Tiểu luận Sự tác động và ảnh hưởng của quy luật giá trị đối với nền kinh tế thị trường ở Việt Nam

LỜI MỞ ĐẦU Đảng và Nhà nước ta luôn luôn phấn đấu hướng tới mục tiêu xây dựng “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Nhưng để có một xã hội như vậy không phải tự nhiên mà có. Thực tế đã chứng minh rằng việc phát triển kinh tế là một việc vô cùng khó khăn, đó là cuộc chạy đua sôi động giữa các nước trên thế giới nhằm đạt được một vị trí cao hơn trên trường quốc tế. Muốn thực hiện được điều đó thì trong chính sách phát triển của mỗi quốc gia đòi hỏi phải được dựa trên một nền tảng cơ sở lý thuyết vững chắc về các quy luật kinh tế, đặc biệt là quy luật giá trị. Vì sao lại nói quy luật giá trị là quy luật quan trọng nhất? Và đối với nước ta hiện nay nền kinh tế thị trường chịu ảnh hưởng của quy luật này như thế nào? Nếu trả lời được câu hỏi trên hay nói cách khác là nghiên cứu quy luật giá trị thì ta nhận định được thực trạng của nền kinh tế Việt Nam hiện nay, từ đó có được những lí giải chung về những tồn tại, những tiến bộ cũng như hướng phát triển. Mặt khác, tác động của quy luật giá trị tùy thuộc vào trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, mức độ hoàn thiện của quan hệ sản xuất Xã hội chủ nghĩa và vào khả năng nhận thức vận dụng và tổ chức các hoạt động kinh tế thực tiễn của nhà nước. Hơn nữa, quy luật giá trị là sự tác động khách quan, khả năng con người nhận thức và vận dụng quy luật sẽ quy định tính chất tiêu cực hay tích cực mà việc vận dụng nó sẽ mang lại cho xã hội. Vì vậy, tìm hiểu về “Sự tác động và ảnh hưởng của quy luật giá trị đối với nền kinh tế thị trường ở Việt Nam” để có thể áp dụng được nó một cách khoa học hiệu quả, tận dụng một cách tối ưu nhất những ưu điểm khi tham gia vào nền kinh tế đất nước là mục tiêu nghiên cứu của bài tiểu luận này. Trên đây là những vấn đề sẽ được em phân tích trong bài viết của mình, những nội dung đó ngoài Lời mở đầu và Kết luận sẽ được đề cập trong ba phần sau: Phần I. Tổng quan về quy luật giá trị với nền kinh tế thị trường Phần II. Sự tác động và ảnh hưởng của quy luật giá trị tới nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay. Phần III. Một số giải pháp để vận dụng tốt hơn quy luật giá trị với nền kinh tế thị trường ở nước ta. Với những kiến thức đã được trang bị, cùng với sự hướng dẫn nhiệt tình của cô Nguyễn Thị Trâm, và việc tìm hiểu, tham khảo qua báo chí, Internet…em làm chủ đề này. Tuy nhiên, vì kiến thức của em có hạn nên bài viết không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Em rất mong nhận được sự chỉ bảo và giúp đỡ của cô để có kinh nghiệm làm bài tốt hơn. Em xin chân thành cám ơn! Phần I TỔNG QUAN QUY LUẬT GIÁ TRỊ VỚI NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG I. Khái niệm về quy luật giá trị Quy luật giá trị là quy luật căn bản của sản xuất và trao đổi hàng hóa. Ở đâu có sản xuất và trao đổi hàng hóa thì ở đó có sự tồn tại và phát huy tác dụng của quy luật giá trị. II. Vai trò của quy luật giá trị Bất cứ một sự vật, hiện tượng nào khi tồn tại trong tự nhiên đều tuân theo những quy định nhất định. Những quy luật này chi phối tới cả quá trình hình thành và phát triển của mỗi sự vật hiện tượng. Và tất nhiên, nền kinh tế thế giới nói chung và nền kinh tế Việt Nam nói riêng cũng không nằm ngoài quy luật đó. Theo thời gian, nền kinh tế không ngừng biến đổi. Nó liên tục phân chia và hình thành thêm nhiều thành phần kinh tế mới có những định hướng khác, có những đặc điểm và quy định riêng biệt đối với các thành viên tham gia trong nền kinh tế đó. Chúng giống nhau là nhìn bề ngoài tưởng như sản xuất và trao đổi hàng hóa là việc riêng của mỗi thành viên họ độc lập và hình như không chịu sự chi phối nào. Trên thực tế, mọi người sản xuất và trao đổi hàng hóa đều chịu sự chi phối của quy luật giá trị. Vì vậy, quy luật giá trị có các tác dụng chủ yếu sau: Điều tiết sản xuất và lưu thông hàng hóa Điều tiết sản xuất của quy luật