Tiểu luận Sử dụng chính sách tiền tệ nhằm kiểm soát lạm phát

ng coi ®iÒu kiÖn cña l¹m ph¸t lµ nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t nh−ng l¹i m¾c sai lÇm vÒ mÆt logÝc lµ ®em kÕt qu¶ cña l¹m ph¸t quy vµo b¶n chÊt cña l¹m ph¸t. Kh¸i niÖm cña Keynes vÉn ch−a nªn ®−îc ®óng b¶n chÊt kinh tÕ - x héi cña l¹m ph¸t. Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 3 Tr−êng ph¸i l¹m ph¸t gi¸ c¶ hä cho r»ng l¹m ph¸t lµ sù t¨ng gi¸. Thùc chÊt l¹m ph¸t chØ lµ mét trong nhiÒu nguyªn nh©n cña t¨ng gi¸. Cã nh÷ng thêi kú gi¸ mµ kh«ng cã l¹m ph¸t nh−: thêi kú "c¸ch m¹ng gi¸ c¶" ë thÕ kû XVI ë ch©u ¢u, thêi kú h−ng thÞnh cña mét chu kú s¶n xuÊt, nh÷ng n¨m mÊt mïa... t¨ng gi¸ chØ lµ hÖ qu¶ lµ mét tÝn hiÖu dÔ thÊy cña l¹m ph¸t nh−ng cã lóc t¨ng gi¸ l¹i trë thµnh nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t. L¹m ph¸t x¶y ra lµ do t¨ng nhiÒu c¸i chø kh«ng ph¶i chØ ®¬n thuÇn do t¨ng gi¸. V× vËy quan ®iÓm cña tr−êng ph¸i nµy ® lÉn lén gi÷a hiÖn t−îng vµ b¶n chÊt, lµm cho ng−êi ta dÔ ngé nhËn gi÷a t¨ng gi¸ vµ l¹m ph¸t. K.Marx ® cho r»ng "l¹m ph¸t lµ sù trµn ®Çy c¸c kªnh, c¸c luång l−u th«ng nh÷ng tê giÊy b¹c thõa lµm cho gi¸ c¶ (møc gi¸) t¨ng vät vµ viÖc ph©n phèi l¹i s¶n phÈm x héi gi÷a c¸c giai cÊp trong d©n c− cã lîi cho giai cÊp t− s¶n. ë ®©y Marx ® ®øng trªn gãc ®é giai cÊp ®Ó nh×n nhËn l¹m ph¸t, dÉn tíi ng−êi ta cã thÓ hiÓu l¹m ph¸t lµ do nhµ n−íc do giai cÊp t− b¶n, ®Ó bãc lét mét lÇn n÷a giai cÊp v« s¶n. Quan ®iÓm nµy cã thÓ xÕp vµo quan ®iÓm l¹m ph¸t "l−u th«ng tiÒn tÖ" song ®Þnh nghÜa nµy hoµn h¶o h¬n v× nã ®Ò cÊp tíi b¶n chÊt kinh tÕ - x héi cña l¹m ph¸t. Tuy nhiªn nã cã nh−îc ®iÓm lµ cho r»ng l¹m ph¸t chØ lµ ph¹m trï kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ t− b¶n chñ nghÜa vµ ch−a nªu ®−îc ¶nh h−ëng cña l¹m ph¸t trªn ph¹m vi quèc tÕ. Trªn ®©y lµ c¸c quan ®iÓm cña c¸c tr−êng ph¸i kinh tÕ häc chÝnh. Nãi chung c¸c quan ®iÓm ®Òu ch−a hoµn chØnh, nh−ng ® nªu ®−îc mét sè mÆt cña hai thuéc tÝnh c¬ b¶n cña l¹m ph¸t. Bµn l¹m ph¸t lµ vÊn ®Ò réng vµ ®Ó ®Þnh nghÜa ®−îc nã ®ßi hái ph¶i cã sù ®Çu t− s©u vµ kü cµng. ChÝnh v× thÕ b¶n th©n còng chØ m¹nh d¹n nªu ra c¸c quan ®iÓm vµ suy nghÜ cña m×nh vÒ l¹m ph¸t mét c¸ch ®¬n gi¶n chø kh«ng ®Çy ®ñ bèn yÕu tè chñ yÕu "b¶n chÊt, nguyªn nh©n c¸c hËu qu¶ KTXH vµ h×nh thøc biÓu hiÖn". - Chóng ta cã thÓ dÔ chÊp nhËn quan ®iÓm cña tr−êng ph¸i gi¸ c¶, (ë n−íc ta vµ nhiÒu n−íc quan niÖm nµy t−¬ng ®èi phæ biÕn). Së dÜ nh− vËy lµ v× thÕ kû XX lµ thÕ kû l¹m ph¸t, l¹m ph¸t hÇu nh− diÔn ra ë tuyÖt ®¹i bé phËn c¸c n−íc mµ sù t¨ng gi¸ l¹i lµ tÝn hiÖu nh¹y bÐn, dÔ thÊy cña l¹m ph¸t. Nh− vËy chóng ta sÏ hiÓu ®¬n gi¶n lµ "l¹m ph¸t lµ sù t¨ng gi¸ kÐo dµi, lµ sù thõa c¸c ®ång tiÒn trong l−u th«ng, lµ viÖc nhµ n−íc ph¸t hµnh thªm tiÒn nh»m bï ®¾p béi chi ng©n s¸ch". Hay l¹m ph¸t lµ chÝnh s¸ch ®Æc biÖt nhanh chãng vµ tèi ®a nhÊt trong c¸c h×nh thøc ph©n phèi l¹i gi¸ trÞ vËt chÊt x héi mµ giai cÊp cÇm quyÒn sö dông ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu. Nh−ng nãi Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 4 chung l¹m ph¸t lµ mét hiÖn t−îng cña c¸c nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. §Þnh nghÜa l¹m ph¸t cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ®Ó chóng ta cã thÓ nghiªn cøu mét c¸ch s©u s¾c. Nh−ng khi x¶y ra l¹m ph¸t (võa ph¶i, phi m, hay siªu l¹m ph¸t) th× t¸c ®éng cña nã sÏ ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi ®êi sèng kinh tÕ x héi. 2. T¸c ®éng cña l¹m ph¸t Trªn thùc tÕ, nhiÒu n−íc chøng tá kh«ng thÓ triÖt tiªu ®−îc l¹m ph¸t trong kinh tÕ thÞ tr−êng dï ®¹t tr×nh ®é ph¸t triÓn rÊt cao cña lùc l−îng s¶n xuÊt . NÕu gi÷ ®−îc l¹m ph¸t ë møc ®é nÒn kinh tÕ chÞu ®−îc, cho phÐp cã thÓ më thªm viÖc lµm, huy ®éng thªm c¸c nguån lùc phôc vô cho sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ, th× còng lµ mét thùc tÕ ®iÒu hµnh thµnh c«ng c«ng cuéc chèng l¹m ph¸t ë nhiÒu n−íc. Nh−ng møc ®é l¹m ph¸t lµ bao nhiªu th× phï hîp. NÕu tû lÖ t¨ng tr−ëng cao, tû lÖ l¹m ph¸t qu¸ thÊp th× dÉn tíi t×nh tr¹ng c¸c ng©n hµng ø ®äng vèn, lµm ¶nh h−ëng tíi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc. V× thÕ trong tr−êng hîp ®ã ng−êi ta ph¶i cè g¾ng t¨ng tû lÖ l¹m ph¸t lªn. Khi chÝnh phñ kiÓm so¸t l¹m ph¸t ë møc ®é mµ nÒn kinh tÕ chÞu ®−îc (tû lÖ l¹m ph¸t d−íi 10%) th× võa kh«ng g©y ®¶o lén lín, c¸c hÖ qu¶ cña l¹m ph¸t ®−îc kiÓm so¸t, võa søc che ch¾n hoÆc chÞu ®ùng ®−îc cña nÒn kinh tÕ vµ cña c¸c tÇng líp x héi. H¬n n÷a, mét sù hy sinh nµo ®ã do møc l¹m ph¸t ®−îc kiÓm so¸t ®ã mang l¹i ®−îc ®¸nh ®æi b»ng sù t¨ng tr−ëng , ph¸t triÓn kinh tÕ më ra nhiÒu viÖc lµm h¬n, thu nhËp danh nghÜa cã thÓ ®−îc t¨ng lªn cho mçi ng−êi lao ®éng nhê cã ®ñ viÖc lµm h¬n trong tuÇn, trong th¸ng hoÆc t¨ng thªm ng−êi cã viÖc lµm, cã thu nhËp trong gia ®×nh vµ c¶ tÇng líp lao ®éng do gi¶m thÊt nghiÖp . §Õn l−ît nã, thu nhËp b»ng tiÒn t¨ng lªn th× t¨ng thªm søc kÝch thÝch cña nhu cÇu cña tiÒn tÖ vµ søc mua ®èi víi ®Çu t−, t¨ng tr−ëng tæng s¶n phÈm trong n−íc (GDP). Nh−ng khi tû lÖ l¹m ph¸t ®Õn 2 con sè trë lªn (l¹m ph¸t phi m hoÆc siªu l¹m ph¸t) th× hÇu nh− t¸c ®éng rÊt xÊu tíi nÒn kinh tÕ nh− sù ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i mét c¸ch bÊt hîp lý gi÷a c¸c nhãm d©n c− hoÆc c¸c tÇng líp trong x héi vµ c¸c chñ thÓ trong c¸c quan hÖ vÒ mÆt tiÒn tÖ trªn c¸c chØ tiªu mang tÝnh chÊt danh nghÜa (chØ tiªu kh«ng tÝnh ®Õn yÕu tè l¹m ph¸t, kh«ng tÝnh ®Õn sù tr−ît gi¸ cña ®ång tiÒn). MÆt kh¸c tû lÖ l¹m ph¸t cao ph¸ ho¹i vµ ®×nh ®èn nÒn s¶n xuÊt x héi do lóc ®ã ®é rñi ro cao, kh«ng ai d¸m tÝnh to¸n ®Çu t− l©u dµi, nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ ng¾n h¹n tõng th−¬ng vô, tõng ®ît, tõng chuyÕn diÔn ra phæ biÕn, Trong x héi xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng ®Çu c¬ tÝch tr÷, dÉn tíi khan hiÕm Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 5 hµng ho¸ . §iÒu ®ã l¹i lµm gi¸ cµng t¨ng, vµ x héi r¬i vµo vßng luÈn quÈn, l¹m ph¸t cµng t¨ng dÉn tíi mÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ x héi. Tû lÖ l¹m ph¸t cao cßn cã ¶nh h−ëng xÊu tíi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Tãm l¹i khi l¹m ph¸t cao tíi møc hai con sè (ë ViÖt nam gi÷a nh÷ng n¨m 80 ® x¶y ra t×nh tr¹ng l¹m ph¸t tíi møc 3 con sè) trë lªn, th× cã ¶nh h−ëng xÊu tíi x héi. Do ®ã chÝnh phñ ph¶i cã gi¶i ph¸p kh¾c phôc, kiÒm chÕ, vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Cã rÊt nhiÒu gi¶i ph¸p ®Ó kiÓm so¸t l¹m ph¸t nh−ng ë ®Ò tµi nµy t«i chØ nªu ra gi¶i ph¸p sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó kiÓm so¸t l¹m ph¸t. 3. Kh¸i niÖm vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ, lµ mét bé phËn trong tæng thÓ hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ cña nhµ n−íc ®Ó thùc hiÖn viÖc qu¶n lý vÜ m« ®èi víi nÒn kinh tÕ nh»m ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu kinh tÕ - x héi trong tõng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã thÓ ®−îc hiÓu theo nghÜa réng vµ nghÜa th«ng th−êng. Theo nghÜa réng th× chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh toµn bé khèi l−îng tiÒn trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nh»m t¸c ®éng ®Õn 4 môc tiªu lín cña kinh tÕ vÜ m«, trªn c¬ së ®ã ®¹t ®−îc môc tiªu c¬ b¶n lµ æn ®Þnh tiÒn tÖ, gi÷ v÷ng søc mua cña ®ång tiÒn, æn ®Þnh gi¸ c¶ hµng ho¸. Theo nghÜa th«ng th−êng lµ chÝnh s¸ch quan t©m ®Õn khèi l−îng tiÒn cung øng t¨ng thªm trong thêi kú tíi (th−êng lµ mét n¨m) phï hîp víi møc t¨ng tr−ëng kinh tÕ dù kiÕn vµ chØ sè l¹m ph¸t nÕu cã, tÊt nhiªn còng nh»m æn ®Þnh tiÒn tÖ vµ æn ®Þnh gi¸ c¶ hµng ho¸ . Chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, nÕu nh− chÝnh s¸ch tµi chÝnh chØ tËp trung vµo thµnh phÇn. KÕt cÊu c¸c møc chi phÝ thuÕ kho¸ cña nhµ n−íc, th× chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia l¹i tËp trung vµo møc ®é kh¶ n¨ng thanh to¸n cho toµn bé nÒn KTQD, bao gåm viÖc ®¸p øng khèi l−îng tÇn cung øng cho l−u th«ng, ®iÒu khiÓn hÖ thèng tiÒn tÖ vµ khèi l−îng tÝn dông ®¸p øng vèn cho nÒn kinh tÕ , t¹o ®iÒu kiÖn vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng tiÒn tÖ, thÞ tr−êng vèn theo nh÷ng quü ®¹o ® ®Þnh, kiÓm so¸t hÖ thèng c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i, cïng víi viÖc x¸c ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i hîp lý nh»m æn ®Þnh vµ thóc ®Èy kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ kinh tÕ ngo¹i th−¬ng nh»m môc tiªu cuèi cïng lµ æn ®Þnh tiÒn tÖ, gi÷ v÷ng søc mua cña ®ång tiÒn, æn ®Þnh gi¸ c¶ hµng ho¸ . Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 6 ChÝnh v× vËy chÝnh s¸ch tiÕn tÖ t¸c ®éng nh¹y bÐn tíi l¹m ph¸t vµ ®©y lµ gi¶i ph¸p kh¸ h÷u hiÖu trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t. 4. Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t. §Ó thÊy râ t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tíi tû lÖ l¹m ph¸t ta sÏ ®i t×m hiÓu tõng c«ng cô mét cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 4.1. Dù trò b¾t buéc. Trong ho¹t ®éng tÝn dông vµ thanh to¸n, c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i cã kh¶ n¨ng biÕn nh÷ng kho¶n tiÒn göi ban ®Çu thµnh nh÷ng kho¶n tiÒn göi míi cho c¶ hÖ thèng, kh¶ n¨ng sinh ra béi sè tÝn dông, tøc lµ kh¶ n¨ng t¹o tiÒn. §Ó khèng chÕ kh¶ n¨ng nµy, ng©n hµng trung −¬ng buéc c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i ph¶i trÝch mét phÇn tiÒn huy ®éng ®−îc theo mét tû lÖ quy ®Þnh göi vµo ng©n hµng trung −¬ng kh«ng ®−îc h−ëng li. Do ®ã c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc nh»m khèng chÕ kh¶ n¨ng t¹o tiÒn, h¹n chÕ møc t¨ng béi sè tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i. Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ tû lÖ gi÷a sè l−îng ph−ong tiÖn thanh to¸n cÇn khèng chÕ (bÞ "v« hiÖu ho¸" vÒ mÆt thanh to¸n) trªn tæng sè tiÒn göi nh»m ®iÒu chØnh kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ kh¶ n¨ng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i. Khi l¹m ph¸t cao, ng©n hµng trung −¬ng n©ng tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, kh¶ n¨ng cho vay vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng bÞ thu hÑp (do sè nh©n tiÒn tÖ gi¶m), khèi l−îng tÝn dông trong nÒn kinh tÕ gi¶m (cung tiÒn gi¶m) dÉn tíi li suÊt t¨ng, ®Çu t− gi¶m do ®ã tæng cÇu gi¶m vµ lµm cho gi¸ gi¶m (tû lÖ l¹m ph¸t gi¶m). Ng−îc l¹i nÕu ng©n hµng trung −¬ng h¹ thÊp tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc tøc lµ t¨ng kh¶ n¨ng t¹o tiÒn, th× cung vÒ tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i còng t¨ng lªn, khèi l−îng tÝn dông vµ khèi l−îng thanh to¸n cã xu h−íng t¨ng, ®ång thêi t¨ng xu h−íng më réng khèi l−îng tiÒn. Lý luËn t−¬ng tù nh− trªn th× viÖc t¨ng cung tiÒn sÏ dÉn tíi t¨ng gi¸ (tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng). Nh− vËy c«ng cô DTBB mang tÝnh hµnh chÝnh ¸p ®Æt trùc tiÕp , ®Çy quyÒn lùc vµ cùc kú quan träng ®Ó c¾t c¬n sèt l¹m ph¸t, kh«i phôc ho¹t ®éng kinh tÕ trong tr−êng hîp nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ch−a æn ®Þnh vµ khi c¸c c«ng cô thÞ tr−êng më t¸i chiÕt khÊu ch−a ®ñ m¹nh ®Ó cã thÓ ®¶m tr¸ch ®iÒu hoµ møc cung tiÒn tÖ cho nÒn kinh tÕ. Nh−ng c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc qu¸ nh¹y c¶m, v× chØ thay ®æi nhá trong tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ® lµm Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 7 cho khèi l−îng tiÒn t¨ng lªn rÊt lín khã kiÓm so¸t. MÆt kh¸c mét ®iÒu bÊt lîi n÷a lµ khi sö dông c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ®Ó kiÓm so¸t cung øng tiÒn tÖ nh− viÖc t¨ng dù tr÷ b¾t buéc cã thÓ g©y nªn vÊn ®Ò kh¶ n¨ng thanh kho¶n ngay ®èi víi mét ng©n hµng cã dù tr÷ v−ît møc qu¸ thÊp, thay ®æi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc kh«ng ngõng còng g©y nªn t×nh tr¹ng kh«ng æn ®Þnh cho c¸c ng©n hµng.ChÝnh v× vËy sö dông c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ®Ó kiÓm so¸t cung tiÒn tÖ qua ®ã kiÓm so¸t l¹m ph¸t Ýt ®−äc sö dông trªn thÕ giíi (®Æc biÖt lµ nh÷ng n−íc ph¸t triÓn , cã nÒn kinh tÕ æn ®Þnh) 4.2. T¸i chiÕt khÊu T¸i chiÕt khÊu lµ ph−¬ng thøc ®Ó ng©n hµng trung −¬ng ®−a tiÒn vµo l−u th«ng, thùc hiÖn vai trß ng−êi cho vay cuèi cïng. Th«ng qua viÖc t¸i chiÕt khÊu, ng©n hµng trung −¬ng ® t¹o c¬ së ®Çu tiªn thóc ®Èy hÖ thèng ng©n hµng th−¬ng m¹i thùc hiÖn viÖc t¹o tiÒn, ®ång thêi khai th«ng thanh to¸n. T¸i chiÕt khÊu lµ ®Çu mèi t¨ng tiÒn trung −¬ng, t¨ng khèi l−îng tiÒn tÖ vµo l−u th«ng. Do ®ã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn khèi l−îng tiÒn vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tuú theo t×nh h×nh tõng giai ®o¹n, tuú thuéc yªu cÇu cña viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong giai ®o¹n Êy, cÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch "níi láng" hay "th¾t chÆt" tÝn dông mµ ng©n hµng trung −¬ng quy ®Þnh li suÊt thÊp hay cao. Li suÊt t¸i chiÕt khÊu ®Æt ra tõng thêi kú ph¶i cã t¸c dông h−íng dÉn, chØ ®¹o li suÊt tÝn dông trong nÒn kinh tÕ cña giai ®o¹n ®ã. Khi ng©n hµng trung −¬ng n©ng li suÊt t¸i chiÕt khÊu buéc c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i còng ph¶i n©ng li suÊt tÝn dông cña m×nh lªn ®Ó kh«ng bÞ lç vèn. Do li suÊt tÝn dông t¨ng lªn, gi¶m "cÇu" vÒ tÝn dông vµ kÐo theo gi¶m cÇu vÒ tiÒn tÖ (nhu cÇu vÒ gi÷ tiÒn cña nh©n d©n gi¶m ®i). Do ®ã ®Çu t− gi¶m ®i dÉn tíi tæng cÇu gi¶m vµ lµm cho gi¸ gi¶m (tû lÖ l¹m ph¸t gi¶m). Tr−êng hîp ng−îc l¹i tøc lµ ng©n hµng trung −¬ng kÝch thÝch t¨ng cung cÇu tiÒn tÖ vµ lµm cho gi¸ t¨ng (tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng). ë c¸c n−íc c«ng cô nghiÖp vô trùc tiÕp ®Ó thùc hiÖn t¸i chiÕt khÊu lµ th−¬ng phiÕu, hoÆc c¸c lo¹i tÝn phiÕu lµ nh÷ng c«ng cô rÊt th«ng dông trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr−êng vèn nh−ng ë n−íc ta ch−a cã c«ng cô truyÒn thèng ®Ó thùc hiÖn viÖc chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu. MÆt kh¸c c«ng cô t¸i chiÕt khÊu võa cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt kh¶ n¨ng thanh to¸n võa cã kh¶ n¨ng më réng khèi l−îng tÝn dông cho nÒn kinh tÕ. Cho nªn cã thÓ vÝ c«ng cô t¸i chiÕt khÊu lµ c¸Ý b¬m hai chiÒu võa hót võa ®Èy. Khi b¬m ®¶y ra lµ cung Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 8 thªm tiÒn cho nÒn kinh tÕ, khi cã hiÖn t−îng thiÓu ph¸t. Vµ b¬m hót vµo thu håi l−îng tiÒn khi nÒn kinh tÕ cã hiÖn t−îng l¹m ph¸t. Tuy nhiªn khi NHTW Ên ®Þnh li suÊt chiÕt khÊu t¹i mét møc nµo ®ã sÏ x¶y ra nh÷ng biÕn ®éng lín trong kho¶ng c¸ch gi÷a li suÊt thÞ tr−êng vµ li suÊt chiÕt khÊu v× khi ®ã li suÊt cho vay thay ®æi. Nh÷ng biÕn ®éng nµy dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi ngoµi ý ®Þnh trong khèi l−îng cho vay chiÕt khÊu vµ do ®ã thay ®æi trong cung øng tiÒn tÖ lµm cho viÖc kiÓm so¸t cung øng tiÒn tÖ vÊt v¶ h¬n. §©y chÝnh lµ h¹n chÕ cña c«ng cô t¸i chiÕt khÊu trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t. 4.3. Ho¹t ®éng thÞ tr−êng më. NÕu nh− c«ng cô li suÊt t¸i chiÕt khÊu lµ c«ng cô thô ®éng cña NHTW, tøc lµ NHTW ph¶i chê NHTM ®ang cÇn vèn ®−a th−¬ng phiÕu, kú phiÕu... ®Õn ®Ó xin "t¸i cÊp vèn" th× nghiÖp vô thÞ tr−êng më lµ c«ng cô chñ ®éng cña ng©n hµng trung −¬ng ®Ó ®iÒu khiÓn khèi l−îng tiÒn, qua ®ã ® kiÓm so¸t ®−îc l¹m ph¸t. Qua nghiÖp vô thÞ tr−êng më, NHTW chñ ®éng ph¸t hµnh tiÒn trung −¬ng vµo l−u th«ng hoÆc rót bít tiÒn khái l−u th«ng b»ng c¸ch mua b¸n c¸c lo¹i tr¸i phiÕu ng©n hµng quèc gia nh»m t¸c ®éng tr−íc hÕt ®Õn khèi l−îng tiÒn dù tr÷ trong quü dù tr÷ cña c¸c NHTM vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh, h¹n chÕ tiÒm n¨ng tÝn dông vµ thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng nµy, qua ®ã ®iÒu khiÓn khèi l−îng tiÒn trong thÞ tr−êng tiÒn tÖ chóng ta. Khi nghiªn cøu phÇn tr−íc ® biÕt r»ng khèi l−îng tiÒn tÖ ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi tû lÖ l¹m ph¸t , viÖc thay ®æi cung tiÒn tÖ sÏ lµm thay ®æi tû lÖ l¹m ph¸t. Trong nghiÖp vô thÞ tr−êng më, ng©n hµng trung −¬ng ®iÒu khiÓn c¶ khèi l−îng tiÒn tÖ vµ li suÊt tÝn dông th«ng qua "gi¸ c¶" mua vµ b¸n tr¸i phiÕu. TÊt c¶ nh÷ng cuéc can thiÖp vµo khèi l−îng tiÒn b»ng c«ng cô thÞ tr−êng më ®Òu ®−îc tiÕn hµnh d−êng nh− lµ lÆng lÏ vµ v« h×nh, "kh«ng can thiÖp th« b¹o", ®iÒu khiÓn m¹nh mµ kh«ng chøa ®ùng "mét chót mÖnh lÖnh". Mét mÆt nghiÖp vô thÞ tr−êng më cã thÓ dÔ dµng ®¶o ng−îc l¹i. Khi cã mét sai lÇm trong lóc tiÕn hµnh nghiÖp vô thÞ tr−êng më, nh− khi thÊy cung tiÒn tÖ t¨ng hoÆc gi¶m qu¸ nhanh ng©n hµng th−¬ng m¹i cã thÓ lËp tøc ®¶o ng−îc l¹i b»ng c¸ch b¸n tr¸i phiÕu hoÆc mua tr¸i phiÕu vµ ng−îc l¹i. Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 9 §©y lµ c«ng cô cùc kú quan träng cña nhiÒu NHTW, vµ ®−îc coi lµ vò khÝ s¾c bÐn nhÊt ®em l¹i sù æn ®Þnh kinh tÕ nãi chung, æn ®Þnh l¹m ph¸t nãi riªng. Nh−ng ë n−íc ta ®ang ë trong thêi kú ®Æt nÒn mãng. Bëi v× nghiÖp vô nµy ®ßi hái ph¶i cã m«i tr−êng ph¸p lý nhÊt ®Þnh. Trong thêi kú l¹m ph¸t ®Õn 3 con sè, ViÖt nam ® ¸p dông chÝnh s¸ch li suÊt ®Ó ®Èy lïi l¹m ph¸t rÊt nhanh chãng. (nhê vµo ®Æc ®iÓm riªng biÖt cña l¹m ph¸t ë ViÖt nam). Chóng ta sÏ nghiªn cøu xem chÝnh s¸ch li suÊt t¸c ®éng tíi l¹m ph¸t nh− thÕ nµo. 4.4. L>i suÊt. Li suÊt lµ mét c«ng cô quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Nã ®−îc ¸p dông nhÊt qu¸n trong mét lnh thæ vµ ®−îc ng©n hµng nhµ n−íc ®iÒu hµnh chÆt chÏ vµ mÒm dÎo tuú theo tõng thêi kú cho phï hîp víi nhu cÇu huy ®éng vèn vµ cung øng vèn. Nh− vËy chóng ta cã thÓ thÊy r»ng li suÊt t¸c ®éng lµm thay ®æi cÇu tiÒn tÖ trong d©n c−, vµ lµm thay ®æi tû lÖ l¹m ph¸t. ThËt vËy, khi cã l¹m ph¸t. Ng©n hµng nhµ n−íc sÏ t¨ng li suÊt tiÒn göi. ChÝnh v× thÕ ng−êi d©n vµ c¸c c«ng ty sÏ ®Çu t− vµo ng©n hµng (göi tiÒn vµo ng©n hµng) cã lîi h¬n lµ ®Çu t− vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Nh− vËy cÇu tiÒn gi¶m do ®ã tæng ®Çu t− gi¶m, lµm cho tæng cÇu gi¶m dÉn tíi gi¸ gi¶m. Nh−ng chóng ta biÕt r»ng in= ii + ir trong ®ã in lµ tû lÖ li suÊt danh nghÜa, il: tû lÖ li suÊt thùc tÕ vµ ii lµ tû lÖ l¹m ph¸t, do ®ã khi cã l¹m ph¸t cao, ¸p dông chÝnh s¸ch li suÊt ë ®©y chÝnh lµ viÖc t¨ng tû lÖ li suÊt danh nghÜa cao h¬n h¼n tû lÖ l¹m ph¸t (®Ó duy tr× li suÊt thùc d−¬ng) qua ®ã míi t¹o ®−îc cÇu tiÒn danh nghÜa t−¬ng øng víi cÇu tiÒn thùc tÕ. Tãm l¹i khi li suÊt tiÒn göi cao th× ®éng viªn ®−îc nhiÒu ng−êi göi tiÒn vµo NHTM vµ ng−îc l¹i. NHTM mua tÝn phiÕu NHNN víi li suÊt kinh doanh cã li th× sÏ gi¶m ®−îc khèi l−îng tÝn dông. NÕu li suÊt tiÒn (cho vay) cao sÏ lµm n¶n lßng ng−êi vay v× kinh doanh b»ng vèn vay NHTM kh«ng cã lîi nhuËn. Nh− vËy dïng c«ng cô li suÊt cã thÓ t¨ng hoÆc gi¶m khèi l−îng tÝn dông cña NHTM ®Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ (æn ®Þnh tû lÖ l¹m ph¸t). Tuú tõng thêi ®iÓm mµ chÝnh s¸ch li suÊt ®−îc ¸p dông thµnh c«ng trong viÖc chèng l¹m ph¸t. ë ViÖt nam ® ¸p dông rÊt thµnh c«ng chÝnh s¸ch li suÊt vµo nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80 trong viÖc gi¶m tû lÖ l¹m ph¸t tõ 3 con sè xuèng cßn mét con sè do nÒn kinh tÕ ë n−íc ta lóc ®ã lµ nÒn kinh tÕ tuy ® më cöa nh−ng ch−a më h¼n, do ®ã chØ cã t¸c ®éng trong n−íc ®Çu t− b»ng Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 10 ViÖt nam ®ång chø quèc tÕ Ýt ®Çu t− vµo. ChÝnh v× thÕ ngµy nay kh«ng thÓ ¸p dông chÝnh s¸ch li suÊt víi tû lÖ li suÊt rÊt cao ®Ó gi¶m tû lÖ l¹m ph¸t mµ ph¶i quan t©m ®Õn mèi quan hÖ gi÷a li suÊt trong n−íc vµ li suÊt n−íc ngoµi . Trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t ®©y lµ c«ng cô cæ ®iÓn, c¸c n−íc ngµy cµng Ýt sö dông h¬n. Tuy ®©y lµ mét c«ng cô rÊt quan träng trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t vµ huy ®éng vèn còng nh− cung cÊp vèn. 4.5. H¹n møc tÝn dông: Ngoµi nh÷ng c«ng cô c¬ b¶n trªn, ng©n hµng nhµ n−íc cßn sö dông c«ng cô h¹n møc tÝn dông ®Ó ®iÒu hµnh, lµm cho khèi l−îng tÝn dông ®èi víi NHTM kh«ng v−ît qu¸ møc cho phÐp ®Ó tõ ®ã b¶o ®¶m møc l¹m ph¸t ® ®−îc phª duyÖt. H¹n møc tÝn dông lµ khèi l−îng tÝn dông tèi ®a mµ NHTW cã thÓ cung øng cho tÊt c¶ c¸c NHTM trong thêi kú nhÊt ®Þnh phï hîp víi møc t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña thêi kú. §©y lµ mét chØ tiªu cã quan hÖ trùc tiÕp ®Õn khèi l−îng tiÒn trung −¬ng ®−îc cung øng thªm (hay gi¶m bít) ®èi víi c¸c NHTM. Khi h¹n møc tÝn dông gi¶m, dÉn tíi cung tiÒn gi¶m