Tiểu luận Thực trạng thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Thương mại cổ phần các doanh nghiệp ngoài quốc doanh (VPB)

I. Lêi nãi ®Çu Ngµy nay khi mµ khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn v­¬t bËc, hµng ho¸ x· héi s¶n xuÊt ra ngµy cµng nhiÒu, nhu cÇu trao ®æi ngµy cµng lín th× vÊn ®Ò thanh to¸n chi tr¶ kh«ng chØ dõng l¹i ë mét c¸ nh©n, mét c¬ quan trong mét n­íc mµ nã cßn ®­îc më réng thµnh nh÷ng cuéc mua b¸n trao ®æi quèc tÕ gi÷a n­íc nµy víi n­íc kh¸c víi sè tiÒn khæng lå. NÕu sö dông thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt ta sÏ ph¶i mÊt rÊt nhiÒu thêi gian ®Ó vËn chuyÓn, chi phÝ vËn chuyÓn …, h¬n thÕ n÷a nguy c¬ rñi ro l¹i ë møc cao. Cßn nÕu sö dông ph­¬ng ph¸p thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ta sÏ tiÕt kiÖm ®­îc kh«ng nh÷ng thêi gian, chi phÝ mµ l¹i an toµn. Ngoµi ra, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cßn gióp cho qu¸ tr×nh l­u th«ng tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ ®­îc nhanh h¬n, ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu vèn ®¶m b¶o kinh doanh s¶n xuÊt liªn tôc, thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. Sau ®©y em xin tr×nh bµy “Thùc tr¹ng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh (VPB)”. II. Thùc tr¹ng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ë ng©n hµng VPB 1. T×nh h×nh chung vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt: Ng©n hµng VPB ý thøc ®­îc mäi kh¸ch hµng khi thùc hiÖn thanh to¸n qua Ng©n hµng ®Òu mong muèn vµ uû nhiÖm cho Ng©n hµng thanh to¸n kÞp thêi vµ chÝnh x¸c, ®¶m b¶o an toµn tµi s¶n cho m×nh. V× thÕ Ng©n hµng lu«n cè g¾ng hoµn thiÖn ®Ó thùc hiÖn tèt vai trß trung t©m thanh to¸n cña nÒn kinh tÕ. Tõ khi cã Ph¸p lÖnh Ng©n hµng (th¸ng 5/1990), Ng©n hµng Trung ­¬ng ®· thµnh lËp Trung t©m tin häc Ng©n hµng ë Hµ néi vµ trang bÞ hÖ thèng m¸y tÝnh tõ Trung ­¬ng ®Õn c¸c chi nh¸nh Ng©n hµng tØnh, thµnh phè, Ng©n hµng VPB còng ®· tÝch cùc ®Èy m¹nh øng dông ch­¬ng tr×nh tin häc vµo hÖ thèng thanh to¸n. §iÒu nµy gãp phÇn lµm t¨ng tû träng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Ng©n hµng. T×nh h×nh thanh to¸n tiÒn tÖ cña Ng©n hµng VPB ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: T×nh h×nh thanh to¸n KDTM 6 th¸ng cuèi n¨m 2001 vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 §¬n vÞ: TriÖu ®ång ChØ tiªu N¨m 2001 N¨m 2002 % t¨ng DS so víi n¨m 2001 Doanh sè Tû träng % Doanh sè Tû träng % Thanh to¸n kinh doanh tiÒn mÆt 19.597.225 82,14 20.587.329 