Tiểu luận So sánh hoạt động thuyết minh của hướng dẫn viên du lịch có và không sử dụng ca dao

Ôn Hoµng….Nh­ng chÝnh n¬i ®©y thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, chèng Mü còng lµ n¬i ph¶i høng chÞu nhiÒu trËn bom tµn ph¸ nhÊt. Tuy nhiªn Nói Hoµnh S¬n vÉn cßn ®ã, ®Ìo Ngang vÉn cßn ®ã, ®øng hiªn ngang trong d¸ng h×nh "Non n­íc". Th­a c¸c b¹n, d­íi ch©n chóng ta ®ang ®øng lóc nµy chÝnh lµ §Ìo Ngang - c¸i tªn gäi ®· ®i vµo trong th¬ ca ViÖt Nam g¾n liÒn víi tªn tuæi cña Bµ HuyÖn Thanh Quan, cña NguyÔn BØnh Khiªm, cña NguyÔn Hoµng…Ai qua n¬i ®©y dï chØ mét lÇn còng dÔ dµng nhËn thÊy ë ®©y mét vÎ ®Ñp hoµnh tr¸ng cña non xanh n­íc biÕc, cña sù hoµ quyÖn gi÷a c¶nh vµ t×nh, khã cã thÓ nµo quªn ®­îc: B­íc tíi ®Ìo ngang bãng xÕ tµ Cá c©y chen ®¸, l¸ chen hao Lom khom d­íi nói tiÒu vµi chó L¸c ®¸c bªn s«ng chî mÊy nhµ. Nh­ng còng víi §Ìo Ngang nµy, c¸ch ®©y chØ 30- 40 n¨m th«i, ë ®©y hiÖn lªn kh«ng ph¶i lµ mét §Ìo Ngang dÞu hiÒn th¬ méng mµ lµ mét §Ìo Ngang hiªn ngang bÊt khuÊt. N»m gi÷a hai tØnh Hµ TÜnh vµ Qu¶ng B×nh, §Ìo Ngang ®­îc vÝ nh­ mét ng­êi khæng lå ®ang g¸nh nÆng hai vai: §Ìo Ngang nÆng g¸nh hai vai Mét vai Hµ TÜnh mét vai Qu¶ng B×nh Bao n¨m bom déi n¸t m×nh Hoµnh S¬n vÉn gi÷ gi¸ng h×nh cha «ng Thêi kú nµy §Ìo Ngang lµ mét trong nh÷ng tô ®iÓm ph¶i høng chÞu nhiÒu trËn bom tµn ph¸, cµy xíi cña thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ Quèc Mü. Ng­êi ta t­ëng chõng nh­ §Ìo Ngang ®ang "ch¶y m¸u" vµ cã thÓ "ng· gôc". ThÕ nh­ng nã vÉn ®øng ®ã hiªn ngang bÊt khuÊt th¸ch thøc cïng kÎ ®Þch. §Ó råi h«m nay vÕt th­¬ng chiÕn tranh lµnh l¹i §Ìo Ngang vÉn lµ chiÕc "®ßn g¸nh" g¸nh hai ®Çu Nam - B¾c ®i lªn. 2.1.10.T×nh huèng 10: Trªn ®­êng dÉn kh¸ch vÒ dù héi chïa Keo - Th¸i B×nh vµo nh÷ng ngµy gi÷a th¸ng 9. §oµn xe cã dõng l¹i gi÷a ®­êng, hai bªn lµ nh÷ng c¸nh ®ång lu¸ th¼ng c¸nh cß bay. A B Nh¾c ®Õn Th¸i B×nh lµ ta ®· h×nh dung m¶nh ®Êt cña chÞ Hai "n¨m tÊn"- mét "vùa lóa" cña c¶ miÒn B¾c. Thêi kú kh¸ng chiÕn chèn Ph¸p, chèng Mü cøu n­íc, ®©y thùc sù ®ãng vai trß lµm hËu ph­¬ng v÷ng ch¾c cung cÊp l­¬ng thùc thùc phÈm chÝnh cho tiÒn tuyÕn. Ph­¬ng thøc s¶n xuÊt canh t¸c lóa truyÒn thèng cña n«ng d©n ViÖt Nam x­a vÉn chñ yÕu lµ lao ®éng ch©n tay, con nguêi sö dông tr©u bß lµm gia søc kÐo, dïng tay ®Ó t¸t n­íc, nhæ m¹, gÆt, h¸i … §Ó cã ®­îc mét b¸t c¬m ®Çy dÎo th¬m lµ c¶ mét qu¸ tr×nh lao ®éng vÊt v¶ mÖt nhäc; mïa h¹ th× Chiªm, mïa ®«ng th× Mïa, kh«ng lóc nµo nhµn rçi. ChÝnh trong ®iÒu kiÖn lao ®éng nh­ vËy ®· rÌn luyÖn cho ng­êi n«ng d©n ViÖt Nam ®øc tÝnh cÇn cï chÞu khã, hay lam, hay lµm. Chóng ta h·y nh×n ra nh÷ng c¸nh ®ång lóa mªnh m«ng ®ang thêi con g¸i kia, nã hóa hÑn mét vô mïa míi ®Çy béi thu cho d©n lµng. Ngµy nay khoa häc kü thuËt ®· ph¸t triÓn c«ng viÖc nhµ n«ng còng bít phÇn vÊt v¶ h¬n tr­íc, hä ®· dïng m¸y cµy, m¸y lõa, m¸y b¬m n­íc thay b»ng søc tr©u, søc ng­êi nh­ tr­íc; n¨ng suÊt lao ®éng còng t¨ng lªn, ®êi sèng ng­êi d©n æn ®Þnh trï phó. Chóng ta ®ang ®øng n¬i ®©y chÝnh lµ m¶nh ®Êt Th¸i B×nh mét thêi næi tiÕng víi c¸i tªn "ChÞ Hai n¨m tÊn", mét "vùa lóa" cña toµn miÒn B¾c, mét hËu ph­¬ng v÷ng ch¾c chi viÖn cho miÒn Nam tiÒn tuyÕn. ThÕ nh­ng ®Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ ®ã, lµ mét sù nç lùc lao ®éng cÇn cï, chÞu khã hÕt lßng v× tiÒn tuyÕn cña nh©n d©n Th¸i B×nh. Thêi ®ã ph­¬ng thøc canh t¸c lóa vÉn theo kiÓu truyÒn thèng. Ng­êi ta quen víi c¸i c¶nh: Trªn ®ång c¹n, d­íi ®ång s©u Chång cµy, vî cÊy, con tr©u ®i bõa. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt chñ yÕu vÉn lµ dïng søc ng­êi ( ch©n tay) vµ dïng tr©u, bß lµm søc kÐo. Nh­ng nh©n d©n ta vÉn rÊt siªng n¨ng lao ®éng, khuyªn b¶o nhau cïng lµm viÖc: Quanh n¨m cÊy h¸i cµy bõa Vô Chiªm th× h¹, vï Mïa th× ®«ng Ai vÒ nh¾n chÞ em cïng Muèn cho sung s­íng nghÒ n«ng ph¶i cÇn Ngµy nay khi khoa häc kü thuËt ®· ph¸t triÓn, c«ng viÖc nhµ n«ng còng ®ì vÊt v¶ h¬n, kh«ng cßn nhiÒu c¶nh: Cµy ®ång ®ang buæi ban tr­a Må h«i th¸nh thãt nh­ m­a ruéng cµy. §êi sèng nh©n d©n Th¸i B×nh h«m nay nãi riªng còng nh­ n«ng d©n ViÖt Nam nãi chung ®ang thay da ®æi thÞt tõng ngµy, høa hÑn sù ph¸t triÓn ®i lªn cïng kinh tÕ ®Êt n­íc. 2.2. Ph©n tÝch b¶ng Trong phÇn 2.1 t«i ®· võa ®­a ra mét sè t×nh huèng cã thÓ diÔn ra trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ho¹t ®éng thuyÕt minh cña H­íng dÉn viªn. ë trong mçi mét t×nh huèng ®Òu cã hai h­íng gi¶i ®¸p chÝnh ®ã lµ: mét ®o¹n thuyÕt minh kh«ng sö dông ca dao vµ mét ®o¹n thuyÕt minh cã sö dông c¸c bµi ca dao trong ®ã. Trªn thùc tÕ søc nÆng cña mét bµi ca dao cã thÓ cßn lín h¬n c¶ mét ®o¹n thuyÕt minh dµi nh­ vËy. 2.2.1. T×nh huèng 1: Trªn ®­êng ®i ®Õn Thµnh Cæ Loa - kinh ®« n­íc ¢u L¹c thêi An D­¬ng V­¬ng. ViÖc thuyÕt minh trªn xe mét c¸ch kh¸i qu¸t vÒ ®iÓm Du lÞch mµ kh¸ch s¾p ®Õn lµ cÇn thiÕt vµ nªn lµm. Tuy nhiªn, viÖc thuyÕt minh, ®­a ra th«ng tin cho kh¸ch. NÕu chØ ë d¹ng nh÷ng con sè, nh÷ng c©u nãi kiÓn " t¸n" hêi hît nh­ ë ®o¹n A th× thËt sÏ kh«ng dÔ g©y ®­îc c¶m t×nh ®Æt biÖt cho du kh¸ch vÒ ®iÓm Du lÞch mµ hä lùa chän ngay tõ b­íc ®Çu. Ho¹t ®éng thuyÕt minh cña H­íng dÉn viªn tíi mét tuyÕn ®iÓm Du lÞch th­êng kh«ng ph¶i lµ ng¾n, mµ lµ sù tæng thÓ cña rÊt nhiÒu ®o¹n thuyÕt minh nèi liÒn nhau. Trong t×nh huèng nµy, ®o¹n thuyÕt minh lµ c¸nh cöa ®Çu tiªn më ra cho du kh¸ch vÒ Cæ Loa, ®Ó råi sau ®ã khi ®Õn Cæ Loa, H­íng dÉn viªn sÏ tiÕp tôc giíi thiÖu cho du kh¸ch nh÷ng n¬i cô thÓ trong côm di tÝch nh­ vÒ ®Òn thê An D­¬ng V­¬ng, vÒ Mþ Ch©u, giÕng ngäc, c¸c c©u chuyÖn sù tÝch liªn quan , c¸c hiÖn vËt cßn ®Ó l¹i…Vµ nÕu nh­ ngay tõ ®o¹n thuyÕt minh ®Çu tiªn nµy, c¸c " Ên t­îng" kh«ng ®­îc kh¾c s©u vµ ®Ëm nÐt th× sÏ g©y "trë ng¹i" cho du kh¸ch trong viÖc tiÕp nhËn nh÷ng th«ng tin sau nµy. C¸c nhùc ®iÓm cña ®o¹n thuyÕt minh A sÏ ®­îc kh¾c phôc khi h­íng dÉn viªn biÕt vµ sö dông bµi Ca dao sau ®©y vµo trong ®o¹n thuyÕt minh nh­ ë phÇn B: Ai vÒ ®Õn huyÖn §«ng Anh GhÐ th¨m phong c¶nh Loa thµnh Thôc V­¬ng Cæ Loa h×nh èc kh¸c th­êng Tr¶i bao n¨m th¸ng nÎo ®­êng cßn ®©y §äc bµi ca dao ta cßn thÊy ë ®ã to¸t nªn mét t×nh c¶m, mét sù mêi gäi ch©n thµnh du kh¸ch thËp ph­¬ng ®Õn víi Loa Thµnh " Ai vÒ ®Õn huyÖn §«ng Anh GhÐ th¨m phong c¶nh Loa thµnh Thôc v­¬ng" "Ai" ë ®©y cã thÓ lµ b¹n, lµ t«i, lµ tÊt c¶ mäi ng­êi h·y ®Õn, h·y vÒ víi " HuyÖn §«ng Anh". T¹i sao l¹i dõng ë §«ng Anh ? µ bëi v× ë ®©y cã " phong c¶nh Loa Thµnh Thôc V­¬ng". §©y chÝnh lµ kinh ®« n­íc ¢u L¹c