Tiểu luận Thực trạng chính sách tiền tệ ở Việt Nam và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng công cụ chính sách tiền tệ

+Néi dung Lêi nãi ®Çu Ch­¬ng 1: Lý luËn chung vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ c¸c c«ng cô cña nã 1. Tæng quan vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 2. C¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ ­u nh­îc ®iÓm cña nã 3. Kinh nghiÖm vÒ c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trªn thÕ giíi Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam 1. Bèi c¶nh chung 2. C¸c giai ®o¹n thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam 3. Nh÷ng h¹n chÕ trong sö dông c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam Ch­¬ng 3: Gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 1. ChuyÓn ®æi c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõ trùc tiÕp sang gi¸n tiÕp 2. Ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ 3. C¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng 3.1. C¶i c¸ch ®èi víi ng©n hµng trung ­¬ng 3.2. C¶i c¸ch ®èi víi ng©n hµng th­¬ng m¹i 4. C¸c ®iÒu kiÖn kh¸c KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o Lêi nãi ®Çu KÓ tõ khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, chuyÓn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, toµn bé hÖ thèng tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña ng©n hµng ViÖt Nam ®· ®­îc ®æi míi s©u s¾c vµ ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ b­íc ®Çu ®¸ng khÝch lÖ. Nhê ®æi míi toµn diÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõ ho¹ch ®Þnh ®Õn chØ ®¹o thùc hiÖn, b»ng viÖc sö dông c¸c gi¶i ph¸p t×nh thÕ m¹nh d¹n lóc ®Çu, ®Õn sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, l¹m ph¸t ®· ®­îc ®Èy lïi vµ kiÒm chÕ ë møc thÊp; yªu cÇu æn ®Þnh tiÒn tÖ b­íc ®Çu ®­îc thùc hiÖn, gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, phôc vô ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Tuy nhiªn trong viÖc vËn hµnh c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chóng ta cßn gÆp nhiÒu trë ng¹i tr­íc hÕt lµ sù am hiÓu vÒ mét ph­¬ng ph¸p ®iÒu hµnh míi cßn nhiÒu h¹n chÕ trong khi nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi cßn thiÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo nghÜa gèc cña mçi c«ng cô. V× vËy, viÖc lùa chän gi¶i ph¸p nµo ®Ó x©y dùng vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia cã hiÖu qu¶ nhÊt vÉn cßn lµ mét Èn sè vµ ch¾c ch¾n cã nh÷ng bÊt cËp lµ ®iÒu khã tr¸nh khái. Bµi viÕt nµy tËp trung ph©n tÝch néi dung c¸c c«ng cô, thùc tr¹ng ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam trong thêi gian qua, kinh nghiÖm thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trªn thÕ giíi vµ mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Ch­¬ng I Lý luËn chung vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ c¸c c«ng cô cña nã 1. Tæng quan vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 1.1. Vai trß cña ng©n hµng trung ­¬ng ®èi víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ LÞch sö ra ®êi NHT¦ ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi kh«ng hoµn toµn gièng nhau. §iÒu ®ã tuú thuéc vµo t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ hoµn c¶nh lÞch sö cña mçi n­íc. Song lý do t­¬ng ®èi phæ biÕn lµ xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu can thiÖp cña Nhµ n­íc vµo lÜnh vùc tiÒn tÑe, t×n dông vµ ng©n hµng. Dï v«øi tªn gäi kh¸c nhau (NHT¦, NHNN, HÖ thèng dù tr÷ lªn bang...), nh­ng tÊt c¶ chóng ®Òu cã chung mét tÝnh chÊt lµ c¬ quan trong bé m¸y qu¶n lý Nhµ n­íc, ®éc quyÒn ph¸t hµnh tiÒn, thùc hiÖn nhiÖm vô c¬ b¶n lµ æn ®Þnh gi¸ trÞ tiÒn tÖ, thiÕt lËp trËt tù, b¶o d¶m sù ho¹t ®éng an toµn vµ æn ®Þnh vµ hiÖu qu¶ cña toµn bé hÖ thèng ng©n hµng nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« cña mçi ®Êt n­íc. Ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ nhiÖm vô trung t©m, lµ “linh hån” cña NHT¦ trong lÜnh vùc tiÒn tÖ. §iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHT¦ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mang tÝnh chÊt ®iÒu tiÕt vÜ m«, h­íng c¸c tæ chøc tÝn dông vµo thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o tÝnh tù chñ trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông. NHT¦ th­êng kh«ng can thiÖp vµ kh«ng ra lÖnh trùc tiÕp vµo c¸c quyÕt ®Þng t¸c nghiÖp cña c¸c tæ chøc tÝn dông mµ chñ uÕy sö dông c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng gi¸n tiÕp ®Ó ®iÒu chØnh m«i tr­êng vµ c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông nh­: kh¶ n¨ng thanh to¸n, mÆt b»nh l·i suÊt, khèi l­îng tiÒn cung øng, tû gi¸... ®Ó th«ng qua ®ã ®¹t tèi môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, NHT¦ ph¶i h×nh thµnh vµ sö dông hÖ thèng c«ng cô cña nã. §Æc ®iÓm cña c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ t¹o cho NHT¦ kh¶ n¨ng t¸c ®éng cã hiÖu lùc ®Õn c¸c yÕu tè tiÒn ®Ò buéc c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i tù ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña m×nh theo h­íng chØ ®¹o cña NHT¦ nh­ng vÉn ph¶i ®¶m b¶o quyÒn tù chñ trong kinh doanh còng nh­ sù b×nh ®¼ng trong m«i tr­êng c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng. 1. 2. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ tæng hoµ c¸c ph­¬ng thøc mµ Ng©n hµng Trung ­¬ng (NHT¦) th«ng qua c¸c hoat ®éng cña m×nh t¸c ®éng ®Õn khèi l­îng tiÒn tÖ trong l­u th«ng nh»m phôc vô cho môc tiªu kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc trong mét thêi k× nhÊt ®Þnh Trong tõng hoµn c¶nh cô thÓ, ®åi víi tõng quèc gia th× viÖc ®Ò ra chÝnh s¸ch tiÒn tÖ còng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt. XÐt vÒ mÆt tæng thÓ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi h­íng vµo c¸c môc tiªu chñ yÕu lµ: §¶m b¶o t¨ng tr­ëng kinh tÕ thùc tÕ. §©y lµ môc tiªu quan träng nhÊt, môc tiªu bao trïm ®Ó gi¶i quyÕt c¸c môc tiªu kh¸c. H­íng tíi viÖc æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ æn ®Þnh tiÒn tÖ. T¹o viÖc lµm, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp. C©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ gãp phÇn nhiÒu vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu trªn l¹i m©u thuÉn nhau. cô thÓ chØ cã thÓ ®¹t ®­îc mét môc tiªu khi chÊp nhËn sù c¾t gi¶m nhÊt ®Þnh ®èi víi môc tiªu khac. Ch¼ng h¹n muèn kiÒm chÕ l¹m ph¸t th× sÏ ph¶i chÊp nhËn n¹n thÊt nghiÖp t¨ng lªn... V× vËy tuú theo viÖc h­íng vµo môc tiªu nµo lµ chÝnh mµ ng­êi ta cã thÓ coi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ chÝnh s¸ch æn ®Þnh gi¸ c¶, chÝnh s¸ch t¹o viÖc lµm, chÝnh s¸ch c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n hay chÝnh s¸ch t¨ng tr­ëng kinh tÕ. §Ó ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu cuèi