83,28 105,05 Thanh to¸n b»ng TM qua quü NH 4.259.003 17,86 4.134.043 16,72 97,06 Doanh sè TT chung 23.856.288 100 24.721.372 100 103,62 Qua b¶ng sè liÖu trªn cho thÊy: 6 th¸ng cuèi n¨m 2001 vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002, doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®Òu chiÕm tû lÖ trªn 82% doanh sè thanh to¸n chung. Tû lÖ nµy kh¶ dÜ vµ t­¬ng ®èi phæ biÕn ë c¸c Ng©n hµng. Doanh sè thanh to¸n khong dïng tiÒn mÆt nãi riªng vµ doanh sè thanh to¸n nãi chung ngµy cµng t¨ng, chøng tá Ng©n hµng ®· thùc hiÖn tèt c«ng t¸c thanh to¸n. 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001, doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¨ng 105,5% so víi 6 th¸ng cuèi n¨m 2002, trong khi ®ã doanh sè thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt l¹i gi¶m b»ng 97,06% so víi 6 th¸ng cuèi n¨m 2002, doanh sè thanh to¸n chung t¨ng 103,62%. Nh×n chung, thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt chñ yÕu tËp trung ë thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quçc doanh. Bªn c¹nh ®ã còng cã mét bé phËn lµ c¸c kho¶n thanh to¸n chÝnh cña Ng©n hµng nh­ thu tiÕt kiÖm, kú phiÕu, chi tr¶ l·i tiÒn göi… Doanh sè thanh to¸n th­êng t¨ng vµo thêi ®iÓm cuèi n¨m. Nguyªn nh©n lµ vµo thêi ®iÓm nµy c¸c ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng rÊt khÈn tr­¬ng, khèi l­îng hµng ho¸ giao dÞch t¨ng m¹nh, ®ång thêi ®©y còng lµ thêi ®iÓm thanh to¸n c«ng nî gi÷a c¸c doanh nghiÖp, do vËy kÐo theo sù t¨ng lªn t­¬ng øng cña doanh sè thanh to¸n nãi chung vµ doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nãi riªng. H¬n bao giê hÕt, Ng©n hµng VPB ®ang ra søc phÊn ®Êu t¹o ra mét m«i tr­êng chuyÓn hãa nhanh tõ thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt sang thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. §· qua råi thêi kú khñng ho¶ng tiÒn mÆt triÒn miªn, Ng©n hµng lu«n thiÕu kh¶ n¨ng chi tr¶. HiÖn nay nhê thùc hiÖn tèt c«ng t¸c tiÒn tÖ kho quü, Ng©n hµng lu«n duy tr× ®Þnh møc tån quü tiÒn mÆt ®ñ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu rót tiÒn mÆt cña kh¸ch hµng. V× thÕ kh¸ch hµng ®Õn víi Ng©n hµng lu«n ®¶m b¶o ®­îc cung cÊp ®Çy ®ñ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n mét c¸ch kÞp thêi. Do thùc hiÖn tèt vai trß trung gian thanh to¸n, nhiÒu kh¸ch hµng ®· nhËn thÊy lîi Ých thùc sù cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nªn ®· h­íng dÇn sang ph­¬ng thøc thanh to¸n b»ng sÐc, uû nhiÖm chi…. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ë Ng©n hµng VPB ®· trë thµnh ph­¬ng tiÖn thanh to¸n chiÕm ­u thÕ h¬n h¼n so víi thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt. Uy tÝn cña Ng©n hµng ngµy cµng ®­îc n©ng cao t¹o ®iÒu kiÖn tiÕp tôc më réng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong thêi gian tíi. 2. Thùc tr¹ng ¸p dông c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt: MÆc dï ngµnh Ng©n hµng ®· tËp trung nhiÒu chÊt x¸m vµo viÖc c¶i tiÕn c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, song cho ®Õn nay ch­a ph¶i ®· hoµn thiÖn, mçi h×nh thøc thanh to¸n vÉn cßn tån t¹i nh÷ng mÆt h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. §iÒu nµy ®­îc lµm s¸ng tá qua viÖc kh¶o s¸t thùc tÕ thùc tr¹ng ¸p dông c¸c h×nh thøc thanh to¸n ë Ng©n hµng VPB qua b¶ng sau: §¬n vÞ: TriÖu ®ång TT C¸c h×nh thøc thanh to¸n N¨m 2001 N¨m 2002 % t¨ng gi¶m DS so víi n¨m 2000 Sè mãn Sè tiÒn Sè mãn Sè tiÒn 1 C¸c lo¹i sÐc SÐc chuyÓn kho¶n SÐc b¶o chi 17.791 14.855 2936 3.160.763 2.731.128 429.606 76.682 78.108 574 1.268.285 1.207.746 60.538 40,12 44,22 14,09 2 Ng©n phiÕu TT 13.130 480.233 28.336 508.487 105,88 3 Uû nhiÖm chi 60.179 15.535.528 213.679 18.703.097 117,22 4 Uû nhiÖm thu 287 122.528 267 107.459 87,70 Céng 109.178 19.719.025 320.966 20.587.329 104,40 XÐt vÒ c¬ cÊu thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt chñ yÕu kh¸ch hµng vÉn sö dông c¸c c«ng cô truyÒn thèng nh­ c¸c lo¹i sÐc, uû nhiÖm-chuyÓn tiÒn, ng©n phiÕu thanh to¸n còng ®· thay thÕ mét l­îng tiÒn mÆt ®¸ng kÓ trong l­u th«ng. Kh¸ch hµng ®· quen dÇn víi viÖc sö dông ng©n phiÕu thanh to¸n ®Ó mua hµng, tr¶ tiÒn dÞch vô… Uû nhiÖm thu Ýt ®­îc sö dông h¬n. Møc ®é ¸p dông c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt kh¸c nhau lµ do sù lùa chän cña kh¸ch hµng. MÆc dï trong thÓ thøc thanh to¸n qua Ng©n hµng quy ®Þnh c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nh­ng quyÒn quyÕt ®Þnh l¹i thuéc vÒ kh¸ch hµng. Trong thùc tÕ, kh¸ch hµng lùa chän h×nh thøc thanh to¸n thuËn tiÖn vµ mang lîi Ých kinh tÕ lín nhÊt cho m×nh. C¨n cø ®Ó kh¸ch hµng lùa chän bao gåm: C¸c quy ®Þnh cô thÓ vÒ mçi h×nh thøc thanh to¸n. §iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Møc ®é tÝn nhiÖm víi b¹n hµng. Tr×nh ®é trang bÞ kü thuËt thanh to¸n cña Ng©n hµng. Thãi quen sö dông c¸c c«ng cô truyÒn thèng. H×nh thøc thanh to¸n b»ng sÐc: HiÖn nay t¹i Ng©n hµng VPB chØ sö dông 2 lo¹i sÐc lµ sÐc chuyÓn kho¶n vµ sÐc b¶o chi. Doanh sè thanh to¸n b»ng sÐc kh«ng cao, dao ®éng nhiÒu vµ d­êng nh­ bÞ thu hÑp dÇn. Doanh