do ®ã tæng ®Çu t− gi¶m lµm cho tæng cÇu gi¶m vµ cuèi cïng lµ gi¸ gi¶m. Víi môc tiªu æn ®Þnh ®ång tiÒn vµ chèng l¹m ph¸t ®−îc coi lµ môc tiªu sè 1, th× c«ng cô h¹n møc tÝn dông lµ cÇn thiÕt. Song viÖc sö dông c«ng cô h¹n møc tÝn dông còng lµ vÊn ®Ò khã kh¨n kh«ng nhá cho c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i. TiÒn göi cña nh©n d©n kh«ng thÓ kh«ng thu nhËn hµng ngµy hµng giê. NÕu nhËn tiÒn göi mµ kh«ng ®−îc cho vay th× ch¼ng kh¸c nµo cã ®Çu vµo mµ kh«ng cã ®Çu ra. Nh− vËy ®Çu ra cña vèn huy ®éng bÞ bÕ t¾c bëi h¹n møc tÝn dông. ViÖc x¸c ®Þnh h¹n møc tÝn dông lµ rÊt cÇn thiÕt, ®Ó thùc hiÖn môc tiªu chèng l¹m ph¸t. Song nã còng cã nh÷ng mÆt tr¸i g©y khã kh¨n cho NHTM. CÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n ®ã. II/ Thùc tr¹ng cña viÖc sö dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m kiÓm so¸t L¹m ph¸t nh÷ng n¨m qua ë ViÖt Nam. 1. Dù tr÷ b¾t buéc T¹i ®iÒu 45 ph¸p lÖnh ng©n hµng nhµ n−íc ® quy ®Þnh "NHNN quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc Ýt nhÊt ë møc 10% vµ nhiÒu nhÊt ë møc 35% trªn toµn bé tiÒn göi ë c¸c tæ chøc tÝn dông. Trong tr−êng hîp cÇn thiÕt héi ®ång qu¶n trÞ ng©n hµng nhµ n−íc quyÕt ®Þnh t¨ng tû lÖ dù tr÷ trªn møc 35% vµ NHNN tr¶ li møc t¨ng ®ã. Trªn thùc tÕ c«ng cô nµy ®−îc b¾t ®Çu sö dông Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 11 tõ cuèi n¨m 1989 víi tæng sè tiÒn c¸c NHTM ph¶i ký göi h¬n 100 tû ®ång, n¨m 1990 lµ 356 tû ®ång vµ c¸c n¨m sau vÉn ®−îc thùc hiÖn theo møc 10% tÝnh trªn sè tiÒn göi cña kh¸ch hµng. Trong thêi gian ®Çu, tuy ph¸p lÖnh ng©n hµng ® quy ®Þnh nh− trªn nh−ng thùc tÕ trong mét thêi gian dµi, tû lÖ 10% ®−îc æn ®Þnh mét c¸ch cè ®Þnh, mÆc dï chÝnh s¸ch tÝn dông tõ n¨m 1989 ®Õn nay ® tr¶i qua nhiÒu thêi kú kh¸c nhau theo chñ tr−¬ng lóc th× th¾t chÆt, lóc th× níi láng (nh»m kiÓm so¸t l¹m ph¸t). NghÜa lµ viÖc thùc hiÖn ®−a tiÒn vµo l−u th«ng ®iÒu khiÓn khèi l−îng tiÒn l−u th«ng lu«n ®−îc thùc hiÖn theo nh÷ng dù kiÕn nhÊt ®Þnh, b»ng nh÷ng c«ng cô kh¸c nhau. Nh−ng c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc vÉn ®−îc thùc hiÖn víi mét tû lÖ cè ®Þnh. §Çu n¨m 1994, Ng©n hµng trung −¬ng ® cã quy ®Þnh bæ sung : tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi lo¹i tiÒn göi kh«ng kú h¹n lµ 13%, ®èi víi lo¹i tiÒn göi lµ 7% nh−ng còng lµ ®Ó thi hµnh cho mét thêi gian dµi. Sù æn ®Þnh nh− vËy ® nãi lªn r»ng, ë n−íc ta vµo thêi kú nµy míi b−íc ®Çu sö dông c«ng cô nµy , nªn ch−a cã kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn nã mét c¸ch linh ho¹t theo t×nh h×nh tiÒn tÖ lu«n biÕn ®éng trong l−u th«ng, nªn ch−a thùc hiÖn ®Çy ®ñ vai trß ®iÒu khiÓn khèi l−îng tiÒn l−u th«ng h¹n chÕ béi sè tÝn dông cña c¸c NHTM nh− chøc n¨ng vèn cã cña c«ng cô nµy. §Æc biÖt ë n¨m 1991-1992 c¸c ng©n hµng quèc doanh ngoµi sè vèn dù tr÷ tèi thiÓu theo luËt ®Þnh cßn cã mét l−îng vèn tiÒn göi kh¸ lín taÞ NHTW. §iÒu nµy trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh ® v« hiÖu ho¸ c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc v× nh− vËy khi n©ng cao hay h¹ thÊp tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc th× hÇu nh− còng ch¼ng ¶nh h−ëng g× ®Õn kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ khèi l−îng tÝn dông cung øng. MÆt kh¸c mét sè vÊn ®Ò tån t¹i vÒ mÆt nghiÖp vô vµ tæ chøc thùc hiÖn dù tr÷ b¾t buéc ® gi¶m tÝnh chÊt nhaþ c¶m cña c«ng cô. Tuy nhiªn, thêi gian qua NHNN còng ® sö dông c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc nh»m môc tiªu gãp phÇn ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú vµ ® ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t ë møc thÊp. §Õn nay ®Ó chuÈn bÞ cho luËt NHNN cã hiÖu lùc thi hµnh kÓ tõ ngµy 1/10/1998, vÊn ®Ò cÇn ®Æt ra lµ ph¶i nghiªn cøu néi dung cña luËt NHNN nh»m ®−a ra quy chÕ dù tr÷ b¾t buéc phï hîp víi môc tiªu ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ giai ®o¹n míi trong ®ã môc tiªu æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ còng nh− kiÓm so¸t l¹m ph¸t lµ quan träng nhÊt. 2. T¸i chiÕt khÊu Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 12 T¸i chiÕt khÊu lµ mét c«ng cô kh¸ nh¹y c¶m trong qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh khèi l−îng tiÒn tÖ vµ ® ®−îc nhµ n−íc cho phÐp sö dông t¹i ®iÒu 41 vµ 43 ph¸p lÖnh NHNN ViÖt Nam. Nh−ng trong thùc tÕ ë n−íc ta nh÷ng n¨m qua do thõa h−ëng tiÒm thÕ cña mét nÒn l−u th«ng trong ®ã kh«ng ®−îc phÐp tån t¹i tÝn dông th−¬ng m¹i, v× vËy ch−a cã c¸c c«ng cô truyÒn thèng trùc tiÕp ®Ó thùc hiÖn viÖc chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu nh− c¸c lo¹i kú phiÕu, th−¬ng phiÕu... LuËt th−¬ng m¹i n−íc ta míi ®−îc c«ng bè vµ tõ ngµy 1-1- 1998 míi cã gi¸ trÞ thi hµnh, bëi vËy nghiÖp vô chiÕt khÊu th−¬ng phiÕu cña NHTM ch−a ®−îc quy ®Þnh. Do ®ã viÖc t¸i chiÕt khÊu ®−îc thùc hiÖn dùa trªn c¨n cø c¸c chøng tõ do NHTM ® cho vay, nh−ng ch−a ®Õn h¹n c¸c doanh nghiÖp ph¶i tr¶ nî li. C¨n cø vµo chøng tõ ®ã NHNN cho c¸c NHTM vay l¹i nh÷ng kho¶n nî mµ c¸c NHTM ® cho c¸c doanh nghiÖp vay. Mét mÆt NHTW cßn thùc hiÖn ph−¬ng thøc "mua l¹i" c¸c dù ¸n ® ®−îc c¸c ng©n hµng thÈm ®Þnh tr−íc khi ®Çu t− nh−ng NHTM kh«ng ®ñ vèn. Trong thêi gian qua do ch−a cã nh÷ng c«ng cô nghiÖp vô ®Ó thùc hiÖn c«ng cô li suÊt t¸i chiÕt khÊu nªn ng©n hµng nhµ n−íc ViÖt Nam ® sö dông h×nh thøc cho vay cÇm cè. H×nh thøc nµy ®−îc thùc hiÖn b»ng c¸ch, c¸c NHTM vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ®em mét sè lo¹i giÊy tê cã gi¸ trÞ ®Õn NHTW lµm vËt thÕ chÊp ®Ó vay tiÒn. Lo¹i tÝn dông nµy nh»m gi¶i quyÕt khã kh¨n tµi chÝnh t¹m thêi cho c¸c NHTM. H×nh thøc mua l¹i c¸c dù ¸n ®Çu t− t¸i cÊp vèn theo h×nh thøc cho vay thÕ chÊp mét thêi gian dµi lµ c«ng cô thay thÕ cho th−¬ng phiÕu vµ kú phiÕu . Nh÷ng h¹n chÕ cña c«ng cô t¸i chiÕt khÊu ë n−íc ta trong thêi gian qua ®ã lµ tÊt yÕu trong thêi kú ®Çu chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr−êng . Tuy nhiªn cïng víi c¸c c«ng cô kh¸c cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ c«ng cô t¸i chiÕt khÊu (ch−a hoµn thiÖn) ® gãp phÇn ®−a tû lÖ l¹m ph¸t ë n−íc ta tõ møc 2 con sè ë c¸c n¨m tr−íc xuèng møc 1 con sè ë n¨m 1993. 