Tiểu luận Thực trạng lưu thông tiền mặt ở Việt Nam và những biện pháp nhằm giảm lưu thông tiền mặt

Lêi nãi ®Çu Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Êt n­íc ta ®· cã nh÷ng chuyÓn biÓn râ rÖt trong ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ vµ nh÷ng thµnh tùu mµ chóng ta ®¹t ®­îc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, tuy vËy ®Ó ®æi míi toµn diÖn mét ®Êt n­íc víi nÒn n«ng nghiÖp ®i ®Çu th× qu¶ lµ rÊt khã ®èi víi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh kinh tÕ chÝnh s¸nh vÜ m«. §iÒu ®ã cã thÓ thÊy mét c¸ch râ nÐt nhÊt qua ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cña n­íc ta, mét t©m lý cßn ­a chuéng nh÷ng c¸i g× truyÒn thèng, mét thãi quen sö dông tiÒn mÆt kh«ng dÔ g× thay ®æi, lµ nh÷ng lÝ do ®Ó gi¶i thÝch t¹i sao tiÒn mÆt vÉn chiÕm tØ träng lín trong l­u th«ng vµ ®­îc sö dông chñ yÕu trong thanh to¸n. §· ®Õn lóc chóng ta ph¶i nh×n nhËn vÊn ®Ò nµy mét c¸ch nghiªm tóc vµ t×m mét lèi tho¸t, mét h­íng ®i ®óng ®¾n cho vÊn ®Ò nµy bëi mét quèc gia ph¸t triÓn hïng m¹nh thùc sù th× tù b¶n th©n nã ph¶i b¾t kÞp víi b­íc tiÕn cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi, muèn nh­ vËy th× nã buéc ph¶i t¨ng tèc ®é chu chuyÓn vèn trong nÒn kinh tÕ, tøc lµ gi¶m tØ träng l­u th«ng tiÒn mÆt. Víi lý do trªn vµ kÕt hîp víi kiÕn thøc mµ em ®· biÕt nªn em ®· nghiªn cøu ®Ò tµi: "Thùc tr¹ng l­u th«ng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam vµ nh÷ng biÖn ph¸p nh»m gi¶m l­u th«ng tiÒn mÆt." §Ò tµi nµy gåm cã c¸c phÇn sau: PhÇn I : Kh¸i qu¸t chung vÒ tiÒn tÖ. PhÇn II : Thùc tr¹ng l­u th«ng tiÒn mÆm ë ViÖt Nam. PhÇn III : Nh÷ng biÖn ph¸p nh»m lµm gi¶m tØ träng l­u th«ng tiÒn mÆt. Dï ®· cã nh÷ng cè g¾ng, nh­ng do kiÕn thøc h¹n chÕ cña em nªn em kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷nh thiÕu sãt, do ®ã em rÊt mong ®­îc sù gióp ®ì cña gi¶ng viªn vµ c¸c b¹n, xin ch©n thµnh c¶m ¬n. PhÇn I Kh¸i Qu¸t Chung VÒ TiÒn TÖ I. Kh¸i niÖm, chøc n¨ng vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña tiÒn tÖ. 1. Kh¸i nÞªm. Theo quan ®iÓm chñ nghÜa M¸c- Lªnin th× tiÒn tÖ lµ hµng ho¸ ®Æc biÖt, dïng lµm vËt ngang gi¸ chung cho tÊt c¶ c¸c hµng ho¸, lµ sù thÓ hiÖn chung cña gi¸ trÞ vµ thÓ hiÖn lao ®éng x· héi ; ®ång thêi tiÒn tÖ biÓu hiÖn quan hÖ s¶n xuÊt gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸, do qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi cña trao ®æi hµng ho¸ t¹o ra. TiÒn víi c¸ch hiÓu chung nhÊt lµ bÊt cø c¸i g× ®­îc chÊp nhËn trong thanh to¸n ®Ó lÊy hµng ho¸ hoÆc trong viÖc hoµn tr¶ c¸c kho¶n nî. HiÖn nay cã hai lo¹i tiÒn tÖ chÝnh, ®ã lµ tiÒn tÖ cã gi¸ trÞ thùc vµ tiÒn tÖ quy ­íc. TiÒn quy ­íc gåm cã: TÝn tÖ, tiÒn ph¸p ®Þnh vµ tiÒn cña hÖ thèng ng©n hµng. Trong tÊt c¶ c¸c lo¹i tiÒn ®ã th× tiÒn mÆt ph¸p ®Þnh lµ mét trong c¸c lo¹i tiÒn m¹nh, ®ã lµ lo¹i tiÒn giÊy do ng©n hµng trung ­¬ng(NHTW) ph¸t hµnh. Lo¹i tiÒn nµy cã gi¸ trÞ thùc rÊt thÊp, cã thÓ xem nh­ kh«ng ®¸ng kÓ, ®©y lµ lo¹i tiÒn ®­îc h×nh thµnh dùa trªn yÕu tè chñ quan cña chÝnh phñ. ChÝnh phñ c¨n cø vµo c¸c quy luËt kinh tÕ, ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc còng nh­ cña thÕ giíi ®Ó tõ ®ã ph¸t hµnh tiÒn mét c¸ch hîp lý. Do ®ång tiÒn ph¸p ®Þnh cã gi¸ trÞ kh«ng ®¸ng kÓ nªn nã cã thÓ bÞ l¹m ph¸t hoÆc gi¶m ph¸t.Tuy nhiªn, tiÒn mÆt ph¸p ®Þnh lµ lo¹i tiÒn ®­îc tÝn nhiÖm nhÊt bëi v× ®©y lµ ®ång tiÒn cña chÝnh phñ vµ nã cã hiÖu lùc trao ®æi trªn toµn l·nh thæ. HiÖn nay, tiÒn cã gi¸ trÞ thùc chñ yÕu lµ tiÒn vµng, v× tiÒn vµng cã gÝa trÞ thùc nªn nã cã nhiÒu ­u ®iÓm h¬n so víi tiÒn giÊy nh­ møc æn ®Þnh cña ®ång tiÒn, gi¸ trÞ trao ®æi, ph¹m vi trao ®æi. B©y giê, tiÒn vµng Ýt ®­îc sö dông h¬n. Vµng hiÖn nay ®­îc sö dông chñ yÕu nh»m môc ®Ých thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHTW hoÆc sö dông nh­ nh÷ng hµng ho¸ trang søc, nã Ýt sö dông lµm vËt trao ®æi. 2, Chøc n¨ng. * TiÒn tÖ theo quan ®iÓm chñ nghÜa M¸c - Lªnin th× gåm cã 5 chøc n¨ng sau: - Chøc n¨ng th­íc ®o gi¸ trÞ: Gi¸ trÞ cña mçi hµng ho¸ ®­îc biÓu hiÖn b»ng mét l­îng tiÒn nhÊt ®Þnh. TiÒn tÖ cã thÓ lµm th­íc ®o gi¸ trÞ v× b¶n th©n nã còng lµ mét hµng ho¸, còng cã gi¸ trÞ nh­ nh÷ng hµng ho¸ kh¸c. - Chøc n¨ng ph­¬ng tiÖn l­u th«ng lµ mét chøc n¨ngkh¸c cña tiÒn tÖ. Lóc nµy, tiÒn lµm m«i giíi trong trao ®æi hµng ho¸ vµ ph¶i lµ tiÒn mÆt. - Chøc n¨ng ph­¬ng tiÖn cÊt tr÷: Lµm chøc n¨ng nµy tiÒn rót khái l­u th«ng vµ nhÊt thiÕt ph¶i cã ®ñ gi¸ trÞ. ChØ tiÒn vµng, tiÒn b¹c, tiÒn thái, b¹c nÐn vµ c¸c cña c¶i b»ng vµng, b¹c míi lµm ®­îc chøc n¨ng nµy. - Chøc