sè thanh to¸n sÐc 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 gi¶m chØ b»ng 40,12% doanh sè thanh to¸n b»ng sÐc cña n¨m 2001. SÐc chuyÓn kho¶n: NÕu nh­ xÐt vÒ sè mãn thanh to¸n th× sÐc chuyÓn kho¶n chiÕm 22,54%, nh­ng doanh sè thanh to¸n chØ b»ng 9,8%. §iÒu nµy chøng tá sÐc chuyÓn kho¶n Ýt ®­îc sö dông thanh to¸n nh÷ng mãn lín. Tû träng doanh sè thanh to¸n sÐc chuyÓn kho¶n n¨m 2001 chiÕm 13,94% nh­ng sang 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 chØ cßn 5,87%. Qua kh¶o s¸t thùc tÕ kh¸ch hµng th­êng thanh to¸n b»ng sÐc chuyÓn kho¶n ®èi víi nh÷ng mãn cã gi¸ trÞ kh«ng lín l¾m, bëi v× nh÷ng mãn gi¸ trÞ lín ng­êi b¸n kh«ng ch¾c ch¾n l¾m vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng­êi mua th× hä ®ßi thanh to¸n b»ng h×nh thøc kh¸c. SÐc chuyÓn kho¶n cã thÓ ph¸t hµnh qu¸ sè d­, khi ®ã quyÒn lîi cña ng­êi b¸n bÞ ¶nh h­ëng. Cho nªn h×nh thøc nµy ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c ghi “Nî” tr­íc ghi “Cã” sau. NÕu kh¸ch hµng cïng më tµi kho¶n ë Ng©n hµng VPB th× rÊt thuËn tiÖn. Nh­ng kh¸ch hµng më tµi kho¶n ë c¸c Ng©n hµng kh¸c nhau th× qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn chøng tõ ph¶i mÊt tõ 1-2 ngµy ng­êi b¸n míi ®­îc ghi “Cã” vµo tµi kho¶n. NÕu trªn tµi kho¶n ng­êi mua kh«ng ®ñ tiÒn, ng­êi b¸n ph¶i chê l©u h¬n n÷a. Nh­ vËy thanh to¸n b»ng sÐc chuyÓn kho¶n rÊt thuËn tiÖn cho ng­êi mua nh­ng ng­êi b¸n dÔ bÞ chiÕm dông vèn. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, Ng©n hµng ¸p dông mét h×nh ph¹t rÊt nÆng ®èi víi ng­êi mua ph¸t hµnh sÐc qu¸ sè d­. Cã nh÷ng tr­êng hîp sÐc ph¸t hµnh qu¸ sè d­ nh­ng kh«ng ph¶i do kh¸ch hµng cè ý mµ do tiÒn hµng cña hä ch­a vÒ kÞp ngµy h«m ®ã, hay cã kho¶n chi tiªu ®ét xuÊt. NÕu Ng©n hµng tiÕn hµnh ph¹t kh¸ch hµng vµ viÖc ¸p dông møc ph¹t kh¾t khe sÏ h¹n chÕ ng­êi mua ph¸t hµnh sÐc chuyÓn kho¶n qu¸ sè d­ nh­ng ®ång thêi nã còng lµ nguyªn nh©n lµm h¹n chÕ lu«n h×nh thøc thanh to¸n b»ng sÐc chuyÓn kho¶n. MÆt kh¸c, theo quy ®Þnh khi sÐc chuyÓn kho¶n ph¸t hµnh qu¸ sè d­ sÏ ghi nhËp tµi kho¶n ngo¹i b¶ng ®Ó theo dâi, khi ®¬n vÞ cã ®ñ tiÒn sÏ xuÊt tµi kho¶n ngo¹i b¶ng vµ tÝnh ph¹t. Nh­ng trªn thùc tÕ, do kh«ng cã chøng tõ l­u theo dâi, qu¸ tr×nh xuÊt nhËp tµi kho¶n ngo¹i b¶ng nªn thanh to¸n viªn th­êng lê viÖc tÝnh ph¹t víi môc ®Ých gi÷ quan hÖ gi÷a Ng©n hµng víi kh¸ch hµng quen thuéc. Do vËy mµ rÊt Ýt tr­êng hîp sÐc ph¸t hµnh qu¸ sè d­ bÞ tÝnh ph¹t. Tr­êng hîp nµy quyÒn lîi cña ng­êi b¸n bÞ ¶nh h­ëng. §ã chÝnh lµ lý do ng­êi b¸n cã xu h­íng thÝch nh©n sÐc b¶o chi ®èi víi nh÷ng mãn thanh to¸n lín h¬n lµ sÐc chuyÓn kho¶n. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, l­îng hµng ho¸ giao dÞch nhiÒu, tèc ®é nhanh, trong khi ®ã thêi h¹n hiÖu lùc cña sÐc chuyÓn kho¶n quy ®Þnh 15 ngµy lµm viÖc. NÕu ng­êi mua kh«ng theo dâi cô thÓ chÆt chÏ sè d­ cña tµi kho¶n tiÒn göi th× dÔ dÉn tíi ph¸t hµnh sÐc qu¸ sè d­. Trªn thùc tÕ vßng lu©n chuyÓn cña sÐc chuyÓn kho¶n hiÖn nay rÊt nhanh. Tõ thùc tÕ trªn Ng©n hµng cÇn cã c¶i tiÕn nhÊt ®Þnh ®Ó h×nh thøc thanh to¸n sÐc chuyÓn kho¶n ®­îc sö dông réng r·i h¬n. SÐc b¶o chi: Sè mãn thanh to¸n b»ng sÐc chuyÓn kho¶n gÊp 26,5 lÇn sè mãn thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi, nh­ng doanh sè thanh to¸n l¹i gÊp cã 8 lÇn, chøng tá kh¸ch hµng th­êng thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi nh÷ng mãn cã gi¸ trÞ lín gÊp nhiÒu lÇn sÐc chuyÓn kho¶n. Do ®ã cã sù ph¸t sinh tr¸i ng­îc vÒ sè mãn vµ sè tiÒn trong thanh to¸n sÐc b¶o chi vµ sÐc chuyÓn kho¶n. N¨m 2001 tû träng doanh sè thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi chiÕm 2,19% nh­ng 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 gi¶m xuèng cßn 0,29%. Sè mãn thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi chiÕm kho¶ng 0,85% tæng sè mãn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. SÐc b¶o chi thanh to¸n cïng hÖ thèng ®­îc ghi “Cã” tr­íc ghi “Nî” sau nªn kh¸ch hµng nép sÐc vµ Ng©n hµng sau khi kiÓm tra thÊy hîp lÖ sÏ thanh to¸n ngay cho kh¸ch hµng. NÕu thanh to¸n kh¸c hÖ thèng theo quy ®Þnh hiÖn nay ®­îc phÐp thanh to¸n “Nî” “Cã” ®ång thêi t¹i phiªn giao dÞch bï trõ. V× vËy tèc ®é thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi kh¸ nhanh. MÆc dï cã nh÷ng thay ®æi t­¬ng ®èi lín trong thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi song qu¸ tr×nh thanh to¸n t¹i c¸c Ng©n hµng hiÖn nay vÉn béc lé mét sè nh­îc ®iÓm. §ã lµ viÖc tÝnh ký hiÖu mËt trªn sÐc b¶o chi. ViÖc tÝnh ký hiÖu mËt chØ diÔn ra khi ng­êi b¸n nép sÐc vµo Ng©n hµng phôc vô m×nh vµ chØ cã c¸c Ng©n hµng biÕt víi nhau. Cßn khi nhËn sÐc tõ ng­êi ph¸t hµnh th× ng­êi b¸n chØ kiÓm tra chøng minh th­ cña ng­êi mua mµ kh«ng biÕt ®­îc ký hiÖu mËt nµy cã ®óng hay kh«ng. ViÖc kiÓm tra chøng minh th­ kh«ng ®ñ ®Ó ®¶m b¶o lµ cña ng­êi mua ph¸t hµnh, v× trong nhiÒu tr­êng hîp kh«ng nhËn thÊy sù gi¶ m¹o chøng minh th­, ng­êi b¸n sÏ chÊp nhËn tê sÐc vµ giao hµng cho ng­êi mua. ChØ ®Õn khi nép sÐc vµo Ng©n hµng míi ph¸t hiÖn ®­îc tê sÐc lµ gi¶ m¹o. Khi ®ã ng­êi b¸n sÏ chÞu thiÖt h¹i. MÆt kh¸c