cïng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ NHT¦ ph¶i x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu trung gian. Bëi lÏ NHT¦ sö dông c¸c môc tiªu trung gian ®Ó cã thÓ xÐt ®o¸n nhanh chãng ®­îc t×nh h×nh ho¹t ®oäng cña m×nh phôc vô cho c¸c môc tiªu cuèi cïng, h¬n lµ chê cho ®Õn khi thÊy ®­îc kÕt qu¶ cuèi cïng cña c¸c môc tiªu ®ã. Môc tiªu trung gian lµ ®iÒu tiÕt cung tiÒn th«ng qua chi phèi dßng tiÒn chu chuyÓn vµ khèi l­îng tiÒn. XÐt cho cïng NHT¦ cã thÓ thùc thi hai lo¹i chÝnh s¸ch tiÒn tÖ phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn cña nÒn kinh tÕ ChÝnh s¸ch më réng tiÒn tÖ: lµ viÖc cung øng thªm tiÒn cho nÒn kinh tÕ nh»m khuyÕn khÝch ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xu¸t t¹o c«ng ¨n viÖc lµm. ChÝnh s¸ch th¾t chÆt tiÒn tÖ: lµ viÖc gi¶m cung øng tiÒn cho nÒn kinh tÕ nh»m khuyÕn khÝch ®Çu t­, ng¨n chÆn sù ph¸t triÓn qu¸ ®µ cña nÒn kinh tÕ vµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t. 2. C¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ ­u nh­îc ®iÓm cña nã §Ó viÖc nghiªn cøu vµ ph©n tÝch thuËn lîi chóng ta chia c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thµnh c¸c c«ng cô trùc tiÕp vµ c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp. 2.1. C¸c c«ng cô trùc tiÕp L·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay NHT¦ cã thÓ qui ®Þnh khung l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay trªn thÞ tr­êng nh­ng th«ng qua c¬ chÕ ®iÒu chØnh cung cÇu tiÒn tÖ. NÕu l·i suÊt tiÒn göi cao sÏ thu hót ®­îc nhiÒu tiÒn göi lµm t¨ng nguån vèn vay., ng­îc l¹i sÏ lµm gi¶m kh¶ n¨ng më réng kinh doanh tÝn dông. Khi muèn t¨ng khèi l­¬ng cho vay, NHT¦ gi¶m møc l·i suÊt cho vay ®Ó kich thÝch c¸c nh¸ ®Çu t­ vay vèn, khi cÇn h¹n chÕ ®Çu t­ NHT¦ sÏ Ên ®Þnh møc l·i su¸t cao. Tuy nhiªn biÖn ph¸p nµy lµm cho c¸c NHTM mÊt tÝnh chñ ®éng, linh ho¹t trong kinh doanh. MÆt kh¸c nã dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ø ®äng vèn ë Ng©n hµng nh­ng l¹i thiÕu vèn ®Çu t­. BiÖn ph¸p nµy cã ­u ®iÓm lµ gióp Ng©n hµng lùa chän nh÷ng dù ¸n kinh tÕ tèi ­u ®Ó cho vay, nh­ng nã còng lµm cho tÝnh linh ho¹t cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ bÞ suy gi¶m. Ngµy nay biÖn ph¸p nµy Ýt ®­îc sö dông ë c¸c n­íc theo c¬ chÕ thÞ tr­êng bëi trong c¬ chÕ thÞ tr­êng l·i suÊt rÊt nh¹y c¶m víi ®Çu t­, nã ph¶i ®­îc vËn ®éng theo quan hÖ cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng. H¹n møc tÝn dông §©y lµ mét biÖn ph¸p m¹nh, cã hiÖu lùc ®¸ng kÓ. Thùc chÊt biÖn ph¸p nµy cho phÐp NHT¦ Ên ®Þnh tr­íc khèi l­îng tÝn dông ph¶i cung cÊp cho nÒn kinh tÕ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ sau ®ã t×m ®­êng ®Ó ®­a nã vµo trong nÒn kinh tÕ. Khi NHT¦ x¸c ®Þnh h¹n møc tÝn dông th× c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu nh­ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ; biÕn ®éng cña chØ sè gi¸ c¶; biÕn ®éng cña tû gi¸; tû lÖ thÊt nghiÖp trong nÒn kinh tÕ; béi chi ng©n s¸ch. H¹n møc tÝn dông sÏ ®Æc biÖt ph¸t huy t¸c dông trong nÒn kinh tÕ cã l¹m ph¸t. Song trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, cung cÇu tÝn dông biÕn ®æi kh«ng ngõng, biÖn ph¸p nµy chØ ®­îc ¸p dông mét c¸ch h¹n chÕ khi t×nh huèng yªu cÇu. BiÖn ph¸p nµy béc lé kh¸ nhiÒu nh­îc ®iÓm. nã triÖt tiªu ®éng lùc c¹nh tranh gi÷a c¸c NHTM, cã tÝnh chÊt ®¸nh ®ång c¸c ho¹t ®éng tèt vµ ho¹t ®éng yÕu. Trong thùc tÕ, doanh sè cho vay hoÆc tån t¹i d­ nî cña c¸c NHTM th«ng th­êng thÊp h¬n h¹n møc tÝn dông v× cã NHTM huy ®éng vèn tèt th× sö dông hÕt h¹n møc tÝn dông cßn nh÷ng ng©n hµng ho¹t ®éng yÕu kÐm th× kh«ng sö dông hÕt h¹n møc nµy, ®Æc biÖt khi hÖ thèng ng©n hµng ho¹t ®éng ch­a tèt th× con sè thùc tÕ cho vay cña NHTM kh¸c nhiªï so víi con sè dù kiÕn, tõ ®ã kh«ng ph¸t huy ®­îc vai trß qu¶n lý cña NHT¦. BiÖn ph¸p nµy cã thÓ lµm sai lÑch c¬ cÊu ®Çu t­ trong nÒn kinh tÕ bëi víi h¹n møc tÝn dông ®­îc NHT¦ qui ®Þng th× c¸c NHTM sÏ t×m ®Õn dù ¸n ®Çu t­ lín, nh÷ng lÜnh vùc ®µu t­ dÔ sinh lîi nhuËn g©y ra khã kh¨n vèn trong c¸c doanh nghiÖp nhá. 2. 2. C¸c c«ng cô gi¸n tiÕp 2.2.1. Dù tr÷ b¾t buéc Dù tr÷ b¾t buéc lµ kho¶n tiÒn göi cña c¸c NHTM ë NHT¦, møc tiÒn göi nµy do ph¸p luËt qui ®Þnh b»ng mét tû lÖ nhÊt ®Þnh so víi c¸c kho¶n nî cña ng©n hµng. Th«ng qua viÑc thay ®æi muóc dù tr÷ b¾t buéc NHT¦ t¸c ®éng tíi viÖc cung cÊp tiÖn tÖ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. NÕu NHT¦ t¨ng tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lªn th× kh¶ n¨ng tÝn dông cña NHTM sÏ gi¶m xuèng. MÆt kh¸c, ®Ó bï l¹i phÇn l·i suÊt ®ã (do quü tiÒn göi NHT¦ kh«ng ®­îc tÝnh l·i) c¸c ng©n hµng ph¶i t¨ng l·i suÊt tÝn dông do vËy møc tÝn dông cung øng cho nÒn kinh tÕ sÏ gi¶m xuèng. ViÖc t¨ng lªn hay gi¶m xuèng quü dù tr÷ b¾t buéc sÏ lµm gi¶m hoÆc t¨ng l­¬ng tiÒn cung øng cho nÒn kinh tÕ qua c¬ chÕ t¹o tiÒn cña hÖ thèng ng©n hµng. V× vËy ®ã lµ mét c«ng cô tiÒm tµng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Ngoµi ra dù tr÷ b¾t buéc cßn ®¶m b¶o viÖc thanh to¸n th­êng xuyªn cña c¸c NHTM. §iÓm lîi chÝnh cña c«ng cô nµy lµ nã t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ c¸c ng©n hµng nh­ nhau vµ cã t¸c dông ®©ú quyÒn lùc ®Õn cung øng tiÒn tÖ. Tuy nhiªn khi dù tr÷ b¾t buéc kh«ng ®­îc tr¶ l¹i, chóng t­¬ng ®­¬ng víi mét kho¶n thuÕ vµ cã thÓ dÉn ®Õn hiÖn t­îng phi trung gian ho¸. MÆt kh¸c bù tr÷ b¾t buéc thiÕu tÝnh mÒm dÎo bëi sÏ rÊt vÊt v¶ ®Ó thùc hiÖn ®­îc nh÷ng thay ®æi nhá trong cung øng tiÒn tÖ b»ng c¸ch thay ®æi dù tr÷ b¾t buéc. Mét ®iÓm bÊt lîi kh¸c n÷a cña viÖc sö dông dù tr÷ b¾t buéc ®Ó kiÓm so¸t viÖc cung øng tiÒn tÖ lµ viÖc t¨ng dù tr÷ b¾t buéc cãi thÓ g©y ¶nh h­ëng xÊu ®Õn kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña c¸c NHTM, g©y ra t×nh tr¹ng kh«ng æn ®Þnh cho c¸c ng©n hµnh. ChÝnh v× vËy c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc th­êng kh«ng ®­îc khuyÕn khÝch vµ Ýt ®­îc sö dông. 2.2.2. L·i suÊt chiÕt khÊu ChÝnh s¸ch l·i suÊt chiÕt khÊu lµ chÝnh s¸ch NHT¦ cho c¸c NHTM vay d­íi nhiÒu h×nh thøc t¸i chiÐt khÊu tóc lµ h×nh thøc NHT¦ t¸i c¸p vèn cho c¸c NHTM. Khi NHT¦ n©ng l·i suÊt chiÕt khÊu tóc lµ h¹n chÕ cho vay ®èi víi c¸c NHTM, kh¶ n¨ng cho vay cña c¸c ng©n hµng gi¶m l­îng tiÒn göi gi¶m ®ång nghÜa víi viÖc l­îng tiÒn cung øng gi¶m. Ng­îc l¹i khi l·i su¸t t¸i chiÕt khÊu gi¶m, c¸c ng©n hµng kinh doanh sÏ cã kh¶ n¨ng bµnh tr­íng tÝn dông do ®­îc lîi trong viÖc vay vèn cñaNHT¦, bëi vËy NHTM s½n sµng h¹ l·i suÊt khi cho c¸c doanh nghiÖp vay, kÝch thÝch ®Çu t­ vµ s¶n l­îng. BiÖn ph¸p nµy cã ­u ®iÓm lµ viÖc vay m­în ®­îc thùc hiÖn trªn nh÷ng giÊy tê cã gi¸nªn thêi h¹n vay m­în t­¬ng ®èi râ rµng, viÖc hoµn tr¶ nopù t­¬ng ®èi ch¾c ch¾n, tiÒn vay vËn ®éng phï hîp víi sù vËn ®éng cña qui luËt cung cÇu thÞ tr­êng. nã còng gióp NHT¦ thùc hiÖn ng­êi vay cuèi cïng nh»m tr¸nh khái nh÷ng cuéc sôp ®æ tµi chÝnh. ChiÕt khÊu lµ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Æc biÖt ®Ó cung cÊp dù tr÷ cho hÖ thèng ng©n hµng trong qu¸ tr×nh x¶y ra mét cuéc khñng ho¶ng ng©n hµng bëi v× dù tr÷ lËp tøc ®­îc ®iÒu ®Õn c¸c ng©n hµng nµo cÇn thªm dù tr÷ h¬n c¶. ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu cã t¸c dông th«ng b¸o ý ®Þnh cña NHT¦vvÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong t­¬ng lai. ViÖc sö dông chÝnh s¸ch tiÇn tÖ Ýt ®­îc khuyÕn c¸o, v× nã cã hai nh­îc ®iÓm chÝnh sau: thø nhÊt, ë vµo nghiÖp vô nµy NHT¦ ë vµo thÕ bÞ ®éng, NHT¦ cã thÓ thay ®æi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu nh­ng kh«ng thÓ b¾t c¸c NHTM ph¶i ®i vay; thø hai khi MHT¦ Ên ®Þnh møc l·i suÊt chiÕt khÊu t¹i mét møc ®Æc biÖt nµo ®Êy sÏ x¶y ra nh÷ng biÕn ®éng lín trong kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt chiÕt khÊu vµ l·i suÊt thÞ tr­êng v× l·i suÊt vay thay ®æi, dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi ngoµi ý ®Þnh trong khèi l­îng cho vay chiÕt khÊu vµ do ®ã trong cung øng tiÒn tÖ, NHT¦ khã cã thÓ ®¶o ng­îc nh÷ng thay ®æi trong l·i suÊt chiÕt khÊu. 2.2.3. NghiÖp vô thÞ tr­êng më Thùc chÊt cña ho¹t ®éng nµy lµ viÖc NHT¦ mua vµ b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ (nh­ cæ phiÕu, tr¸i kho¸n, c«ng tr¸i...) trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ trong chõng mùc h¹n chÕ nhÊt ®Þnh c¶ tren thÞ tr­êng vèn. B»ng viÖc b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ cho c¸c NHTM víi l·i suÊt hÊp dÉn, NHT¦ thu håi tiÒn tõ l­u th«ng lµm gi¶m l­îng tiÒn cung øng, ®ång thêi kh¶ n¨ng cho vay cña c¸c NHTM còng gi¶m vµ giµ trÞ tÝn dông t¨ng lªn. Ng­îc l¹i, b»ng viÖc mua c¸c giÊy tê cã gi¸, NHT¦ cung cÊp tiÒn cho c¸c NHTM ®Ó cho vay, lµm gia t¨ng l­îng tiÒn cung øng trªn thÞ tr­êng. §iÒu quan träng ë ®©y lµ thêi h¹n cu¶ c¸c giÊy tê cã gi¸. ViÖc mua b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n chñ yÕu nh»m môc ®Ých c©n b»ng giao ®éng cña tû lÖ l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, trong khi ®ã mua b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ dµi h¹n cã ¶nh h­ëng râ rÖt tíi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c NHTM. §©y ®­îc coi lµ c«ng cô quan träng nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ v× nã cã nh÷ng ­u ®iÓm h¬n h¼n so víi c¸c c«ng cô kh¸c: Ph¸t sinh theo ý t­ëng chñ ®¹o cña NHT¦ trong ®ã NHT¦ hoµn toµn kiÓm so¸t ®­îc khèi l­îng giao dÞch. Lµ c«ng cô linh ho¹t gióp NHT¦ lu«n lu«n thay ®æi ®­îc t×nh thÕ cña m×nh khi m¾c ph¶i sai lÇm. NghiÖp vô nµy cã thÓ sö dông ®­îc ë bÊt k× mét møc ®é nµo khi cã yªu cÇu c¨n cø vµo khèi l­îng cacs lo¹i giÊy tê cã gi¸ b¸n ra. NghiÖp vô thÞ tr­êng më cã thÓ tiÕn nhanh chãng kh«ng g©y nh÷ng chËm trÔ vÒ mÆt hµnh chÝnh vµ Ýt tèn kÐm vÒ mÆt chi phÝ. Tuy nhiªn, khi NHT¦ mua b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng th× vÉn ph¶i phô thuéc vµo ng­êi mua b¸n (c¸c NHTM). Vµ ®Ó sö dông ®­îc nghiÖp vô nµy th× ph¶i cã sù ph¸t triÓn kh¸ cao cña cña c¬ chÕ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, tiÒn trong l­u th«ng phÇn lín n»m trong tµi kho¶n cña ng©n hµng, ®ßi hái thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¶i t­¬ng ®èi ph¸t triÓn. 3. Kinh nghiÖm vÒ c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trªn thÕ giíi Cã bèn lo¹i chÝnh s¸ch tiÒn tÖ c¬ b¶n trªn thÕ giíi: chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu tû gi¸ hèi ®o¸i; chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu lµ khèi l­îng tiÒn tÖ; chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu l¹m ph¸t; chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu ngÇm Èn chø kh«ng c«ng khai. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu tû gi¸ hèi ®o¸i ®· cã mét lÞch sö l©u dµi. §ã lµ viÖc Ên ®Þnh gi¸ trÞ ®ång néi tÖ theo gi¸ vµng hoÆc g¾n vµo ®ång tiÒn cña mét quèc gia kh¸c. GÇn ®©y, ng­êi ta th­êng sö dông ph­¬ng ph¸p neo gi¸ trÞ cña ®ång néi tÖ theo gi¸ trÞ mét ngo¹i tÖ trong mét biªn ®é nhÊt ®Þnh. Ph­¬ng ph¸p nµy rÊt ®¬n gi¶n râ rµng vµ dÔ hiÓu vµ tû lÖ l¹m ph¸t dù kiÕn sÏ ®­îc kiÓm so¸t th«ng qua ®ång ngo¹i tÖ ®­îc chän lµm neo. Mét sè quèc gia ®· sö dông thµnh c«ng chÝnh s¸ch nµy nh­ Anh, Ph¸p (sau khi g¾n ®ång tiÒn cña nã vµo ®ång Mark §øc. Tuy nhiªn nã cung cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ nh­ lµm mÊt ®i tÝnh ®éc lËp cña c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ; do cã sù æn ®Þnh cña ®ång tiÒn, c¸c nhµ ®Çu t­ kh«ng l­êng hÕt ®­îc mäi sù rñi ro vµ lµm dßng vèn ®æ vµo t¨ng nhanh, khi vèn bÞ rót ra mét c¸ch bÊt ngê th× ®©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh lµm gia t¨ng møc ®é trÇm träng cña c¸c cuéc khñng ho¶ng; nã còng lo¹i bá ®i nh÷ng dÊu hiÖu quan träng cho thÊy chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· qu¸ bµnh tr­íng nhung ®Õn khi NHT¦ nhËn ra th× ®· muén. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu tiÒn tÖ: ChÝnh s¸ch nµy cho phÐp NHT¦ cã thÓ chän mét tû l¹m ph¸t kh«ng gièng c¸c quèc gia kh¸c tuú theo sù biÕn ®éng cña s¶n l­îng. ChÕ ®é tiÒn tÖ nµy cã thÓ göi tÝn hiÖu gÇn nh­ l¹p tøc cho c¶ c«ng chóng vµ thÞ tr­êng vÒ t×nh tr¹ng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ còng nh­ ý ®Þnh cña c¸c nhµ lµm chÝnh s¸ch trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Mü, Anh, Canada ®· kh«ng thµnh c«ng tong viÖc kiÓm so¸t v× viÖc theo ®uæi chÝnh s¸ch nµy kh«ng ®­îc chÆt chÏ vµ mèi liªn hÖ kh«ng æn ®Þnh gi÷a khèi l­îng tiÒn tÖ vµ c¸c biÕn môc tiªu nh­ l¹m ph¸t. ThÕ nh­ng §øc vµ Thuþ SÜ l¹i thµnh c«ng khi ¸p dông vµ do ®ã hiÖn nay vÉn cßn nhiÒu ý kiÕn ñng hé m¹nh mÏ vµ nã ®ang ®­îc xem xÐt nh­ lµ mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chÝnh cña NHT¦ Ch©u ¢u. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu l¹m ph¸t: Niu Dil©n lµ quèc gia ®Çu tiªn thùc hiÖn theo chÝnh s¸ch nµy vµo n¨m 1990 tiÕp theo lµ Canada (1991) Anh (1992)...ChÝnh s¸ch nµy cã mét sè lîi ®iÓm quan träng. Nã cho phÐp sö dông chÝnh s¸ch trong viÖc ®èi phã víi c¸c có sèc trong néi ®Þa, ngoµi ra nã dÔ hiÓu vµ cã tÝnh minh b¹ch cao. NHT¦ cã tr¸ch nhiÖm c«ng khai vÒ con sè môc tiªu l¹m ph¸t, nã sÏ cung cÊp th«ng tin cho c«ng chóng vµ nh÷ng ng­êi tham gia thÞ tr­êng tµi chÝnh còng nh­ c¸c nhµ chÝnh trÞ, ®ång thêi nã lµm gi¶m bít tÝnh kh«ng ch¾c ch¾n cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, l·i suÊt vµ l¹m ph¸t. Mét ®Æc tÝnh quan träng n÷a cña chÕ ®é tiÒn tÖ nµy lµ nã lµm t¨ng tÝnh tr¸ch nhiÖm cña NHT¦. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu ngÇm chø kh«ng c«ng khai: Milton Friedman ®· nhÊn m¹nh t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã ®é trÔ kh¸ lín. Do ®ã chÝnh s¸ch tiÒn tÖ sÏ mÊt thêi gian kh¸ dµi ®Ó cã thÓ t¸c ®éng tíi l¹m ph¸t. V× vËy ®Ó ng¨n chÆn l¹m ph¸t xuÊt hiÖn, NHT¦ cÇn ph¶i hµnh ®éng theo kiÓu dù b¸o ®ãn tr­íc nh»m ®­a ra chÝnh s¸ch tiÒn tÖ phï hîp. LÝ do c¬ b¶n cho viÖc sö dông chiÕn l­îc nµy chÝnh lµ sù thµnh c«ng cña nã mµ ®iÓn h×nh lµ ë Mü trong vµi n¨m gÇn ®©y. Mét nh­îc ®iÓm quan träng cña chiÕn l­îc n¸y lµ nã thiÕu tÝnh minh b¹ch. Nh­ng nh­îc ®iÓm lín nhÊt lµ nã phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo së thÝch, n¨ng lùc vµ ®é tin cËy cña nh÷ng ng­êi cã tr¸ch nhiÖm trong NHT¦. Nh÷ng bÊt lîi ®ã cã thÓ lµm cho chiÕn l­îc ho¹t ®«ng kh«ng tèt trong t­¬ng lai. Bèn lo¹i chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®­îc ®Ò cËp trªn ®©y ®Òu cã nh÷ng ­u vµ nh­îc ®iÓm riªng cña m×nh. C¸c kinh nghiÖm quèc tÕ cho thÊy sù minh b¹ch vµ tÝnh cã tr¸ch nhiÖm lµ ®iÒu cèt yÕu ®Ó ®iÒu khiÓn mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m mang l¹i mét kÕt qu¶ mong muèn trong dµi h¹n. viÖc sö dông lo¹i chÕ ®é nµo lµ tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ lÞch sö cña tõng quèc gia. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam 1. Bèi c¶nh chung Sau ®¹i héi §¶ng lÇn thø VI nÒn kinh tÕ n­íc ta chuyÓn tõ chÕ ®é kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc. Chóng ta ph¶i ®i nh÷ng b­íc ®Çu tiªn, võa x©y dùng vµ c¶i c¸ch tæ chøc ho¹t ®éng hÖ thèng ng©n hµng, võa ®Þnh h­íng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tõ n¨m 1990, sau khi hai ph¸p lÖnh ng©n hµng ®­îc ban hµnh (ph¸p lÖnh vÒ Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ ph¸p lÖnh Ng©n hµng – Hîp t¸c x· tÝn dông – C«ng ty tµi chÝnh), hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam chuyÓn ®æi tõ mét cÊp sang hai cÊp, ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc cña Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ cña c¸c tæ chøc tÝn dông, b­íc ®Çu thÝch øng dÇn víi hÖ thèng ng©n hµng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· ®­îc x¸c ®Þnh th«ng qua x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ: chÝnh s¸ch tÝn dông t¹o ra c¸c c«ng cô huy ®éng vèn, më réng cho vay ®Õn mäi thµnh phÇn kinh tÕ; chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc hiÖn th«ng qua xo¸ bá bao cÊp vèn, thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc d­¬ng, ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay phï hîp víi sù biÕn ®éng cña l¹m ph¸t...; chÝnh s¸ch qu¶n lÝ ngo¹i hèi vµ mét sè c«ng cô hç trî kh¸c. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ho¹t ®éng ngµy cµng cã hiÖu qu¶, thÓ hiÖn vai trß qu¶n lÝ th«ng qua: ban hµnh vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch, ®iÒu hµnh c¸c chÝnh s¸ch Êy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶; ®æi míi hÖ thèng tæ chøc cña hÖ thèng ng©n hµng theo h­íng gän nhÑ cã khoa häc; cñng cè hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh, më réng quan hÖ quèc tÕ; x©y dùng qui chÕ, cÊp giÊy phÐp thµnh lËp vµ qu¶n lý hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông ®a thµnh phÇn; x©y dùng vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ngµy cµng hoµn thiÖn, cã hiÖu qu¶, gãp phÇn kiÒm chÕ l¹m ph¸t, tõng b­íc æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn ViÖt Nam. §Õn th¸ng 10 - 1998, hai ph¸p lÖnh ng©n hµng ®· ®­îc thay thÕ b»ng hai luËt ng©n hµng: LuËt ng©n hµng Nhµ n­íc vµ LuËt c¸c tæ chøc TÝn dông. Hai luËt nµy ®· gióp ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng ®­îc tù do h¬n, th«ng tho¸ng h¬n, phï hîp víi nh÷ng thay ®æi lín lao trong lÜnh vùc ng©n hµng. 2. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam qua c¸c giai ®o¹n ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHT¦ lµ tæng hoµ c¸c gi¶i ph¸p ®¶m b¶o æn ®Þnh ®ßng tiÒn vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ, gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c môc tiªu vÜ m« cña nÒn kinh tÕ. Chóng ta sÏ tiÕn hµnh nghiªn cøu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam tõ sau §¹i héi §¶ng lÇn thø 6. Thêi k× 1986 ®Õn 2000 cã thÓ chia lµm 4 giai ®o¹n 2.1. Giai ®o¹n 1986 - 1988 §©y lµ giai ®o¹n ®Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, tæng cÇu lu«n v­ît qu¸ tæng cung. T×nh tr¹ng thiÕu ng©n s¸ch x¶y ra th­êng xuyªn v× vËy Nhµ n­íc liªn tôc ph¸t hµnh tiÒn ®Ó bï thiÕu hôt khiÕn cho nÒn kinh tÕ lu«n trong tr¹ng th¸i b¸t æn ®Þnh, l¹m ph¸t ®¹t kû lôc ba con sè (siªu l¹m ph¸t). XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng ®ã, nhiÖm vô chèng l¹m ph¸t ®ù¬c ®Æt lªn hµng ®Çu. Do vËy ®· cã hai thay ®æi lín trong lÜnh vùc tiÒn tÖ: §­a tû gi¸ hèi ®o¸i lªn ngang møc gi¸ thÞ tr­êng Thi hµnh chÕ ®é l·i suÊt thùc d­¬ng. §iÒu nµy ®· lµm nªn nh÷ng thay ®æi m¹nh mÏ d¶o ng­îc t×nh h×nh. Víi môc tiªu trùc tiÕp lµ ®em l¹i gi¸ trÞ thùc cho ®ång tiÒn ViÖt Nam, nh÷ng thay ®æi trªn ®· gãp phÇn ®Èy lïi l¹m ph¸t vµ khñng ho¶ng, kh«i phôc lßng tin cña ng­êi d©n ®èi víi ®ång néi tÖ, c¸c quan hÖ thÞ tr­êng ®­îc h×nh thµnh, t¹o ra nh÷ng c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó biÕn t­ t­ëng ®æi míi trë thµnh xu h­íng thùc tiÔn. 2. 2. Giai ®o¹n 1989 - 1991 C¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ míi ®· cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh c¾t ®­îc c¬n sèt l¹m ph¸t cao. Nh­ng l¹m ph¸t ë møc trªn 66% n¨m 1990 –1991 lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái v× nhuån lùc cho nÒn kinh tÕ ®ang ë trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi thÝch nghi h­íng theo hÖ thèng kinh tÕ thÞ tr­êng. §i ®«i víi c¸c biÖn ph¸p th¾t chÆt chi tiªu tµi chÝnh, tiÕt kiÖm chi vµ gi¶m béi chi, viÖc t¨ng c­êng ®éng viªn tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng nh»m ®¶m b¶o nguån vèn cÇn thiÕt cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ còng ®­îc quan t©m thÝch ®¸ng. §Æc biÖt c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ, ¸p dông chÝnh s¸ch thuÕ thèng nhÊt ®èi víi tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tõ n¨m 1990 ®· cã t¸c ®éng tÝch cùc trong më réng vµ tËp trung kÞp thêi nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. 2. 3. Giai ®o¹n 1992 - 1995 §©y lµ giai ®o¹n nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, sù æn ®Þnh ®· ®i vµo chÕ ®é dõng. ViÖc cung øng tiÒn tÖ cho béi chi ng©n s¸ch ®· chÊm døt, c¶i c¸ch thuÕ ®· thay ®æi c¬ b¶n thu chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ®­a ra phó hîp vøi nÒn kinh tÕ ®· chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr­êng lµm c©n b»ng tæng cung vµ tæng cÇu hµng ho¸. ViÖc ®iÌu hµnh qu¶n lý kinh tÕ tuy vËy vÉn ë d¹ng th«. Do vËy nÒn kinh tÕ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng giao ®éng vÒ l¹m ph¸t. L¹m ph¸t giai ®o¹n 1991 - 1995 1991 1992 1993 1994 1995 Trong giai ®o¹n nµy cã nhiÒu yÕu tè quyÕt ®Þnh chiÕu h­íng thuËn lîi cho chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ChÝnh phñ lu«n chó träng æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, quan t©m ®Õn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ gi÷ l¹m ph¸t ë møc thÊp. Ph¸p lÖnh ng©n hµng Nhµ n­íc, ph¸p lÖnh ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ hîp t¸c x· tÝn dông ®· qui ®Þnh c¬ së cho viÖc thµnh lËp hÖ thèng ngan hµng hai cÊp. Bªn c¹nh ®ã Nhµ n­íc ®· më réng quan hÖ ®èi ngo¹i vµ ®­îc sù trî gióp kÜ thuËt cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ. c¸n c©n thanh to¸n ®· cã chiÒu h­íng thuËn lîi. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc nh­ kiÒm chÕ l¹m ph¸t, qu¶n lÝ ngo¹i hèi, chÝnh s¸ch l·i suÊt... viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ còng béc lé nhiÒu mÆt h¹n chÕ. Cô thÓ: C¸c c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ch­a ®­îc hoµn thiÖn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng: l·i suÊt cßn cao vµ ch­a ®­îc ®iÒu chØnh khÐo lÐo, linh ho¹t phï hîp víi yªu cÇu ®Æt ra cña nÒn kinh tÕ; c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ch­a ph¸t huy hÕt t¸c dông; c¸n c©n thanh to¸n cßn bÞ th©m hôt lín; viÖc chi tiªu ng©n s¸ch cßn gÆp nhiÒu bÊt cËp, ®«i khi g©y ra nh÷ng ¶nh h­ëng xÊu tíi nÒn kinh tÕ. Trªn thùc tÕ vÉn x¶y ra hiÖn t­îng ph¸t hµnh ®Ó bï ®¾p chi tiªu g©y ra hiÖn t­îng l¹m ph¸t ngoµi dù kiÕn. C«ng cô h÷u hiÖu nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ ho¹t ®éng thÞ tr­êng më trong khi thÞ tr­êng tÝn phiÕu kho b¹c h×nh thµnh chËm lµm cho NHNN khã kh¨n trong viÖc ®iÒu hµnh c«ng cô nµy. Sù phèi hîp gi÷a chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh nhiÒu khi ch­a ¨n khíp nhÞp nhµng. 2. 3. Giai ®äan 1996 - 2000 Trong giai ®o¹n nµy môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« vµ ®¶m b¶o sù t¨ng tr­ëng cao cña nÒn kinh tÕ. Gia t¨ng tèc ®é ph¸t triÓn lµ môc tiªu chÝnh trong giai ®o¹n nµy, môc tiªu kinh tÕ vÜ m« bao hµm nghÜa réng h¬n so víi môc tiªu kiÓm so¸t, æn ®Þnh kinh tÕ, tèc ®é t¨ng tr­ëng ®ång ®Òu trong c¸c n¨m, tû lÖ l¹m ph¸t giao ®éng kh«ng qu¸ m¹nh. Cè g¾ng ®¹t c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ tõ thiÕu hôt tíi c©n b»ng v¸ tiÕn tíi thÆng d­. §¶m b¶o tr¹ng th¸i c©n b»ng ng©n s¸ch, t¨ng thu gi¶m chi nhÊt lµ c¸c kho¶n chi ®iÒu hµnh ®Ó tËp trung cho ®¸u t­ c«ng céng. Mét sè néi dung chÝnh trong ®iÒu hµnh c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong thêi k× nµy: H¹n møc tÝn dông: viÖc ®­a ra h¹n møc tÝn dông sÏ t¹o ra nh÷ng nh©n tè khã kh¨n cho c¸c NHTM. MÆc dï c«ng cô nµy ®· ®­îc ¸p dông tõ n¨m 1994 vµ ®· cã nh÷ng t¸c ®äng hiÖu qu¶ nh­ng tõ quý II n¨m 1998 NHNN ®· kh«ng ¸p dông c«ng cô nµy nh­ lµ mét c«ng cô th­êng xuyªn trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Dù tr÷ b¾t buéc: theo quy chÕ dù tr÷ b¾t buéc ®­îc ban hµnh theoQuyÕt ®Þnh sè 396/1997/QD-NHNN1 ngµy 1/12/1997, NHNN quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ¸p dông chung cho c¸c tæ chøc tÝn dông. §ång thêi còng qui ®Þnh tr¶ l·i cho dù tr÷ v­ît qu¸, møc ph¹t nÕu tæ chøc tÝn dông thiÕu kho¶n dù tr÷ b¾t buéc. Nh÷ng quy ®Þnh nµy khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc tÝn dông chñ ®äng trong ®iÒu hµnh nguån vèn kinh doanh vµ thùc hiÖn dù tr÷ b¾t buéc ®óng nh­ quy ®Þnh phï hîp môc tiªu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. T¸i cÊp vèn: th«ng qua h×nh thøc cho vay thÕ chÊp chøng tõ vµ cho vay thÕ chÊp b»ng tiÒn göi ngo¹i tÖ cña c¸c NHTM, NHNN thùc hiÖn t¸i cÊp vèn ng¾n h¹n nh»m bï ®¾p khã kh¨n t¹m thêi vÒ thanh to¸n cho c¸c NHTM. N¨m 1998 l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®­îc ®iÒu chØnh tõ 1% th¸ng lªn 1,1% th¸ng. N¨m 1999, cïng víi viÖc gi¶m trÇn l·i suÊt cho vay l·i su¸t t¸i cÊp vèn còng ®­îc gi¶m xuèng møc 0,85% th¸ng. L·i suÊt: thêi k× nµy ®¸nh dÊu sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ ®iÒu hµnh l·i suÊt thÝch øng víi nhÞp ®é c¶i c¸ch kinh tÕ cña ViÖt nam. NHNN ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt th«ng qua møc l·i suÊt trÇn theo thêi h¹n cho vay vµ khèng chÐe theo tû lÖ chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng lµ 0,35% th¸ng. Trong ph¹m vi trÇn l·i suÊt vµ tû lÖ chªnh lÖch l·i suÊt ®­îc c«ng bè, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc ®iÒu chØnh linh ho¹t c¸c møc l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng vèn phï hîp víi quan hÖ cung cÇu vÒ vèn vµ ®Æc ®iÓm kinh doanh riªng. NghiÖp vô thÞ tr­êng më: ngµy 12/7/2000 nghiÖp vô thÞ tr­êng më do NHNN chñ tr× ®· më phiªn giao dÞch ®Çu tiªn. C«ng cô thÞ tr­êng më ®­îc coi lµ c«ng cô quan träng nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ v× nã cã ­u ®iªmr h¬n h¼n c¸c c«ng cô kh¸c, cho phÐp NHNN chñ ®éng linh ho¹t ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Do vËy viÖc ¸p dông c«ng cô thÞ tr­ênt më ®¸nh dÊu b­íc ph¸t triÓn quan träng trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN tõ viÖc sö dông nh÷ng c«ng cô cøng nh¾c mang tÝnh hµnh chÝnh sang c«ng cô linh ho¹t vµ hiÖu qu¶ h¬n. TØ lÖ t¨ng tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n (%) TØ lÖ t¨ng l­îng tiÒn cung øng (%) TØ lÖ t¨ng d­ nî tÝn dông (%) TØ lÖ t¨ng vèn huy ®éng (%) 1996 22,7 22,7 1997 26,1 26,1 22 25,7 1998 23,9 25,6 16,4 34 1999 39,25 39,3 19,2 34 2000 20 25 21 25 3. Nh÷ng h¹n chÕ trong sö dông c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN thêi gian qua ®· gãp phÇn quan träng thùc hiÖn môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia, tuy nhiªn trong viÖc vËn hµnh c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®ang béc lé nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. HiÖn t­îng thiÕu lµnh m¹nh trong hÖ thèng tµi chÝnh – tiÒn tÖ nãi chung vµ sù thiÕu nhÊt qu¸n vÒ mét sè mÆt chÝnh s¸ch vÜ m« trong ®ã cã chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®e do¹ sù æn ®Þnh kinh tÕ vÒ trung vµ dµi h¹n. T×nh h×nh xÊu ®i cµng béc lé râ nh÷ng khã kh¨n vµ tån t¹i trong viÖc ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Cã thÓ nªu mét sè ®iÓm chñ yÕu sau ®©y: Thø nhÊt, c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cßn ë d¹ng s¬ khai, ch­a ®­îc hoµn chØnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. Yªu cÇu kiÖn toµn chÝnh s¸ch l·i suÊt trong mèi t­¬ng quan chÕ ®ä tû gi¸ hèi ®o¸i thÝch hîp h¬n vÉn ch­a ®­îc xö lÝ tèt. Thø hai, kinh doanh cña hÇu hÕt c¸c NHTM cßn gß bã, thiÕu chñ ®éng, tù chñ. PhÇn lín c¸c NHTM cæ phÇn hiÖn nay ®Òu trong t×nh tr¹ng thua lç. Nguån vèn tÝn dông cßn h¹n hÑp, mÊt c©n ®èi c¬ c¸u víi viÖc sö dông, cho vay cßn ph©n t¸n, hiÖu qu¶ thÊp. Rñi ro tÝn dông ng©n hµng lµ ®¸ng lo ng¹i vµ lu«n lu«n th­êng trùc. Thø ba, ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng ch­a ph¸t triÓn, ch­ cã nh÷ng ®iÒu kiÖn c¨n b¶n ®Ó tõng b­íc tù do ho¸ l·i suÊt vµ th¶ næi tû gi¸ hèi ®o¸i. ThÞ tr­êng vèn míi ë d¹ng “manh nha” nªn kh¶ n¨ng cung cÊp vèn ®Çu t­ trung dµi h¹n cho nÒn kinh tÕ cßn rÊt yÕu kÐm. ViÖc t¹o lËp c¸c c«ng cô vµ thÓ chÕ ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ng¾n h¹n vµ thÞ tr­êng vèn da× h¹n nãi chung míi b¾t ®Çu vµ cßn gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. §ã lµ nh÷ng trë ng¹i lín cho NHNN tiÕn hµnh tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô trªn thÞ tr­êng nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Thø t­, sù th©m hôt lín cña c¸n c©n v·ng lai do nhËp siªu triÒn miªn vµ g¸nh nÆng tõ nî n­íc ngoµi còng nh­ g¸nh nÆng cña béi chi ng©n s¸ch t¹o nªn nh÷ng ¸p lùc tõ nhiÒu phÝa ®e do¹ tÝnh æn ®Þnh, ®éc lËp t­¬ng ®èi cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mµ b­íc ®Çu ®· t¹o dùng ®­îc ë giai ®o¹n chèng l¹m ph¸t tr­íc ®©y. Th©m hôt c¸n c©n v·ng lai chñ yÕu ph¶i bï ®¾p b»ng nhËp khÈu vèn lµ nguyªn chÝnh khiÕn ®ång tiÒn ViÖt Nam bÞ qu¸ cao, kÝch thÝch t©m lÝ tÝch tr÷ d­íi d¹ng ngo¹i tÖ. Trong khi ®ã sù n«n nãng uèn n¾n mét c¸ch cøng nh¾c ho¹t ®éng tiÒn tÖ tÝn dông vµ ng©n hµng sau mét sè vô ®æ vì tµi chÝnh lµm t¸i ph¸t xu h­íng bao cÊp trµn lan qua h¹n møc tÝn dông, qua l·i suÊt ­u ®·i, qua ¸p lùc chØ ®Þnh cho vay... §ã lµ nh÷ng trë ng¹i kh«ng ®Ô gì bá trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hiÖn nay. Ch­¬ng III Gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ Nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong 10 n¨m võa qua ë ViÖt Nam ®· thu dd­îc mét sè thµnh c«ng nhÊt ®Þnh nh­ kiÒm chÕ l¹m ph¸t, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ... Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn víi thÞ tr­êng tµi chÝnh còng nh­ c¸c ho¹t ®éng tÝn dông më réng, xu h­íng héi nhËp toµn cÇu ho¸, ®ßi hái viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®Æc biÖt lµ sö dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hiÖu qu¶ lµ mét diÒu tÊt yÕu. §Ó cã thÓ thùc hiÖn d­îc môc tiªu nµy, chóng ta cÇn thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p sau: 1. ChuyÓn ®æi c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõ trùc tiÕp sang gi¸n tiÕp ë nh÷ng n­íc cã nÒn tµi chÝnh s¬ khai, kh«ng cã tÝnh c¹nh tranh nh­ ViÖt Nam, c¸c c«ng cô trùc tiÕp ®­îc lùa chän t¹m thêi khi khung thÓ chÕ cho c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp ch­a ®­äc ph¸t triÓn. C¸c céng cô trùc tiÕp ®­îc thõa nhËn lµ ®¸ng tin c¹y trong viÖc kiÓm so¸t tæng khèi l­îng tÝn dông, chóng t­¬ng ®èi dÔ ¸p dông vµ lý gi¶i, ®ång thêi chi phÝ thùc hiÖn thÊp.Trong thùc tÕ c¬ chÕ ®iÒu chØnh trùc tiÕp ®· ®em l¹i sù thµnh c«ng ®¸ng kÓ cho chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong thËp niªn 90 vµ ®· ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ tèi ®a cña nã víi tû lÖ l¹m ph¸t mét ch÷ sè cïng tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n 8,6% trong gÇn 10 n¨m. Song c¸c c«ng cô trùc tiÕp l¹i cã nhiÒu nh­îc ®iÓm. §Æc biÖt trong thêi gian gÇn ®©y, b¾t ®Çu tá ra lóng tóng vµ thiÕu chñ ®éng, mµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµ: C¸c c«ng cô trôc tiÕp kh«ng cho phÐp NHNN cã thÓ ®iÒu chØnh linh ho¹t l­îng vèn kh¶ dông trong ®iÒu kiÖn ø thõa C«ng cô trôc tiÕp ngµy cµng tá ra tiÕu chñ ®éng trong viÖc ®iÒu chØnh l­îng tiÒn cung øng vµ do ®ã lµm gi¶m hiÖu lùc cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. HiÖu lùc t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ bÞ h¹n chÕ v× kh«ng lîi dông ®­îc c¸c kªnh dÉn truyÒn ®a d¹ng qua l·i suÊt, tÝn dông vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh víi nhòng ¶nh h­ëng qua gi¸ tr¸i phiÕu, cæ phiÕu vµ gi¸ ngo¹i tÖ. ViÖc sö dông c¸c c«ng cô trùc tiÕp vµ c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh nh­ hiÖn nay chØ cho phÐp chÝnh s¸ch tiÒn tÖ t¸c ®éng ®Õn c¸c khÝa c¹nh vÜ m« th«ng qua c¸c kªnh truyÒn dÉn trùc tiÕp. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ chóng ta phñ nhËn vai trß cña c«ng cô trùc tiÕp ®èi víi nÒn kinh tÕ. ViÖc chuyÓn ®æi tõ c«ng cô trùc tiÕp sang c«ng cô gi¸n tiÕp chØ nh»m ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ vµ linh ho¹t trong sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. NÒn kinh tÕ ®ang ®øng tr­íc nhu cÇu héi nhËp vµ më cöa, mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cøng nh¾c vµ kÐm hiÖu qu¶ sÏ kh«ng ®¶m b¶o cho nã tr¸nh ®­îc nh÷ng ¶nh h­ëng tõ thÞ tr­êng bªn ngoµi Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cÇn ph¶i ¸p dông thèng nhÊt ®èi víi tÊt c¶ c¸c tæ chøc vµ mäi lo¹i tµi s¶n nî. Ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p xö ph¹t nghiªm kh¾c thÓ hiÖn b»ng l·i suÊt ph¹t ¸p dông trªn sè thiÕu hôt b×nh qu©n cña c¶ k× vµ l·i suÊt ph¹t nµy ph¶i cao h¬n so víi c¸c møc l·i suÊt kh¸c. NHT¦ ph¶i cã quyÒn quy ®Þnh c¸ch thøc tÝnh to¸n vµ lo¹i tµi s¶n nî còng nh­ lo¹i h×nh tæ chøc ¸p dông. Ho¹t ®éng t¸i chiÕt khÊuvµ t¸i cÊp vèn cÇn hîp nh¸t c¸c thÓ thøc t¸i cÊp vèn thµnh mét thÓ thøc víi mét l·i suÊt cho vay duy nhÊt. ThÓ thøc nµy cÇn ¸p dông thèng nhÊt ®èi víi mäi ng©n hµng vµ cho phÐp ®­îc vay tù ®éng víi c¸c quy t¾c vµ h¹n møc ®­îc quy ®Þnh tr­íc. H¹n møc vay cÇn ph¶i g¾n víi vèn cña ng©n hµng hay tµi s¶n thÕ chÊp. CÇn quy ®Þnh thêi h¹n cho vay vèn tèi ®a cµng ng¾n cµng tèt ®Ó cho phÐp NHT¦chñ ®éng thay ®æi ®iÒu kiÖn vay khi cÇn thiÕt. Ho¹t ®éng thÞ tr­êng më ®©y lµ c«ng cô mµ ®a sè c¸c quèc gia ch­a cã v× chØ Ýt quèc gia cã thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®ñ lín ®Ó thùc hiÖn c¸c giao dÞch cã hiÖu øng t­¬ng tù. Ng­êi ta cã thÓ t¹o ra c¸c hiÖu øng ®ã b¾ng c¸ch thùc hiÖn c¸c giao dÞch víi c¸c tÝn phiÕu ng¾n h¹n trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp, cô thÓ lµ sö dông viÖc ph¸t hµnh trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp nh­ lµ mét c¬ chÕ b¸n tÝn phiÕu víi gi¸ thÞ tr­êng.Dï sö dông lo¹i tr¸i phiÕu nµo th× b¶n chÊt cña ho¹t ®éng lo¹i nµy vÉn lµ viÖc b¸n tr¸i phiÕu ®Þnh k× trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ tèt nhÊt lµ th«ng qua ®Êu thÇu ®Ó NHT¦ cã ®­îc tÝn hiÖu cña thÞ tr­êng. 2. Ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ §iÒu kiÖn cÇn thiÕt lµ ph¶i cã thÞ tr­êng liªn ng©n hµng hoÆc thÞ tr­êng tiÒn tÖ ho¹t ®éng tèt ®Ó ch¾p nèi, c©n ®èi cung cÇu gi÷a c¸c tæ chøc trong hÖ thèng. Ph¶i thiÕt lËp thÞ tr­êng cã kh¶ n¨ng t¹o ra l·i suÊt tõ chÝnh nhu cÇu cña thÞ tr­êng, cho phÐp NHNN can thiÖp mét c¸ch h¹n chÕ ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ c¸c NHTM cã thÓ ho¹t ®éng ®éc lËp. Ph¶i thõa nhËn mét ®iÒu r»ng, ®èi víi mçi quèc gia kh¸c nhau th× viÖc ph¸t triÒn thÞ tr­êng tiÒn tÖ còng theo nh÷ng xu h­íng kh¸c nhau, nã c¨n cø vµo hoµn c¶nh vµ kh¶ n¨ng cô thÓ cña tõng n­íc nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m«. Mçi n­íc cã thÓ t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn cho mét thÞ tr­¬ng liªn ng©n hµng c¬ së vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng ®èi víi mét sè lo¹i tÝn phiÕu nhÊt ®Þnh. Nh×n chung ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ chóng ta cÇn quan t©m ®Õn mét sè yÕu tè Sù æn ®Þnh hîp lý cña l·i suÊt, tÝnh thanh kho¶n cao, rñi ro thÊp vµ khu«n khæ ph¸p lý thÝch hîp. Sù æn ®Þnh l·i suÊt kh«ng cã nghÜa lµ ®i ng­îc l¹i víi c¬ chÕ ®Þnh gi¸ cña thÞ tr­êng. Nh­ng NHNN cÇn khèng chÕ biªn ®é giao ®éng cña l·i suÊt th«ng qua x¸c ®Þnh l·i suÊt trÇn trong ®Êu thÇu. ®iÒu nµy lu«n lµ mét sù c©n b»ng tinh tÕ vµ c¸c quyÕt ®Þnh cÇn ®­a ra trªn c¬ së c¸c chØ tiªu chÝnh s¸ch. §Ó t¹o ra kh¶ n¨ng thanh kho¶n cao khi thÞ tr­êng thø cÊp ch­a ph¸t triÓn, NHNN cÇn ph¶i thiÕt lËp thÓ thøc t¸i chiÕt khÊu ®­îc thiÕt kÕ thÝch hîp vµ khuyÕn khÝch mét sè NHTM ®ãng vai trß t¹o lËp thÞ tr­êng. §èi víi ng©n s¸ch nhµ n­íc th× viÖc tµi trî cho ng©n s¸ch cÇn ®­îc thùc hiÖn ngµy cµng nhiÒu th«ng qua thÞ tr­êng vµ c¨n cø theo l·i suÊt thÞ tr­êng. ChÝnh phñ cµn x©y dùng chÝnh s¸ch vay nî trong n­íc ®Ó bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch vµ t×m c¸ch thiÕt kÕ c¸c c«ng cô ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn. C¸c quyÕt ®Þnh cña chÝnh phñ vÒ vay nî trong n­íc vµ sè d­ tiÒn göi cña kho b¹c cã t¸c ®äng tíi c¸c ho¹t ®éng thÞ tr­êng më. §«i khi c¸c yÕu tè ®ã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng thÞ tr­êng më, nh­ng ®«i khi còng lµm cho nhiÖm vô trë nªn phøc t¹p h¬n. Do ®ã chÝnh phñ cÇn cã c¸c ho¹t ®éng phèi hîp víi c¸c nghµnh, lÜnh vùc chuyªn m«n kh¸c ®Ó ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, phï hîp. Nh­ng dï thÕ nµo th× NHNN vÉn ph¶i cã kh¶ n¨ng g©y ¶nh h­ëng hoÆc kiÓm so¸t c¸c yÕu ttè t¸c ®éng tíi tiÌn dù tr÷ cña hÖ thèng ng©n hµng vµ sè d­ tµi kho¶n cña kho b¹c më t¹i ng©n hµng. Khu«n mÉu gi¸m s¸t vµ ®iÒu tiÕt cÇn ®­îc cñng cè. C¸c n­íc cÇn x©y dùng nh÷ng hµnh lang an toµn d­íi h×nh thøc c¸c tiªu chuÈn vÒ vèn tèi thiÓu, lËp quü phßng ngõa rñi ro, c¸c yªu cÇu vÒ b¶o l·nh, cÇm cè, thÕ chÊp vµ c¸c c¬ chÕ kh¸c nh»m khuyÕn khÝch hµnh vi thËn träng trong kinh doanh tiÒn tÖ. C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i qua kiÓm to¸n vµ ®¶m b¶o tÝnh c«ng khai ®Ó cho thÞ tr­êng vµ c¸c nhµ chøc tr¸ch cã thÓ thùc hiÖn h÷u hiÖu vai trß cña hä trong ®¶m b¶o kØ c­¬ng tµi chÝnh. X©y dùng m¹ng l­íi th«ng tin hoµn chØnh vµ ®Çy ®ñ. 3. C¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng C¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng cµn thùc hiÖn trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ. ë ®©y chóng ta chØ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p cã mèi quan hÖ vµ t¸c ®éng tíi hiÖu qu¶ sö dông c«ng cô chÝnh s¸c tiÒn tÖ. 3. 1. C¶i c¸ch ®èi víi ng©n hµng trung ­¬ng N¨ng lùc kÜ thuËt cña NHT¦ cÇn ®­îc cñng cè. Víi viÖc sö dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Ó can thiÖp, NHT¦ cÇn ph¶i cã ®­îc th«ng tin cËp nhËt vµ tiÕp xóc th­êng xuyªn víi thÞ tr­êng. NHT¦ ph¶i dù tÝnh ®­îc cÇu, cung tiÒn tÖ vµ dù tr÷ cña ng©n hµng, t×nh h×nh thanh kho¶n vµ tr¹ng th¸i hèi ®o¸i cña mét NHTM, ®¸nh gi¸ ¶nh h­ëng cña chóng ®Õn khèi l­îng tiÒn vµ tÝn dông ë diÖn réng. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i cã sù thay ®æi trong ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña NHT¦, chuyÓn tõ viÖc theo dâi thô ®éng vµ ®Þnh k× viÖc tu©n thñ c¸c quy ®Þnh b¾t buéc sang tham gia mét c¸ch tÝch cùc vµ th­êng xuyªn. ViÖc theo dâi nh÷ng diÔn biÕn hµng ngµy trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ sÏ gióp NHT¦ biÕt thêi ®iÓm vµ muøc ®é can thiÖp (trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp). §iÒu nµy kÐo theo sù thay ®æi trong viÖc ra quyÕt ®Þnh, tæ chøc hÖ thèng th«ng tin, bè trÝ nh©n lùc... Sau ®©y lµ mét sè vÊn ®Ò cô thÓ Thø nhÊt, NHT¦ cÊn ®­îc ph¸t triÓn thµnh mét ®Þnh chÕ cã quyÒn h×nh thµnh vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mét c¸ch ®éc lËp. NHT¦ cµng ®éc lËp (trong ®ã cã quyÒn ®Æt ra møc l·i suÊt mµ kh«ng chÞu sù can thiÖp cña ChÝnh phñ) th× viÖc sö dông c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ sÏ cµng nhanh vµ hiÖu qña h¬n. CÇn cã nh÷ng thñ tôc râ rµng nh»m gi¶m sù can thiÖp cña ChÝnh phñ vµo c¸c quyÕt ®Þnh cho vay, qu¶n lý tµi s¶n vµ chÝnh s¸ch nh©n sù. Thø hai, ®¶m b¶o NHT¦ lµ ng­êi cho vay cuèi cïng nh»m ®iÒu hoµ khèi l­îng tiÒn tÖ, kiÓm so¸t s¸t sao ho¹t ®éng cña NHTM. Thø ba, cÇn quan t©m ®óng møc tíi vÊn ®Ò c¸n bé, ph¶i cã sù ®µo t¹o l¹i c¸n bé trªn quy m« lín ®Ó ®¸p øng ®­îc víi nhu cÇu ®æi míi. ViÖc thiÕu c¸n bé cã n¨ng lùc cã thÓ trë thµnh trë ng¹i lín cho viÖc c¶i c¸nh qu¶n lý tiÒn tÖ vµ c¶i c¸nh thÞ tr­êng tµi chÝnh nãi chung. NHT¦ còng ph¶i chó träng ®µo t¹o c¸n bé chuyªn m«n vµ cã nh÷ng h×nh thøc khuyÕn khÝch thÝch hîp. §ång thêi, NHT¦ ph¶i ®Çu t­ cho c«ng nghÖ hiÖn ®¹i mh­ m¸y vi tÝnh vµ c¸c ph­¬ng tiÖn viÔn th«ng, th«ng tin toµn cÇu... §Ó hç trî cho c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô ®¹t hiÖu qu¶. Thø t­, hîp lý ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng kÕ to¸n nh»m cung cÊp th«ng tin cËp nhËt, cÇn thiÕt ®Ó qu¶n lý ng¾n h¹n c¸c môc tiªu chñ yÕu trong b¶ng c©n ®èi cña ng©n hµng trung ­¬ng. 3. 2. C¶i c¸ch ®èi víi NHTM HÖ thèng NHTM cÇn ®­îc c¬ cÊu l¹i nh»m x©y dùng nh÷ng NHTM m¹nh vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh c¹nh tranh. Khu vùc ng©n hµng hiÖn nay ®ang ®øng tr­íc mét ¸p lùc m¹nh mÏ tõ sù t¨ng tr­ëng chËm l¹i cña nÒn kinh tÕ vµ ®iÒu kiÖn tµi chÝnh ngµy mét xÊu ®i cña mét bé phËn lín doanh nghiÖp Nhµ n­íc. HiÖn nay tû lÖ nî bao gåm nî qu¸ h¹n khã ®ßi vµ nî chê xö lý cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· lªn tíi 12,7 % cao h¬n nhiÒu so víi th«ng lÖ quèc tÕ cho phÐp lµ 5%. chÝnh v× vËy hÖ thèng NHTM cÇn ®­îc c¶i c¸ch theo mét sè vÊn ®Ò chÝnh sau Thø nhÊt, c¶i tæ vµ c¬ cÊu l¹i hÖ thèng NHTM quèc doanh theo h­íng t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ gi¶m møc ®é ®éc quyÒn. Kinh nghiÖm quèc tÕ ®· chØ ra r»ng nh÷ng hÖ thèng ng©n hµng cã tÝnh c¹nh tranh cao vµ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ ph¶i lµ mét hÖ thèng cã sè l­îng t­¬ng ®èi Ýt, trong ®ã kh«ng cã ng©n hµng nµo cã quyÒn thèng trÞ thÞ tr­êng. Tr­íc n¨m 1997, nh×n chung hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam bÞ chi phèi bëi 4 NHTM quèc doanh víi thÞ phÇn tiÒn göi vµ tÝn dông lu«n trªn 70%. Nh­ng kÓ tõ n¨m 1997 trë l¹i ®©y, thÞ phÇn cña c¸c NHTM quèc doanh ®· gi¶m ®i nhanh chãng chØ cßn chiÕm 40 - 50%, cïng víi ®ã chØ sè ®éc quyÒn còng gi¶m ®i nhanh chãng tõ kho¶ng 80% n¨m 1993 xuèng cßn kho¶ng 35% vµo n¨m 1999, nghÜa lµ gi¶m ®i 2,3 lÇn. trªn thùc tÕ, mÆc dï cÊu tróc thÞ tr­êng ®­îc c¶i thiÖn theo h­íng tÝch cùc