíi h¹n bëi møc phÝ thu ®­îc C. Ng­îc l¹i, tr­êng hîp b¶o ®¶m rñi ro l·i suÊt b»ng c¸ch mua quyÒn chän b¸n tr¸i phiÕu sÏ cung cÊp cho nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng ph­¬ng ¸n lùa chän hÊp dÉn h¬n nhiÒu. Lý do quy chÕ h¹n chÕ c¸c hîp ®ång quyÒn b¸n: Theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ lµm chÝnh s¸ch, th× c¸c hîp ®ång quyÒn b¸n mµ ®Æc biÖt lµ c¸c hîp ®ång kh«ng nh»m môc ®Ých b¶o ®¶m rñi ro tµi s¶n (tøc lµ ho¹t ®éng ®Çu c¬) th× rÊt rñi ro, bëi v× Ng©n hµng ph¶i ®èi mÆt víi rñi ro lç vèn lµ kh«ng h¹n chÕ. ThËt vËy, trong thêi gian qu¸ khø c¸c nhµ lµm chÝnh s¸ch ®· cÊm c¸c Ng©n hµng thùc hiÖn c¸c hîp ®ång b¸n quyÒn chän b¸n hoÆc b¸n quyÒn chän mua trong mét sè lÜnh vùc nhÊt ®Þnh nh»m qu¶n lý rñi ro ®èi víi c¸c Ng©n hµng nµy. HiÖn nay ë óc c¸c Ng©n hµng thùc hiÖn hîp ®ång b¸n quyÒn chän nh­ng l¹i cÊm c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c nh­ quü tÝn dông, quü ®Çu t­…sö dông giao dÞch quyÒn chän vµo môc ®Ých ®µu c¬. T­¬ng tù, trong nh÷ng tr­êng hîp khi mµ thÞ tr­êng béc lé rñi ro cao th× c¸c cong ty b¶o hiÓm còng bÞ cÊm sö dông c¸c giao dÞch quyÒn chän. 1.2.4. BiÖn ph¸p ®æi chÐo l·i suÊt: §æi chÐo l·i suÊt gióp mét tæ chøc tµi chÝnh cã nhiÒu tµi s¶n cã lo¹i nh¹y c¶m vÒ l·i suÊt h¬n so víi nh÷ng tµi s¶n nî lo¹i nh¹y c¶m vÒ l·i suÊt, cã thÓ trao ®æi c¸c dßng tiÒn thanh to¸n víi mét tæ chøc tµi chÝnh cã nhiÒu tµi s¶n nî lo¹i nh¹y c¶m vÒ l·i suÊt h¬n so víi nh÷ng tµi s¶n cã lo¹i nh¹y c¶m vÒ l·i suÊt. Nhê vËy gi¶m ®­îc rñi ro l·i suÊt cho c¶ hai phÝa. Ch¼ng h¹n Ng©n hµng th­¬ng m¹i A cã b¶ng c©n ®èi tµi s¶n nh­ sau  Ng©n hµng th­¬ng m¹i A 1. Nh÷ng tµi s¶n cã lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt: 30 tr ®ång 2. Nh÷ng tµi s¶n cã lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh: 70 triÖu ®ång 1. Nh÷ng tµi s¶n nî lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt : 50 tr ®ång 2. Nh÷ng tµi s¶n nî lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh: 50triÖu ®ång Mét Ng©n hµng th­¬ng m¹i B cã b¶ng c©n ®èi tµi s¶n nh­ sau: Ng©n hµng th­¬ng m¹i B 1. Nh÷ng tµi s¶n cã lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt: 70 tr ®ång 2. Nh÷ng tµi s¶n cã lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh: 30 triÖu ®ång 1. Nh÷ng tµi s¶n nî lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt : 50 tr ®ång 2. Nh÷ng tµi s¶n nî lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh: 50triÖu ®ång Ng©n hµng th­¬ng m¹i A vµ Ng©n hµng th­¬ng m¹i B sÏ thùc hiÖn ®æi chÐo l·i suÊt b»ng c¸ch: Ng©n hµng th­¬ng m¹i A thanh to¸n thu nhËp tõ 20 triÖu ®ång tµi s¶n cã l·i suÊt cè ®Þnh cho Ng©n hµng th­¬ng m¹i B, cßn Ng©n hµng th­¬ng m¹i B thanh to¸n thu nhËp tõ 20 triÖu ®ång tµi s¶n cã lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt cho Ng©n hµng th­¬ng m¹i A. Tõ ®ã gióp cho c¶ hai Ng©n hµng cã thÓ tr¸nh ®­îc rñi ro l·i suÊt. ¦u ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ kh«ng ®ßi c¸c Ng©n hµng ph¶i s¾p xÕp l¹i b¶n quyÕt to¸n tµi s¶n cña m×nh nªn Ýt tèn kÐm trong viÖc gi¶m rñi ro l·i suÊt. H¹n chÕ cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ c¸c Ng©n hµng khã cã thÓ biÕt ®­îc th«ng tin vÒ nhau ®Ó thùc hiÖn ®æi chÐo l·i suÊt. §Ó kh¾c phôc h¹n chÕ nµy trªn thÞ tr­êng ®· xuÊt hiÖn c¸c trung gian m«i giíi cho c¸c Ng©n hµng. H¹n chÕ thø hai lµ khã c¸c Ng©n hµng nµo mµ b¶ng quyÕt to¸n trïng khíp nh­ ë vÝ dô trªn. 2. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt 2.1. Dù b¸o vÒ biÕn ®éng l·i suÊt: C¸c nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng cÇn ph¶i ph©n tÝch vµ ®­a ra dù b¸o vÒ biÕn ®éng l·i suÊt trªn thÞ tr­êng ®Ó bè trÝ c¬ cÊu b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cho phï hîp. C¸c nhµ dù b¸o cã thÓ sö dông c¸c m« h×nh lý thuyÕt hoÆc thùc nghiÖm vÒ diÔn biÕn cña l·i suÊt ®Ó ®­a ra c¸c dù b¸o l·i suÊt mét c¸ch chÝnh x¸c. Muèn lµm ®­îc ®IÒu nµy ®ßi hái nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng ph¶i cã kinh nghiÖm, ph¶i theo s¸t c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc, theo dâi vµ nghiªn cøu thÞ tr­êng, ®Çu t­ kinh doanh c¶ trong vµ ngoµi n­íc, nghiªn cøu c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt nh­ cung cÇu vèn vay trªn thÞ tr­êng vµ c¸c yÕu tè kh¸c t¸c ®éng ®Õn t©m lý cña ng­êi d©n vµ c¸c chñ thÓ kh¸c tham gia thÞ tr­êng. ¦u ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ ta cã thÓ biÕt tr­íc ®­îc xu h­íng biÕn ®éng cña l·i suÊt nÕu dù ®o¸n chÝnh x¸c. Tõ ®ã mµ Ng©n hµng cã thÓ cã nh÷ng nghiÖp vô vµ ho¹t ®éng kh¸c ®Ó tr¸nh rñi ro l·i suÊt. Nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ viÖc dù b¸o xu h­íng biÕn ®éng cña l·i suÊt lµ rÊt khã kh¨n, nÕu dù b¸o sai cã thÓ g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i rÊt lín cho Ng©n hµng. H¹n chÕ n÷a lµ khi Ng©n hµng thay ®æi l¹i c¬ cÊu cña b¶ng c©n ®èi tµi s¶n th× sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ chi phÝ vµ thêi gian, nhÊt lµ ë nh÷ng n­íc cã thÞ tr­êng tµi chÝnh ch­a ph¸t triÓn nh­ ë ViÖt Nam. 2.2. Theo dâi tÝnh nh¹y c¶m víi l·i suÊt cña c¸c tµi s¶n: Ngoµi ph­¬ng ph¸p trªn Ng©n hµng cã thÓ theo dâi tÝnh nh¹y c¶m víi l·i suÊt cña c¸c tµi s¶n th«ng qua c¸c ph­¬ng ph¸p: Ph©n tÝch kho¶ng c¸ch, ph©n tÝch kho¶ng c¸ch thêi gian tån t¹i. Ph­¬ng ph¸p nµy sÏ cho ta biÕt ®­îc møc ®é ®èi mÆt cña Ng©n hµng tr­íc rñi ro l·i suÊt mét c¸ch chÝnh x¸c. Nh­ng nã còng cã h¹n chÕ ë chç: NÕu chØ biÕt ®­îc møc ®é ®èi mÆt cña Ng©n hµng th× ch­a ®ñ mµ Ng©n hµng ph¶i kÕt hîp víi c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c nh­ dù b¸o biÕn ®éng l·i suÊt. 2.3. ¸p dông chÝnh s¸ch mÒm dÎo cho c¸c kho¶n vay: §Ó phßng ngõa cho Ng©n hµng gÆp ph¶i rñi ro l·i suÊt Ng©n hµng cã thÓ ®­a ra chÝnh s¸ch l·i suÊt mÒm dÎo cho c¸c kho¶n vay vµ c¸c tµi s¶n cña Ng©n hµng cã kú h¹n dµi. §èi víi c¸c kho¶n vay cã kú h¹n dµi Ng©n hµng cã thÓ ®­a ra c¸c møc l·i suÊt thay ®æi theo l·i suÊt trªn thÞ tr­êng theo tõng th¸ng, tõng quý, nöa n¨m, mét n¨m; hoÆc lµ trong thêi gian ®Çu Ng©n hµng cã thÓ ®­a ra møc l·i suÊt cao h¬n mét chót so víi l·i suÊt cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, sau ®ã l·i suÊt nµy ®­îc tr¶ gi¶m dÇn ®i ë c¸c n¨m sau. Ngoµi ra Ng©n hµng cã thÓ ¸p dông møc l·i suÊt thay ®æi theo thÞ tr­êng nhÊt lµ khi l·i suÊt ë trong thêi kú th­êng xuyªn biÕn ®éng m¹nh. KÕt luËn Trong ho¹t ®éng doanh tiÒn tÖ ë n­íc ta hiÖn nay, c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i kh«ng nh÷ng ph¶i cã gi¶i ph¸p t¨ng c­êng khai th¸c triÖt ®Ó nh÷ng nguån vèn trong kinh doanh mµ cßn ph¶i h¹n chÕ ®­îc rñi ro l·i suÊt, t¨ng thu nhËp cho ho¹t ®éng ng©n hµng. ViÖc h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt kh«ng chØ cã ý nghÜa víi ng©n hµng mµ cßn cã ý nghÜa to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nãi chung. Bªn c¹nh ®ã, c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i còng lu«n ph¶i tù nh×n nhËn l¹i m×nh, lu«n tù ®æi míi vµ hoµn thiÖn c¬ cÊu ho¹t ®éng cña m×nh nh»m ®¸p øng tèt nhÊt c¸c nhu cÇu cña kh¸ch hµng còng nh­ cña toµn x· héi mµ vÉn ®¶m b¶o ®­îc an toµn vÒ nguån vèn vµ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt kh«ng chØ ®¬n ph­¬ng thuéc vÒ Ng©n hµng th­¬ng m¹i mµ ph¶i cã sù kÕt hîp ®ång bé cña mäi ng­êi, mäi ngµnh, mäi cÊp vµ ph¶i phï hîp víi c¸c chÝnh s¸ch, môc tiªu cña Nhµ n­íc ®· ®Ò ra.