thêi kú dùng n­íc, n¬i mµ ®· mét thêi lµ "tr¸i tim" cña c¶ d©n téc. VËy b¹n cßn chÇn chõ g× n÷a, h·y "ghÐ th¨m" ®i. C©u thø ba cña bµi ca dao ng©n lªn " Cæ Loa h×nh èc kh¸c th­êng" nh­ vÏ lªn tr­íc mÆt chóng ta h×nh ¶nh toµ thµnh Cæ Loa sõng s÷ng c©u ca còng ®· nªu bËt nªn ®­îc ®Æc ®iÓm cña thµnh Cæ Loa ®ã lµ "h×nh èc kh¸c th­êng" vµ ®· lµ " h×nh èc" th× ng­êi ta dÔ liªn t­ëng tíi mét toµ thµnh ®­îc x©y dùng lªn bao gåm nhiÒu vßng thµnh bao bäc nhau theo h×nh xo¸y ch«n èc…§Õn c©u kÕt cña bµi ca dao: " Tr¶i bao n¨m th¸ng nÎo ®­êng cßn ®©y". Nãi nªn sù tr­êng tån cña Thµnh èc Cæ Loa ®ã, tuy tr¶i qua bao n¨m th¸ng nh­ng vÉn cßn dÊu tÝch in ®Ëm l¹i vÉn cßn lµ minh chøng cho ãc s¸ng t¹o, kh¶ n¨ng qu©n sù tuyÖt vêi cña «ng cha vÉn cßn lµ lêi nh¾n nhñ l¹i víi con ch¸u bµi häc mÊt n­íc… VËy ®Êy, chØ víi mét bµi ca dao nhá bÐ chØ vÎn vÑn cã bèn c©u nh­ng néi dung mµ nã truyÒn t¶i vµ gîi t¶ lµ rÊt lín. VËy t¹i sao ng­êi h­íng dÉn viªn kh«ng sö dông nã vµo ngay bµi thuyÕt minh ®Çu tiªn cña m×nh vÒ Loa thµnh. T«i ch¾c ch¾n r»ng còng chØ víi ®o¹n thuyÕt minh A, nÕu ng­êi h­íng dÉn viªn ®­a thªm bµi ca dao nµy vµo còng ®· ®ñ t¨ng thªm tÝnh hÊp dÉn cho bµi nãi. Bµi ca dao sÏ lµ minh häa rÊt ®¾t cho bµi nãi, nã võa truyÒn t¶i ®­îc th«ng tin cho ng­êi nghe, võa lµm t¨ng lªn s¾c th¸i uyÓn chuyÓn, nhÞp nhµng, ®Ëm chÊt th¬ cho bµi thuyÕt minh. 2.2.2.T×nh huèng 2: T×nh huèng hai xÈy ra lµ c©u hái cña mét Du kh¸ch ViÖt Nam, cã lÏ lµ lÇn ®Çu tiªn ra th¨m thñ ®« Hµ Néi, muèn th«ng qua ng­êi h­íng dÉn viªn ®Ó biÕt ®«i ®iÒu kh¸i qu¸t vÒ thñ ®« Hµ Néi - n¬i mµ m×nh ch­a cã dÞp ®­îc t×m hiÓu. NhiÖm vô cña ng­êi h­íng dÉn viªn ë ®©y lµ tr¶ lêi c©u hái cña du kh¸ch mét c¸ch kh¸i qu¸t nh÷ng vÉn ph¶i ®¶m b¶o cung cÊp ®ñ th«ng tin vµ g©y ®­îc Ên t­îng ban ®Çu cho du kh¸ch vÒ thñ ®« th©n yªu cña ®Êt n­íc m×nh, nh©n d©n m×nh. ë ®o¹n thuyÕt minh A ( néi dung thuyÕt minh kh«ng sö dông ca dao ), h×nh ¶nh Hµ Néi ®­îc nh¾c ®Õn rÊt mê nh¹t, nã dÔ bÞ nhoµ ®i trong t­ëng t­îng cña Du kh¸ch. Ai ch¼ng biÕt tr­íc kia Hµ Néi tõng cã c¸i tªn lµ Th¨ng Long, tõng lµ ®« thÞ cæ cña n­íc ®¹i ViÖt. Nh­ng c¸i hån cña c¶nh vËt, cña søc sèng bÒn bØ cña Hµ Néi ë ®©y lµ g× th× ng­êi H­íng dÉn viªn vÉn ch­a nªu lªn ®­îc, ch­a g©y ra ®­îc søc thuyÕt phôc cho Du kh¸ch. Trong ®o¹n thuyÕt minh B, c¸c th«ng tin mµ H­íng dÉn viªn ®­a ra cho Du kh¸ch vÉn ch­a thùc sù lµ nhiÒu, nh­ng nãi nh­ vËy còng kh«ng ph¶i lµ Ýt vµ còng kh«ng ph¶i lµ kh«ng ®Ó l¹i chót Ên t­îng nµo cho Du kh¸ch vÒ Hµ Néi. Trong ®o¹n thuyÕt minh nµy ng­êi H­íng dÉn viªn muèn ngÇm nãi víi Du kh¸ch r»ng: T«i còng nh­ b¹n, trong tr¸i tim chóng ta ai ai còng ®Òu h­íng vÒ thñ ®« Hµ Néi, n¬i " tr¸i tim th©n yªu cña tæ quèc". Chóng ta ®Òu dµnh cho nã nh÷ng t×nh c¶m th©n th­¬ng tr×u mÕn nhÊt, nã thiªng liªng biÕt chõng nao!. Êy lµ bëi v× Hµ Néi cña chóng ta kh«ng ph¶i lµ mét ®« thÞ míi ph¸t triÓn cã c¸i bÒ ngoµi hoµ nho¸ng vÒ kinh tÕ mµ cßn bëi v× c¸i yÕu tè thiªng liªng, søc sèng tr­êng tån " Ngh×n n¨m v¨n vËt" cña Hµ Néi cïng lÞch sö d©n téc. Tr¶i qua nhiÒu qu¸ tr×nh ph¸t triÓn th¨ng trÇm cña lÞch sö, c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn ViÖt Nam cã lóc rêi ®«, chuyÓn ®« song Th¨ng Long - m¶nh ®Êt thÕ rång bay - Hµ Néi vÉn ®­îc nh©n d©n ta - nh©n d©n n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam chän lµm thñ ®« cña ®Êt n­íc m×nh. Vµ cïng víi sù lùa chän ®ã lµ sù göi g¾m niÒm tin: Hµ Néi sÏ m·i lµ mét trung t©m kinh tÕ - chÝnh trÞ - v¨n ho¸ ®Çu n·o cña c¶ n­íc. DÉn ®Êt n­íc ®i lªn cïng b¹n bÌ n¨m ch©u bèn bÓ. 2.2.3. T×nh huèng 3: T×nh huèng 3 diÔn ra trong bèi c¶nh ng­êi H­íng dÉn viªn ®ang dÉn Du kh¸ch ®i trÈy héi §Òn Hïng - Phong Ch©u,Phó Thä. §©y còng cã thÓ lµ nh÷ng ®o¹n thuyÕt minh tr×nh bµy mét c¸ch kh¸i qu¸t vÒ lÔ héi §Òn Hïng ngay trªn xe nh»m giíi thiÖu cho kh¸ch c¸i nh×n tæng quan vÒ lÔ héi thiªng liªng nµy tr­íc khi Du kh¸ch b­íc vµo héi, nhËp vµo dßng ng­êi hµnh h­¬ng lªn v·n c¶nh ®Òn. §Òn Hïng lµ mét khu di tÝch cã rÊt nhiÒu ý nghÜa ®èi víi d©n téc ViÖt Nam, nã ®­îc coi lµ vïng ®Êt tæ thiªng liªng, vïng ®Êt cña dßng vua dùng n­íc - vua Hïng. LÔ héi §Òn Hïng lµ méi lÔ héi cã tÇm vãc vµ quy m« quèc gia. Mçi n¨m cø ®Õn ngµy 10 th¸ng 3 ©m lÞch nh©n d©n ViÖt Nam dï trong n­íc hay ë n­íc ngoµi còng ®Òu nh×n vÒ n¬i quª cha ®Êt tæ, h­íng vÒ nã víi mét sù ng­ìng väng v« bê. Du kh¸ch thËp ph­¬ng ®Òu mong muèn ®­îc nhËp m×nh vµo dßng kh¸ch hµnh h­¬ng trÈy héi ®Òn Hïng ®Ó tá lßng thµnh kÝnh, nhí ¬n nh÷ng ng­êi khai quèc, ®Ó cÇu phóc cÇu tµi, ®Ó th­ëng ngo¹n c¶nh ®Ñp vµ ®­îc tham dù c¸c trß ch¬i d©n gian ®Æc s¾c, n¸o nhiÖt… Trong ®o¹n thuyÕt minh A, ta thÊy ng­êi h­íng dÉn viªn míi chØ nªu ra, ®­a ra mét vµi th«ng tin vÒ lÔ héi vµ c¸c trß diÔn theo mét lèi diÔn gi¶i b×nh b×nh, kh«ng tËp trung nhÊn m¹nh vµo mét sè th«ng tin quan träng. VÝ dô nh­ th«ng tin vÒ ngµy tæ chøc lÔ héi. Ngµy tæ chøc lÔ héi ë ®©y lµ ngµy 10 th¸ng 3 ©m lÞch chØ ®­îc ng­êi H­íng dÉn viªn nh¾c ®Õn mét lÇn trong bµi thuyÕt minh mµ l¹i ë d¹ng diÔn gi¶i, "cµo b»ng", xÕp cïng víi c¸c th«ng tin kh¸c. §iÒu nµy ch¾c ch¾n sÏ kh«ng thÓ ®Ó l¹i Ên t­îng ®Æc biÖt vµ s©u s¾c cho Du kh¸ch. Du kh¸ch cã thÓ sÏ nhanh chãng quªn ®i nh÷ng th«ng tin nµy ngay sau khi nghe chóng. Nh­ng ë ®o¹n thuyÕt minh B, ta b¾t gÆp ë ®©y sù kh«n khÐo, tµi t×nh cña ng­êi H­íng dÉn viªn khi më ®Çu bµi thuyÕt minh cña m×nh b»ng mét bµi Ca dao ng¾n gän, xóc tÝch: Dï ai ®i ng­îc vÒ xu«i Nhí ngµy giç Tæ mång M­êi th¸ng Ba Bµi Ca dao ®· nhÊn m¹nh cho ng­êi nghe mèc thêi gian lÔ héi diÔn ra ®ã lµ ngµy mång M­êi th¸ng Ba. Vµ ®ång thêi nã còng nhÊn m¹nh ng­êi nghe mét nghÜa vô "nhí" lÊy ngµy "giç Tæ" cho dï cã "®i ng­îc vÒ xu«i", cho dï cã bu«n b¸n tr¨m miÒn. Sau khi nhÊn m¹nh vÒ thêi gian lÔ héi, kh«ng ph¶i tèn nhiÒu c«ng søc ng­êi H­íng dÉn viªn tiÕp tôc ho¹ vÒ lÔ héi. §Õn víi lÔ héi §Òn Hïng Du kh¸ch sÏ ®­îc tham gia c¸c trß ch¬i d©n gian, ®­îc th­ëng ngo¹n c¶nh ®Ñp, ®­îc "së cÇu nh­ ý"…Vµ minh chøng cho c¸c th«ng tin võa ®­îc nªu ra còng chÝnh lµ mét bµi Ca dao quen thuéc: §u tiªn míi dùng n¨m nay C« nµo hay h¸t kú nµy h¸t lªn Th¸ng Ba n« nøc héi ®Òn Nhí ngµy giç Tæ bèn ngh×n n¨m nay D¹o xem phong c¶nh trêi m©y L«, §µ, Tam §¶o cïng quay ®Çu vÒ Kh¾p n¬i con ch¸u ba kú KÎ ®i cÇu phóc ng­êi ®i cÇu tµi Së cÇu nh­ ý nh­ ai Xin r»ng nhí lÊy mång M­êi th¸ng Ba ThËt tµi t×nh vµ khÐo lÐo, c©u kÕt cña bµi Ca dao " Xin r»ng nhí lÊy mång M­êi th¸ng Ba" còng