n¨ng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n: Khi tiÒn ®­îc dïng ®Ó tr¶ nî, dïng ®Ó trao ®æi hµng ho¸... lµ khi tiÒn thùc hiÖn chøc n¨ng nµy. - Chøc n¨ng tiÒn tÖ quèc tÕ: TiÒn ®­îc dïng kh«ng chØ trong ph¹m vi mét quèc gia mµ cßn cã thÓ sö dông ra ngoµi ph¹m vi quèc gia, khi nµy tiÒn thùc hiÖn chøc n¨ng tiÒn tÖ thÕ giíi. *Theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ kinh tÕ häc hiÖn ®¹i, tiÒn tÖ cã ba chøc n¨ng tiªu biÓu lµ: Chøc n¨ng ph­¬ng tiÖn trao ®æi, chøc n¨ng ph­¬ng tiÖn ®o l­êng vµ tÝnh to¸n gi¸ trÞ vµ chøc n¨ng ph­¬ng tiÖn tÝch luü. - Chøc n¨ng ph­¬ng tiÖn trao ®æi: TiÒn lµ vËt ngang gi¸ chung, lµ trung gian lµm cho sù trao ®æi hµng ho¸ gi÷a ng­êi nµy víi ng­êi kh¸c trë nªn thuËn lîi h¬n. Ph­¬ng tiÖn trao ®æi lµ chøc n¨ng quan träng nhÊt cña tiÒn tÖ. NÕu kh«ng cã chøc n¨ng nµy th× tiÒn tÖ sÏ kh«ng cßn. - Chøc n¨ng ph­¬ng tiÖn ®o l­êng vµ tÝnh to¸n gi¸ trÞ: ViÖc ®o gi¸ trÞ hµng ho¸ dÞch vô b»ng tiÒn còng gièng nh­ viÖc ®o khèi l­îng b»ng c©n vµ ®o kho¶ng c¸ch b»ng mÐt. §¬n vÞ tiÒn tÖ lµ mét th­íc do ®­îc sö dông phæ biÕn trong c¸c quan hÖ x· héi. Nhê chøc n¨ng nµy mµ tÝnh chÊt tiÒn tÖ ho¸ ngµy cµng phæ biÕn trong ®o l­êng sù ph¸t triÓn cña x· héi, ®o l­êng møc sèng cña con ng­êi...Nã ®· t¹o ra mét nÒn kinh tÕ mang tÝnh chÊt tiÒn tÖ. - Chøc n¨ng ph­¬ng tiÖn tÝch luü: TÝch luü lµ c¬ së ®Ó t¸i s¶n xuÊt vµ më réng s¶n xuÊt cho nªn nã còng lµ c¬ së ph¸t triÓn kinh tÕ. TiÒn cã ®­îc chøc n¨ng nµy lµ v× nã lµ ph­¬ng tiÖn trao ®æi, lµ tµi s¶n cã tÝnh láng cao nhÊt. 3, Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tiÒn tÖ Khi nÒn kinh tÕ s¬ khai, lóc bÊy giê ch­a cã ng©n hµng, tiÒn sö dông trong trao ®æi lµ hiÖn vËt (tiÒn hµng ho¸) lµ nh÷ng lo¹i tiÒn ®­îc lµm ra tõ c¸c d¹ng vËt chÊt mµ b¶n th©n nã ®· cã gi¸ trÞ sö dông s½n, nã kh«ng do mét tæ chøc nµo ph¸t hµnh. Khi nÒn s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn, loµi ng­êi ®· t×m kiÕm vµ khai th¸c ®­îc kim lo¹i cïng víi sù béc lé nhiÒu nh­îc ®iÓm cña tiÒn hµng ho¸ khi kim lo¹i ®­îc chän lµm vËt ngang gi¸ chung víi ­u ®iÓm nh­: Cã ®é bÒn, gän, gi¸ trÞ phæ biÕn. §Ó thuËn tiÖn cho l­u th«ng tiÒn kim lo¹i, ng©n hµng ®· quy ®Þnh thèng nhÊt viÖc ®óc tiÒn nh­ vÒ kÝch th­íc, h×nh d¸ng, träng l­îng cho mçi ®¬n vÞ tiÒn tÖ, ®Æt tªn cho ®ång tiÒn, quy ­íc c¸c bé phËn chia nhá cña ®ång tiÒn. TiÒn kim lo¹i do nhµ n­íc vµ c¸ nh©n ®óc nh­ng ®Òu ph¶i ®­îc nhµ n­íc qu¶n lý, ®iÒu nµy ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña nghiÖp vô ph¸t hµnh tiÒn. ChÝnh nhê ®ång tiÒn nµy mµ nÒn kinh tÕ ®i vao æn ®Þnh h¬n, còng dùa trªn c¬ së ®ã, nhµ n­íc lóc bÊy giê kh«ng chØ ph¸t hµnh b»ng tiÒn kim lo¹i mµ cßn ph¸t hµnh ra tiÒn giÊy. Nh­ vËy, trong giai ®o¹n nµy ®· xuÊt hiÖn tiÒn kim lo¹i vµ tiÒn giÊy, tuy nhiªn ch­a xuÊt hiÖn ng©n hµng. Ng©n hµng xuÊt hiÖn lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan do yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ. Ng©n hµng th­¬ng m¹i (NHTM) lµ ng©n hµng xuÊt hiÖn ®Çu tiªn, trong giai ®o¹n ®Çu nµy ho¹t ®éng cña ng©n hµng cßn rÊt s¬ khai, ng©n hµng sÏ ph¸t hµnh ra c¸c chøng th­ hay c¸c kú phiÕu ®óng b»ng gi¸ trÞ cña vµng mµ kh¸ch hµng göi vµo ng©n hµng, chÝnh mµ kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi c¸c giÊy tê ®ã ra vµng lu«n ®¶m b¶o ®­îc thuËn tiÖn. Tuy nhiªn, víi tèc ®é bu«n b¸n l­u th«ng ngµy cµng t¨ng, nhu cÇu vÒ tiÒn ngµy cµng nhiÒu thóc ®Èy sù ra ®êi cña hµng lo¹t NHTM. §iÒu nµy dÉn tíi trong l­u th«ng cã rÊt nhiÒu kú phiÕu ng©n hang kh¸c nhau, nhiÒu ng©n hµng v× môc tiªu lîi nhuËn ®· ph¸t hµnh kú phiÕu ra l­u th«ng kh«ng cã vµng ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n lµm cho ng­êi d©n nghi ngê vµ mÊt uy tÝn cña kh¸ch hµng ®èi víi ng©n hµng nhá vµ hä ®æ x« nhau ®Õn c¸c ng©n hµng lín, do ®ã ng©n hµng lín cã ®iÒu kiÖn më réng quy m« vµ th©u tãm c¸c ng©n hµng nhá. Bªn c¹nh ®ã,víi nhiÒu lo¹i giÊy ®­îc ®­a vao l­u th«ng lµm cho tiÒn tÖ mÊt æn ®Þnh, do ®ã buéc nhµ n­íc ph¶i can thiÖp ®Ó thèng nhÊt viÖc ph¸t hµnh tiÒn vµ ®¶m bao an toµn cho l­u th«ng giÊy b¹c ng©n hµng b»ng c¸ch chØ cho mét sè ng©n hµng thùc hiÖn ph¸t hµnh giÊy b¹c ng©n hµng gäi lµ ng©n hµng ph¸t hµnh. Ng©n hµng ph¸t hµnh lµ nh÷ng ng©n hµng cã vèn lín, sè l­îng chi nh¸nh nhiÒu, cã uy tÝn trªn thÞ tr­êng. Cuèi thÕ kû XIX, mét sè n­íc ®· h×nh thµnh ng©n hµng ph¸t hµnh, c¸c ng©n hµng ph¸t hµnh nµy ®· thùc hiÖn mét sè chøc n¨ng cña NHTW. Vµ ®Õn ®Çu thÕ kû XX th× c¸c chøc n¨ng ph¸t hµnh tiÒn ®· hoµn toµn t¸ch khái chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ cña NHTM, ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña NHTW, vµ NHTW trë thµnh c¬ quan ®éc quyÒn ph¸t hµnh tiÒn trong mét quèc gia. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghÖ ng©n hµng ngµy cµng hiÖn ®¹i ®· cho phÐp thay thÕ mét phÇn giÊy b¹c ng©n hµng, tiÒn kim lo¹i do NHTW ph¸t hµnh b»ng tiÒn ®iÖn tö, ®iÒu nµy mang l¹i mét lîi Ých to lín cho bÊt kú mét quèc gia nµo v× nã gióp cho viÖc t¨ng tèc ®é lu©n chuyÓn vèn cho nÒn kinh tÕ. II. Nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn. NHNN ViÖt Nam trùc thuéc chÝnh phñ, chÝnh phñ uû quyÒn cho NHNN thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n­íc trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ ng©n hµng. NHNN ®éc quyÒn ph¸t hµnh tiÒn, nh­ng kh«ng v× thÕ mµ ph¸t hµnh mét c¸ch tù ý, tuú tiÖn. Tr­íc khi ph¸t hµnh tiÒn NHNN ph¶i c¨n cø vµo c¸c nguyªn t¾c sau: 1. Nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn dùa trªn c¬ së tr÷ kim lµm ®¶m b¶o. Nguyªn t¾c nµy quy ®Þnh khèi l­îng giÊy b¹c ng©n hµng ph¸t hµnh vµo l­u th«ng ph¶i ®­îc ®¶m b¶o b»ng dù tr÷ kim lo¹i quý hiÖn cã trong kho dù tr÷ cña ng©n hµng. ViÖc ®¶m b¶o nµy ph¶i ®­îc duy tr× theo mét trong c¸c h×nh thøc sau: - Nhµ n­íc quy ®Þnh mét h¹n møc ph¸t hµnh giÊy b¹c ng©n hµng, khèi l­îng giÊy b¹c ng©n hµng ph¸t hµnh n»m trong h¹n møc th× kh«ng cÇn ph¶i cã kim lo¹i quý (vµng) lµm ®¶m b¶o, nh­ng nÕu v­ît qu¸ h¹n møc ®ã th× khèi l­îng v­ît qu¸ h¹n møc ®ßi hái ph¶i cã 100% vµng lµm ®¶m b¶o. - Nhµ n­íc sÏ quy ®Þnh møc tèi ®a l­îng giÊy b¹c trong l­u th«ng mµ kh«ng quy ®Þnh møc dù tr÷ vµng ®¶m b¶o cho l­îng giÊy b¹c ®ã. Nh­ng nÕu ph¸t hµnh giÊy b¹c v­ît qu¸ møc quy ®Þnh ®ã th× ph¶i cã vµng lµm ®¶m b¶o. - Nhµ n­íc quy ®Þnh møc dù tr÷ vang tèi thiÓu cho khèi l­îng giÊy b¹c ph¸t hµnh, phÇn cßn l¹i ph¶i ®­îc ®¶m b¶o b»ng c¸c chøng tõ cã gi¸ nh­ th­¬ng phiÕu, chøng kho¸n chÝnh phñ vµ c¸c tµi s¶n cã kh¸ccña NHTW. 2. Nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn cã ®¶m b¶o b»ng hµng ho¸. Cïng víi sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸, khèi l­îng hµng ho¸ l­u th«ng ngµy cµng t¨ng, ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu tiÒn ®Ó ®¸p øng cho nhu cÇu trao ®æi hµng ho¸ vµ dÞch vô. MÆt kh¸c do yªu cÇu ®¸p øng chi tiªu cña chÝnh phñ. Sau chiÕn tranh thÕ giíi II, nguyªn t¾c 1. gÇn nh­ ®­îc chÊm døt. Thay vµo ®ã lµ sù ®¶m b¶o b»ng hµng ho¸ cho viÖc ph¸t hµnh tiÒn. MÆt kh¸c qu¸ tr×nh l­u th«ng xuÊt hiÖn míi nhËn thøc vÒ tiÒn, thÕ giíi ®· phi tiÒn tÖ ho¸ vai trß cña vµng, c¸c lo¹i tiÒn dÊu hiÖu ra ®êi vµ thay thÕ cho tiÒn kim lo¹i vµng trong l­u th«ng. §Ó l­u th«ng tiÒn tÖ æn ®Þnh, NHTW ®Æt ra nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn ®­îc ®¶m b¶o b»ng gi¸ trÞ hµng ho¸. Theo nguyªn t¾c nµy, ®¶m b¶o duy nhÊt cho khèi l­îng tiÒn trong l­u th«ng giê ®©y lµ hµng ho¸, th«ng qua c¸c chøng kho¸n cña chÝnh phñ hoÆc c¸c giÊy nhËn nî ®­îc ph¸t hµnh tõ c¸c doanh nghiÖp. Yªu cÇu ph¸t hµnh tiÒn dùa vµo c¬ së hµng ho¸ nh»m duy tr× võa ®ñ cho nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ, trªn c¬ së ph­¬ng tr×nh trao ®æi cña Fisher víi néi dung nh­ sau: M.V=P.Y Trong ph­¬ng tr×nh nµy, Fisher quan niÖm r»ng, khèi l­îng tiÒn cÇn ®­îc t¹o ra cho nÒn kinh tÕ (M), trong ®ã tiÒn mÆt lµ bé phËn h¹t nh©n, phô thuéc vµo ba biÕn sè: P ( møc gi¸ c¶ b×nh qu©n cña hµng ho¸ ), Y ( tæng s¶n l­îng ),V (vßng quay tiÒn tÖ ). Dùa vµo nguyªn t¾c trªn NHTW cÇn ph¶i dù tÝnh khèi l­îng tiÒn ph¸t hµnh, tøc lµ dù kiÕn møc cÇu tiÒn. Nhu cÇu tiÒn ®­îc quyÕt ®Þnh bëi tæng s¶n phÈm quèc d©n thùc tÕ, sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ dù tÝnh vµ tèc ®é l­u th«ng tiÒn tÖ, ta cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc: M=P.Q-V Trong ®ã: M : Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña tiÒn cung øng. P : Møc biÕn ®éng gi¸ dù tÝnh. Q : Tû lÖ t¨ng tr­ëng thùc tÕ dù tÝnh. V : Sù biÕn ®éng tèc ®é l­u th«ng tiÒn tÖ dù tÝnh. III. C¸c kªnh ph¸t hµnh tiÒn. 1. Th«ng qua nghiÖp vô tÝn dông gi÷a NHTW víi c¸c NHTM. C¨n cø vµo nhu cÇu tÝn dông cña nÒn kinh tÕ, c¨n cø vao l­îng tiÒn cung øng t¨ng thªm trong n¨m kÕ ho¹ch, dùa vµo môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, nhu cÇu vay vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông. NHTW cho c¸c tæ chøc tÝn dông vay ng¾n h¹n d­íi h×nh thøc t¸i cÊp vèn: ChiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu c¸c chøng tõ cã gi¸, cho vay cã ®¶m b¶o b»ng c¸c chøng tõ cã gi¸ vµ c¸c lo¹i cho vay kh¸c. Khi NHTW cho c¸c tæ chøc tÝn dông vay lµm t¨ng bé phËn tiÒn mÆt trong l­u th«ng hoÆc lµm t¨ng sè d­ tiÒn göi cña c¸c tæ chøc tÝn dông t¹i NHTW. KÕt qu¶ lµm t¨ng tiÒn trung ­¬ng (MB). N­ vËy, qua viÖc NHTW cho c¸c NHTM vay, NHTW ®· ph¸t hµnh mét l­îng tiÒn vµo l­u th«ng cßn NHTM nhËn ®­îc mét kho¶n tÝn dông tõ NHTW lµ mét nguån vèn gióp NHTM m¬ réng ho¹t ®éng kinh doanh. 