giá trị là điều chỉnh, phân bổ các yếu tố như: tư liệu sản xuất, sức lao động và tiền vốn từ ngành này sang ngành khác, từ nơi này sang nơi khác. Nó làm cho sản xuất hàng hóa của ngành này, nơi này được phát triển mở rộng, ngành khác nơi khác bị thu hẹp, thông qua sự biến động giá cả thị trường. Từ đó, tạo ra những tỉ lệ cân đối tạm thời giữa các ngành, các vùng của một nền kinh tế hàng hóa nhất định. Quy luật thể hiện ở chỗ: cung và cầu thường xuyên muốn khớp với nhau với nhau mà thường xuyên tách, nhưng từ trước đến nay có chưa hề ăn khớp nhau mà đối lập với nhau, cung luôn bám sát cầu. Chính vì thế thị trường xảy ra các trường hợp sau đây: - Khi cung bằng cầu thì giá cả bằng giá trị hàng hóa, trường hợp này xảy ra một cách ngẫu nhiên và rất hiếm. - Khi cung nhỏ hơn cầu thì giá cả cao hơn giá trị, hàng hóa bán chạy, lãi cao. Những người đang sản xuất những loại hàng hóa này sẽ mở rộng quy mô sản xuất, những người đang sản xuất hàng hóa khác thu hẹp quy mô sản xuất của mình để chuyển sang loại hàng hóa bán chạy này. Như vậy, tư liệu sản xuất, sức lao động, tiền vốn được chuyển vào ngành tăng lên, cung về loại hàng hóa này trên thị trường tăng lên. - Khi cung lớn hơn cầu thì giá cả nhỏ hơn giá trị, hàng hóa ế thừa, không tiêu thụ được, có thể lỗ vốn. Tình hình này bắt buộc những người đang sản xuất loại hàng này phải thu hẹp quy mô sản xuất, chuyển sang sản xuất mặt hàng khác có giá trị trên thị trường. Thực chất của điều tiết lưu thông trong quy luật giá trị là điều chỉnh một cách tự phát khối lượng hàng hóa từ nơi giá cả thấp đến nơi giá cả cao, tạo ra mặt bằng giá cả xã hội. Giá trị của hàng hóa thay đổi, thì những điều kiện làm cho tổng khối lượng hàng hóa có thể tiêu thụ được cũng sẽ thay đổi. “… Khi thực hiện quy luật giá trị của sản xuất hàng hóa trong xã hội gồm những người sản xuất trao đổi hàng hóa cho nhau, sự cạnh tranh lập ra bằng cách đó và trong điều kiện nào đó một trật tự duy nhất và một tổ chức duy nhất có thể có của nền sản xuất xã hội. Chỉ có do sự tăng hay giảm giá hàng hóa mà những người sản xuất hàng hóa riêng lẻ(1) Trích dẫn "Tư bản", quyển III, NXB Chính trị quốc gia, 1978, tr.309 biết được rõ ràng là xã hội cần vật phẩm vào và với số lượng bao nhiêu”. 2. Kích thích cải tiến kĩ thuật, hợp lí sản xuất, tăng năng suất lao động, lực lượng sản xuất xã hội phát triển nhanh hơn. Trong nền kinh tế hàng hóa, mỗi người sản xuất hàng hóa là một chủ thể kinh tế độc lập, tự quyết định hoạt động sản xuất, kinh doanh của mình. Nhưng do điều kiện sản xuất khác nhau nên hao phí lao động cá biệt khác nhau, người sản xuất nào có hao phí lao động cá biệt nhỏ hơn hao phí lao động xã hội của hàng hóa ở thế có lợi, thu được lãi cao. Còn ngược lại, người sản xuất có hao phí lao động các biệt lớn hơn hao phí lao động xã hội của hàng hóa thì người sản xuất đó ở thế bất lợi, lỗ vốn. Để giành được ưu thế trong cạnh tranh và thu được lợi nhuận cao, tránh được nguy cơ vỡ nợ, phá sản, họ phải hạ thấp hao phí lao động cá biệt của mình, sao cho bằng hao phí lao động xã hội cần thiết. Muốn vậy, họ phải luôn tìm cách cải tiến kĩ thuật, cải tiến tổ chức quản lí, thực hiện tiết kiệm chặt chẽ, tăng năng suất lao động. Sự cạnh tranh quyết liệt ngày càng thúc đẩy quá trình này diễn ra mạnh mẽ hơn, mang tính xã hội. Kết quả là lực lượng sản xuất xã hội được thúc đẩy phát triển mạnh mẽ hơn. 3. Phân hóa người sản xuất hàng hóa thành kẻ giàu, người nghèo Quá trình cạnh tranh theo đuổi giá trị tất yếu dẫn đến kết quả là những người có điều kiện sản xuất thuận lợi, có trình độ, kiến thức cao, trang bị kĩ thuật tốt nên có hao phí lao động cá biệt thấp hơn hao phí lao động xã hội cần thiết, nhờ đó mà giàu lên nhanh chóng. Họ mua thêm trang thiết bị kĩ thuật hiện đại mở rộng sản xuất, kinh doanh. Ngược lại, những người không có điều kiện thì họ làm ăn kém, hoặc gặp rủi ro nên bị thô lỗ dẫn tới phá sản, nghèo khó. Sự bình tuyển tự nhiên ấy đã phân hóa những người