lµ mét lêi nhÊn m¹nh vµo mèc thêi gian cña lÔ héi. VËy lµ mäi th«ng tin H­íng dÉn viªn ®­a ra ®Òu ®­îc ®¬n gi¶n ho¸, nhÞp ®iÖu ho¸ khiÕn cho mét Du kh¸ch dï cã v« t©m ®Õn ®©u ®i ch¨ng n÷a còng kh«ng thÓ nµo quªn ®­îc h×nh ¶nh lÔ héi trong t©m trÝ m×nh. 2.2.4. T×nh huèng 4: T×nh huèng 4 diÔn ra khi H­íng dÉn viªn dÉn kh¸ch thùc hiÖn tour Du lÞch theo mét lÞch tr×nh ®· ®Þnh s½n tõ Hµ Néi ®i H¹ Long. Trªn ®­êng ®i cã mét Du kh¸ch trong ®oµn ®· yªu cÇu H­íng dÉn viªn giíi thiÖu tr­íc cho m×nh mét sè ®Æc s¶n næi tiÕng cña tØnh Kh¸nh Hoµ bëi v× hä dù ®Þnh sÏ cã mét chuyÕn Du lÞch dµi ngµy vµo ®ã trong tuÇn tíi. Trong t×nh huèng nµy, vai trß cña bµi ca dao ë ®©y sÏ ®­îc kh¼ng ®Þnh râ h¬n. Ng­êi H­íng dÉn viªn trong khi ®i h­íng dÉn du kh¸ch vÒ mét ®iÓm du lÞch ®· ®­îc ho¹ch ®Þnh tõ tr­íc, cã thÓ hä sÏ cã ®iÒu kiÖn t×m hiÓu tr­íc c¸c th«ng tin vÒ ®iÓm du lÞch ®ã. Nh­ng trong chuyÕn du lÞch, nhu cÇu hiÓu biÕt th«ng tin ®èi víi kh¸ch lµ v« h¹n, hä cã thÓ hái H­íng dÉn viªn vÒ mäi ®iÒu cã liªn quan ®Õn trong vµ ngoµi tuyÕn ®iÓm Du lÞch ®ã. Vµ khi Êy, trong ®iÒu kiÖn kiÕn thøc vÒ nh÷ng vÊn ®Ò mµ kh¸ch hái kh«ng ®­îc chuyÓn bÞ tr­íc, ng­êi H­íng dÉn viªn ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng­êi míi vµo nghÒ h­íng dÉn, kiÕn thøc trau råi Ýt; sÏ dÔ vÊp ph¶i t×nh tr¹ng "kh«ng tr¶ lêi ®­îc" råi dÉn tíi " nãi l¶ng ®i" hay " nãi bÞu" th«ng tin cho du kh¸ch. §iÒu nµy trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh nµo ®ã sÏ rÊt ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng cña ho¹t ®éng h­íng dÉn du lÞch, lµm suy gi¶m ®é tin cËy cña du kh¸ch vµo H­íng dÉn viªn. Lóc nµy kiÕn thøc ca dao vÒ c¸c ®Þa danh hay c¸c vÊn ®Ò mµ kh¸ch hái sÏ lµ cøu c¸nh h÷u hiÖu nhÊt gióp H­íng dÉn viªn tr¶ lêi nh÷ng c©u hái cña kh¸c. Hay chÝ Ýt bµi ca dao còng lµ c¬ së ®Ó ng­êi H­íng dÉn viªn ph¸t triÓn ý vµ hoµn thµnh nhiÖm vô cung cÊp th«ng tin cho kh¸ch. Trong ®o¹n thuyÕt minh B, bµi Ca dao vÒ ®Æc s¶n cña Kh¸nh Hoµ ®· thùc sù lµ "chiÕc phao" gióp cho H­íng dÉn viªn hoµn thµnh tèt c©u tr¶ lêi cña m×nh mét c¸ch phï hîp vµ chÆt chÏ (võa nªu ra ®­îc tªn ®Æc s¶n, võa nªu ra ®­îc tªn ®Þa danh cô thÓ). Ta ph¶i ®Æt ®o¹n thuyÕt minh nµy trong mèi t­¬ng qu¸n so s¸nh víi ®o¹n thuyÕt minh A ta míi thÊy râ ®­îc tÇm quan träng cña bµi Ca dao. Do kh«ng ®­îc chuÈn bÞ tr­íc, H­íng dÉn viªn cã thÓ tr¶ lêi b©ng qu¬, hoÆc nãi bÞa. NÕu kh¸ch tiÕp tôc hái vÒ nh÷ng ®Þa danh cô thÓ cña tØnh Kh¸nh Hoµ n¬i cã nh÷ng ®Æc s¶n næi tiÕng Êy th× ng­êi H­íng dÉn viªn ch¾c ch¾n sÏ gÆp ph¶i bÕ t¾c, kh«ng gi¶i ®¸p ®­îc nh÷ng th¾c m¾c cña Du kh¸ch. ë mét chõng mùc nhÊt ®Þnh nã sÏ ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu ®Õn chÊt l­îng bµi thuyÕt minh cña H­íng dÉn viªn Du lÞch. Ta thÊy r»ng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ho¹t ®éng H­íng dÉn Du lÞch cña H­íng dÉn viªn cã thÓ xÈy ra v« vµn nh÷ng t×nh huèng kh¸c nhau, cã thÓ ®­îc hái nh÷ng c©u hái vÒ nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c nhau…Ng­êi H­íng dÉn viªn kh«ng thÓ l­êng tr­íc hÕt ®­îc. Trong nh÷ng tr­êng hîp nµy vèn Ca dao trong hµnh trang mang theo bªn m×nh cña H­íng dÉn viªn sÏ lu«n lµ nh÷ng " céng t¸c viªn" ®¾c lùc vµ h÷u hiÖu nhÊt gióp cho H­íng dÉn viªn hoµn thµnh tèt nhiÖm vô thuyÕt minh Du lÞch cña m×nh. 2.2.5.T×nh huèng 5: ë t×nh huèng 5, ta b¾t gÆp ë ®©y mét c©u hái vÒ mét khÝa c¹nh trong v¨n ho¸ Èm thùc ViÖt Nam ®ã lµ nghÖ thuËt chÕ biÕn thøc ¨n cña ng­êi ViÖt Nam. C©u tr¶ lêi t­ëng chõng nh­ ®¬n gi¶n chØ lµ sù liÖt kª hay nªu nªn mét vµi c¸ch thøc chÕ biÕn mãn ¨n nµo ®ã phæ biÕn ë ViÖt Nam. Song trªn thùc tÕ, ng­êi H­íng dÉn viªn cã thÓ chän h­íng tr¶ lêi chung chung vÒ c¸ch chÕ biÕn mét vµi lo¹i thøc ¨n mµ ®i kÌm víi nã lµ mét sè lo¹i gia vÞ ®Æc tr­ng cho tõng mãn. Nh­ng nÕu chØ kÓ, chØ liÖt kª ra nh­ trong ®o¹n thuyÕt minh A, th× nghÖ thuËt Èm thùc ViÖt Nam thËt qu¸ gi¶n ®¬n vµ khã cã thÓ ®Ó l¹i Ên t­îng cho du kh¸ch. Vµ chØ víi bµi ca dao " Con gµ côc t¸c lµ chanh…" ®­îc ®­a vµo bµi dÉn, còng sÏ lµm t¨ng lªn, næi bËt lªn gi¸ trÞ nghÖ thuËt trong viÖc chÕ biÕn mãn ¨n cña ng­êi ViÖt. Kh«ng nãi thÞt gµ th× ph¶i ¨n víi l¸ chanh, thÞt lîn th× ®i víi hµnh, thÞt chã ¨n víi riÒng…Ng­êi ViÖt ®· rÊt kh«n khÐo chuyÓn nhu cÇu thÞ hiÕu cña con ng­êi thµnh nhu cÇu thÞ hiÕu cña chÝnh c¸c loµi vËt: mçi con mét tÝnh, ®ßi ¨n mét mãn ¨n riªng, c¸ch ®ßi còng kh¸c nhau. ChÝnh v× thÕ nãi vÒ c¸ch chÕ biÕn thøc ¨n mµ nh©n d©n ta ®· biÕn nã trë thanh mét bµi th¬ kÓ chuyÖn loµi vËt ®Æc s¾c, hÊp dÉn. T¸c dông cña bµi ca dao ë ®©y kh«ng chØ lµ ®­a ra th«ng tin mµ cßn lµm cho bµi thuyÕt minh phong phó vÒ giäng ®iÖu, ®¹m chÊt th¬ vµ nã dÔ ®i vµo lßng ng­êi, ®Ó l¹i Ên t­îng s©u s¾c cho Du kh¸ch. 2.2.6.T×nh huèng 6 T×nh huèng 6 diÔn ra ngay trªn dßng s«ng B¹ch §»ng lÞch sö. H­íng dÉn viªn vµ Du kh¸ch cïng ngåi trªn mét chiÕc thuyÒn nan xu«i theo con s«ng ra th¨m trËn ®Þa cäc gç, «n l¹i nh÷ng kû niÖm hµo hïng vÒ chiÕn th¾ng oanh liÖt cña qu©n vµ d©n ta chèng phong kiÕn x©m l­îc ph­¬ng B¾c. ë ®o¹n thuyÕt minh A, H­íng dÉn viªn míi chØ ®¬n thuÇn chØ ra s«ng B¹ch §»ng lµ mét con s«ng cöa ¶i, con song lÞch sö. Còng chÝnh t¹i n¬i ®©y, trªn con s«ng nµy ®· lÇn l­ît diÔn ra 3 cuéc ®¹i chiÕn cña qu©n vµ d©n ta chèng phong kiÕn ph­¬ng B¾c x©m l­îc, 3 lÇn chøng kiÕn nh÷ng chiÕn tÝch vÜ ®¹i cña nh÷ng anh hïng d©n téc chèng giÆc ngo¹i x©m. §ã lµ: Ng« QuyÒn víi trËn ®Þa cäc gç ®¸nh tan qu©n Nam H¸n (n¨m 938), Lª Hoµng (n¨m 981), H­ng §¹o V­¬ng TrÇn Quèc TuÊn vµ c¸c danh t­íng nhµ TrÇn ( n¨m 1288). ThÕ nh­ng trong t×nh huèng nµy H­íng dÉn viªn vÉn ch­a lµm næi bËt lªn ®­îc vai trß còng nh­ ®ãng gãp lÞch sñ cña cong s«ng B¹ch §»ng trong c¸c chiÕn th¾ng vang déi Êy. Víi ®Þa thÕ hiÓm trë (chÕ ®é thuû triÒu c­êng, nhiÒu gÇm ®¸ hiÓm trë…) thuËn lîi cho qu©n vµ d©n ta lµm "chiÕn tranh du kÝch" tiªu diÖt sinh lùc ®Þch, con s«ng B¹ch §»ng thùc sù còng trë thµnh mét "dòng t­íng" cïng tham gia ®¸nh ®uæi qu©n x©m l­îc Nguyªn M«ng. Gãp phÇn quyÕt ®Þnh to lín trong c¸c trËn chiÕn xÈy ra trªn s«ng B¹ch §»ng. C¸c nh­îc ®iÓm ë ®o¹n thuyÕt minh A cã thÓ kh¾c phôc ®­îc khi néi dung thuyÕt minh cã sö dông c¸c bµi Ca dao nh­ ë trong ®o¹n thuyÕt minh B. S©u nhÊt lµ s«ng B¹ch §»ng. Ba lÇn giÆc ®Õn, ba lÇn giÆc ®i * B¹ch §»ng Giang lµ s«ng cöa ¶i Tæng Hµ Nam lµ b·i chiÕn tr­êng Hai bµi Ca dao tuy nhá vÒ c©u ch÷ mµ kh«ng nhá vÒ néi dung truyÒn t¶i, chóng ®· gãp phÇn lµm næi bËt lªn vai trß