2. Kªnh thÞ tr­êng më. Th«ng qua nghiÖp vô thÞ tr­êng më, NHTW mua c¸c giÊy tê cã gi¸ trªn thÞ tr­êng, nghÜa lµ ®· ®­a mét khèi l­îng tiÒn vµo l­u th«ng, hµng ho¸ mµ NHTW mua lµ c¸c tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu vµ c¸c chøng tõ cã gi¸ ng¾n h¹n. Khi NHTW mua c¸c chøng tõ cã gi¸ trªn thÞ tr­êng th× tiÒn tõ NHTW ra l­u th«ng, kÕt qu¶ lµ tiÒn cung øng sÏ t¨ng lªn b»ng ®óng gi¸ trÞ cña chøng tõ cã gi¸ ®ã. C¸c chøng tõ cã gi¸ ®­îc NHTW n¾m gi÷ trë thµnh tµi s¶n cã cña NHTW t­¬ng øng víi nã lµ mét sù t¨ng lªn cña bªn tµi s¶n nî hoÆc tiÒn mÆt hoÆc tiÒn dù tr÷. Kªnh nµy ®ang ®­îc sö dông phæ biÕn, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn v× ®©y lµ kªnh rÊt linh ho¹t. 3. Kªnh ph¸t hµnh tiÒn th«ng qua ng©n s¸ch nhµ n­íc. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng thu chi cña ng©n s¸ch, th«ng th­êng thu cã tÝnh chÊt thêi vô mµ chi th× diÔn ra th­êng xuyªn, do ®ã t¹i mét thêi ®iÓm ng©n s¸ch cã thÓ bÞ thiÕu vèn ng¾n h¹n. §Ó ®¸p øng nhu cÇu chi, ®­îc sù ®ång ý cña chÝnh phñ, Quèc héi, NHTW t¹m øng cho ng©n s¸ch theo quy ®Þnh cña chÝnh phñ b»ng nhiÒu h×nh thøc ®Î xö lý thiÕu hôt. Nh­ vËy NHTW ®· cung øng mét khèi l­îng tiÒn cho ng©n s¸ch chi tiªu. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ NHTW ®· ph¸t hµnh tiÒn th«ng qua kªnh ng©n s¸ch. 4. Ph¸t hµnh tiÒn th«ng qua kªnh ngo¹i hèi. Khi NHTW thùc hiÖn mua ngo¹i hèi trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i, ®©y còng lµ mét kªnh ph¸t hµnh tiÒn. Khi NHTW mua ngo¹i tÖ lµm dù tr÷ ngo¹i tÖ cña NHTW t¨ng, ®ång thêi mét l­îng tiÒn còng ®­îc ®­a vµo l­u th«ng qua viÖc thanh to¸n tiÒn cho c¸c tæ chøc c¸ nh©n b¸n ngo¹i tÖ cho NHTW . Ng­îc l¹i khi NHTW b¸nngo¹i tÖ, dù tr÷ ngo¹i tÖ cña NHTW gi¶m, tiÒn trung ­¬ng còng gi¶m. Nh­ vËy, tuy theo tõng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh mµ c¸c kªnh cung øng tiÒn cña mçi quèc gia ®­îc NHTW sö dông ph¹m vi réng, hÑp kh¸c nhau. Song dï tiÒn ®­îc cung øng theo kªnh nµo còng ph¶i ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. PhÇn II Thùc Tr¹ng L­u Th«ng TiÒn MÆt ë ViÖt Nam 1. Thùc tr¹ng l­u th«ng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam. Víi nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ më vöa vµ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i réng më cña nhµ n­íc, quan hÖ ®èi ngo¹i ngµy cµng réng më, t¹o ra c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, nhÊt lµ quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ thÕ giíi. Thu nhËp cña ng¬õi d©n dÇn dÇn ®î­c c¶i thiÖn vµ kh«ng ngõng gia t¨ng. ViÖc sö dông tiÒn mÆt trong l­u th«ngb ngµy mét nhiÒu h¬n so víi thêi kú bao cÊp víi sù tån t¹i cña tem phiÕu, lµm cho l­u th«ng hµng ho¸ ¸ch t¾t. §ång tiÒn ViÖt Nam lu«n tôc thay ®æi vÒ mÉu m·, mµu s¾c, kÝch thí­c chÊt liÖu... víi c¸c mÖnh gi¸ hÕt søc phong phó vµ ngµy cµng lín ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiÒn mÆt rÊt lín trong d©n c­. Võa qua NHNN ViÖt Nam ®· cho l­u th«ng tiÒn mÆt rÊt ®a d¹ng vÒ mÖnh gi¸, ®¸ng chó ý h¬n c¶ lµ NHNN ViÖt Nam ®· cho l­u th«ng c¸c lo¹i tiÒn míi nhÊt vµo ngµy 17/12/2003. §ång tiÒn míi ®î­c phÐp l­u th«ng trong ®ît nµy gåm cã bèn mÖnh gÝa,c¸c ®ång tiÒn kim lo¹i gåm cã ba mÖnh gi¸lµ 200®, 1000®, 5000® cßn ®ång tiÒn polimer cã hai mÖnh gÝa lµ 100000® vµ 500000®. TiÒn mÆt cã nhiÒu mÖnh gi¸ lµ do nhu cÇu kh¸c nhau cña nh©n d©n, do ®ã ®· t¹o ra ®­îc sù tiÖn lîi cña tiÒn mÆt. NÕu nh­ tr­ít ®©y víi hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp, NHNN ch­a hoµn toµn chñ ®éng trong lÜnh vùc in ®óc tiÒn, ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn cung øng, v©n dông ch­ ®óng quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ nªn ®· ph¸t hµnh trµn lan, g©y nªn l¹m ph¸t, ®ång tiÒn mÊt gi¸ nghiªm trong; Th× nay, viÖc h×nh thµnh hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp, b­íc vµo qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, nghiÖp vô ph¸t hµnh tiÒn cña NHNN b­íc ®Çu tá ra cã chÊt l­îng h¬n vµ hiÖu qu¶ h¬n trong qu¸ tr×nh thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ViÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt, më cöa biªn giíi ®· lµm cho l­u th«ng hµng ho¸ trë nªn tr«i ch¶y h¬n, nÒn kinh tÕ b¾t ®Êu ®i lªn, l¹m ph¸t tõ ba con sè xuèng