sản xuất kinh doanh ra thành người giàu, người nghèo. Lịch sử phát triển của sản xuất hàng hóa đã chỉ ra là quá trình phân hóa này đã làm cho sản xuất hàng hóa giản đơn trong xã hội phong kiến dần dần nảy sinh quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa. “…Mỗi người đều sản xuất riêng biệt cho lợi ích riêng của mình, không phụ thuộc vào nhà sản xuất khác. Họ sản xuất cho thị trường nhưng dĩ nhiên không một người nào trong số họ biết được dung lượng của thị trường. Mối quan hệ như vậy giữa những người sản xuất riêng rẽ, sản xuất cho thị trường chung thì gọi là cạnh tranh. Dĩ nhiên, trong những điều kiện ấy, sự thăng bằng giữa sản xuất và tiêu dùng chỉ có thể có được sau nhiều lần biến động. Những người khéo léo hơn, tháo vát hơn và có sức lực hơn sẽ ngày càng lớn mạnh và nhờ những biến động ấy, còn người yếu ớt, vụng về sẽ bị biến động đó đè bẹp. Một vài người trở nên giàu có, còn quần chúng trở nên nghèo đói, đó là kết quả không tránh khỏi của quy luật cạnh tranh. Kết cục là những người sản xuất bị phá sản mất hết tính chất độc lập về kinh tế của họ và trở thành công nhân làm thuê trong công xưởng đã mở rộng của đối thủ tốt số của họ”.(2) Theo Lênin "Bàn về vấn đề cái gọi là thị trường", tr.127 Phần II. SỰ TÁC ĐỘNG VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA QUY LUẬT GIÁ TRỊ TỚI NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY. I. Kinh tế thị trường và sự cần thiết phát triển ở Việt Nam Khái niệm Kinh tế thị trường là sự phát triển cao hơn của kiểu tổ chức kinh tế - xã hội mà hình thái phổ biến là sản xuất ra sản phẩm để trao đổi trên thị trường. Kinh tế thị trường là một nền kinh tế khách quan do trình độ phát triển của lực lượng sản xuất quyết định, trong đó toàn bộ quá trình từ sản xuất tới trao đổi, phân phối và tiêu dùng đều thực hiện thông qua thị trường. Đặc trưng cơ bản của kinh tế thị trường là các chủ thể tự do lựa chọn các hình thức sở hữu, phương thức sản xuất kinh doanh, ngành nghề mà luật pháp không cấm. Mọi hoạt động kinh tế đều diễn ra theo quy luật của nó, sản xuất và bán hàng hóa theo yêu cầu của thị trường, bán cái gì mà thị trường cần chứ không phải bán cái mà mình có, tiền tệ hóa các quan hệ kinh tế, các chủ thể được theo đuổi lợi ích chính đáng của mình. 2. Sự cần thiết của quy luật giá trị trong phát triển kinh tế thị trường Để tối đa các nguồn lực của xã hội và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực đó thì hệ thống kinh tế đều được tổ chức một cách hợp lí bằng nhiều cách khác nhau nhằm sản xuất ra hàng hóa. Việc sản xuất hàng hóa phải được tiến hành theo những phương pháp tốt nhất, phân phối hàng hóa sản xuất được sao cho đáp ứng tốt nhất nhu cầu của xã hội. Đó là vấn đề cơ bản của tổ chức kinh tế - xã hội. Trong nền kinh tế chỉ huy thì những vấn đề cơ bản đều do cơ quan Nhà nước quyết định, còn một nền kinh tế mà trong đó những vấn đề cơ bản của nó do thị trường quyết định được xem là nền kinh tế thị trường. Phát triển kinh tế thị trường là xu thế tất yếu của quá trình đổi mới kinh tế xã hội. Thực tế cho thấy, không có quốc gia nào trên thế giới có nền kinh tế thị trường phát triển lại không có sự điều hành của Nhà nước. Mỗi quốc gia có một chính sách quản lí và phát triển kinh tế đặc thù của quốc gia đó, nhưng xét đến cùng thì cũng không thoát khỏi quy luật chung là áp dụng các quy luật kinh tế và vận hành chúng một cách có hiệu quả vào sự phát triển của xã hội. Nó có vai trò điều tiết nền sản xuất hàng hóa một cách hợp lí rồi từ đó gây ảnh hưởng tới nền kinh tế đất nước. Chính vì vậy, quy luật giá trị có vai trò rất quan trọng trong sự phát triển kinh tế thị trường của mỗi quốc gia. Đối với Việt Nam, nó gây ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh tế quốc dân thông qua sự điều tiết đối với nền sản xuất hàng hóa. II. Quan điểm của Đảng và Nhà nước về phát triển kinh tế thị trường Tại Đại hội Đảng lần thứ IX (tháng 4 năm 2001), lần đầu tiên mô hình Kinh