quan träng cña con s«ng trong c¸c chiÕn tÝch hµo hïng ®ã. B¹ch §»ng - con s«ng cöa ¶i ®· bao lÇn ng¨n b­íc kÎ thï x©m l­îc, mäi kÎ thï dï cã m¹nh ®Õn ®©u ®i ch¨ng n÷a còng ®Òu bÞ qu©n vµ d©n ta ®¸nh bËt ra khái bê câi n­ãc Nam khi tiÕn vµo x©m l­îc n­íc ta. Con s«ng chÝnh lµ b·i chiÕn tr­êng ®· tõng ch«n x¸c hµng v¹n qu©n thï, nã lµ chøng tÝch hµo hïng nhÊt, ®êi ®êi cßn ghi chiÕn c«ng cña nh÷ng ng­êi anh hïng d©n téc trong sù nghiÖp chèng giÆc gi÷ n­íc. Víi ®o¹n thuyÕt minh B, H­íng dÉn viªn võ cã thÓ kh¾c phôc ®­îc nh­îc ®iÓm cña ®o¹n thuyÕt minh A ®ã lµ ®· nªu lªn ®­îc, nhÊn m¹nh ®­îc vai trß vµ ®ãng gãp lÞch sö cña cong s«ng B¹ch §»ng ®èi víi c¸c cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc. §ång thêi c¸c bµi Ca dao ®­îc sö dông trong ®o¹n thuyÕt minh ®· gióp cho Du kh¸ch cã thÓ h×nh dung ra c¸i ©m h­ëng hµo hïng vµ oanh liÖt cña c¸c trËn chiÕn n¨m x­a, ®Ó råi ngåi ®©y sau gÇn mét ngh×n n¨m, chØ cÇn nghe kÓ l¹i c©u chuyÖn vÒ c¸c trËn chiÕn, Du kh¸ch cã c¶m nhËn nh­ m×nh ®ang ®­îc chøng kiÕn tËn m¾t nh÷ng trËn chiÕn ®ã. 2.2.7.T×nh huèng 7: NÕu nh­ trong t×nh huèng 6, H­íng dÉn viªn ®­a kh¸ch ®i th¨m quan mét di tÝch lÞch sö, «n l¹i kh«ng khÝ hµo hïng cña c¸c trËn chiÕn B¹ch §»ng ¸c liÖt n¨m x­a th× t×nh huèng 7 diÔn ra trong mét bèi c¶nh hoµn toµn kh¸c: H­íng dÉn viªn ®­a kh¸ch thùc hiÖn chuyÕn Du lÞch lªn vïng nói Sa Pa ®Çy th¬ méng, n¬i cã nÐt v¨n ho¸ truyÒn thèng Chî T×nh rÊt ®Æc s¾c vµ ®Çy thó vÞ. C©u hái cña Du kh¸ch ®Æt ra h­íng ng­êi H­íng dÉn viªn ph¶i tr¶ lêi vÒ c¸ch tá t×nh cña ng­êi ViÖt Nam truyÒn thèng. ë trong ®o¹n thuyÕt minh A, H­íng dÉn viªn còng ®· thÓ hiÖn ®­îc chiÒu s©u hiÓu biÕt cña m×nh vÒ c¸ch bµy tá t×nh c¶m nãi chung còng nh­ c¸ch tá t×nh nãi riªng cña ng­êi ViÖt truyÒn thèng. ThÕ nh­ng, vÊn ®Ò quan träng nhÊt, träng tËm nhÊt cña c©u hái cÇn ®­îc tr¶ lêi kü th× H­íng dÉn viªn vÉn ch­a lµm râ ®­îc. §ã lµ vÊn ®Ò: c¸ch tá t×nh nh­ thÕ nµo vµ cô thÓ ra sao ? §Õn ®o¹n thuyÕt minh B, H­íng dÉn viªn ®· thùc sù thÓ hiÖn ®­îc tµi n¨ng hiÓu biÕt còng nh­ sù kh«n khÐo cña m×nh khi nªu bËt lªn ®­äc "ph­¬ng tiÖn" tá t×nh chñ yÕu cña ng­êi ViÖt truyÒn thèng - Ca dao vµ vÞ trÝ cña Ca dao t×nh yªu trong c¸ch bµy tá t×nh c¶m cña ng­êi d©n lµ v« cïng lín. T×nh yªu lµ thø t×nh c¶m ®Ñp nhÊt, thiªng liªng nhÊt cña mäi thêi ®¹i, nã lu«n ®­îc con ng­êi ch©n träng, n©ng niu, tËn h­ëng. Do ®ã nã lµ ®Ò tµi mu«n thña cña c¸c thÓ lo¹i v¨n häc (trong ®ã cã thÓ lo¹i v¨n häc d©n gian - Ca dao). T×nh yªu ë ®©y ®­îc nam n÷ " vÞn " vµo c¶nh vËt, vµo c¸c h×nh t­îng nghÖ thuËt ®Ó diÔn t¶, béc lé. VÝ nh­ : MËn - §µo, löa míi nhen, tr¨ng míi mäc…Vµ ®«i khi nã cßn lµ mét sù t¸o b¹o ®Õn bÊt ngê "d¶i yÕm" (B¸c cÇu d¶i yÕm cho chµng sang ch¬i)…Ca dao t×nh yªu chÝnh v× thÕ ®· ®i s©u vµo trong ®êi sèng ng­êi d©n ViÖt Nam tõ rÊt l©u ®êi, nã ®· trë thµnh " c¸ch thøc" tá t×nh chÝnh cña nhiÒu ®«i trai g¸i. Ng­êi ViÖt Nam truyÒn thèng bµy tá t×nh c¶m víi nhau, trai g¸i tá t×nh víi nhau lµ dïng Ca dao; Ca dao thùc sù lµ thø " ng«n ng÷ t©m hån" hay nhÊt, hiÖu qu¶ nhÊt… 2.2.8.T×nh huèng 8: T×nh huèng 8 diÔn ra trong bèi c¶nh H­íng dÉn viªn ®­a kh¸ch Du lÞch vµo th¨m lµng dÖt lôa truyÒn thèng V¹n Phóc (thÞ x· Hµ §«ng, Hµ T©y). LÇn theo mçi b­íc ch©n cña H­íng dÉn viªn vµ Du kh¸ch lµ nh÷ng tiÕng l¸ch c¸ch nghe rÊt vui tai cña nh÷ng con thoi ®Ëp vµo khung cö. Theo nh÷ng b­íc ch©n ®Çu tiªn b­íc vµo lµng, H­íng dÉn viªn giíi thiÖu qua cho Du kh¸ch vÒ lµng V¹n Phóc vµ nh÷ng s¶n phÈm lôa cña lµng. Trong ®o¹n thuyÕt minh A H­íng dÉn viªn ®· nªu lªn ®­îc tªn tuæi, tiÕng t¨m cña lôa V¹n Phóc, kh¾p n¬i xa gÇn ®Òu biÕt ®Õn ®ã lµ nh÷ng tÊm lôa V©n, The, LÜnh, GÊm, Vãc…§Ó cã ®­îc nh÷ng tÊm lôa chÊt l­îng cao ®­îc nh©n d©n ­a dïng, tÝn nhiÖm lµ c«ng søc lao ®éng cña nh÷ng bµn tay tµi hoa c¸c nghÖ nh©n n¬i ®©y. H­íng dÉn viªn còng ®· nªu râ ®­îc sù næi tiÕng cña V¹n Phóc cã tõ thêi phong kiÕn, nh÷ng s¶n phÈm lôa n¬i ®©y ®· ®­îc dïng nh­ mét thø hµng ho¸ "sa sØ" dïng ®Ó tiÕn vua, may quèc phôc cho triÒu ®×nh vµ cung cÊp cho kinh thµnh Th¨ng Long…Cho ®Õn nay lôa V¹n Phóc vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ ngµy cµng ®­îc nhiÒu ng­êi sö dông biÕt ®Õn. Tuy nhiªn trong ®o¹n thuyÕt minh nµy, H­íng dÉn viªn míi chØ dõng l¹i ë viÖc giíi thiÖu rÊt kh¸i qu¸t, chung chung, ch­a g©y ®­îc g× thùc sù Ên t­îng cho Du kh¸ch vÒ V¹n Phóc. §Õn ®o¹n thuyÕt minh B, tiÕng t¨m cña lµng lôa V¹n Phóc ®­îc ng­êi H­íng dÉn viªn nh¾c ®Õn ®Çu tiªn. Lôa V¹n Phóc lµ lo¹i lôa mµ bÊt kú khi nµo nh¾c ®Õn lôa ViÖt Nam ng­êi ta còng nh¾c ®Õn c¸i tªn V¹n Phóc: The La, lÜnh B­ëi, chåi Phïng Lôa v©n V¹n Phóc, liÔu vïng Mç bªn S¶n phÈm lôa V¹n Phóc rÊt ®­îc coi träng vµ tÝn nhiÖm sö dông ngay tõ thêi phong kiÕn: Lôa nµy thËt lôa cæ ®« ChÝnh t«ng lôa cèng c¸c c« ­a dïng TÊt c¶ nh÷ng sù næi tiÕng, tiÕng t¨m cña lôa V¹n Phóc ®­îc l­u truyÒn trong d©n chóng Êy lµ bëi chÊt l­îng vµ nh÷ng tÝnh n¨ng cña lôa: ¸o lôa em mÆc thªm thanh vÎ ng­êi Mäi th«ng tin H­íng dÉn viªn ®­a ra ®Òu ®­îc Ca dao kiÓm nghiÖm vµ Ca dao chÝnh lµ minh chøng x¸c ®¸ng nhÊt c«ng nhËn chÊt l­îng vµ danh tiÕng s¶n phÈm lôa V¹n Phóc. Nh÷ng bµi Ca dao nµy ®· gãp phÇn lµm cho bµi thuyÕt minh thªm chÆt chÏ h¬n, thuyÕt phôc h¬n cho ng­êi nghe; t¹o cho bµi thuyÕt minh mét giäng ®iÖu míi, ®Ó l¹i Ên t­îng s©u s¾c cho Du kh¸ch: Ai vÒ V¹n Phóc cïng anh ¸o lôa em mÆc thªm thanh vÎ ng­êi 2.2.9.T×nh huèng 9: T×nh huèng 9 diÔn ra trong bèi c¶nh ®oµn xe Du lÞch trªn ®­êng vµo th¨m côm di tÝch HuÕ cã dõng ch©n t¹i §Ìo Ngang - Mét con ®Ìo n»m trªn d·y Hoµnh S¬n ®©m ngang ra biÓn. Tr­íc c¶nh ®Ñp th¬ méng ®Çy gîi c¶m n¬i ®©y, H­íng dÉn viªn h­íng Du kh¸ch tíi mét §Ìo Ngang trong thêi kú chiÕn tranh chèng Ph¸p - Mü ¸c liÖt, mét §Ìo Ngang ®èi lËp hoµn toµn víi hiÖn t¹inh»m t«n vinh thªm vÎ ®Ñp vµ sù hoµnh tr¸ng cña con ®Ìo nµy. Trong ®o¹n thuyÕt minh A, ng­êi H­íng dÉn viªn khi b­íc ch©n xuèng xe ®· thùc hiÖn theo quy luËt: §Çu tiªn hä giíi thiÖu quang c¶nh §Ìo Ngang cho Du Kh¸ch, tËn h­ëng khung c¶nh th¬ méng cïng Du Kh¸ch, tiÕp theo ng­êi H­íng dÉn viªn ®Æt §Ìo Ngang trong lÞch sö cña mét thêi kú chiÕn tranh ¸c liÖt nhÊt. §Ìo Ngang ®· ph¶i g¸nh chÞu nhiÒu trËn bom cµy xíi. Tuy nhiªn, §Ìo Ngang vÉn ®øng v÷ng trªn d·y Hoµnh S¬n, vÉn gi÷ ®­îc vÎ ®Ñp "nguyªn x¬" cña m×nh. Song ë trong bµi thuyÕt minh nµy H­íng dÉn viªn vÉn chØ dõng l¹i ë diÔn gi¶i, t¶ c¶nh khiÕn cho Du kh¸ch khã cã thÓ h×nh dung ra ®­îc h×nh ¶nh §Ìo Ngang mµ H­íng dÉn viªn nh¾c tíi. §Õn ®o¹n thuyÕt minh B ng­êi H­íng dÉn viªn còng tu©n theo quy luËt trªn h­íng dÉn Du kh¸ch th­ëng ngo¹n c¶nh ®Ñp §Ìo Ngang tr­íc vµ sau ®ã ®­a Du kh¸ch vµo mét sù so s¸nh ®èi chiÕu gi÷a §Ìo Ngang hiÖn t¹i vµ §Ìo Ngang c¸ch ®©y 30 - 40 n¨m tr­íc. H×nh ¶nh §Ìo Ngang hiÖn t¹i cã c¶nh trÝ nªn th¬, non n­íc tr÷ t×nh: " Cá c©y chen ®¸, l¸ chen hoa" Nh­ng h×nh ¶nh §Ìo Ngang c¸ch ®©y 30 - 40 n¨m l¹i lµ mét §Ìo Ngang ph¶i chÞu nhiÒu "th­¬ng tËt" nhÊt, lµ mét tô ®iÓm nÐm bom cña kÎ ®Þch. Chóng muèn bÎ g·y ng¨n chÆn cong ®­êng tiÕp tÕ miÒn B¾c - miÒn Nam mµ cô thÓ lµ gi÷a hai tØnh Hµ TÜnh vµ Qu¶ng B×nh. Trong ®iÒu kiÖn " g¸nh nÆng hai vai" "bom giéi n¸t m×nh" nh­ thÕ nh­ng §Ìo Ngang vÉn trô v÷ng, vÉn gi÷ ®­îc " gi¸ng h×nh cha «ng"…Bµi thuyÕt minh cña H­íng dÉn viªn giê ®©y kh«ng cßn lµ nh÷ng lêi thuyÕt gi¶ng kÓ lÓ n÷a mµ lµ mét bµi ph©n tÝch so s¸nh. §iÒu ®ã lµm cho ng­êi nghe dÔ hiÓu h¬n, dÔ tiÕp thu h¬n; lµm cho con ng­êi vµ c¶nh vËt dÔ giao hoµ víi nhau, hoµ quÖn cïng nhau… 2.2.10.T×nh huèng 10: T×nh huèng 10 diÔn ra trong bèi c¶nh H­íng dÉn viªn ®­a kh¸ch vÒ Th¸i B×nh dù héi chïa Keo, cã kh«ng gian vµ thêi gian cô thÓ ®ã lµ vµo nh÷ng ngµy gi÷a th¸ng 9 ©m lÞch, ®oµn xe dõng l¹i ven ®­êng gi÷a hai bªn lµ nh÷ng c¸nh ®ång th¼ng c¸nh cß bay. Trong ®iÒu kiÖn thiÖn nhiªn trong lµnh vµ tho¸ng ®¹t Êy, H­íng dÉn viªn gîi l¹i cho Du kh¸ch h×nh ¶nh mét Th¸i B×nh - c¸i tªn ®· tõng ®i vµo lÞch sö víi " chÞ Hai n¨m tÊn" " vùa lóa cña toµn miÒn B¾c". Vµ tiÕp sau ®ã H­íng dÉn viªn tiÕp tôc giíi thiÖu cho Du kh¸ch vÒ ph­¬ng thøc s¶n xuÊt vµ canh t¸c lóa cña ng­êi n«ng d©n ViÖt Nam truyÒn thèng. Tronng bµi thuyÕt minh A, H­íng dÉn viªn còng míi chØ kÓ l¹i vµ miªu t¶ s¬ qua vÒ lao ®éng cña ng­êi n«ng d©n ViÖt Nam truyÒn thèng. Song ®Õn ®o¹n thuyÕt minh B, cïng víi lêi thuyÕt minh gi¶ng gi¶i vµ nh÷ng bµi Ca dao vÒ lao ®éng vµ nghÒ nghiÖp ( nghÒ trång lóa) ®· vÏ lªn cho ng­êi nghe c¶ mét bøc tranh lao ®éng s¶n xuÊt sèng ®éng cña ng­êi n«ng d©n ViÖt Nam truyÒn thèng: Trªn ®ång c¹n, d­íi ®ång s©u Chång cµy, vî cÊy, con tr©u ®i bõa 2.3. Nh÷ng tiÖn Ých cña ca dao trong ho¹t ®éng thuyÕt minh cña H­íng dÉn viªn du lÞch Qua viÖc ph©n tÝch so s¸nh ho¹t ®éng thuyÕt minh cña h­íng dÉn viªn trong mét sè t×nh huèng cô thÓ trªn. Ta thÊy ®­îc sù chªnh lÖch rÊt lín gi÷a c¸c ®o¹n thuyÕt minh khi cã vµ kh«ng sö dông c¸c bµi ca dao trong ®ã. §iÒu nµy chøng tá r»ng lo¹i h×nh v¨n häc d©n gian ca dao, còng cã mét vai trß ®¸ng kÓ trong ho¹t ®éng thuyÕt minh cña H­íng dÉn viªn nãi riªng vµ trong ho¹t ®éng H­íng dÉn viªn du lÞch nãi chung. Ca dao ë ®©y kh«ng gi÷ mét vai trß chñ ®¹o, nhÊt thiÕt ph¶i cã trong bµi thuyÕt tr×nh mµ nã ®­îc xem nh­ lµ mét chÊt xóc t¸c, mét ®ßn bÈy gãp phÇn lµm n©ng cao sù thµnh c«ng cña ho¹t ®éng thuyÕt minh. §«i khi Ca dao quyÕt ®Þnh c¶ tÝnh hÊp dÉn, tÝnh thuyÕt phôc cña bµi thuyÕt minh. 2.3.1. TÝnh th«ng tin Ho¹t ®éng H­íng dÉn viªn du lÞch lµ ho¹t ®éng nh»m ®¸p øng vµ tho¶ m·n nhu cÇu cña du kh¸ch. Mét trong nh÷ng nhu cÇu mµ kh¸ch du lÞch cÇn ®­îc tho¶ m·n nhiÒu nhÊt ®ã lµ nhu cÇu " N©ng cao hiÓu biÕt" vÒ ®Êt n­íc, con ng­êi vµ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®iÓm du lÞch mµ kh¸ch lùa chän, nhu cÇu " thÈm nhËn t¹i chç nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn"… VËy ng­êi H­íng dÉn viªn du lÞch thùc hiÖn ho¹t ®éng thuyÕt minh, thuyÕt tr×nh cña m×nh chñ yÕu lµ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu nµy cña du kh¸ch. Néi dung bµi thuyÕt minh ngoµi viÖc ph¶i hay, ph¶i hÊp dÉn cßn ®ßi hái ph¶i truyÒn t¶i ®­îc ®Çy ®ñ nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt cho kh¸ch. Ca dao lµ mét lo¹i h×nh v¨n häc d©n gian nªn ca dao còng chÝnh lµ sù hun ®óc, kÕt tinh c« ®äng nhÊt cña hiÖn thùc , lµ tÊm g­¬ng trung thùc vÒ cuéc sèng mu«n mµu mu«n vÎ cña nh©n d©n. Kh¸c víi tôc ng÷, ca dao kh«ng chØ ph¶n ¸nh kinh nghiÖm mµ phÇn nhiÌu ph¶n ¸nh lÞch sö v¨n ho¸, phong tôc tËp qu¸n trong sinh ho¹t vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n. Cã rÊt nhiÒu bµi ca dao nãi vÒ ®Êt n­íc, con ng­êi, lÞch sö, ca ngîi nh÷ng danh lam th¾ng c¶nh, nh÷ng ®Æc s¶n cña ®Þa ph­¬ng… §©y ®Òu lµ c¸c lÜnh vùc cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn nhiÒu ®iÓm du lÞch (c¸c ®Þa danh lÞch sö, c¸c c«ng tr×nh di tÝch vµ danh th¾ng… ). Do ®ã b¶n th©n ca dao còng hµm chøa mét l­îng th«ng tin v« cïng lín vÒ ®èi t­îng giíi thiÖu cña H­íng dÉn viªn. Ca dao thùc sù trë thµnh mét " øng cö viªn tin cËy" cho H­íng dÉn viªn sö dông bªn c¹nh nh÷ng th«ng sè kh« cøng vÒ ®iÓm du lÞch. Cã ng­êi vÝ Ca dao lµ bÇu kh«ng khÝ bao quanh c¸c ®iÓm du lÞch còng bëi v× tÝnh n¨ng th«ng tin cña nã. VËy khi sö dông c¸c bµi ca dao trong ho¹t ®éng thuyÕt minh cña H­íng dÉn viªn, mét l­îng th«ng tin v« cïng lín trong ca dao sÏ ®­îc truyÒn t¶i tíi kh¸ch mét c¸ch sinh ®éng, dÔ tiÕp thu. Ng­êi H­íng dÉn viªn nhiÒu khi ®¸p øng ®­îc nhu cÇu tho¶ m·n th«ng tin cña du kh¸ch qua nh÷ng bµi ca dao lµ nh­ vËy. 2.3.2. TÝnh minh häa Ngoµi viÖc cung cÊp mét nguån th«ng tin v« cïng quý gi¸ vÒ ®iÓm du lÞch, ca dao ®­îc sö dông trong ho¹t ®éng thuyÕt minh cña h­íng dÉn viªn cßn ph¸t huy tÝnh n¨ng minh häa cña m×nh v« cïng h÷u hiÖu. §Ó bµi thuyÕt minh cña m×nh ®­îc hay, l«i cuèn ®­îc du kh¸ch, ng­êi h­íng dÉn viªn ph¶i thuyÕt minh lµm sao cho chÆt chÏ; bªn c¹nh viÖc ®­a ra cho du kh¸ch nh÷ng th«ng tin, nh÷ng con sè ®¬n ®iÖu cøng nh¾c vÒ ®Þa danh ng­êi H­íng dÉn viªn cã thÓ sö dông c¸c dÉn chøng, c¸c vÝ dô minh häa cho nh÷ng th«ng tin ®ã. ViÖc ®­a nh÷ng bµi Ca dao vµo trong bµi thuyÕt minh cña h­íng dÉn viªn sÏ gióp cho ng­êi nghe thuyÕt minh h×nh dung, t­ëng t­îng ra ®èi t­îng thuyÕt minh ë bèi c¶nh lÞch sö cña nã; lµm bµi thuyÕt minh sèng ®éng ®Ó l¹i nhiÒu Ên t­îng cho du kh¸ch. V× vËy, khi giíi thiÖu vÒ mét vÊn ®Ò, mét ®Þa danh nµo ®ã cho du kh¸ch viÖc ®­a ca dao vµo sö dông lµ rÊt phï hîp vµ rÊt nªn lµm, bµi ca dao ®ã sÏ lµm cho bµi thuyÕt minh thªm chÆt chÏ, ®Çy søc thuyÕt phôc. 2.3.3. TÝnh hÊp dÉn (Ca dao t¹o s¾c th¸i bµi nãi uyÓn chuyÓn, ®Ëm chÊt th¬, dÔ ®i vµo lßng ng­êi, khÝch lÖ tÝnh nh©n v¨n). Ca dao lµ c¸c tinh hoa trong s¸ng t¹o nghÖ thuËt cña c¶ d©n téc, ®­îc ®óc kÕt l¹i d­íi h×nh thøc c¸c c©u th¬ vÇn ®iÖu (dÔ thuéc, dÔ nhí), c©u có lu«n ®­îc gät giòa, trau truèt, tõ ng÷ hay vµ ®Æc s¾c. Khi ®äc bµi ca dao lªn, ta d­êng nh­ ®ang ®­îc nghe nh÷ng "c©u h¸t" ªm ®Òm mµ trÇm bæng. Ca dao