cßn mét con sè, søc mua ®ång tiÒn dÇn dÇn æn ®Þnh. Tuy nhiªn, trong thêi kú ®Çu cña cuéc c¶i c¸ch nµy víi mét ®Êt n­íc cã xuÊt ph¸t ®iÓm kinh tÕ rÊt thÊp, do ®ã c«ng nghÖ thanh to¸n ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®· t¹o ra t©m lý thÝch sö dông tiÒn mÆt. Trong nh÷ng n¨m võa qua, NHNN ®· thùc hiÖn c¬ chÕ ph¸t hµnh tiÒn cã hiÖu qu¶ b»ng viÖc t¨ng ph¸t hµnh tiÒn ®Ó kÝch thÝch kinh tÕ mµ vÉn gi÷ mét tû lÖ l¹m ph¸t trong møc an toµn. Môc ®Ých cña viÖc nµy lµ ®Ó t¨ng vèn cho vay cho c¸c NHTM, võa ®Ó thªm vèn ®Çu t­ vµo c¸c c«ng tr×nh kÝch cÇu. Thùc tÕ lµ n¹n khan hiÕm tiÒn ®ång cña c¸c NHTM trong thêi gian qua cho thÊy nhu cÇu ®Çu t­ cña c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ ®ang t¨ng m¹nh, ®©y lµ thÓ hiÖn tèt cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. TiÒn mÆt l­u th«ng ngoµi hÖ thèng ng©n hµng hiÖn vÉn chiÕm tû träng lín trong tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n tiÒn ®ång, nh­ng cã xu h­íng gi¶m qua c¸c n¨m. Cô thÓ: N¨m 1997 lµ 30,8%, n¨m 1998 lµ 26,6%, n¨m 1999 la 29,1% vµ theo thèng kª míi nhÊt cña NHNN trong n¨m 2002 vµ nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2003 tû lÖ nµy chØ cßn 24%, tuy cã gi¶m chËm nh­ng ®©y lµ con sè tÝch cùc so víi møc xÊp xØ 30% so víi n¨m 1999. §Ó l­u th«ng tiÒn mÆt ®­îc thuËn lîi, NHNN ®· nhiÒu lÇn ph¸t hµnh tiÒn míi víi mÖnh gi¸ lín h¬n tiÒn cò. Cô thÓ : N¨m 2001 NHNN ®· ph¸t hµnh tiÒn cã mÖnh gi¸100.000®, n¨m 2003 NHNN ph¸t hµnh tiÒn cã mÖnh gi¸ 500.000®. Tuy nhiªn, ®Ó ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu tiÒn mÆt cña nÒn kinh tÕ, NHNN ®· ph¸t hµnh ng©n phiÕu thanh to¸n víi mÖnh gi¸ lín 500.000®, 1.000.000®, 5.000.000® cã thêi h¹n thanh to¸n 6 th¸ng, thùc chÊt th­¬ng phiÕu lµ tiÒn mÆt cã kú h¹n. Ng©n phiÕu xuÊt hiÖn ®· cã nhiÒu ­u ®iÓm so víi chi tr¶ tiÒn mÆt cã mÖnh gi¸ nhá. Víi mÖnh gi¸ lín nªn vËn chuyÓn gän nhÑ, kiÓm ®Õm dÔ dµng, nh­ng thêi h¹n l­u th«ng cña ng©n phiÕu ng¾n, chi phÝ ph¸t hµnh vµ thu ®æi khi ®Õn h¹n còng lµ vÊn ®Ò tån t¹i khiÕn cho ng©n phiÕu l­u th«ng trong ph¹m vi hÑp. C¸c nhµ kinh tÕ cho r»ng, sím hay muén th× ng©n phiÕu ph¶i ®­îc lo¹i bá khái l­u th«ng. Th¸ng 4/2002, mét l­îng ng©n phiÕu lín ®· rót khái l­u th«ng vµ chÊm døt hoµn toµn viÖc thanh to¸n b»ng th­¬ng phiÕu. §Ó thay thÕ l­îng ng©n phiÕu rót khái l­u th«ng, NHNN ®· ph¸t hµnh 1.000 tû ®ång ®Ó l­u th«ng víi mÖnh gi¸ 50.000® vµ 100.000®. Trong nh÷ng n¨m qua, tû träng tiÒn mÆt l­u th«ng cã chiÒu h­íng suy gi¶m, ®©y lµ mét dÊu hiÖu tèt. Cô thÓ, tû träng thanh to¸n tiÒn mÆt so víi thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt n¨m 2001 lµ 11%( tû träng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt bao gåm c¶ ng©n phiÕu thanh to¸n ); tû träng thanh to¸n tiÒn mÆt so víi thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt 9 th¸ng ®Çu n¨m 2002 lµ 11% ( trong tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt kh«ng cã ng©n phiÕu ), qua sè liÖu nµy cho thÊy, tuy tû träng thanh to¸n tiÒn mÆt so víi thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ë hai thêi ®iÓm 2001 vµ 2002 lµ 11% nh­ng ®· chøng tá tèt ®é thanh to¸nkh«ng dïng tiÒn mÆt 9 th¸ng ®Çu n¨m 2002 t¨ng nhanh h¬n so víi n¨m 2001 v× ng©n phiÕu thanh to¸n rót khái l­u th«ng. §iÒu nµy chøng tá xu h­íng tiÒn mÆt l­u th«ng gi¶m vµ ph¸t triÓn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nh­: Thanh to¸n ®iÖn tö liªn ng©n hµng, thanh to¸n b»ng sÐc, thanh to¸n b»ng thÎ, ... HiÖn nay, do lîi thÕ cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nh­: An toµn,lîi thÕ vÒ thêi gian kh«ng gian, gi¶m chi phÝ giao dÞch... nªn xu h­íng gia t¨ng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ gi¶m thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt lµ dÔ hiÓu. Tõ n¨m 2000, xu h­íng ph¸t triÓn chñ yÕu cña c¸c ng©n hµng lµ t¨ng c­êng tin häc trong hiÖn ®¹i ho¸ ho¹t ®éng ng©n hµng nãi chung , hÖ thèng ph©n phèi nãi riªng, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ tõng b­íc héij nhËp thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ. Tiªu biÓu lµ c¸c ng©n hµng sau: - Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam víi sù nh¹y bÐn tr«ng kinh doanh, tõ th¸ng 8/2000 ®· ®­a vµo sö dông m« h×nh b¸n lÎ. Nã lµ hÖ thèng ng©n hµng b¸n lÎ theo tiªu chuÈn quèc tÕ mang tªn Vietcombank Vison 2010 (VCB 2010). VCB 2010 cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng ®ång bé víi nhiÒu hÖ thèngdÞch vô kh¸c nhau nh­: ThÎ thanh to¸n , m¸y rót tiÒn ATM, chuyÓn tiÒn ®iÖn tö quèc tÕ, ng©n hµng ®iÖn tö. Ng©n