tế thị trường định hướng XHCN được chính thức đưa vào văn kiện của Đảng: “Đảng và Nhà nước ta chủ trương thực hiện chính sách nhất quán và lâu dài chính sách phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, vận dụng theo cơ chế thị trường, có sự quản lí của nhà nước theo địnhhướng XHCN; đó chính là nền kinh tế thị trường định hướng XHCN”(3) Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ IX (tháng 4/2001) . Sự khẳng định mô hình kinh tế thị trường định hướng XHCN xác định rõ tính chất thị trường, tính chất nhiều thành phần, trong đó Nhà nước không những thực thi vai trò chính trị mang bản chất của XHCN mà còn là một thành phần kinh tế cùng với thành phần kinh tế tập thể tạo nền tảng của chế độ kinh tế mới. Đồng thời, cũng phân định kinh tế Nhà nước có nội hàm rộng lớn hơn so với doanh nghiệp nhà nước, phân định sở hữu, thành phần và hình thức tổ chức kinh doanh, phân định quyền sở hữu của Nhà nước và quyền kinh doanh của doanh nghiệp Nhà nước. Với việc chính thức hóa các đặc điểm nêu trên đại hội đã đưa ra quan điểm mới về thành phần kinh tế Nhà nước: thứ nhất, dựa trên chế độ sở hữu của Nhà nước, thứ hai sở hữu Nhà nước có thể nằm trong tài sản của doanh nghiệp, có thể nằm dưới hình thức khác nhau như ngân sách Nhà nước, tài sản công… thứ ba, chỉ với toàn bộ sức mạnh của sở hữu Nhà nước hậu thuẫn cho chính sách kinh tế của Nhà nước, cho quản lí của Nhà nước, cho doanh nghiệp thì Nhà nước mới có thể định hướng và điểu tiết vĩ mô nền kinh tế, điều chỉnh cơ cấu kinh tế, tức thực thi vai trò chủ đạo của kinh tế Nhà nước. Áp dụng với nền kinh tế Việt Nam hiện nay Đảng và Nhà nước khẳng định. Nền kinh tế nước ta hiện nay là nền kinh tế thị trường vì vậy tồn tại quy luật giá trị là tất yếu và chỉ có học thuyết Mác mới đặt đúng địa vị quy luật giá trị trong cơ chế thị trường (chủ nghĩa Mac vạch rõ thực chất cơ chế thị trường là cơ chế phân phối tư bản, phân phối lợi nhuận để tìm kiếm lợi nhuận tối đa cho giai cấp tư bản). Nước ta tiến lên chủ nghĩa xã hội trong điều kiện hệ thống kinh tế xã hội chủ nghĩa thế giới lớn mạnh, sự phân công quốc tế xã hội chủ nghĩa là điều kiện kinh tế quan trọng để phát triển kinh tế mỗi nước, chúng ta cần biết và có đầy đủ khả năng tham gia vào sự phân công quốc tế đó. Yêu cầu của sự tham gia này là phát huy thế mạnh của mỗi nước, bổ sung vào sự phát triển toàn diện của tất cả các nước. Với nền kinh tế sản xuất nhỏ là chủ yếu, khi tham gia vào sự phân công quốc tế này những mâu thuẫn của sản xuất hàng hóa thêm gay gắt. Trong điều kiện hàng hóa có hạn chúng ta phải phân phối sao cho hợp lí nhu cầu hàng hóa tiêu dùng trong nước với nhu cầu hàng hóa xuất khẩu theo sự phân công quốc tế để đạt được cân đối tối ưu là một đòi hỏi khó khăn. Mặt khác, sự giao lưu tăng tiến do phân công quốc tế mà có, tạo ra những nhu cầu ngày càng đổi mới và đa dạng, vượt quá khả năng đáp ứng được của nền sản xuất trong nước về mặt giá trị phát sinh mâu thuẫn giá cả hàng hóa trong nước với hàng hóa các nước thành viên. Vấn đề cần giải quyết để phát triển sản xuất hàng hóa nước ta nhằm đáp ứng quan hệ phân công hợp tác quốc tế này là phải quy hoạch lại, sản xuất kế hoạch hóa chặt chẽ, tập trung những trọng điểm để tạo nguồn hàng tham gia vào sự phân công và giải quyết nhu cầu trong nước. Sự hợp tác về mặt kế hoạch do vậy có tầm quan trọng đặc biệt trong sự phát triển kinh tế ở nước ta: “Phát huy tác dụng của quy luật giá trị trong kinh tế xã hội chủ nghĩa, hạn chế tác động của các quy luật giá trị trong kinh tế không xã hội chủ nghĩa là yêu cầu của chính sách giá cả và quản lí thị trường ở nước ta trong thời kì quá độ”.