sÏ lµm t¨ng thªm tÝnh nhÞp ®iÖu, uyÓn chuyÓn cho lêi v¨n, g©y ®­îc nh÷ng Ên t­îng m¹nh mÏ trong lßng du kh¸ch. Tõ ®ã nh÷ng th«ng sè, nh÷ng sè liÖu vèn tÎ nh¹t, kh« cøng mµ H­íng dÉn viªn ®u«i ra sÏ theo bµi ca dao ®i vµo lßng ng­êi dÔ dµng h¬n, s©u ®Ëm h¬n. Bªn c¹nh ®ã ca dao còng gãp phÇn khÝch lÖ tÝnh nh©n v¨n gi÷a con ng­êi víi con ng­êi, gióp cho h­íng dÉn viªn - du kh¸ch - ®iÓm du lÞch cã mét sù hoµ quyÖn, chan hoµ, ®ång c¶m… 2.3.4. TÝnh thuyÕt phôc ( Ca dao lµm cho bµi thuyÕt minh cã chiÒu s©u, thÓ hiÖn sö dông c«ng, cã tÇm v¨n ho¸). Mét bµi thuyÕt minh hay lµ mét bµi thuyÕt minh bªn c¹nh viÖc ®¶m b¶o ®Çy ®ñ viÖc cung cÊp th«ng tin cho kh¸ch, ph¶i lµ bµi thuyÕt minh g©y ®­îc Ên t­îng cho du kh¸ch. Muèn g©y ®­îc Ên t­îng cho du kh¸ch, ng­êi h­íng dÉn viªn víi vai trß lµ mét " xø gi¶ cña c¶ mét ®Êt n­íc, mét d©n téc" ph¶i lu«n t¹o ra ®­îc sù trau truèt cña ngån tõ, sù phong phó trong néi dung, giäng ®iÖu hµi hoµ trong lêi dÉn vµ quan träng nhÊt lµ tÝnh chÆt chÏ trong tõng c©u có, chiÒu s©u cña v¨n ho¸. Nh÷ng lêi thuyÕt minh cña b¹n sÏ chØ lµ nh÷ng c¬n giã tho¶ng qua tai khi nh÷ng th«ng tin b¹n ®­a ra kh«ng ®­îc dÉn chøng, chøng minh mét c¸ch thuyÕt phôc, kh«ng lµm næi bËt ®­îc c¸i t«i c¸ nh©n trong chiÒu s©u kiÕn thøc cña b¹n (nh÷ng th«ng tin ®¬n gi¶n, mäi ng­êi ai còng cã thÓ tù t×m hiÓu ®­îc) .VËy ph¶i lµm sao ®©y? ChÝnh ca dao sÏ lµm cho bµi thuyÕt minh cña b¹n chÆt chÏ h¬n, thuyÕt phôc h¬n. Hay nãi chÝnh x¸c lµ bµi thuyÕt minh cã chiÒu s©u, thÓ hiÖn sù dông c«ng, cã tÇm v¨n ho¸ - c¸i t«i chiÒu s©u kiÕn thøc cña b¹n ®­îc béc lé. Trong ho¹t ®éng thuyÕt minh cña h­íng dÉn viªn nãi riªng còng nh­ ho¹t ®éng H­íng dÉn du lÞch nãi chung vÊn ®Ò kiÕn thøc vµ kü n¨ng ®­îc ®Æt lªn ngang b»ng nhau, quan träng nh­ nhau. §Ó trë thµnh mét ng­êi h­íng dÉn viªn cã thÓ hoµn thµnh tèt nhiÖm vô thuyÕt minh cña m×nh , H­íng dÉn viªn ph¶i ®¹t ®ñ c¶ hai tiªu chuÈn trªn bëi v× mét h­íng dÉn viªn cÝo kiÕn thøc mµ kh«ng cã kü n¨ng giao tiÕp th× còng kh«ng g©y ®­îc c¶m t×nh cho du kh¸ch, kh«ng thuyÕt phôc ®­îc du kh¸ch; vµ mét ng­êi h­íng dÉn viªn cã kü n¨ng giao tiÕp mµ kh«ng cã kiÕn thøc hiÓu biÕt th× bµi thuyÕt minh còng chØ lµ nh÷ng lêi "s¸o rçng" kh«ng g©y ®­îc ®é tin cËy cho du kh¸ch. Mét h­íng dÉn viªn du lÞch võa cã kü n¨ng giao tiÕp võa cã kiÕn thøc vµ tÇm hiÓu biÕt sÏ lµ ng­êi cã kh¶ truyÒn ®¹t th«ng tin cho kh¸ch tèt, mäi th«ng tin ®­a ra ®Òu trë nªn dÔ dµng, l«i cuèn thu hót du kh¸ch tËp trung vµo bµi thuyÕt minh vµ vÊn ®Ò thuyÕt minh. Tõ ®ã lµm n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng thuyÕt minh, nã thÓ hiÖn h­íng dÉn viªn lµ ng­êi cã tÇm v¨n ho¸ (chiÒu s©u v¨n ho¸) vµ cã sù dông c«ng thùc sù. Mét h­íng dÉn viªn du lÞch sö dông ca dao trong bµi thuyÕt minh cña m×nh, mét mÆt võa gióp hä lµm giµu thªm vèn kiÕn thøc chuyªn m«n, mét mÆt chÝnh lµ sù trë vÒ víi " b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc". Khi h­íng dÉn viªn biÕt vµ sö dông linh ho¹t ca dao trong bµi dÉn còng co nghÜa lµ hä ®· rÊt hiÓu vÒ ®Þa danh ®ang giíi thiÖu, vÊn ®Ò cÇn giíi thiÖu vµ còng cã nghÜa lµ hä rÊt hiÓu vÒ v¨n ho¸ ®Êt n­íc m×nh (chÝ Ýt lµ trªn lÜnh vùc v¨n ho¸ d©n gian). 2.4. Mét sè ®Ò xuÊt vÒ viÖc sö dông ca dao trong bµi thuyÕt minh cña h­íng dÉn viªn du lÞch. Tõ viÖc ph©n tÝch, thÊy râ ®­îc vai trß vµ t¸c dông cña ca dao trong ho¹t ®éng thuyÕt minh cña H­íng dÉn viªn du lÞch nãi trªn. C¸c H­íng dÉn viªn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ho¹t ®éng thuyÕt minh cña m×nh rÊt nªn vËn dông ca dao. ThÕ nh­ng mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ca dao tiÖn Ých lµ thÕ, cã nhiÒu t¸c dông lµ thÕ nªn cø ®­a nhiÒu bµi ca dao vµo bµi thuyÕt minh ®­îc kh«ng? Chóng ta h·y cïng xem xÐt: Ng­êi H­íng dÉn viªn chØ nªn ®­a vµo mét vµi bµi nhá mµ m×nh cho lµ ®Æc s¾c nhÊt, phï hîp nhÊt víi néi dung mµ vÊn ®Ò cÇn giíi thiÖu. nÕu ®­a vµo qu¸ nhiÒu bµi ca dao vµo mét lóc sÏ dÉn tãi sù nhµm ch¸n, ®¬n ®iÖu cho bµi dÉn vµ g©y cho ng­êi nghe c¶m gi¸c "m×nh" ®ang ®äc viÕt. Ca dao ë ®©y cÇn chÊt chø kh«ng cÇn vÒ l­îng. mét bµi thuyÕt minh cña h­íng dÉn viªn cã thÓ dµi ®Õn 4-5 trang giÊy nh­ng cã thÓ nã sÏ ra khái ý nghÜ cña du kh¸ch ngay sau chuyÕn du lÞch.Nh­ng víi mét bµi ca dao nhá bÐ ®­îc ®­a vµo phï hîp víi néi dung bµi dÉn, l¹i céng thªm mét vµi lêi gi¶i thÝch ng¾n gän, bµi ca dao Êy sÏ ®i vµo lßng du kh¸ch mµ lµ c¸i cßn ®äng l¹i "l©u bÒn" trong du kh¸ch sau chuyÕn ®i du lÞch. Vµ rÊt cã thÓ bµi ca dao ®ã sÏ ®­îc nh¾c l¹i trong lêi kÓ cña chÝnh du kh¸ch cho nh÷ng ng­êi xung quanh vÒ chuyÕn du lÞch, v« h×nh dung bµi ca dao dã còng lµ mét c«ng cô qu¶ng b¸ du lÞch viÖt nam rÊt h÷u hiÖu th«ng qua chÝnh du kh¸ch d· sö dông s¶n phÈm du lÞch ®ã. PhÇn III: kÕt luËn Ho¹t ®éng thuÕt minh cña h­íng dÉn viªn du lÞch lµ mét phÇn kh«ng nhá trong ho¹t déng h­êng dÉn du lÞch. Nã gãp phÇn rÊt lín cho sù thµnh c«ng cña ho¹t ®éng h­íng dÉn du lÞch nãi riªng vµ kinh doanh du lÞch nãi chung. Trong ®iÒu kiÖn kü thuËt hiÖn ®¹i, mäi th«ng tin ®­îc cËp nhËt liªn tôc. §Ó cã thµnh c«ng trong ho¹t déng thuyÕt minh cña m×nh, ng­êi h­íng dÉn viªn kh«ng chØ nªu ra nh÷ng th«ng tin rêi r¹c vÒ vÊn ®Ò cÇn giíi thiÖu mµ ph¶i thÓ hiÖn c¸i t«i chiÒu s©u kiÕn thøc cña m×nh vÒ tuyÕn ®iÓm du lÞch ®ã. Bµi thuyÕt minh ®­a ra ph¶i t¹o cho du kh¸ch sù høng thó, l«i cuèn th× ho¹t ®éng thuyÕt minh míi cã thÓ ®¹t kÕt qu¶ cao. Trªn thùc tÕ, ng­êi h­íng dÉn viªn vÉn ch­a thùc sù nhËn râ ®­îc vai trß, t¸c dông cña c dao trong ho¹t déng thuyÕt minh cña m×nh, nªn nhiÒu ng­êi vÉn ch­a t×m ®Õn ca dao, sö dông ca dao nh­ mét hµnh trang thiÕt yÕu cÇn mang theo trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn h­íng dÉn, do ®ã bµi b¸o c¸o tËp trung di ph©n tÝch so s¸nh mét sè t×nh huèng cô thÓ, tr­êng hîp cô thÓ ho¹t ®éng thuyÕt minh cña h­íng dÉn viªn khi cã vµ kh«ng sö dông c¸c bµi ca dao. Tõ ®ã rót ra ®­îc c¸c kÕt luËn vÒ vai trß, tiÖn Ých cña ca dao trong c«ng viÖc cña m×nh, thÊy ®­îc t¸c dông cña "bÇu kh«ng khÝ ca dao " ®ang bao quanh c¸c ®iÓm du lÞch hä sÏ tù ®Þnh h­íng cho m×nh viÖc trang bÞ vèn kiÕn thøc ca dao vµ viÖc sö dông ca dao trong ho¹t ®éng thuyÕt minh tuú kh¶ n¨ng vµ nhËn thøc cña tõng ng­êi Phô lôc Ca dao ng­êi h­íng dÉn viªn th­êng sö dông (Qua tæng kÕt cña t¸c gi¶) Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ho¹t ®éng thuyªt minh cña h­íng dÉn viªn Du lÞch, viÖc vËn dông c¸c bµi ca dao vµo bµi dÉn lµ rÊt cÇn thiÕt