hang Ngoai th­¬ng ViÖt Nam lµ ng©n hµng ®Çu tiªn gãp phÇn lµm gi¶m l­u th«ng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ th«ng qua øng dông khoa häc kû thuËt hiÖn ®¹i vµo l­u th«ng tiÒn tÖ. - Thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh hiÖn ®ai ho¸ hÖ thèng ph©n phèi, ngµy 11/4/2000, Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam ®· chÝnh thøc khai tr­¬ng vµ ®­a vµo ho¹t ®éng h×nh thøc tr¶ tiÒn tù ®éng (ATM). HÖ thèng gåm hai trung t©m xö lý ë Hµ Néi vµ Thµnh Phè Hå ChÝ Minh kÕt nèi víi nhau th«ng qua kªnh thuª bao truyÒn th«ng ; 4 m¸y ATM lo¹i CD 6200 cña OLIETTI ®Æt ë c¸c së giao dÞch. - Ng©n hµng th­¬ng mai cæ phÇn ¸ ch©u (ACB) vµ nhiÒu ng©n hµng cæ phÇn kh¸c ®· øng dông tin häc vµo l­u th«ng tiÒn tÖ. §©y chÝnh lµ yÕu tè t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn viÖc l­u th«ng tiÒn tÖ, gãp phÇn lu©n chuyÓn hµng ho¸, t¹o ra ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ. 2. Nh÷ng thµnh t­u vµ h¹n chÕ l­u th«ng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam. KÓ tõ sau c¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945, nÒn kinh tÕ n­íc ta tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau. Trong mçi giai ®o¹n ®ã, viÖc l­u th«ng tiÒn tÖ còng diÔn ra kh¸c nhau, ®Æt biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y viÖc l­u th«ng tiÒn tÖ cã nh÷ng b­íc chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ víi nh÷ng thµnh tùu to lín; §ång thêi còng cã nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh. 2.1. Thµnh tùu. MÆc dï, hiÖn nay tiÒn mÆt l­u th«ng cã xu h­íng gi¶m nh­ng kh«ng thÓ kh«ng cã tiÒn mÆt trong l­u th«ng v× tiÒn mÆt mang l¹i mét sè lîi Ých rÊt qun träng: - TiÒn mÆt cã tÝnh láng cao nhÊt nªn nã cã thÓ dïng ®Ó mua bÊt kú c¸i g× ë ®©u mµ kh«ng cÇn ph¶i m¾t mét kho¶n phÝ nµo vµ kh«ng ph¶i tèn thêi gian ®Ó chuyÓn ®æi nh­ c¸c giÊy tê kh¸c sang tiÒn. - §ång tiÒn cña mét quèc gia lµ biÓu hiÖn cho ®Æc tr­ng vµ tiÒm lùc kinh tÕ cña quèc gia ®ã, nh÷ng ®ång tiÒn m¹nh cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn nÒn kinh tÕ cña toµn thÕ giíi nh­ USD cña Mü, EUR cña liªn minh ch©u ©u... khi ®ã cã nh÷ng thay ®æi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña m×nh. - §ång tiÒn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong nh÷ng th­¬ng vô nhá, trong nh÷ng ho¹t ®éng mua b¸n chi tiªu hµng ngµy cña c¸ nh©n, hé gia ®×nh. 2.2. H¹n chÕ. Dï cã mét vµi ­u ®iÓm cña viÖc l­u th«ng tiÒn mÆt, nh­ng chóng ta ph¶i c«ng nhËn viÖc sö dông qu¸ nhiÒu tiÒn mÆt trong l­u th«ng sÏ lµm chËm tèc ®é l­u th«ng tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ vÜ m« mµ tèc ®é l­u th«ng cña tiÒn tÖ tû lª víi tèc ®é l­u th«ng cña hµng ho¸, do ®ã sÏ ¶nh h­ëng sÊu ®Õn nÒn kinh tÕ. - V× l­îng tiÒn mÆt l­u th«ng lín vµ bÊt cø ai cã tiÒn ®Òu cã thÓ sö dông ®Ó mua hµng ho¸ nªn nã dÔ bÞ gi¶m gi¸ vµ ®i vao l­u th«ng dÔ dµng. - Chi phÝ ®Ó ®¸p øng tiÒn mÆt cho l­u th«ng lµ rÊt lín kÓ tõ khi in ®óc, b¶o qu¶n, dù tr÷, thu håi, thay thÕ tiÒn, cho ®Õn kh©u tiªu huû tiÒn. - TiÒn ®­îc chuyÓn rÊt nhiÒu lÇn tõ tay ng­êi nµy sang tay ng­êi kh¸c, do ®ã mµ nã dÔ bÞ ®¸nh c¾p, r¸ch n¸t , víi sè l­îng lín th× vËn chuyÓn kång kÒnh , rÊt khã kh¨n. - TiÒn kh«ng chøa gi¸ trÞ hÊp dÉn, tøc lµ nã kh«ng sinh lêi nh­ c¸c giÊy tê cã gÝa kh¸c, gi¸ trÞ cña tiÒn phô thuéc vµo møc gi¸ do ®ã nÕu cÇm tiÒn trong tay khi nÒn kinh tÕ cã l¹m ph¸t cao th× gÝa trÞ ®ång tiÒn gi¶m ®i nhanh chãng. Nh­ vËy, viÖc n¾m gi÷ vµ l­u th«ng tiÒn mÆt qu¸ nhiÒu sÏ lµm cho chi l­u th«ng vµ n¾m gi÷ tiÒn mÆt lín, kh«ng an toµn, cßn ¶nh h­ëng tíi l­u th«ng hµng ho¸. Nh­ng nhÊt thiÕt ph¶i cã tiÒn mÆt l­u th«ng nh»m ®¸p øng nhu cÇu tiÒn mÆt cña nÒn kinh tÕ. V× vËy, NHTW ph¶i c¨n cø vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña nÒn kinh ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt. PhÇn III Nh÷ng Gi¶i Ph¸p Nh»m Lµm Gi¶m TiÒn MÆt L­u Th«ng 1. BiÖn ph¸p hµnh chÝnh. NHNN kh«ng chØ x©y dùng, ban hµnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy cã hiÖu lùc cao mµ cßn ph¶i kh«ng ngõng hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy ®ã ®Ó t¹o ra m«i tr­êng hµnh lang ph¸p lý v÷ng ch¾c cho ho¹t ®éng l­u th«ng tiÒn tÖ. §Ó h¹n chÕ tiÒn mÆt l­u th«ng, NHNN cã thÓ thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh sau: 1.1. Nh÷ng biÖn ph¸p trong thanh to¸n tiÒn mÆt: - Ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ thanh to¸n tiÒn mÆt khi thùc hiÖn trao ®æi hµng ho¸ nh­: Nh÷ng hµng ho¸ nµo khi thanh to¸n th× ®­îc dïng tiÒn mÆt, giíi h¹n gi¸ trÞ thanh to¸n