(4) Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ IX (tháng 4/2001) III. Thực trạng vận dụng cũng như tác động của quy luật giá trị trong nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay. Nền kinh tế nước ta đang từ sản xuất nhỏ đi lên sản xuất lớn Xã hội chủ nghĩa, từ sản xuất tự cung tự cấp lên sản xuất hàng hóa. Quy luật giá trị gắn liền nền sản xuất hàng hóa đó còn hoạt động trên một phạm vi khá rộng và trong một thời gian dài. Vai trò và phạm vi hoạt động của nó biến đổi từng thời kì cùng với sự chuyển biến của quan hệ sản xuất, của lực lượng sản xuất với sự phát triển của phân công lao động xã hội. Vì vậy, trong khi xác nhận vai trò chủ đạo quy luật kinh tế XHCN, chúng ta cần nhận thức đúng quy luật giá trị, tự giác vận dụng quy luật giá trị và những phạm trù kinh tế gắn liền với quy luật đó như tiền tệ, giá cả, tín dụng, tài chính… để kích thích sản xuất và lưu thông hàng hóa phát triển, thúc đẩy nền kinh tế nước ta tiến nhanh trên con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. Với quan điểm của Đảng và Nhà nước, thì các quy luật kinh tế được phép phát huy tác dụng của nó trong đó quy luật giá trị đóng vai trò quy luật kinh tế căn bản chi phối toàn bộ sự phát triển của nền kinh tế. Vậy, quy luật giá trị có ảnh hưởng như thế nào đối với nền kinh tế thị trường ở Việt Nam, chúng ta đã vận dụng ra sao? Tìm hiều về các lĩnh vực sau sẽ hiểu rõ hơn. Trong lĩnh vực sản xuất Nền sản xuất Xã hội chủ nghĩa không chịu sự điều tiết của quy luật giá trị mà chịu sự chi phối của quy luật kinh tế cơ bản của Chủ nghĩa xã hội và quy luật phát triển có kế hoạch và cân đối nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, quy luật giá trị không phải không ảnh hưởng đến sản xuất. Những vật phẩm tiêu dùng cần thiết để bù vào sức lao động đã hao phí trong quá trình sản xuất đều được sản xuất và tiêu thụ dưới hình thức hàng hóa và chịu sự tác động của quy luật giá trị. Trong những thành phần kinh tế khác nhau, tác động của quy luật giá trị có những điểm không giống nhau. Nhà nước ta đã chủ động vận dụng quy luật giá trị vào lĩnh vực sản xuất. Vì thế các xí nghiệp của chúng ta không thể và không được bỏ qua quy luật giá trị.. Một nguyên tắc căn bản của kinh tế thị trường là trao đổi ngang giá tức là thực hiện sự trao đổi hàng hóa thông qua thị trường, sản phẩm phải trở thành hàng hóa. Nguyên tắc này đòi hỏi tuân thủ quy luật giá trị - sản xuất và trao đổi hàng hóa phải dựa trên cơ sở thời gian lao động xã hội cần thiết. Cụ thể: + Xét ở tầm vi mô: mỗi cá nhân khi sản xuất các sản phẩm đều cố gắng làm cho thời gian lao động cá biệt nhỏ hơn thời gian lao động xã hội. + Xét ở tầm vĩ mô: mỗi doanh nghiệp đều cố gắng nâng cao năng suất lao động, chất lượng sản phẩm, giảm thời gian lao động xã hội cần thiết. Do vậy, Nhà nước đưa ra các chính sách kinh tế để khuyến khích nâng cao trình độ chuyên môn. Mỗi doanh nghiệp phải cố gắng cải tiến máy móc, mẫu mã, nâng cao tay nghề lao động. Nếu không, quy luật giá trị ở đây sẽ thực hiện vai trò đào thải nó: loại bỏ những cái kém hiệu quả, kích thích các cá nhân, ngành doanh nghiệp phát huy tính hiệu quả. Tất yếu điều đó dẫn tới sự phát triển của lực lượng sản xuất mà trong đó đội ngũ lao động có tay nghề chuyên môn ngày càng cao, công cụ lao động luôn luôn được cải tiến. Và cùng với nó, sự xã hội hóa, chuyên môn hóa lực lượng sản xuất cũng được phát triển. Đây là những vận dụng đúng đắn của Nhà nước ta. Theo yêu cầu của quy luật giá trị thì trong sản xuất giá trị cá biệt của từng xí nghiệp phải phù hợp hoặc thấp hơn giá trị xã hội, do đó quy luật giá trị dùng làm cơ sở cho việc thực hiện chế độ hạch toán kinh tế trong sản xuất kinh doanh. Các cấp quản lí kinh tế cũng như các ngành sản xuất, các đơn vị sản xuất ở cơ sở, khi đặt kế hoạch hay thực hiện kế hoạch kinh tế đều phải tính đến giá thành, quan hệ cung cầu để định khối lượng, kết cấu hàng hóa…. 