vµ nªn lµm. Song cã mét vÊn ®Ò cÇn ®Æt ra lóc nµy lµ Ng­êi H­íng dÉn viªn du lÞch ph¶i häc tÊt c¶ c¸c bµi ca daoViÖt Nam sao? Bëi v× ®èi t­îng cÇn giíi thiÖu cña h­íng dÉn viªn lµ v« cïng phong phó vµ ®a d¹ng vµ nã cã thÓ ®Òu ®­îc nãi tíi trong ca dao. Thùc ra vÊn ®Ò kh«ng ®ßi hái viÖc nghiªm träng ho¸ qu¸ møc nh­ vËy. Ta nªn ®i tõ viÖc xem xÐt ®èi t­îng cÇn giíi thiÖu th­êng xuyªn cña h­íng dÉn viªn lµ g× ®Ó tõ ®ã ta cã thÓ ®i trang bÞ nh÷ng vèn kiÕn thøc ca dao vÒ nã cho phï hîp. ë ViÖt Nam, c¸c ®Þa ®iÓm du lÞch mµ kh¸ch th­êng hay lui tíi ®ã lµ c¸c danh lam th¾ng c¶nh, c¸c c«ng tr×nh di tÝch lich sö - kiÕn tróc mü thuËt, c¸c lÔ héi, sinh ho¹t v¨n ho¸ mang ®Ëm b¶n s¾c d©n téc … vËy tõ gãc ®é nµy, ng­êi h­íng dÉn viªn cÇn trang bÞ vèn ca dao cã liªn quan ®Õn c¸c vÊn ®Ò ®ã. §ã lµ c¸c bµi ca dao vÒ ®Êt n­íc - lÞch sö cô thÓ lµ : Ca dao vÒ lÖ héi vµ c¸c mèc thêi gian Ca dao vÒ c¸c ®Þa danh vµ ®Æc s¶n cña tõng vïng Ca dao vÒ c¸c sù kiÖn lÞch sö vµ nh©n vËt lÞch sö Mét sè bµi Ca dao kh¸c 1. Ca dao vÒ lÔ héi vµ c¸c mèc thêi gian. LÔ héi lµ mét lo¹i h×nh sinh ho¹t v¨n ho¸ d©n gian rÊt ®Æc tr­ng cña ViÖt Nam. Nã cã mÆt hÇu nh­ ë kh¾p mäi miÒn ®Êt n­íc. LÔ héi lµ lo¹i h×nh sinh ho¹t v¨n ho¸ cña c¶ céng ®ång vµ nãi ®Õn lÔ héi lµ nãi ®Õn yÕu tè thiªng, yÕu tè t©m linh cña d©n chóng. Cho nªn sinh ho¹t lÔ héi ®· ®i vµo trong tiÒm thøc cña mçi ng­êi d©n ViÖt Nam, ®­îc nh©n d©n ®­a vµo trong ca dao rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. Qua ®ã thÓ hiÖn vai trß cña sinh ho¹t lÔ héi trong céng ®ång: Cho dï cha m¾ng, mÑ treo Em kh«ng bá héi chïa Keo h«m r»m * Dï ai ®i ng­îc vÒ su«i Nhí ngµy giç tæ mång M­êi th¸ng Ba * Dï ai bu«n ®©u b¸n ®©u Mång ChÝn th¸ng T¸m Träi Tr©u th× vÒ * §øng d­íi gãc ®é mét H­íng dÉn viªn , qua viÖc thÊy ®­îc vai trß cña sinh ho¹t lÔ héi trong ®êi sèng nh©n d©n, ng­êi H­íng dÉn viªn sÏ thÊy ®­îc vai trß cña Ca dao trong ho¹t ®éng H­íng dÉn Du lÞch cña m×nh. LÔ héi ®i vµo trong Ca dao vµ Ca dao sÏ l¹i ®i vµo lßng ng­êi(Du kh¸ch), tøc lµ Ca dao ®· lµ chiÕc cÇu nèi niÒm th©n cña LÔ héi víi t©m linh con ng­êi. Ngµy nay Du lÞch LÔ héi ®ang lµ lo¹i h×nh Du lÞch ®­îc Du lÞch chó ý khai th¸c. Do ®ã h·y ®Ó nh÷ng LÔ héi nµy ®i vµo lßng Du kh¸ch qua chiÕc cÇu Ca dao. Lµm ®­îc ®iÒu Êy còng cã nghÜa lµ ng­êi H­íng dÉn viªn ®· thµnh c«ng mét phÇn trong c«ng viÖc h­íng dÉn cña m×nh. Khi giíi thiÖu vÒ c¸c LÔ héi chÝnh ë Hµ Néi, ng­êi H­íng dÉn viªn cã thÓ sö dông c¸c bµi Ca dao sau: Mång B¶y héi Kh¸m, mång T¸m héi D©u Mång ChÝn ®©u ®©u ®Òu vÒ héi Giãng * Nhí ngµy mång T¸m th¸ng Ba Trë vÒ héi L¸ng, trë ra héi Thµy * ChÕt th× bá con bá ch¸u Sèng th× kh«ng bá mång S¸u th¸ng Giªng * Ai ¬i mång ChÝn th¸ng T­ Kh«ng ®i héi Giãng còng h­ mÊt ®êi … VÒ víi héi chïa T©y Ph­¬ng ë Th¹ch ThÊt-Hµ T©y, Ca dao cã bµi: ¢y ngµy mång S¸u th¸ng Ba ¡n c¬m víi cµ ®i héi chïa T©y Héi Chäi Tr©u ë KiÕn An- §ß S¬n- H¶i Phßng cã bµi: Dï ai bu«n ®©u b¸n ®©u Mång ChÝn th¸ng T¸m Chäi Tr©u th× vÒ Ta còng nªn l­u ý r»ng, ®èi víi mét lÔ héi th«ng th­êng cã nhiÒu bµi Ca dao vÒ nã nh­ lÔ héi ®Òn Hïng-Phó Thä: Ai vÒ Phó Thä cïng ta Vui ngµy giç Tæ th¸ng Ba mång M­êi * Dï ai ®i ng­îc vÒ su«i Nhí ngµy giç Tæ mång M­êi th¸ng Ba * §u tiªn míi dùng n¨m nay C« nµo hay h¸t kú nµy h¸t nªn Th¸ng Ba n« nøc héi ®Òn Nhí ngµy giç Tæ bèn ngh×n n¨m nay D¹o xem phong c¶nh trêi m©y L«, §µ, Tam §¶o cïng quay ®Çu vÒ Kh¾p n¬i con ch¸u ba ký KÎ ®i cÇu phóc ng­êi ®i cÇu tµi Së cÇu nh­ ý nh­ ai Xin r»ng nhí lÊy mång M­êi th¸ng Ba …. Ta cã thÓ chän mét sè bµi tiªu biÓu ®Ó ®­a vµo bµi thuyÕt tr×nh, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ®­a vµo hÕt ®iÒu ®ã sÏ lµm cho bµi thuyÕt tr×nh hay h¬n lµ cho tÊt c¶ vµo. 2. Ca dao vÒ c¸c ®Þa danh vµ ®Æc s¶n cña tõng vïng ¥ ViÖt Nam ta cã rÊt nhiÒu ®Þa danh, cã rÊt nhiÒu vïng ®Êt mµ tªn tuæi cña nã ®· g¾n liÒn víi nh÷ng s¶n vËt næi tiÕng cña chÝnh vïng ®Êt ®ã lµm ra.§©y ®Òu lµ nh÷ng s¶n vËt cã chÊt l­îng cao, ®­îc mäi ng­êi c«ng nhËn vµ “Tin lµnh ®ån xa” tiÕng th¬m Êy ®­îc to¶ ra kh¾p mäi miÒn ®Êt n­íc d­íi nh÷ng bµi Ca dao nhÞp nhµng, vÇn ®iÖu. Nh÷ng s¶n vËt Êy cã suÊt xø hÇu hÕt ®Òu ë c¸c lµng nghÒ hay c¸c lµng ven ®« lµm ra c¸c s¶n phÈm tèt cung øng cho thÞ tr­êng. Nh÷ng s¶n vËt næi tiÕng nµy khi ®­îc giíi thiÖu vµ sö dông trong kinh doanh Du lÞch sÏ lµ nh÷ng sîi d©y v« h×nh l«i kÐo kh¸ch dõng ch©n. Nh÷ng s¶n vËt Êy kh«ng ng÷ng chØ lµ nh÷ng mãn ¨n sang träng, nh÷ng s¶n vËt quý hiÕm nh­ YÕn sµo,Nai kh«… nh­ lôa lµ gÊm vãc…mµ tÊt th¶y tõ rau, d­a, nem, b¸nh…®Òu ®­îc ®­a vµo trong Ca dao: V¶i Quang, hóng L¸ng, ngæ §Çm C¸ r« ®Çm SÐt, s©m cÇm Hå T©y * D­a La, hóng L¸ng, nem B¸ng, ngæ §Çm N­íc m¾m V¹n V©n, c¸ r« ®Çm SÐt * B­ëi Chi §¸n, quýt §an Hµ Cµ phª Phó Hé, ®åi trµ Th¸i Ninh * The La, lÜnh B­ëi, chåi Phïng Lôa V©n V¹n Phóc, nhiÔu vïng Mç bªn * Lôa nµy thËt lôa cæ ®« ChÝnh t«ng lôa cèng c¸c c« ­a dïng * Ai qua phè Nhæn, phè Lai Dõng ch©n ¨n miÕng phë ®µi th¬m ngon * Ngät thay c¸i qu¶ cam trßn Võa th¬m võa m¸t h·y cßn ë Canh * YÕn sµo VÜnh S¬n Nam s©m Bè Tr¹ch Cua g¹ch Qu¶ng Khª Sß nghiªu Qu¸n Hµ R­îu d©n ThuÇn Lý * ¤c g¹o Thanh Hµ MËt ró B¸t Ph­êng M¨ng cµy huyÖn Do, GÇm gh× Chî HuyÖn Th¬m r­îu Cöa Tïng M¾m nªm chî S·i * Nem ch¶ Hoµ Vang, B¸nh tæ Héi An Khoa lang Trµ KiÖu Th¬m r­îu Tam Kú * Thuèc lµo VÜnh B¶o Chång hót vî say Th¾ng bÐ ch©m löa, l¨n quay ra nhµ ¤ng l·o hµng xãm ®i qua Ngöi thÊy h¬i thuèc say ba bèn ngµy * Chim mÝa Xu©n Phæ C¸ bèng S¬n Trµ KÑo g­¬ng Thï Xµ, M¹ch nha Thi Phæ * YÕn sµo Hßn Néi VÞt lén Ninh Hoµ T«m hïm §×nh Ba Nai kh« Diªn Kh¸nh * Diªn Hoµ cã b­ëi Thanh Trµ Thñ §øc nem n­íng, §iÖn Bµn T©y Ninh B¸nh tr¸ng Mü Lång, b¸nh phång S¬n §èc * Muèn ¨n b«ng sóng m¾m kho, Th× v« §ång Th¸p ¨n no ®· thÌm * Muèn ¨n b¸nh Õch l¸ gai LÊy chång B×nh §Þnh sî dµi ®­êng ®i ….. Khi dÉn kh¸ch tíi mét ®Þa danh nµo ®ã, ng­êi h­íng dÉn viªn còng ph¶i b¸m vµo ®Þa danh ®ã ®Ó t×m trong hµnh trang cña m×nh nh÷ng c©u Ca dao vÒ ®¾c s¶n cña ®Þa danh ®ã cho phï hîp. T¸c dông cña c¸c bµi Ca dao nµy sÏ ®­îc thÊy râ nÕu nh­ sö dông ®óng, nh­ng nÕu sö dông sai còng sÏ dÉn ®Õn nhiÒu hËu qu¶ rÊt nghiªm träng… Khi thuyÕt tr×nh vÒ mét ®Þa danh nµo ®ã, ®Æc biÖt lµ c¸c danh th¾ng, ng­êi H­íng dÉn viªn còng th­êng sö dông kÕt hîp c¸c bµi Ca dao ca ngîi vÎ ®Ñp vïng ®Êt vµ Ca dao vÒ ®Æc s¶n cña vïng ®Êt ®ã. VÝ dô: Khi gií thiÖu vÒ ®Þa danh Hµ Néi - Thñ ®« ngµn n¨m v¨n hiÕn cña ViÖt Nam ta, Ng­êi H­íng dÉn viªn cã thÓ sö dông mét sè bµi Ca dao sau: D­a La, hóng L¸ng, t­¬ng BÇn N­íc m¾m V¹n V©n, c¸ r« §Çm SÐt * V¶i Quang, hóng L¸ng, ngæ §Çm C¸ r« §Çm SÐt, s©m cÇm Hå T©y * V¶i Qu¶ng B¸, c¸ Hå T©y Hµng §µo t¬ lôa lµm say lßng ng­êi * Lu¹ lµng Tróc võa thanh võa bãng May ¸o chµng cïng sãng ¸o em Ch÷ t×nh cïng víi ch÷ duyªn Xin ®õng thay ¸o mµ thay lêi nguyÒn * GiÕng Ngäc Hµ võa trong võa m¸t §­êng Ngäc Hµ th¬m ng¸t gÇn xa Hái ng­ìi x¸ch n­íc t­íi hoa Cã cho ai ®­îc vµo ra chèn nµy ? * Th¨ng Long Hµ Néi ®« thµnh N­íc non ai vÏ nªn tranh ho¹ ®å Cè ®« råi l¹i t©n ®« Ngh×n n¨m v¨n vËt b©y giê vÉn ®©y * Giã ®­a cµnh tróc la ®µ TiÕng chu«ng TrÊn Vò, canh gµ Thä X­¬ng MÞt mï khãi to¶ ngµn s­¬ng NhÞp chµy Yªn Th¸i, mÆt g­¬ng T©y Hå * Lµng t«i cã luü tre xanh Cã s«ng T« LÞch uèn quanh xãm lµng Bªn bê v¶i, nh·n hai hµng D­íi s«ng c¸ léi tõng hµng tung t¨ng * Rñ nhau xem c¶nh KiÕm hå Xem cÇu Thª Hóc, xem chïa Ngäc S¬n §µi nghiªn, Th¸p bót ch­a mßn, Hái ai x©y dùng nªn non n­íc nµy. * Ai vÒ ®Õn huyÖn §«ng Anh GhÐ th¨m phong c¶nh Loa thµnh Thôc V­¬ng Cæ loa h×nh èc kh¸c th­êng Tr¶i bao n¨m th¸ng nÎo ®­êng cßn ®©y. ……….. 3. Ca dao vÒ c¸c sù kiÖn lÞch sö vµ nh©n vËt lÞch sö Trong suèt qu¸ tr×nh dùng n­íc vµ gi÷ n­íc, ë ViÖt Nam cã rÊt nhiÒu c¸c di tÝch lÞch sö vµ danh th¾ng, nhiÒu ®Þa danh g¾n liÒn víi tªn tuæi, chiÕn c«ng hiÓn h¸ch cña biÕt bao con ng­êi, ®ã lµ c¸c vÞ vua, t­íng lÜnh, hiÒn tµi…cã c«ng víi n­íc, víi d©n. Khi thuyÕt tr×nh dÉn kh¸ch vÒ mét ®Þa danh lÞch sö, mét nh©n vËt lÞch sö nµo ®ã, ng­êi H­íng dÉn viªn còng th­êng sö dông c¸c bµi Ca dao nãi vÒ c¸c ®Þa danh, nh©n vËt lÞch sö Êy. TruyÒn thuyÕt vÒ Th¸nh Giãng lín nhanh nh­ thæi, cïng víi roi ngµ ngùa s¼ta tay ®¸nh ®uæi giÆc ¢n x©m l­îc ®· lµ biÓu tr­ng cho truyÒn thèng ®¸nh giÆc gi÷ n­íc quËt c­êng cña d©n téc ta. ChÝnh v× lÏ ®ã, Th¸nh Giãng ®­îc suy t«n lµ mét trong tø bÊt tö cña d©n téc ViÖt Nam vµ cïng víi bµi Ca dao d­íi ®©y, tªn tuæi cña Th¸nh Giãng sÏ m·i ®­îc l­u truyÒn vµ nh¾c tíi trong d©n chóng. Nhí x­a ®ang thña triÒu Hïng Vò Ninh næi ®¸m bôi hång nÎo xa. Trêi th­¬ng B¸ch ViÖt s¬n hµ Trong n¬i th¶o m·ng n¶y ra kú tµi Lªn ba ®¸ng tuæi anh tµi Roi ngµ ngùa s¾t ra oai trËn tiÒn Mét phen khãi löa dÑp yªn Sãc S¬n nhÑ gãt thÇn tiªn lªn trêi. Sù kiÖn Bµ TriÖu l·nh ®¹o nghÜa qu©n chèng l¹i nhµ Ng« x©m l­îc còng ®­îc Ca dao nh¾c ®Õn: Ru con con ngñ ngon lµnh §Ó mÑ ng¸nh n­íc röa bµnh «ng voi Muèn coi lªn nói mµ coi Coi bµ qu¶n t­îng c­ìi voi bµnh vµng * Ai vÒ HËu Léc, Phó §iÒn Nhí ®©y bµ TriÖu trËn tiÒn xung phong. * Sù kiÖn Mai H¾c §Õ x©y thµnh V¹n An ë nói VÖ S¬n cïng nh©n d©n chèng qu©n x©m l­îc nhµ §­êng n¨m 722: Sa Nam trªn chî d­íi ®ß N¬i ®©y H¾c §Õ kÐo cê dông binh. Sù kiÖn TrÇn H­ng §¹o tiªu diÖt qu©n ¤ M· Nhi ë s«ng B¹ch §»ng n¨m 1288: B¹ch §»ng giang lµ s«ng cöa ¶i Tæng Hµ Nam lµ b·i chiÕn tr­êng. Nãi vÒ Lª Lîi dùng cê khëi nghÜa chèng qu©n x©m l­îc nhµ Minh n¨m 1418 vµ ®êi sèng nh©n d©n d­íi ®êi c¸c vua Lª, Ca dao cã bµi: Nhong nhong ngùa ¤ng ®· vÒ C¾t cá Bå §Ò cho ngùa ¤ng ¨n. * L¹y trêi cho c¶ giã lªn Cho cê vua B×nh §Þnh bay lªn kinh thµnh. * Ai lªn BiÖn Th­îng, Lam S¬n Nhê Lª Th¸i Tæ chÆn ®­êng qu©n Minh. * §êi vua Th¸i Tæ, Th¸i T«ng Con bÕ, con d¾t, con bång, con mang. * §êi vua VÜnh Té lªn ng«i C¬m tr¾ng ®Çy nåi, trÎ ch¼ng ¨n cho. * S©u nhÊt lµ s«ng B¹ch §»ng Ba lÇn giÆc ®Õn, ba lÇn giÆc ®i. * Cao nhÊt lµ nói Lam S¬n Cã «ng Lª Lîi trong ngµn b­íc ra. * Trong sè hµng ngµn bµi Ca dao ®­îc s­u tÇm vµ biªn so¹n trong cuèn Kho tµng Ca dao ng­êi ViÖt, ta thÊy r»ng sè l­îng c¸c bµi Ca dao vÒ c¸c sù kiÖn lÞch sö vµ c¸c nh©n vËt lÞch sö kh«ng nhiÒu (81 bµi) nh­ng nã lµ mét biÓu tr­ng cña lßng biÕt ¬n, ®¹o lý uèng n­íc nhí nguån ®èi víi nh÷ng ng­êi cã c«ng víi n­íc, ®èi víi nh©n d©n…Lµ nh÷ng ng­êi H­íng dÉn viªn chóng ta l¹i cµng ph¶i biÕt t«n träng nã vµ viÖc ®­a c¸c bµi Ca dao nµy vµo trong ho¹t ®éng h­íng dÉn Du lÞch lµ rÊt hîp lý vµ nªn lµm. 4. Mét sè bµi ca dao kh¸c Ho¹t ®éng h­íng dÉn Du lÞch lµ mét ho¹t ®éng mang tÝnh tæng hîp nªn nã còng ®ßi hái ë ng­êi H­íng dÉn viªn mét ph«ng kiÕn thøc tæng hîp .§èi víi mäi vÊn ®Ò cña x· héi tõ ®Êt n­íc, con ng­êi, v¨n ho¸ lÞch sö lÉn øng sö cña con ng­êi ®èi víi tù nhiªn-x· héi, quan niÖm cña con ng­êi vÒ thÕ giíi…®­¬c ®óc rót vµ l­u truyÒn trong d©n gian th«ng qua Ca dao sÏ lµ mét c«ng cô gióp cho H­íng dÉn viªn cã thÓ ®¸p øng tèt h¬n c¸c yªu cÇu cña nghÒ nghiÖp. VËy khi xÐt ®Õn Ca dao vµ t¸c dông cña nã trong Ho¹t ®éng h­íng dÉn Du lÞch cña H­íng dÉn viªn ta kh«ng thÓ chØ xÐt ®Õn m¶ng Ca dao vÒ lÞch sö vµ ®Êt n­íc mµ cßn nªn xÐt ®Õn t¸c dông øng dông cña c¸c chñ ®iÓm Ca dao kh¸c ®Õn Du lÞch. M¶ng Ca dao vÒ lÞch sö vµ ®Êt n­íc mµ b¶n b¸o c¸o tËp trung nghiªn cøu chØ lµ m¶ng Ca dao ng­êi H­íng dÉn viªn th­êng sö dông, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ m¶ng Ca dao nµy xuÊt hiÖn nhiÒu h¬n trong c¸c bµi thuyÕt tr×nh cña H­íng dÉn viªn. Nh­ng vÝ dô nh­ khi ng­êi H­íng dÉn viªn thùc hiÖn mét tour víi kh¸ch ®Õn Chî t×nh Sa Pa- Chî t×nh Kh©u Vai ch¼ng h¹n, th× ngoµi mét sè bµi Ca dao ca ngîi vÎ ®Ñp thiªn nhiªn (Ca dao vÒ ®Êt n­íc) ng­êi H­íng dÉn viªn khi thuyÕt tr×nh vÒ nÐt ®Æc s¾c v¨n ho¸ cña Chî t×nh, nãi vÒ t×nh yªu nam- n÷…§Ó lµm t¨ng thªm søc hÊp dÉn cña bµi thuyÕt tr×nh, næi bËt h¬n gi¸ trÞ v¨n ho¸ Chî t×nh…ng­êi h­íng dÉn viªn còng rÊt nªn ®­a vµo mét sè bµi Ca dao vÒ t×nh yªu-mét m¶ng Ca dao rÊt phong vµ næi tréi: §«i ta nh­ löa míi nhen Nh­ tr¨ng míi mäc, nh­ ®Ìn míi khªu. * Yªu nhau tam tø nói còng trÌo, ThÊt b¸t s«ng còng léi, Tø cöu tam thËp lôc ®Ìo còng qua. * Khi say mét chÐn còng say Khi nªn t×nh nghÜa mét ngµy còng nªn. * T­¬ng tù nh­ vËy, ng­êi H­íng dÉn viªn còng nªn biÕt vµ sö dông c¸c bµi Ca dao vÒ lao ®éng vµ c¸c nghÒ nghiÖp, Ca dao nhËn ®Þnh vÒ con ng­êi. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Kho tµng ca dao ViÖt Nam ( NguyÔn Xu©n KÝch, Phan §¨ng DuËt, Ph¹n §¨ng Tµi, NguyÔn Thuý Loan, §Æng DiÖu Tr¸ng, NXB v¨n ho¸ Hµ néi, 2001, 2 tËp) 2. Tôc ng÷ ca dao d©n gian ViÖt Nam (Vò Ngäc Phan, NXB v¨n häc 2003) 3. Ca dao cña ng­êi viÖt vÒ lÞch sö (Vâ §×nh H­êng, §HKHXH&N, 1996) 4. ThÕ øng xö x· héi cæ truyÒn cña ng­êi ViÖt Nam ( ch©u thæ b¾c bé qua mét sè ca dao tôc ng÷( Tr©n Thuý Anh, NXB ®¹i häc quèc gia Hµ néi, 2000) 5. N«n n­íc ViÖt Nam ( tæng côc du lÞch, trung t©m c«ng nghÖ th«ng tin du lÞch, hµ néi 2003) 6.Tôc ng÷ ca dao ViÖt Nam ( n· Giang L©m, NXB gi¸o dôc 1998) MôC LôC