dïng tiÒn mÆt, giíi h¹n ph¹m vi thanh to¸n dïng tiÒn mÆt. - Ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p nghiªm kh¾c ®èi víi nh÷ng hµnh vi vi ph¹m nh÷ng quy ®Þnh vÒ l­u th«ng tiÒn mÆt. - NHNN ph¶i giao cho mét bé phËn ®Ó tæ chøc thùc thi gi¸m s¸t, xö lý c¸c hµnh vi vi ph¹m. 1.2. Nh÷ng biÖn ph¸p trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt: - CÇn ph¶i cã mét hÖ thèng v¨n b¶n, nghÞ ®Þnh cô thÓ râ rµng, t¹o ra m«i tr­êng ph¸p lý cho c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ho¹t ®éng nh­ : Ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh râ rµng, cô thÓ trong thanh to¸n sÐc, thanh to¸n ®iÖn tö, thanh to¸n b»ng UNT, UNT... - NHNN cÇn ph¶i æn ®Þnh, hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý, tæ chøc c¬ cÊu l¹i hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam mét c¸ch toµn diÖn ®Ó n©ng cao vai trß cña m×nh, ®a d¹ng ho¸ dÞch vô ng©n hµng lµ dÞch vô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. - C¸c c¬ chÕ míi vÒ thanh to¸n ®iÖn tö vµ c¸c v¨n b¶n cã liªn quan cÇn ®­îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn nh­ : Ch÷ ký ®iÖn tö, b¶o mËt an, an toµn, x¸c thùc ch÷ ký ®iÖn tö, kiÓm so¸t hÖ thèng. - CÇn hoµn thiÖn tæ chøc qu¶n lý, gi¸m s¸t hÖ thèng thanh to¸n t¹i NHNN phï hîp víi hÖ thèng thanh to¸n tËp trung hiÖn ®¹i. - CÇn ph¶i ban hµnh c¸c th«ng t­, h­íng dÉn thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®Ó mäi ng­êi biÕt ®­îc c¸ch thøc thanh to¸n. 2. BiÖn ph¸p c«ng nghÖ. §Ó gi¶m tiÒn mÆt l­u th«ng, trong khi l­îng tiÒn l­u th«ng ngµy cµng t¨ng do nhu cÇu vÒ trao ®æi hµng ho¸ ngµy cµng cao th× b¾t buéc c¸c ng©n hµng ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p l­u th«ng kh¸c ®Ó thay thÕ l­u th«ng b»ng tiÒn mÆt nh­ l­u th«ng qua thanh to¸n ®iÖn tö, thanh to¸n b»ng sÐc. §Ó thùc hiÖn tèt viÖc nµy, ng©n hµng cÇn quan t©m thùc hiÖn tèt c¶ quy tr×nh c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ m¸y mãc nh­ sau: 2.1. C¸c biÖn ph¸p vÒ quy tr×nh. - C¸c ng©n hµng ph¶i cã mét c¬ cÊu tæ chøc nh©n sù hîp lý ®Ó tõ ®ã ®­a ra nh÷ng chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch hîp lý trong ho¹t ®«ng l­u th«ng tiÒn tÖ. - C¸c ng©n hµng ph¶i cã nh÷ng chuyªn gia vÒ thiÕt bÞ m¸y mãc, ph¶i cã ®éi ngò cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao ®Ó ®iÒu hµnh gi©y chuyÒn c«ng nghÖ ®ã vµ ®¸p øng ®­îc nh÷ng nhu cÇu c«ng nghÖ míi. - C¸c ng©n hµng k«ng ng­ng tuyÓn dông, ®ao to¹ nh÷ng con ng­êi cã tr×nh ®é, cã n¨ng lùc, cã kinh nghiÖm trong viÖc øng dông c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc ®Ó ®¸p øng víi c«ng nghÖ míi. - Ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p xö lý nh÷ng hµnh vi cè ý lµm sai, lîi dông c«ng nghÖ ®Ó rót tiÒn, lu©n ®Ò cao nh÷ng ng­êi cã phÈm chÊt tèt, chÞu khã cÇn cï. 2.2. C¸c biÖn ph¸p vÒ m¸y mãc thiÕt bÞ. - C¸c ng©n hµng nªn sö dông m¸y tÝnh mét c¸ch phæ biÕn trong ho¹t ®éng thanh to¸n, ®Æc biÖt lµ m¹ng m¸y vi tÝnh. - Kh«ng ngõng øng dông nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i; ®ång thêi kh«ng ngõng nghiªn cøu, s¶n xuÊt nh÷ng c«ng nghÖ míi. Ng©n hµng ph¶i t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm thay thÕ tiÒn mÆt nh­: ThÎ, sÐc.. - Thùc hiÖn nèi m¹ng gi÷a c¸c NHTM víi nhau ®Ó giao dÞch trùc tiÕp, rót ng©n thêi gian thanh to¸n, tõng b­íc thÝ ®iÓm nèi m¹ng gi÷a ng©n hµng víi kh¸ch hµng, tr­íc lµ kh¸ch hµng lín cã uy tÝn ®Î thùc hiÖn giao dÞch t¹i nhµ. - §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc thanh to¸n qua NHTM: Ph¸t hµnh sÐc thanh to¸n c¸ nh©n cã ®¶m b¶o chi tr¶ cña NHTM. §èi víi kh¸ch hµng uy tÝn, ng©n hµng cã thÓ ¸p dông cho vay thÊu chi ; ph¸t triÓn dÞch vô thÎ tÝn dông, thÎ ATM, thÎ thanh to¸n quèc tÕ. §ßi hái cÇn ph¶i nhanh chãng øng dông c¸c s¶n phÈm c«ng nghÖ tin häc, më m¹ng l­íi thanh to¸n thÓ toµn quèc. 3. BiÖn ph¸p kinh tÕ. §Ó thu hót khuyÕn khÝch d©n c­ thanh to¸n qua ng©n hµng nh»m gi¶m gièi l­îng giao dÞch b»ng tiÒn mÆt, ng©n hµng cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i khi kh¸ch hµng sö dông c¸c dÞch vô thanh to¸n qua ng©n hµng nh­: - Gi¶m phÝ hoÆc kh«ng thu phÝ dÞch vô thanh to¸n qua ng©n hµng cña d©n c­. NÕu kh¸ch hµng më tµi kho¶n tiÒn göi vµ thùc hiÖn thanh to¸n qua tµi kho¶n ®ã sÏ ®­îc ng©n hµng cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c lo¹i Ên chØ, chøng tõ miÔn phÝ mµ kh«ng ph¶i nép bÊt cø kho¶n lÖ phÝ nµo. - §èi víi mét sè kh¸ch hµng héi ®ñ ®iÒu kiÖn, NHTM cã thÓ ­u ®·i l·i suÊt cho vay vµ thêi gian thÈm ®Þnh khi kh¸ch hµng cã nhu cÇu vay. §èi víi c¸c ®èi t­îng