1.1. Nâng cao tính cạnh tranh của nền kinh tế Việc chuyển từ chế độ tập trung, quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường thì cùng với nó là việc loại bỏ cơ chế xin cho, cấp phát, bảo hộ trọng hoạt động sản xuất kinh doanh. Mỗi doanh nghiệp phải tự hạch toán, không bị ràng buộc quá đáng bởi các chỉ tiêu sản xuất mà Nhà nước đưa ra và phải tự nghiên cứu để tìm ra thị trường phù hợp với sản phẩm của mình, thực hiện sự phân đoạn thị trường để xác định tấn công vào đâu? bằng những sản phẩm gì? Mặt khác, cùng với xu hướng công khai tài chính doanh nghiệp để giao dịch trên sàn giao dịch chứng khoán, thúc đẩy hơn nữa tiến trình hội nhập kinh tế thế giới. Mỗi cá nhân, mỗi doanh nghiệp đều phải nâng cao sức cạnh tranh của mình để có thể đứng vững khi bão táp của quá trình hội nhập. Sức cạnh tranh được nâng cao ở đây là nói đến sức cạnh tranh giữa các doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp trong nước, giữa doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp nước ngoài, giữa cá nhân trong nước với cá nhân trong nước, giữa cá nhân trong nước với cá nhân nước ngoài (cũng có thể coi đây là hệ quả tất yếu của sự phát triển lực lượng sản xuất). 1.2. Sự bắt nhịp của Việt Nam trong nền kinh tế thị trường Cạnh tranh gay gắt sẽ đưa đến một hệ quả tất yếu là làm cho nền kinh tế năng động, hiệu quả hơn. Vì trong cạnh tranh, mỗi người sẽ tìm được cho mình một con đường đi mới trong một lĩnh vực sản xuất, kinh doanh tạo nên sự sản xuất hiệu quả nhất. Các con đường đó sẽ vô vàn khác nhau, luôn tạo ra những lĩnh vực sản xuất mới. Và hơn nữa, cạnh tranh năng động sẽ làm cho sản phẩm hàng hóa đa dạng về mẫu mã, nhiều về số lượng, cao về chất lượng. Bởi vì, sự đào thải của quy luật giá trị sẽ ngày càng làm cho sản phẩm hoàn thiện hơn, mang lại lợi ích cho người tiêu dùng. Sự năng động còn thể hiện ở sự phát triển nhiều thành phần kinh tế. Vì việc phát triển nhiều thành phần kinh tế có tác dụng thu hút nguồn nhân lực vào các thành phần kinh tế, phát huy nội lực, tận dụng nội lực để sản xuất ra nhiều hàng hóa thu lợi nhuận cao (lợi nhuận siêu ngạch, lợi nhuận độc quyền) hay nâng cao trình độ sản xuất trong một ngành, một lĩnh vực nhất định. Hội nhập quốc tế Mục đích tìm kiếm lợi nhuận và siêu lợi nhuận được đặt lên hàng đầu trong quá trình kinh doanh. Sự đầu tư trong nước và đầu tư nước ngoài ngày càng phát triển góp phần thúc đẩy quá trình hội nhập quốc tế của nước ta. Mỗi nước đều có những ưu thế, lợi thế riêng. Do thời gian và trình độ xuất phát điểm của nền kinh tế khác nhau nên khi nước này cần vốn thì nước kia lại thừa. Do tốc độ phát triển khác nhau nên khi nước này phát triển thì nước kia lại quá lạc hậu; do sự phân bố tài nguyên khác nhau nên nước này có điều kiện sản xuất cái này, nước kia có điều kiện sản xuất cái kia và tạo ra một lợi thế so sánh trên thương trường. Điều này thúc đẩy sự chuyên môn hóa, hợp tác hóa sản xuất để có thể chi phí sản xuất thấp và tuân theo sự điều tiết của quy luật giá trị, chi phí sản xuất thấp sẽ làm cho giá cả thấp, và do đó thắng trên thương trường. Ngoài ra, khi quy luật giá trị tác động như vậy, sẽ có tác dụng giáo dục những cán bộ lãnh đạo kinh tế tiến hành sản xuất một cách hợp lí, và khiến họ tôn trọng kỉ luật. Nhờ đó mà học hỏi tính toán tiềm lực của sản xuất, tính toán một cách chính xác đến tình hình thực hiện của sản xuất, biết tìm ra những lực lượng dự trữ tiềm tàng giấu kín trong sản xuất. Tuy nhiên, điều tai hại là các cán bộ lãnh đạo, các nhà chuyên môn về công tác kế hoạch, trừ số ít đều hiểu không thấu đáo tác dụng của quy luật giá trị, không nghiên cứu và không biết chú ý đến tác dụng của nó trong khi tính toán. Đó là nguyên nhân vì sao chính sách nước ta còn hay mơ hồ. Trong lĩnh vực lưu thông Phân phối và lưu thông trong xã hội chủ nghĩa có sự tác động khách quan của quy luật giá trị. Việc vận dụng quy luật trong lưu thông, phân phối được thể hiện ở những mặt sau: 2.1. Tạo lập giá cả Hình thức vận dụng quy luật giá trị tập trung nhất là khâu hình thành giá cả. Giá cả là hình thức biểu hiện bằng tiền của giá trị, cho nên khi xác định giá cả phải đảm bảo yêu cầu khách quan là lấy giá trị làm cơ sở, phản ánh đầy đủ những hao phí về vật tư và lao động để sản xuất hàng hóa. Giá cả phải bù đắp chi phí sản xuất hợp lí, tức là bù đắp giá thành sản xuất, đồng thời phải bảo đảm một mức lãi thích đáng để tái sản xuất mở rộng. Đó là nguyên tắc chung áp dụng phổ biến cho mọi quan hệ trao đổi, quan hệ giữa các xí nghiệp quốc doanh với nhau, cũng như Nhà nước với nông dân. Giá cả là một phạm trù phức tạp, sự chênh lệch giữa giá cả và giá trị là một tất yếu khách quan của nền kinh tế Xã hội chủ nghĩa. Nhà nước ta đã vận dụng quy luật giá trị vào những mục đích nhất định, đã phải tính đến những nhiệm vụ kinh tế, chính trị trước mắt và lâu dài, căn cứ vào nhiều quy luật kinh tế xã hội chủ nghĩa. 