viÖc tÝnh ký hiÖu mËt cña sÐc b¶o chi vÉn thùc hiÖn b»ng tay mang tÝnh chÊt thñ c«ng, nhiÒu khi c¸n bé Ng©n hµng ph¶i tÝnh ®i tÝnh l¹i mÊt nhiÒu thêi gian, ®ång thêi nÕu sai ký hiÖu mËt, c¸c Ng©n hµng ph¶i ®iÖn cho nhau rÊt tèn kÐm. §Ó ®¶m b¶o thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi an toµn, Ng©n hµng cÇn nhanh chãng cã biÖn ph¸p gi¶m tèi ®a nh÷ng sai sãt nµy. H×nh thøc thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi-chuyÓn tiÒn: Nh×n vµo b¶ng II ta thÊy uû nhiÖm chi lµ ph­¬ng thøc thanh to¸n ®­îc ¸p dông phæ biÕn nhÊt. Thanh to¸n uû nhiÖm chi ngµy cµng t¨ng c¶ vÒ sè mãn vµ doanh sè thanh to¸n. Trung b×nh tû träng thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi chiÕm trªn 85% doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. N¨m 2001 tû träng nµy lªn tíi 90,85% t¨ng 117,22% so víi cïng kú n¨m tr­íc. MÆc dï sè mãn thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi chØ h¬n gÊp 2,83 lÇn sè mãn thanh to¸n b»ng sÐc nh­ng doanh sè v­ît xa gÊp nhiÒu lÇn (7,82 lÇn) chøng tá uû nhiÖm chi ®­îc dïng thanh to¸n nh÷ng mãn lín. Nguyªn nh©n chÝnh lµm cho uû nhiÖm chi ®­îc kh¸ch hµng ­a chuéng lµ do thñ tôc ®¬n gi¶n. Ng­êi mua chØ cÇn viÕt uû nhiÖm chi göi tíi Ng©n hµng phôc vô m×nh, Ng©n hµng sÏ tù ®éng lµm thñ tôc thanh to¸n cho ng­êi b¸n. Ng­êi b¸n kh«ng cÇn ®Õn Ng©n hµng lµm thñ tôc nh­ ®èi víi h×nh thøc kh¸c. Nh­ vËy thanh to¸n uû nhiÖm chi thuËn lîi cho c¶ ng­êi mua lÉn ng­êi b¸n. H¬n n÷a, do viÖc thanh to¸n liªn Ng©n hµng qua m¹ng vi tÝnh vµ thanh to¸n bï trõ trªn ®Þa bµn rÊt nhanh gän nªn h×nh thøc thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi trë nªn thuËn tiÖn vµ kÞp thêi h¬n. ChØ trong vßng 1-2 ngµy, thËm chÝ vµi giê khi ng­êi mua göi uû nhiÖm chi, ng­êi b¸n ®· nhËn ®­îc tiÒn. Do vËy ®èi víi nh÷ng kho¶n thanh to¸n lín kh¸ch hµng ®Òu thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi. Uû nhiÖm chi còng ®­îc sö dông thanh to¸n nh÷ng kho¶n cña chÝnh b¶n th©n Ng©n hµng nh­ thùc hiÖn nghÜa vô víi Ng©n s¸ch chi tr¶ l·i, ®iÒu hoµ vèn… V× vËy doanh sè uû nhiÖm chi th­êng rÊt cao. Uû nhiÖm chi cßn sö dông xin ph¸t hµnh sÐc b¶o chi, sÐc chuyÓn tiÒn thanh to¸n kh¸c hÖ thèng, kh¸c ®Þa bµn. V× thÕ mµ doanh sè thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi bÞ ®éi lªn. Doanh sè thanh to¸n b»ng sÐc chuyÓn tiÒn gÇn nh­ biÕn ®éng cïng chiÒu víi doanh sè cña uû nhiÖm chi. Doanh sè thanh to¸n 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 t¨ng 177,49% so víi 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001. Tû