cã thu nhËp coa khi më tµi kho¶n vµ thanh to¸n qua ng©n hµng ®­îc miÔm gi¶m mét sè lo¹i thuÕ nhÊt ®Þnh trong tõng tr­êng hîp cô thÓ. - Ng©n hµng nªn khuyÕn m·i kh¸ch hµng bµng c¸ch göi quµ l­u niÖm ®èi víi nh÷ng kh¸ch hµng th­êng xuyªn giao dÞch vµ cã sè d­ b×nh qu©n trªn tµi kho¶n tiÒn göi æn ®Þnh. 4. BiÖn ph¸p t©m lý. §Ó xo¸ bá mét thãi quen sö dông tiÒn mÆt ¨n s©u vµo t©m lý ng­êi d©n lµ mét ®iÒu kh«ng dÔ dµng, tuy nhiªn ®©y lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt, do ®ã chóng ta ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p truyªn truyÒn s©u réng qua b¸o chÝ, ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng còng nh­ lµ viÖc gi¸o dôc ý thøc cho ng­êi d©n ®Ó hä thÊy ®­îc lîi Ých l©u dµi cho nÒn kinh tÕ còng nh­ cho chÝnh b¶n th©n hä khi sö dông h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho hä tiÕp cËn víi nh÷ng c«ng nghÖ thanh to¸n hiÖn ®¹i ,tiÖn lîi. §iÒu nµy ®ßi hái ng©n hµng ph¶i cã c¸ch tuyªn truyÒn s©u réng víi ng­êi d©n ®Ó tõ ®ã t¹o lßng tin trong nh©n d©n. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, cÇn cã c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch nh­ khuyÕn m¹i, cho vay thÊu chi, t¹o uy tÝn cña m×nh, ®Ó thu hót hä tham gia thanh to¸n qua hÖ th«ng ng©n hµng. KÕt luËn NÕu vÝ nÒn kinh tÕ lµ c¬ thÓ cña mét con ng­êi th× khi ®ã ng©n hµng sÏ lµ nh÷ng m¹ch m¸u vµ ®ång tiÒn lµ m¸u cña ng­êi ®ã, mµ m¸u cña con ng­êi quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i cña con ng­êi ®ã, trong c¬ thÓ cã m¸u nhiÒu qu¸ sÏ lµm cho c¬ thÓ mÊt th¨ng b»ng nh­ cao huyÕt ¸p, rèi lo¹n m¹ch m¸u...Nh­ng trong c¬ thÓ cã Ýt m¸u qu¸ con ng­êi cã thÓ tö vong. Do vËy, ®Ó cã mét thÓ lùc tèt, trÝ lùc tèt th× trong c¬ thÓ cña ng­êi ®ã ph¶i cã mét l­îng m¸u phï hîp. Nh­ vËy, ®ång tiÒn cã vai trß ®èi víi nÒn kinh tÕ nh­ lµ vai trß cña m¸u ®èi víi con ng­êi. Khèi l­îng tiÒn mÆt trong l­u th«ng nhiÒu hay Ýt ®Òu ¶nh h­ëng tíi nÒn kinh tÕ. Th«ng th­êng mét nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× tû lÖ l­u thong tiÒn mÆt cµng gi¶m xuèng. HiÖn nay, ViÖt Nam ®· vµ ®ang triÓn khai tõng b­íc ®­îc c¸c dÞch vô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµo ®êi sèng nh©n d©n ®Ó n©ng cao vai trß ho¹t ®éng cña ng©n hµng ®¸p øng yªu cÇu kinh tÕ cña thêi kú khu vùc ho¸ toµn cÇu ho¸. Qua ®Ò tµi nµy, em mong muèn NHNN ViÖt Nam sÏ ho¹t ®éng tèt h¬n nhiÖm vô cña m×nh lµ thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n­íc trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ ng©n hµng th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch, c¸c biÖn ph¸p hîp lý, t¹o ra mét hµnh lang ph¸p lý chÆt chÏ, th«ng tho¸ng, ®Ó tõ ®ã hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ho¹t ®éng tèt h¬n trªn lÜnh vùc kinh doanh tiÒn tÖ; Vµ ®ång tiÒn ViÖt Nam, c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt dÇn dÇn cã vÞ trÝ cao trªn thÕ giíi. tµi liÖu tham kh¶o B¸o c¸o th­êng niªn ( NHNN ViÖt Nam ) 1999, 2000, 2001. Gi¸o tr×nh ng©n hµng trung ­¬ng (Häc viªn Ng©n hµng). Gi¸o tr×nh Marketing ng©n hang (Häc viÖn Ng©n hµng). Gi¸o tr×nh lý thuyÕt tiÒn tÖ (Häc viÖn Ng©n hµng). TiÒn tÖ, ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh (Frederic S. Mishkin) Chøng kho¸n ViÖt Nam sè 12-2002. Nghiªn cøu kinh tÕ sè 295-2002. Kinh tÕ thÕ giíi sè 6-2002. T¹p chÝ ng©n hµng. môc lôc Lêi nãi ®Çu 1 PhÇn I: Kh¸i qu¸t chung vÒ tiÒn tÖ 2 I. Kh¸i niÖm, chøc n¨ng vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña tiÒn tÖ. 2 1. Kh¸i niÖm. 2 2. Chøc n¨ng 2 3. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña tiÒn tÖ 4 II. Nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn 5 1. Nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn dùa trªn c¬ së tr÷ kim lµm ®¶m b¶o 5 2. Nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn cã ®¶m b¶o b»ng hµng ho¸ 5 III. C¸c kªnh ph¸t hµnh 6 1. Th«ng qua nghiÖp vô tÝn dông gi÷a NHTW víi c¸c NHTM 6 2. Kªnh thÞ tr­êng më 7 3. Kªnh ph¸t hµnh tiÒn th«ng qua ng©n s¸ch nhµ n­íc 7 4. Ph¸t hµnh tiÒn th«ng qua kªnh ngo¹i hèi 7 PhÇn II: Thùc tr¹ng l­u th«ng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam 8 1. Thùc tr¹ng l­u th«ng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam 8 2. Nh÷ng thµnh t­u vµ h¹n chÕ l­u th«ng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam 11 PhÇn III: Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m lµm gi¶m tiÒn mÆt l­u th«ng 12 1. BiÖn ph¸p hµnh chÝnh 12 2. BiÖn ph¸p c«ng nghÖ 13 3. BiÖn ph¸p kinh tÕ 14 4. BiÖn ph¸p t©m lý 15 KÕt luËn 16 Tµi liÖu tham kh¶o 17 Môc lôc 18