2.2. Nguồn hàng trong lưu thông Trong nền kinh tế XHCN, việc cung cấp hàng hóa cho thị trường được thực hiện một cách có kế hoạch. Đối với những mặt hàng có quan hệ lớn đến quốc kế dân sinh, nếu cung cầu không cân đối thì Nhà nước dùng biện pháp đẩy mạnh sản xuất, tăng cường thu mua, cung cấp theo định lượng, theo tiêu chuẩn mà không thay đổi giá cả. Chính thông qua hệ thống giá cả quy luật có ảnh hưởng nhất định đến việc lưu thông của một hàng hóa nào đó. Giá mua cao sẽ khơi thêm nguồn hàng, giá bán sẽ hạ đẩy mạnh việc tiêu thụ và ngược lại. Do đó, mà Nhà nước ta đã vận dụng vào việc định giá cả sát giá trị, xoay quay giá trị để kích thích cải tiến kĩ thuật, tăng cường quản lí. Không những thế mà Nhà nước ta còn chủ động tách cả giá cả khỏi giá trị đối với từng loại hàng hóa trong từng thời kì nhất định, lợi dụng sự chênh lệch giữa giá cả và giá trị để điều tiết một phần sản xuất và lưu thông, điều chỉnh cung cầu và phân phối. Giá cả được coi là một công cụ kinh tế quan trọng để kế hoạch hóa sự tiêu dùng của xã hội. Ví dụ, như là giá cả của sản phẩm công nghiệp nặng lại đặt thấp hơn giá trị để khuyến khích sự đầu tư phát triển áp dụng kĩ thuật vào sản xuất. Tuy nhiên, sự điều chỉnh này ở nước ta không phải bao giờ cũng phát huy tác dụng tích cực, nhiều khi những chính sách này lại làm cho giá cả bất ổn, tạo điều kiện cho hàng hóa nước ngoài tràn vào nước ta do giá cả hợp lí hơn. Kinh tế thị trường tuân thủ nguyên tắc trao đổi ngang giá hàng hóa, theo đuổi hiệu quả phân phối tối ưu của các nguồn. Thước đo giá trị chú trọng hiệu quả kinh tế hình thành trong điều kiện kinh tế thị trường, một khi được mở rộng, vận dụng vào lĩnh vực đời sống xã hội và quan hệ con người, không tránh khỏi sản sinh những quan niệm khác nhau gắn bó với đạo đức con người đó là chuẩn mực giá trị “coi trọng tình nghĩa, xem thường lợi ích” hay “ coi trọng lợi ích, xem thường tình nghĩa”. Do vậy, ở nước ta, phát triển kinh tế nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lí của Nhà nước theo định hướng XHCN, phải chú ý đến sự chuyển đổi quan niệm giá trị xã hội sao cho phù hợp với đạo đức dân tộc truyền thống và hiện đại. Phần III. GIẢI PHÁP ĐỂ VẬN DỤNG TỐT HƠN QUY LUẬT GIÁ TRỊ VỚI NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở NƯỚC TA TRONG THỜI GIAN TỚI. Để phát huy các tác động tích cực, đẩy lùi các tác động tiêu cực của kinh tế thị trường cần nâng cao vai trò quản lí của Nhà nước thông qua quy hoạch, kế hoạch, công cụ tài chính, qua các phương thức kích thích, giáo dục, thuyết phục và cả cưỡng chế nữa. Chủ trương của Đảng ta trong thời gian tới là: Phát triển kinh tế, công nghiệp hóa, hiện đại hóa là trung tâm. Đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng của Nhà nước ta. Phát triển kinh tế, công nghiệp hóa, hiện đại hóa để từ đó tạo đà để thực hiện những nhiệm vụ khác, đưa nước ta nhanh chóng phát triển, tiến theo con đường xã hội chủ nghĩa. Phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần Tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế cùng phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa. 3. Tiếp tục tạo lập đồng bộ các yếu tố của kinh tế thị trường, tăng cường vai trò quản lí kinh tế của Nhà nước. Đây là một yêu cầu cấp thiết, là điều kiện cơ bản để xây dựng thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay và trong thời gian tiếp theo. 4. Giải