3. Ho¹t ®éng thÞ tr−êng më §©y lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng ®−îc NHTW c¸c n−íc sö dông ®Ó ®iÒu hµnh cã hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ThËm chÝ mét sè ng©n hµng coi ®©y lµ c«ng cô s¾c bÐn nhÊt trong c¸c ho¹t ®éng cña m×nh. Nh−ng ë ViÖt Nam, nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp gåm suèt 4 thËp kû qua, phï hîp víi c¬ chÕ ®ã NHNN ViÖt Nam kh«ng thÓ sö dông c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp (dù tr÷ b¾t buéc, thÞ tr−êng më, li suÊt t¸i chiÕt khÊu) ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. C«ng cô ®ã chØ Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 13 cã thÓ vµ trªn thùc tÕ b−íc ®Çu ® ph¸t huy t¸c dông khi hÖ thèng NHVN ® thùc sù ®æi míi. §iÒu 21 luËt NHNN ViÖt nam ®−îc quèc héi n−íc CHXHCN ViÖt nam kho¸ 10 kú häp thø 2 th«ng qua quy ®Þnh "NHNN thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ tr−êng më th«ng qua viÖc mua b¸n tÝn phiÕu kho b¹c, chøng chØ tiÒn göi, tÝn phiÕu NHNN vµ c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. Quy ®Þnh trªn vÒ mÆt ph−¬ng diÖn ph¸p lý luËt NHNN ViÖt Nam ® më ra cho c«ng cô thÞ tr−êng më mét lèi ®i kh¸ th«ng tho¸ng, kh«ng bÞ øc chÕ bíi khÝa c¹nh nµo. Trªn thùc tÕ ë ViÖt Nam tõ n¨m 1996 ® cã nh÷ng ®ît ho¹t ®éng cña c¸c thÞ tr−êng ®Êu thÇu tÝn phiÕu kho b¹c, ngo¹i tÖ bªn ng©n hµng. Trong ®ã n¨m 1996 lµ 19 ®ît, n¨m 1997 lµ 35 ®ît ®Êu thÇu tr¸i phiÕu, khèi l−îng tróng thÇu lµ 2912,5 tû ®ång trong ®ã c¸c c«ng ty b¶o hiÓm mua 828 tû ®ång, ¸n tæ chøc tÝn dông mua 2.084,5 tû ®ång. §iÒu nµy cho thÊy vèn n»m trong c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh cßn kh¸ nhiÒu nh−ng cho vay ra cã nhiÒu rñi ro. C¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh quay trë l¹i mua tÝn phiÕu kho b¹c ®Ó ®¶m b¶o an toµn vµ chèng lç. Tuy nhiªn do thÞ tr−êng ®Êu thÇu chØ b¸n tÝn phiÕu kho b¹c cã kú h¹n mét n¨m nªn kh«ng t¹o ra c«ng cô tiÒn tÖ ®Ó thóc ®Èy sù ra ®êi cña ho¹t ®éng thÞ tr−êng më cña NHTW. N¨m 1998 NHNN phèi hîp víi bé tµi chÝnh tiÕp tôc ph¸t hµnh th−êng xuyªn tr¸i phiÕu kho b¹c, sè d− tr¸i phiÕu ®Õn cuèi th¸ng 9/1998lµ 3478,7 tû ®ång. Tuy nhiªn ®Õn nay cho thÊy c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó ®−a thÞ tr−êng më vµo ho¹t ®éng lµ ch−a chÝn muåi, vµ ch−a thùc sù trë thµnh c«ng cô theo ®óng nghÜa cña nã. Chóng ta cã thÓ thÊy r»ng nghiÖp vô thÞ tr−êng më lµ yÕu tè t¸c ®éng quyÕt ®Þnh nhÊt ®Õn nh÷ng biÕn ®éng trong cung øng tiÒn tÖ, lµm thay ®æi c¬ së tiÒn tÖ trªn thÞ tr−êng. ChÝnh v× vËy ®©y lµ c«ng cô h÷u hiÖu trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Do ®ã viÖc chÝnh phñ t×m nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó mau chãng ®−a thÞ tr−êng më ho¹t ®éng mét c¸ch ®Çy ®ñ lµ v« cïng quan träng vµ cÊp thiÕt. 4. L>i suÊt Tr−íc n¨m 1933, hÖ thèng ng©n hµng ë ViÖt nam lµ hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp, vÒ thùc chÊt nã lµ mét bé phËn cña ng©n s¸ch nhµ n−íc. Mèi quan hÖ cña ng©n hµng víi kinh tÕ ngoµi quèc doanh vµ víi d©n chóng lµ h¹n chÕ : khi ng©n s¸ch nhµ n−íc th©m hôt, c¸c ng©n hµng ph¸t hµnh thªm tiÒn ®Ó bï ®¾p. Khi c¸c DNNN thiÕu vèn th× ng©n hµng ph¸t hµnh tiÒn cho vay tÝn dông. V× vËy dÉn tíi l¹m ph¸t trÇm träng tíi møc 3 con sè (trong thêi kú nµy ng©n hµng ® ¸p dông chÝnh s¸ch li suÊt cho vay nhá h¬n li Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 14 suÊt tiÒn göi vµ nhá h¬n tèc ®é tr−ît gi¸. §©y lµ sù bÊt hîp lý, cho nªn kh«ng huy ®éng ®−îc vèn trong d©n vµ lµm cho hÖ thèng ng©n hµng tª liÖt) Th¸ng 3 n¨m 1988, ®¸nh dÊu b−íc ngoÆt c¬ b¶n trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt nam b»ng nghÞ ®Þnh 53 vµ th¸ng 5 n¨m 1990 lµ viÖc ban hµnh hai ph¸p lÖnh vÒ ng©n hµng. Ng©n hµng Nhµ n−íc vµ ng©n hµng HTX tÝn dông vµ c«ng ty tµi chÝnh. Sù h×nh thµnh hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp cïng víi viÖc ¸p dông chÝnh s¸ch li suÊt ® gãp phÇn rÊt c¬ b¶n vµo viÖc kiÒm chÕ l¹m ph¸t nh÷ng n¨m sau ®ã. Vµo ®Çu n¨m 1989, chÝnh phñ ® quyÕt ®Þnh thay ®æi mét c¸ch c¬ b¶n chÝnh s¸ch li suÊt. QuyÕt ®Þnh sè 39/H§BT ngµy 10/4/1989cña H§BT ®−a ra c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh li suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña NHNN. C¸c nguyªn t¾c ®ã lµ: - Li suÊt ¸p dông thèng nhÊt cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ ®−îc ®iÒu chØnh theo sù biÕn ®éng cña chØ soã gi¸ c¶ trªn thÞ tr−êng x héi. - Mäi nguån vèn mµ ng©n hµng huy ®éng ®Ó cho vay ®Òu ®−îc h−ëng li, mäi kho¶n vèn ng©n hµng cho vay ®Òu ph¶i thu li. - Chªnh lÖch gi÷a li suÊt cho vay vµ li suÊt tiÒn göi b×nh qu©n 0,6% th¸ng. - Trong c¬ cÊu li suÊt tiÒn göi vµ cho vay ph¶i bao gåm li suÊt c¬ b¶n (li suÊt thùc d−¬ng) vµ chØ sè tr−ît gi¸ cña thÞ tr−êng x héi. Cô thÓ tõ gi÷a th¸ng 3-1989 ® ®−a li suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm lªn cao h¬n chØ sè l¹m ph¸t hµng th¸ng. Th¸ng 1 vµ th¸ng 2 n¨m 1989 chØ sè gi¸ chØ t¨ng h¬n 7,4% vµ 4,2% nh−ng li suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm cã kú h¹n 3 th¸ng vµ kh«ng cã kú h¹n ® ®−îc m¹nh d¹n ®−a lªn 12% vµ 9% mçi th¸ng . BiÖn ph¸p li suÊt thùc d−¬ng nµy lÇn ®Çu tiªn ®−îc thùc thi ® ph¸ vì sù tr× trÖ cña c¸c kªnh thu hót tiÒn thõa trong d©n vµ kh¾c phôc c¨n b¶n sù tª liÖt cña chÝnh s¸ch li suÊt cÇn æn ®Þnh tõ n¨m 1985 ®Õn quý I n¨m 1989. Sè d− tiÒn tiÕt kiÖm t¨ng lªn nhanh chãng ngay th¸ng ®Çu, quý ®Çu. ¸p dông chÝnh s¸ch nµy ngay lÇn ®Çu ® gi¶m l¹m ph¸t mét c¸ch nhanh chãng (còng bÊt lîi vµ khã kh¨n ®ã lµ chØ 3 th¸ng sau ® trë thµnh thiÓu ph¸t. Th¸ng 6/1992. NHNN ® ®iÒu chØnh li suÊt theo h−íng : - §¶m b¶o li suÊt d−¬ng, tøc lµ li suÊt cho vay kh«ng thÊp h¬n li suÊt huy ®éng b×nh qu©n. Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 15 - NHNN chØ quy ®Þnh møc li suÊt cho vay tèi ®a vµ møc li suÊt tiÒn göi tèi thiÓu, cßn møc li suÊt cô thÓ sÏ do c¸c NHTM quyÕt ®Þnh. - Xo¸ bá c¬ chÕ nhiÒu møc li suÊt ph©n biÖt theo thµnh phÇn kinh tÕ còng nh− theo c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp , thùc hiÖn chÝnh s¸ch li suÊt b×nh ®¼ng ®èi víi tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ . §©y lµ b−íc c¶i tiÕn c¬ b¶n theo h−íng tõng b−íc tù do ho¸ li suÊt. Trong nh÷ng n¨m tiÕp theo biÖn ph¸p chñ yÕu ®Ó kiÓm so¸t cung øng tiÒn tÖ (qua ®ã kiÓm so¸t ®−îc l¹m ph¸t) lµ n©ng cao li suÊt b»ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh lªn møc cao, thùc hiÖn th¾t chÆt tÝn dông cÊp cho khu vùc kinh tÕ quèc doanh vµ ng©n s¸ch nhµ n−íc. TiÕp theo mét b−íc c¶i c¸ch chÝnh s¸ch li suÊt n÷a ®ã lµ víi quyÕt ®Þnh 381/Q§-NH ngµy 28-12-1995 cña thèng ®èc ng©n hµng nhµ n−íc, kÓ tõ ngµy 1-1-1996 li suÊt trÇn chÝnh thøc trë thµnh mét trong nh÷ng c«ng cô chñ chèt ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §©y lµ quyÕt ®Þnh vÜ m« cã tÇm ¶nh h−ëng s©u réng nhÊt trong n¨m 1996. Tõ møc trÇn 1,75%/th¸ng dµnh cho khu vùc thµnh thÞ vµ 2% /th¸ng dµnh cho khu vùc n«ng th«n, cho ®Õn thêi ®iÓm nµy li suÊt trÇn ® ¸p dông thèng nhÊt cho c¶ hai khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n lµ 1,2% th¸ng ®èi víi cho vay ng¾n h¹n vµ 1,25% /th¸ng ®èi víi trung vµ dµi h¹n, kh«ng chØ gãp phÇn biÕn ®æi c¬ b¶n thùc tr¹ng tÝn dông mµ cßn chøng minh sù vËn dông kh¸ chuÈn x¸c nh÷ng gi¶i ph¸p ®Æc thï trong hoµn c¶nh cô thÓ ë ViÖt Nam. B−íc ®Çu ¸p dông kh«ng tr¸nh khái nh÷ng v−íng m¾c nh−ng sau mét thêi gian kh¸ ng¾n, hÖ thèng NHTM d−êng nh− ® thÝch nghi ®−îc víi c¬ chÕ li suÊt trÇn, tù ®iÒu chØnh nh»m tèi −u ho¸ c¬ cÊu tÝn dông vµ c©n ®èi tµi chÝnh ®Ó s½n sµng øng chiÕu víi 5 lÇn ®iÒu chØnh gi¶m trÇn li suÊt cña NHNN trong 2 n¨m 1996-1997 vµ lÇn ®Çu chØnh t¨ng li suÊt trÇn gÇn ®©y trong th¸ng 1/1998 (li suÊt cho vay ng¾n h¹n tõ 1% lªn 1,2% /th¸ng, li suÊt cho vay trung, dµi h¹n tõ 1,1% lªn 1,25%/th¸ng. Hai møc li suÊt c¬ b¶n nµy ¸p dông chung cho c¶ thµnh thÞ vµ n«ng th«n). Thµnh qu¶ lín nhÊt mµ c¬ chÕ li suÊt trÇn mang l¹i chÝnh lµ ® t¹o ra c¸c c¬ héi gi¶m chi phÝ mét c¸ch b×nh ®¼ng ®èi víi mäi thµnh phÇn doanh nghiÖp , t¨ng c−êng thªm ®éng lùc cho guång m¸y kinh tÕ còng nh− gãp phÇn kiÒm chÕ tèt tèc ®é l¹m ph¸t. Qua thùc tiÔn cho thÊy, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y chÝnh s¸ch li suÊt cña NHNN ® ®−îc sö dông nh− mét c«ng cô quan träng gãp phÇn t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 16 5. H¹n møc tÝn dông Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ph¸t triÓn hÖ thèng c¸c NHTM vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh ®−îc h×nh thµnh rÊt ®a d¹ng, th× viÖc ®iÒu khiÓn khèi l−îng tiÒn ®−îc th«ng qua c¸c c«ng cô li suÊt chiÕt khÊu vµ c¸c c«ng cô truyÒn thèng kh¸c lµ chñ yÕu. Nh−ng ®èi víi n−íc ta, c«ng cô truyÒn thèng ch−a thÓ ph¸t huy ®−îc t¸c dông th× viÖc ®Þnh ra c«ng cô trung gian trong thêi gian chuyÓn tiÕp ® cã mét ý nghÜa lín vµ t¸c dông thiÕt thùc cho viÖc ®iÒu hµnh khèi l−îng tiÒn tÖ. §ã lµ h¹n møc tÝn dông. ViÖc ®−a ra vµ ¸p dông c«ng cô h¹n møc tÝn dông trong nh÷ng n¨m qua ® cã nh÷ng kÕt qu¶ chøng tá c«ng cô nµy phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n−íc ta. N¨m 1992, møc dù kiÕn t¨ng tr−ëng kinh tÕ 4,5% , chØ sè l¹m ph¸t dù kiÕn/møc cho phÐp) lµ 30%/n¨m; NHTW ® khèng chÕ h¹n møc tÝn dông ®èi víi tÊt c¶ hÖ thèng NHTM ë møc 34,5%. KÕt qu¶ thùc tÕ n¨m ®ã, møc t¨ng tr−ëng kinh tÕ t¨ng gÊp 2 lÇn so víi dù kiÕn, møc l¹m ph¸t 17,5% tiÒn tÖ ®i dÇn vµo æn ®Þnh. TÊt nhiªn theo c¸c chØ sè ®ã NHTW còng chØ ®−a thªm tiÒn vµo l−u th«ng møc 23% (thÊp h¬n møc dù kiÕn). C¸c n¨m sau, NHTW còng ®iÒu hµnh c«ng cô nµy theo ph−¬ng thøc t−¬ng tù vµ ® cã t¸c dông tèt. Tuy nhiªn cuèi n¨m 1995 do h¹n møc tÝn dông ® cã ng©n hµng thõa h¬n 1 ngµn tû ®ång, göi NHTW h−ëng li suÊt 1,1% nªn g©y lç. V× vËy viÖc x¸c ®Þnh h¹n møc tÝn dông lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn môc tiªu trªn chèng l¹m ph¸t. Nh−ng viÖc ®iÒu hµnh c«ng cô nµy chØ cã hiÖu qu¶ khi hÖ thèng NHTM quèc doanh cßn chiÕm lÜnh phÇn lín thÞ tr−êng tiÒn tÖ, ®ång thêi cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c c«ng cô (li suÊt tÝn dông, can thiÖp thÞ tr−êng hèi ®o¸i...), cïng c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh kh¸c. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ® gãp phÇn quan träng trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t nh÷ng n¨m qua. Nh−ng ®øng tr−íc nguy c¬ cã thÓ dÉn tíi t¸i l¹m ph¸t (tuy r»ng tû lÖ l¹m ph¸t n¨m qua rÊt thÊp 3,6%), viÖc hoµn thiÖn h¬n n÷a chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay lµ cÇn thiÕt. III/ Gi¶i ph¸p 1. C¸c nguy c¬ dÉn tíi viÖc t¸i l¹m ph¸t Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 17 MÆc dï mÊy n¨m qua l¹m ph¸t ® ®−îc kiÒm chÕ. Song nÒn kinh tÕ ViÖt nam vÉn tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò ch−a æn ®Þnh v÷ng ch¾c, cã thÓ dÉn tíi viÖc t¸i l¹m ph¸t. C¸c nh©n tè tiÒm tµng lµm ph¸t sinh l¹m ph¸t cÇn ph¶i ®−îc tÝnh ®Õn khi kiÓm so¸t l¹m ph¸t lµ. - C¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x héi chËm ®−îc c¶i thiÖn, cã mÆt tiÕp tôc xuèng cÊp, tû lÖ tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− cßn thÊp, nhiÒu tiÒm lùc cña d©n ch−a ®−îc khai th¸c vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt , tµi s¶n c«ng vµ vèn ®Çu t− cña nhµ n−íc cßn bÞ thÊt tho¸t lng phÝ lín. - Søc s¶n xuÊt cña x héi ch−a ®−îc gi¶i ph¸p triÖt ®Ó, hiÖu qu¶ kinh tÕ cßn thÊp, h¹n chÐ nguån tÝch luü vèn ®Çu t− còng nh− kh¶ n¨ng c¶i thiÖn ®êi sèng. - NÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ViÖt Nam ®ang ë tr×nh ®é ban ®Çu, võa ch−a ®−îc ph¸t triÓn ®Çy ®ñ, võa ch−a ®−îc qu¶n lý tèt, chñ yÕu do hÖ thèng ph¸p luËt ch−a ®ång bé, n¨ng lùc vµ hiÖu lùc qu¶n lý vÜ m« ch−a ®¸p øng yªu cÇu. Bé m¸y nhµ n−íc, hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng vµ khu vùc doanh nghiÖp nhµ n−íc cßn béc lé nhiÒu yÕu kÐm. - ë n−íc ta nh÷ng n¨m qua, nhu cÇu ®Çu t− vÒ x©y dùng c¬ b¶n t¨ng nhanh trªn c¶ hai khu vùc nhµ n−íc vµ t− nh©n. §Çu t− n−íc ngoµi vµo ViÖt nam ngµy mét gia t¨ng do ®ã ¶nh h−ëng tíi thÞ tr−êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr−êng hµng ho¸ . - Ng©n s¸ch nhµ n−íc ®øng tr−íc nh÷ng yªu cÇu lín vÒ c©n ®èi thu chi vµ t¹o nguån bï ®¾p thiÕu hôt hµng n¨m, trong khi ®ã m«i tr−êng luËt ph¸p m«i tr−êng tµi chÝnh cßn ®ang trong qu¸ tr×nh t¹o lËp vµ hoµn c¶nh. V× vËy, kh¶ n¨ng mÊt c©n ®èi trong ng©n s¸ch nhµ n−íc l¹m ph¸t tiÒn tÖ lµ ch−a thÓ l−êng hÕt ®−îc. Nh÷ng nh©n tè trªn cã thÓ g©y ra l¹m ph¸t trong nh÷ng n¨m tíi. 2. Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t §Ó hoµn thiªn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chóng ta ph¶i biÕt hoµn thiÖn c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ còng nh− phèi hîp ®iÒu hµnh c¸c c«ng cô ®ã. 2.1. Dù tr÷ b¾t buéc. Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 18 C«ng cô dù tr÷ b¾t buéc cã −u ®iÓm lín trong viÖc kiÓm so¸t cung tiÒn tÖ lµ nã cã thÓ t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ c¸c ng©n hµng nh− nhau vµ cã t¸c dông ®Çy quyÒn lùc ®Õn cung øng tiÒn tÖ. Tuy vËy, khi mµ dù tr÷ b¾t buéc kh«ng ®−îc tr¶ li, chóng t−¬ng ®−¬ng víi mét kho¶n thuÕ vµ cã thÓ dÉn tíi t×nh tr¹ng phi trung gian ho¸ h¬n n÷a, dù tr÷ b¾t buéc thiÕu tÝnh mÒm dÎo, hoÆc nh÷ng thay ®æi lín vµ th−êng xuyªn ë møc dù tr÷ còng sÏ g©y nªn hçn lo¹n vµ tæn thÊt cho c¸c NHTM. Nh−ng tr−íc t×nh tr¹ng l¹m ph¸t thÊp nh− hiÖn nay theo t«i cÇn gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc. Bëi v× nhu cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ kh¸ lín, nh−ng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn h¹n chÕ, cho nªn viÖc gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc trong giai ®o¹n nµy sÏ hç trî thªm nguån vèn cho c¸c tæ chøc tÝn dông cho vay nÒn kinh tÕ. MÆt kh¸c sù gia t¨ng tæng ph−¬ng tiÖn thanh to¸n ë møc kiÓm so¸t ®−îc, vµ tû lÖ l¹m ph¸t còng cã thÓ kiÓm so¸t ®−îc sao cho phï hîp víi sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ. Do vËy h¹ thÊp tØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc cã thÓ chÊp nhËn vµ phï hîp trong thêi kú nµy. Mét mÆt khi quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cÇn chó ý tíi quy m« ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông hiÖn nay sao cho hîp lý. Cßn vÒ ®èi t−îng thi hµnh quy chÕ dù tr÷ b¾t buéc cÇn bæ sung thªm ng©n hµng HTX quü tÝn dông nh©n d©n vµ HTX tÝn dông ®Ó phï hîp víi quy ®Þnh néi dung luËt NHNN. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, c¸c NHTM gÆp khã kh¨n trong viÖc huy ®éng vèn ®èi víi lo¹i tiÒn göi tõ 12 th¸ng trë lªn (chiÕm 15% so víi tæng nguån vèn huy ®éng). ChÝnh v× vËy nÕu muèn huy ®éng ®−îc lo¹i tiÒn göi nµy c¸c NHTM ph¶i n©ng møc li suÊt tiÒn göi (huy ®éng vèn) lªn cao s¸t li suÊt tiÒn cho vay. Do ®ã nÕu quy ®Þnh lo¹i tiÒn göi nµy còng ph¶i chÞu tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc th× sÏ g©y khã kh¨n cho c¸c NHTM trong ho¹t ®éng kinh doanh còng nh− kh«ng khuyÕn khÝch ®−îc huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n ®Ó cho vay vµ ®Çu t− ph¸t triÓn . V× vËy trong giai ®o¹n hiÖn nay ch−a nªn quy ®Þnh dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi lo¹i tiÒn göi cã kú h¹n tõ 12 th¸ng trë lªn mµ chØ t¹m thêi quy ®Þnh dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi tiÒn göi huy ®éng d−íi 12 th¸ng. ViÖc quy ®Þnh trªn sÏ khuyÕn khÝch c¸c NHTM b»ng c¸c nghiÖp vô cña m×nh (ph¸t hµnh tr¸i phiÕu NHTM ph¸t hµnh kú phiÕu...v.v) thu hót nguån vèn cho môc tiªu ®Çu t− vµ ph¸t triÓn . Nh−ng ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c tæ chøc tÝn dông, cÇn xö lý kû luËt viÖc thùc hiÖn dù tr÷ b¾t buéc cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Do ®ã ngoµi viÖc ph¹t nÆng c¸c tæ chøc tÝn dông b»ng h×nh thøc li suÊt, ban thanh tra NHNN vµ c¸c vô liªn quan ë NHTW cÇn t¨ng c−êng kiÓm tra viÖc thùc Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 19 hiÖn chÕ ®é dù tr÷ b¾t buéc cña c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. 2.2. T¸i chiÕt khÊu. §Ó thùc hiÖn ®−îc c«ng cô t¸i chiÕt khÊu cã hiÖu qu¶ ®ßi hái ph¶i cã c¸c c«ng cô truyÒn thèng cña nã lµ kú phiÕu vµ th−¬ng phiÕu. Th−¬ng phiÕu lµ giÊy chøng minh cho hµnh vi mua chÞu b¸n chÞu hµng ho¸ , hµnh vi nµy gäi lµ tÝn dông th−¬ng m¹i. TÝn dông th−¬ng m¹i sÏ gióp cho c¸c doanh nghiÖp rót ng¾n chu kú kinh doanh cña m×nh, t¨ng vßng quay cña vèn. Do ®ã sÏ gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ t¨ng tr−ëng kinh tÕ cao. V× vËy muèn ¸p dông c«ng cô t¸i chiÕt khÊu nh− lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t ®ßi hái ph¶i cã nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho sù ra ®êi cña tÝn dông th−¬ng m¹i. Li suÊt t¸i chiÕt khÊu cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi li suÊt chiÕt khÊu cña NHTM. V× vËy ®Ó hoµn thiÖn c«ng cô t¸i chiÕt khÊu cÇn hoµn thiÖn viÖc chiÕt khÊu kú phiÕu do Ng©n hµng th−¬ng m¹i ph¸t hµnh cô thÓ ë ®©y lµ chøng tõ cã gi¸. HiÖn nay c¸c ng©n hµng th−êng dïng h×nh thøc nhËn cÇm cè ®Ó cho vay h¬n lµ nhËn chiÕt khÊu c¸c chøng tõ cã gi¸. Nh−ng theo t«i h×nh thøc nhËn cÇm cè cho vay cã nhiÒu nh−îc ®iÓm h¬n so víi h×nh thøc chiÕt khÊu. Thø nhÊt ®ã lµ thñ tôc phøc t¹p h¬n, thø hai lµ nhu cÇu vÒ vèn ®−îc tho¶ mn Ýt h¬n. V× vËy b¶n th©n cho r»ng c¸c ng©n hµng nªn më réng c¸c h×nh thøc chiÕt khÊu chøng tõ cã gi¸ ®Ó t¹o thuËn lîi h¬n vµ b¶o ®¶m lîi Ých cho kh¸ch hµng. - Nªn x¸c ®Þnh møc chiÕt khÊu b»ng víi li suÊt cho vay ®−îc tÝnh b»ng phÝ ng©n hµng céng víi li suÊt sinh lîi cña c¸c chøng tõ cã gi¸, nh−ng tèi ®a kh«ng v−ît qu¸ møc tiÒn cña li suÊt cho vay ng¾n h¹n. MÆt kh¸c ng©n hµng trung −¬ng cÇn ®Þnh râ h¬n viÖc vËn dông chÝnh s¸ch vµ c«ng cô t¸i chiÕt khÊu, li suÊt t¸i chiÕt khÊu: cã nh− vËy møc kÝch thÝch viÖc xuÊt hiÖn c¸c lo¹i th−¬ng phiÕu, kú phiÕu vµ chÝnh chóng lµ c¬ së cho phÐp ng©n hµng nhµ n−íc trung −¬ng vËn dông c«ng cô t¸i chiÕt khÊu vµ li suÊt t¸i chiÕt khÊu h÷u hiÖu ®Ó thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 2.3. Ho¹t ®éng thÞ tr−êng më: Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 20 VÒ mÆt lý luËn còng nh− trong thùc tÕ thÞ tr−êng më lµ mét c«ng cô quan träng ®iÒu tiÕt linh ho¹t khèi l−îng tiÒn tÖ trong l−u th«ng vµ liªn quan trùc tiÕp ®èi víi c¬ chÕ ph¸t hµnh tiÒn cña ng©n hµng trung −¬ng. Trong ®iÒu kiÖn ë n−íc ta hiÖn nay cÇn ®−a c«ng cô thÞ tr−êng më vµo ho¹t ®éng vµ t¨ng c−êng sö dông c«ng cô nµy. Tuy nhiªn ®Õn nay cho thÊy c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó ®−a thÞ tr−êng më vµo ho¹t ®éng cßn ch−a chÝn muåi. V× vËy cÇn cã c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c«ng cô nµy ®Ó mau chãng ®−a c«ng cô nµy vµo ho¹t ®éng. Tr−íc hÕt viÖc vËn dông c«ng cô thÞ tr−êng më ®ßi hái tr−íc m¾t kh«ng chØ ®èi víi tÝn phiÕu kho b¹c mµ ngay c¶ víi tr¸i phiÕu kho b¹c vµ c¸c chøng chØ ®Çu t− cña nhµ n−íc (tr¸i phiÕu c«ng tr×nh), cÇn ph¶i ph¸t hµnh theo ph−¬ng thøc ®Êu thÇu th«ng qua ho¹t ®éng cña NHNNTW vµ ¸n NHTM trong ®ã t¨ng c−êng vai trß cña NHNNTW trong viÖc ph¸t hµnh tiÒn ®Ó mua tr¸i phiÕu chÝnh phñ vµ sau ®ã thùc hiÖn mua b¸n l¹i tr¸i phiÕu chÝnh phñ víi c¸c NHTM, víi c¸c tæ chøc kinh tÕ theo tÝn hiÖu thÞ tr−êng . Mét mÆt : - CÇn ban hµnh chÝnh thøc c¸c quy chÕ ho¹t ®éng thÞ tr−êng më phï hîp víi luËt. - Thµnh lËp ban chØ ®¹o thÞ tr−êng më ®Ó tiÕn hµnh mua b¸n thö - Lµm viÖc víi bé tµi chÝnh ph¸t hµnh c¸c tÝn phiÕu kho b¹c cã kú h¹n d−íi 12 th¸ng ®Ó t¹o c«ng cô cho thÞ tr−êng më. §ång thêi lµm viÖc víi Bé tµi chÝnh ®Ó chuyÓn sè nî hiÖn nay cña Bé tµi chÝnh vay NHNN thµnh c¸c tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®Ó NHNN sö dông c«ng cô nµy cho ho¹t ®éng thÞ tr−êng më. - NHNN ph¸t hµnh tÝn phiÕu NHNN th−êng xuyªn, ®Þnh kú víi thêi h¹n ng¾n. - Hoµn thiÖn hÖ thèng thanh to¸n bï trõ ®Ó c¸c ng©n hµng tiÕn hµnh c¸c giao dÞch ng¾n, ph¸t triÓn nghiÖp vô vay m−în thóc ®Èy thÞ tr−êng liªn ng©n hµng ph¸t triÓn lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn nghiÖp vô thÞ tr−êng më. Song ®Ó nghiÖp vô thÞ tr−êng më ph¸t huy hiÖu qu¶ vèn cã cña nã trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, th× bªn c¹nh viÖc khÈn tr−¬ng t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn nh− trªn cho thÞ tr−êng më cã thÓ ho¹t ®éng, cÇn thiÕt ph¶i ®æi míi ®ång thêi c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh− c«ng cô t¸i chiÕt khÊu, dù tr÷ b¾t buéc, li suÊt c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 21 liªn ng©n hµng.... ®Ó NHNN cã thÓ ®iÒu hµnh mét c¸ch ®ång bé, cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c c«ng cô, qua ®ã cã thÓ n©ng cao n¨ng lùc ®iÒu hµnh cña NHNN nh»m thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú. 2.4. L>i suÊt. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, chÝnh s¸ch li suÊt cña NHNN ® ®−îc sö dông nh− mét c«ng cô quan träng gãp phÇn t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t. B»ng c¸c biÖn ph¸p ®iÒu hµnh linh ho¹t theo chØ ®¹o cña chÝnh phñ NHNN ® chuyÓn tõ chÝnh s¸ch li suÊt ©m sang li suÊt thùc d−¬ng, li suÊt trÇn ® dÇn dÇn b¸m s¸t chØ sè tr−ît gi¸, vµ quan hÖ cung cÇu vèn tÝn dông trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ b¶o toµn gi¸ trÞ ®ång tiÒn cho ng−êi göi vµ ®−îc ng−êi vay chÊp nhËn tõ ®ã ngµy cµng thu hót thªm nguån vèn vµo hÖ thèng ng©n hµng , ®¸p øng nhu cÇu vèn ngµy cµng t¨ng cho s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®Çu t− ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, c«ng cô li suÊt kh¸ quan träng trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t hiÖn nay. Do ®ã, t«i còng ®−a ra nh÷ng ý kiÕn vÒ c¸c gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn h¬n n÷a c«ng cô li suÊt. - Nªn kiªn tr× nguyªn t¾c li suÊt thùc d−¬ng ®Ó kÝch thÝch tiÕt kiÖm ®ång thêi linh ho¹t ®iÒu chØnh li suÊt theo diÔn biÕn l¹m ph¸t nh»m hç trî ®Çu t−. - Trong thêi gian tíi, tr−íc m¾t vÉn duy tr× c¬ chÕ li suÊt trÇn nh−ng vÒ ph−¬ng diÖn tiÕn hµnh cÇn xóc tiÕn nhanh viÖc h×nh thµnh c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch nh»m thóc ®Èy c¹nh tranh lµnh m¹nh trong lÜnh vùc kinh doanh tiÒn tÖ, t¹o tiÒn ®Ò më réng qu¸ tr×nh tù do ho¸ li suÊt. - CÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch li suÊt linh ho¹t (li suÊt cho vay vµ vay). VÒ viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch li suÊt, NHNN cÇn cã chÝnh s¸ch −u ®i cho mét sè ngµnh hoÆc ®èi t−îng kinh tÕ quan träng. MÆt kh¸c li suÊt vµ tû gi¸ lµ hai vÊn ®Ò nh¹y c¶m, cã t¸c ®éng tøc thêi vµ ¶nh h−ëng s©u réng ®èi víi toµn bé c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Do gi÷a chóng cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau, chÝnh s¸ch li suÊt vµ tû gi¸ ph¶i ®−îc xö lý ®ång bé trong quan hÖ phï hîp. ChÝnh v× vËy biÖn ph¸p ®iÒu chØnh li suÊt ®ång ViÖt Nam cÇn ®i ®«i víi viÖc quy ®Þnh li suÊt thÝch hîp ®èi víi tiÒn göi b»ng USD ®Ó ph¸t huy tèi ®a vai trß cña c«ng cô li suÊt trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 22 Tãm l¹i, ®iÒu chØnh li suÊt cho phï hîp víi c¸c diÔn biÕn kinh tÕ vµ môc tiªu chÝnh s¸ch lµ mét biÖn ph¸p th«ng th−êng cña c¸c chÝnh phñ vµ NHTW trong thêi gian tíi, d−íi sù chØ ®¹o cña chÝnh phñ cïng víi c¸c biÖn ph¸p chÝnh s¸ch kh¸c, NHNN sÏ tiÕp tôc thùc hiÖn chÝnh s¸ch li suÊt linh ho¹t phï hîp víi t×nh h×nh vµ c¸c diÔn biÕn kinh tÕ nh»m thùc hiÖn môc tiªu æn ®Þnh tiÒn tÖ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng vµ nhµ n−íc trong tõng thêi kú. 2.5. H¹n møc tÝn dông: Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng , ho¹t ®éng tÝn dông ®ãng vai trß ®iÒu tiÕt th−êng xuyªn ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ l¹m ph¸t. Dùa vµo viÖc më réng tÝn dông ng−êi ta cã thÓ ®¹t ®Õn sù më réng s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n. Ng−îc l¹i thu hÑp tÝn dông lµ mét trong nh÷ng c¸ch thøc quan träng ®Ó h¹n chÕ sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ qu¸ nhanh vµ sù gia t¨ng cña l¹m ph¸t. V× vËy c«ng cô h¹n møc tÝn dông cã ý nghÜa quan träng vµ viÖc x¸c ®Þnh h¹n møc tÝn dông lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn môc tiªu chèng l¹m ph¸t. Song nã còng g©y khã kh¨n cho NHTM v× thÕ cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p hç trî tiÕp nèi ®Ó lµm gi¶m bít nh÷ng khã kh¨n cho NHTM. Thø nhÊt: ®Ó NHTM kinh doanh ®−îc tèt, huy ®éng ®−îc nhiÒu vèn trong d©n c− (®©y lµ sù cÇn thiÕt ®Ó chèng l¹m ph¸t) nªn më h−íng cho chi nh¸nh NHTM cÊp tØnh cã thÓ ®−îc mua tÝn phiÕu NHNN khi thõa vèn. Nh− vËy n©ng cao ®−îc tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o v× nã g¾n víi lîi Ých trùc tiÕp cña n¬i thõa vèn. Thø hai: ®Ó gi¶m bít khã kh¨n cho Ng©n hµng n«ng nghiÖp, NHNN vµ chÝnh phñ nªn cho phÐp ng©n hµng n«ng nghiÖp kh«ng ph¶i ký quü b¾t buéc hoÆc ®Ó 1 tû lÖ rÊt nhá trªn sè tiÒn göi. Thø ba: chÝnh phñ nªn giao cho c¸c NHTM huy ®éng thay cho kho b¹c vµ theo chñ ®Þnh cña chÝnh phñ vÒ møc huy ®éng vµ li suÊt ®¶m b¶o kinh doanh . Sè huy ®éng ®−îc theo chØ ®Þnh sÏ chuyÓn giao cho kho b¹c ®Ó ®¸p øng yªu cÇu chi tiªu cña chÝnh phñ. Thùc hiÖn tèt nh÷ng gi¶i ph¸p nªu trªn võa ®¶m b¶o chèng l¹m ph¸t võa gióp cho c¸c NHTM ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 23 Qua c¸c phÇn trªn t«i ® tr×nh bµy c¸c gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Nh−ng mét mÆt hoµn thiÖn c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, mÆt kh¸c cÇn phèi hîp ®ång bé c¸c c«ng cô ®ã trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Nh− c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc do qu¸ nh¹y c¶m do ®ã c«ng cô nµy cÇn ph¶i ®−îc sù bæ trî cña c¸c c«ng cô tinh vi h¬n (t¸i chiÕt khÊu, thÞ tr−êng më). Ng−îc l¹i trong khi NHNNTW cÇn coi träng viÖc sö dông c«ng cô thÞ tr−êng më, c«ng cô t¸i chiÕt khÊu vµ li suÊt t¸i chiÕt khÊu trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th× c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ®−îc sö dông ®Ó hç trî hai c«ng cô nªu trªn. C¸c phÇn trªn chóng ta ® nghiªn cøu vµ thÊy ®−îc quan hÖ chÆt chÏ gi÷a li suÊt vµ tû gi¸ . Do ®ã cÇn thiÕt lËp nhiÒu c«ng cô thùc sù cã mèi quan hÖ chÆt chÏ gåm c¶ c¸c c«ng cô bæ trî vµ c«ng cô trung gian. Bëi v× khi phèi hîp ®ång bé c¸c c«ng cô, th× viÖc ®iÒu khiÓn mét c«ng cô sÏ lµm cho c¸c c«ng cô kh¸c ®−îc céng h−ëng vÒ søc m¹nh. ChÝnh v× vËy, kh«ng nh÷ng ph¶i hoµn thiÖn c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mµ cßn ph¶i phèi hîp c¸c c«ng cô ®ã víi nhau trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 24 KÕt luËn Thi hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chÆt chÏ cã ý nghÜa quan träng trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Thêi gian gÇn ®©y, ng©n hµng nhµ n−íc ® nhËn vÒ m×nh tr¸ch nhiÖm æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn, chèng l¹m ph¸t, vµ ® ¸p dông kh¸ thµnh c«ng c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh−: chÝnh s¸ch, dù tr÷ b¾t buéc, h¹n møc tÝn dông, më c¸c thÞ tr−êng néi tÖ vµ ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng, ®Êu thÇu tÝn phiÕu kho b¹c... Tuy nhiªn, l¹m ph¸t lµ hiÖn t−îng th−êng trùc cña l−u th«ng tiÒn giÊy trong nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi cña chóng ta, nguy c¬ l¹m ph¸t cao còng th−êng xuyªn ph¶i ®Ò phßng. Do ®ã mét c«ng cô nh¹y c¶m nh− chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kh«ng thÓ xem nhÑ. MÆt kh¸c ngµy cµng cÇn hoµn thiÖn h¬n n÷a chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t ë møc phï hîp, víi t¨ng tr−ëng kinh tÕ nhanh trong sù æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« gãp phÇn ®−a ®Êt n−íc kh«ng bÞ tôt hËu so víi c¸c n−íc trong khu vùc. Tiểu luận tài chính tiền tệ Nguyễn Thị Thủy A4_TCQTB_K46 25