träng cña doanh sè thanh to¸n b»ng sÐc chuyÓn tiÒn trung b×nh lµ 1,12% trªn toµn bé doanh sè thanh to¸n uû nhiÖm chi. SÐc chuyÓn tiÒn qua kh¶o s¸t thùc tÕ nµy còng Ýt sö dông bëi ph¶i qua nhiÒu b­íc tèn thêi gian. Uû nhiÖm chi chñ yÕu ¸p dông khi hai bªn mua b¸n tÝn nhiÖm lÉn nhau, bªn b¸n tin t­ëng vµo kh¶ n¨ng thanh to¸n cña bªn mua sÏ giao hµng tr­íc. Sau khi nhËn hµng, bªn mua lËp uû nhiÖm chi göi tíi nhê Ng©n hµng chi hé. Trong tr­êng hîp nµy dïng ®Ó thanh to¸n nh÷ng hµng ho¸ ®· giao, kh¶ n¨ng rñi ro hoµn toµn thuéc ng­êi b¸n. Uû nhiÖm chi còng cã thÓ ¸p dông trong tr­êng hîp tÝn nhiÖm ch­a cao. Trong tr­êng hîp nµy chØ khi bªn mua xuÊt tr×nh mét liªn uû nhiÖm chi ®· cã dÊu vµ ch÷ kÝ cña ng©n hµng th× bªn b¸n míi xuÊt hµng. Nh­ vËy rñi ro l¹i thuéc vÒ phÝa ng­êi mua. Qua kh¶o s¸t t¹i Ng©n hµng VPB thÊy rÊt hiÕm khi thanh to¸n theo ph­¬ng thøc 2. V× khi ®ã sÏ ph¸ vì tÝnh gi¶n ®¬n cña thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi. NÕu c¶ hai bªn kh«ng tÝn nhiÖm nhau bªn b¸n cã thÓ ®Ò nghÞ bªn mua thanh to¸n b»ng h×nh thøc kh¸c nh­ sÐc b¶o chi, ng©n phiÕu thanh to¸n… H×nh thøc thanh to¸n b»ng uû nhiÖm thu: H×nh thøc thanh to¸n rÊt Ýt ®­îc kh¸ch hµng ­a chuéng. Tû träng doanh sè thanh to¸n uû nhiÖm thu 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 t¹i ng©n hµng VPB kh«ng ®¸ng kÓ trªn tæng sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 còng chØ chiÕm 0,52%. Tû träng trung b×nh cña thêi gian trªn còng chØ b»ng 0,27% thÊp nhÊt trong n¨m h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt . Uû nhiÖm thu th­êng chØ dïng ®Ó thanh to¸n nh÷ng mãn cã gi¸ trÞ nhá, chñ yÕu dïng ®Ó thanh to¸n phÝ dÞch vô ®· cung cÊp mang tÝnh chÊt th­êng xuyªn ®Þnh k× nh­ tiÒn ®iÖn, tiÒn n­íc, tiÒn thuª nhµ… Së dÜ tû träng trong doanh sè 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 t¨ng h¬n so víi 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 lµ v× cã hai ®¬n vÞ sö dông uû nhiÖm thu ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng. Møc ®é ¸p dông uû nhiÖm thu do ®Æc ®iÓm cña b¶n th©n h×nh thøc nµy quyÕt ®Þnh. NÕu hai bªn mua vµ b¸n ®Òu më tµi kho¶n ë cïng mét Ng©n hµng th× thñ tôc thanh to¸n uû nhiÖm thu kh¸ ®¬n gi¶n, kh¸ch hµng chØ cÇn nép uû nhiÖm thu kÌm ho¸ ®¬n lµ gÇn nh­ cã tiÒn ngay. Tr­êng hîp hai bªn mua vµ b¸n më tµi kho¶n ë hai Ng©n hµng kh¸c nhau th× bªn b¸n ph¶i chê mét thêi gian ®Ó Ng©n hµng bªn b¸n göi uû nhiÖm thu sang Ng©n hµng phôc vô bªn mua ghi “Nî” tr­íc. Sau khi uû nhiÖm thu quay