nh­ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ng©n hµng kh«ng t¨ng lªn nh­ mong ®îi. V× vËy cÇn ph¶i tiÕp tôc tiÕn hµnh nh÷ng c¶i c¸ch ®Ó kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm cña c¸c NHTM quèc doanh. §èi víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn ph¶i cã chiÕn l­îc c¬ cÊu l¹i theo h­íng t¨ng c­êng søc c¹nh tranh cho c¸c ng©n hµng ®ang ho¹t ®éng b×nh th­êng, kiªn quyÕt rót giÊy phÕp ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng thua lç mÊt kh¶ n¨ng tr¶ nî, giíi h¹n ph¹m vi ho¹t ®éng cña c¸c ngan hµng cã mét vµi yÕu kÐm trong ho¹t ®éng hoÆc kh«ng ®ñ vèn ph¸p ®Þnh vµ c¬ cÊu l¹i toµn bé c¸c ng©n hµng yÕu kÐm cã møc ®é rñi ro kh«ng tr¶ ®­îc nî cao. Thø hai, cÇn ph¸t triÓn mét m«i tr­êng c¹nh tranh hiÖu qu¶ trong hÖ thèng ng©n hµng nãi chung trªn c¬ sá ®Æt lîi nhuËn lªn hµng ®Çu. C¸c ng©n hµng ®­îc tù do h¬n trong viÖc ph¶n øng l¹i víi nh÷ng tÝn hiÖu cña thÞ tr­êng ®Ó chän nh÷ng kh¸ch hµng cho riªng m×nh, ®Æt møc l·i suÊt trªn trªn c¬ së l·i suÊt c¬ b¶n. Cho phÐp c¸c tæ chøc n­íc ngoµi më chi nh¸nh, liªn doanh víi c¸c tæ chøc trong n­íc hay cung cÊp nh÷ng dÞch vô chuyªn nghµnh tõ n­íc ngoµi ®Ó t¨ng tÝnh c¹nh tranh trong ho¹t ®éng ng©n hµng. Thø ba, c¶i c¸ch c¸c nguyªn t¾c qu¶n lý qu¶n trÞ ng©n hµng vµ m«i tr­êng ph¸p lý. Hoµn thiÖn hÖ thèng th«ng tin rñi ro, viÖc kiÓm so¸t phßng ngõa cÇn t¨ng c­êng ®Ó x©y dùng ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng trËt tù trªn c¬ së th«ng tin thÞ tr­êng minh b¹ch, sù gi¸m s¸t h÷u hiÖu cña c¸c hoath ®éng ng©n hµng. Thø t­, t¨ng c­êng trang bÞ kÜ thuËt tin häc, hÖ thèng thu xö lÝ th«ng tin nh»m phôc vô tèt vµ n©ng lªn tÇm hiÖn ®¹i qu¸ tr×nh thanh to¸n qua ng©n hµng; ®Ó c¸c ng©n hµng cã thÓ thu thËp kÞp thêi vµ xö lÝ nhanh nh¹y c¸c th«ng tin thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ, lµm chç dùa cho viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý ®óng ®¾n, c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh s¸t hîp. 4. C¸c ®iÒu kiÖn kh¸c Ng©n s¸ch nhµ n­íc: ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cÇn ®­îc c¸ch ly víi nh÷ng søc Ðp tõ nh÷ng yªu cÇu cña chÝnh phñ nh»m tµi trî th©m hôt tµi chÝnh. ChÝnh phñ ph¶i thanh to¸n c¸c kho¶n nî theo l·i suÊt thÞ tr­êng vµ k×m chÕ viÖc g©y ¸p lùc lªn NHT¦ ®Ó duy tr× nh÷ng møc l·i suÊt thÊp. T¨ng c­êng tÝnh ®éc lËp cña NHT¦ cã thÓ gióp cho ®¹t ®­îc môc tiªu nµy. ChÝnh phñ cÇn x©y dùng mét ch­¬ng tr×nh toµn diÖn nh»m ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lÝ c«ng nî vµ th«ng qua ph¸t hµnh tr¸i kho¸n chÝnh phñ, tøc lµ th«ng qua thÞ tr­êng ®Ó bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh ng©n s¸ch cÇn ph¶i tiÕt kiÖm triÖt ®Ó phÇn chi cho bé m¸y hµnh chÝnh, thùc hiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh vµ c¶i c¸ch thuÕ. Víi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c: ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ chÝnh s¸ch quan träng nhÊt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nã th­êng cã sù ®an xen phøc t¹p víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c.v× vËy, sö dông hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®ång nghÜa víi viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn m«i tr­êng kinh tÕ mÇ thùc chÊt lµ hoµn thiÖn m«i tr­êng kinh tÕ thÞ tr­êng. NÕu c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c ®­îc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ th× nã sÏ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng theo chiÒu h­íng t¨ng tr­ëng vµ æn ®Þnh l©u dµi. Quy chÕ ph¸p lý: CÇn tiÕp tôc ban hµnh nh÷ng c¬ chÕ thÓ lÖ hîp thøc h¬n, mang ®Çy ®ñ hiÖu lùc ph¸p lý h¬n. Tr­íc hÕt, cÇn ph¶i tiÕp tôc hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n ký ng©n hµng nh»m t¹o ra mét hµnh lang ph¸p lu¹t t­¬ng ®èi an toµn cho ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng. Tr­íc hÕt lµ c¸c c¬ chÕ: c¬ chÕ ph¸t hµnh tÝn phiÕu cña c«ng ty tµi chÝnh, c¬ chÕ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, chøng chØ tiÒn göi cña NHTM, c¬ chÕ gãp vèn cæ phÇn cña c¸c cæ ®«ng n­íc ngoµi vµo c¸c tæ chøc kinh doanh tÝn dông ViÖt Nam, c¬ chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña lo¹i h×nh c«ng ty tµi trî thuª mua...§i ®«i víi nh÷ng biÖn ph¸p nh­ vËy lµ më réng ph©n c«ng, ph©n cÊp, ph©n quyÒn cña c¸c tæ chøc thanh tra, gi¸m s¸t tµi chÝnh, ng©n hµng, ®¶m b¶o sù minh b¹ch trong chÕ ®é th«ng tin, b¸o c¸o tµi chÝnh kÕ to¸n. KÕt luËn Sù ph¸t triÓn c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét qu¸ tr×nh phøc t¹p th­êng ®ßi hái mét thêi gian kh¸ dµi ®Ó hoµn thµnh. Nh­ng c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hiÕm khi ®­îc gi¶i quyÕt triÖt ®Ó, ®Æc biÖt ®èi víi nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nh­ ViÖt Nam. Sù ®an xen phøc t¹p cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ®ang khã kh¨n h¬n tr­íc cã thÓ ®­a ®Õn nh÷ng thay ®æi vÒ ng¾n h¹n kÌm theo nh÷ng tho¶ hiÖp nh©n nh­îng t×nh thÕ trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch. Tuy nhiªn vÒ trung, dµi h¹n, môc tiªu cuèi cïng vµ môc tiªu trung gian cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ v·n ph¶i ®­îc tu©n thñ nghiªm ngÆt. §Æc biÖt lµ viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ sÏ lÖ thuéc nhiÒu vµo kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ v©n dông hÖ thèng c¸c c«ng cô thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN, g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh tiÕp tôc ®Èy m¹nh, ®æi míi, hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng hiÖn nay. Cïng víi nh÷ng khã kh¨n hiÖn nay, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam cßn ®øng tr­íc thö th¸ch ngµy cµng gia t¨ng víi nguy c¬ tôt hËu tr­íc mét thÕ giíi ®ang b­íc vµo thêi kú t¨ng tr­ëng nhanh. Do ®ã, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¶i ®¶m b¶o ®¹t ®­îc nh÷ng ­u viÖt nhÊt ®Þnh ®Ó gi¶i quyÕt mèi t­¬ng quan gi÷a môc tiªu æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng, x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao, l©u bÒn. Trong ph¹m vi kiÕn thøc cho phÐp, t«i xin tr×nh bµy mét sè vÊn ®Ò mang tÝnh lÝ luËn vµ thùc tiÔn liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p ®óc kÕt tõ thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ vµ suy nghÜ chñ quan c¸ nh©n. RÊt mong ®­îc sù chØ b¶o, ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ b¹n ®äc. Tµi liÖu tham kh¶o 1. C¸c c«ng cô tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng NguyÔn ThÕ Thä Nhµ xuÊt b¶n thèng kª - 1993 2. C«ng nghÖ ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh NguyÔn C«ng NghiÖp Nhµ xuÊt b¶n thèng kª - 1993 3. C¸c c«ng cô tµi chÝnh trong kinh tÕ thÞ tr­êng Gi¸o s­ Vâ §×nh H¶o 4. T¹p chÝ Ng©n Hµng 5. T¹p chÝ Tµi ChÝnh 6. T¹p chÝ Ph¸t TriÓn Kinh TÕ