quyết tốt các vấn đề xã hội, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nhằm vận động tốt hơn quy luật giá trị với nền kinh tế nước ta. 5. Chủ động hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực theo tinh thần phát huy tối đa nội lực nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế, bảo đảm độc lập, tự chủ và định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích dân tộc, giữ vững an ninh quốc gia, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo vệ môi trường sinh thái. 6. Ngoài ra, Nhà nước cần chú ý hướng tới đồng bộ hệ thống thị trường ở nước ta. Vì nước ta có một số loại thị trường phát triển nhanh chóng, phát huy được hiệu quả trong nền kinh tế thị trường nhưng lại có một số loại thị trường còn rất sơ khai, chưa hình thành một cách đầy đủ và bị biến dạng. Nhà nước cần có những biện pháp để vực dậy một số thị trường bỏ ngỏ. KẾT LUẬN Quy luật giá trị là một quy luật kinh tế quan trọng đối với sự hình thành và phát triển trong nền kinh tế thị trường của nước ta trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đó là một quy luật kinh tế căn bản của sản xuất và trao đổi hàng hóa. Sự tác động của quy luật giá trị một mặt thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế thị trường, mặt khác, gây ra các hệ quả tiêu cực… Thực tiễn chứng minh rằng quy luật giá trị với những biểu hiện của nó như giá cả, tiền tệ, giá trị hàng hóa…là lĩnh vực tác động rất lớn tới đời sống kinh tế xã hội. Đối với nước ta trong thời kì quá độ lên Chủ nghĩa xã hội vẫn còn nặng tính nông nghiệp lạc hậu, cơ sở vật chất kĩ thuật còn phụ thuộc các nước khác. Tuy nhiên, Đảng và Nhà nước đã nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng trong việc đổi mới xã hội cũng như hiểu tác động cũng như sự ảnh hưởng của quy luật giá trị vào nền kinh tế thị trường, mà từ đó thực hiện nhiều cuộc cải cách kinh tế, cùng với việc hội nhập vào nền kinh tế thế giới khi nước ta gia nhập WTO đã là một bước tiến lớn tạo đà thúc đẩy cho những mục tiêu tiếp theo của đất nước. Tuy nhiên, có phát huy được các mặt tích cực, đẩy lùi các mặt tiêu cực còn là một vấn đề phụ thuộc vào sự quản lí vĩ mô của Nhà nước và nhận thức của mỗi công dân. TÀI LIỆU THAM KHẢO Giáo trình Kinh tế chính trị Mác – Lênin, Bộ Giáo dục và đào tạo, NXB Chính trị Quốc gia 2008. Cuốn “Bàn về cái gọi là vấn đề thị trường”, NXB Sự thật, Hà Nội, 1961. Cuốn “Tư bản”, quyển III, NXB Chính trị Quốc gia, 1978 Trang Web:“Thời báo kinh tế”, www.vneconomy.vn Văn kiện Đại hội Đảng IX MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU 1 PHẦN I. TỔNG QUAN VỀ QUY LUẬT GIÁ TRỊ VỚI NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 2 I. Khái niệm 3 II. Vai trò của quy luật giá trị với nền kinh tế thị trường 3 1. Điều tiết sản xuất và lưu thông hàng hóa 3 2. Kích thích lực lượng sản xuất phát triển, tăng năng suất lao động xã hội 3. Phân hóa người sản xuất thành người giàu, người nghèo 5 PHẦN II. SỰ TÁC ĐỘNG VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA QUY LUẬT GIÁ TRỊ ĐẾN NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 7 I. Kinh tế thị trường và sự cần thiết phát triển kinh tế thị trường ở nước ta 7 1. Kinh tế thị trường 7 2. Sự cần thiết của quy luật giá trị về việc phát triển kinh tế thị trường II. Quan điểm của Đảng và Nhà nước trong việc phát triển kinh tế thị trường...8 III. Thực trạng vận dụng cũng như tác động của quy luật giá trị trong nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay 10 1. Trong lĩnh vực sản xuất 10 1.1. Nâng cao tính cạnh tranh của nền kinh tế 10 1.2. Sự bắt nhịp của nền kinh tế thị trường ở Việt Nam 11 1.3. Hội nhập quốc tế 12 2. Trong lĩnh vực lưu thông 13 2.1. Tạo lập giá cả 14 2.2. Nguồn hàng lưu thông 15 PHẦN III. MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỂ VẬN DỤNG TỐT HƠN QUY LUẬT GIÁ TRỊ VỚI NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN TỚI. 16 KẾT LUẬN 18 TÀI LIỆU THAM KHẢO 19 MỤC LỤC 20