trë vÒ ng©n hµng míi ghi “Cã” tµi kho¶n ®¬n vÞ b¸n. §ã lµ ch­a kÓ tr­êng hîp bªn mua hµng kh«ng cã ®ñ tiÒn ®Ó thanh to¸n. Do dÔ bÞ chiÕm dông vèn nh­ vËy nªn ng­êi b¸n rÊt ng¹i sö dông h×nh thøc nµy. Uû nhiÖm thu chØ sö dông thanh to¸n mét lÇn, do ®ã nÕu bªn mua kh«ng ®ñ tiÒn chi tr¶ th× Ng©n hµng bªn mua ph¶i nhËp vµo tµi kho¶n ngo¹i b¶ng theo dâi, khi bªn mua cã ®ñ tiÒn thanh to¸n th× Ng©n hµng xuÊt tµi kho¶n ngo¹i b¶ng xö lý ph¹t, c¸ch tÝnh ph¹t gièng c¸ch tÝnh ph¹t tr¶ chËm sÐc ph¸t hµnh qu¸ sè d­. Trªn thùc tÕ còng Ýt thÊy tÝnh ph¹t. H×nh thøc thanh to¸n b»ng ng©n phiÕu: MÊy n¨m gÇn ®©y thanh to¸n b»ng ng©n phiÕu kh«ng ngõng gia t¨ng. T¹i Ng©n hµng VPB doanh sè thanh to¸n b»ng ng©n phiÕu 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 t¨ng 105,88% so víi 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001. Trung b×nh tû träng thanh to¸n b»ng ng©n phiÕu cña hai n¨m 2001 vµ 2002 b»ng 2,46% trªn tæng doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. XÐt vÒ tû träng mãn th× ng©n phiÕu thanh to¸n 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 chiÕm 10,06% trªn tæng sè mãn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Song xÐt vÒ tû träng cña doanh sè th× chØ b»ng 2,46%, ®iÒu nµy chøng tá ng©n phiÕu thanh to¸n chñ yÕu sö dông ®Ó thanh to¸n nh÷ng mãn cã gi¸ trÞ nhá. §èi víi nh÷ng kho¶n lín, kh¸ch hµng thÝch sö dông uû nhiÖm chi hay sÐc b¶o chi ®Ó tr¸nh khái sö dông nhiÓu tê ng©n phiÕu. Së dÜ thanh to¸n b»ng ng©n phiÕu ®­îc kh¸ch hµng ­a chuéng v× kh¸ch hµng rÊt chñ ®éng, ®Æc biÖt lµ kh¸ch mua hµng kh¸c ®Þa ph­¬ng, kh¸c hÖ thèng, kh¸ch hµng hay sö dông ng©n phiÕu ®Ó tr¸nh nh÷ng thñ tôc phiÒn hµ cña Ng©n hµng, thñ tôc thanh to¸n gÇn gièng tiÒn mÆt. Ng­êi mua tr¶ trùc tiÕp ng©n phiÕu cho ng­êi b¸n mµ kh«ng ph¶i qua bÊt cø mét kh©u trung gian nµo. Cßn ng­êi b¸n nhËn ng©n phiÕu lµ ch¾c ch¾n cã tiÒn råi. Ng­êi b¸n chØ cÇn nép ng©n phiÕu vµo ng©n hµng lµ ®­îc ghi “Cã” ngay trªn tµi kho¶n hoÆc ®­îc rót tiÒn mÆt ngay kh«ng ph¶i chê ®îi l©u nh­ c¸c h×nh thøc kh¸c. Ng©n phiÕu thanh to¸n lµ h×nh thøc míi ra ®êi, ®­îc kh¸ch hµng thÝch dïng v× sö dông tiÖn lîi nh­ sö dông tiÒn mÆt, song l¹i tiÕt kiÖm rÊt nhiÒu c«ng søc kiÓm ®Õm, giao nhËn, ph¹m vi thanh to¸n réng, tèc ®é thanh to¸n nhanh phï hîp víi kinh tÕ thÞ tr­êng. Song do ®Æc ®iÓm cña ng©n phiÕu cã thÓ l­u th«ng mét c¸ch tù do kh«ng cÇn cã vai trß trung gian thanh to¸n cña Ng©n hµng nªn sÏ h¹n chÕ h¹n chÕ vai trß qu¶n lÝ vÜ m« cña Ng©n hµng nhµ n­íc. NÕu ®Ó ng©n phiÕu l­u th«ng qu¸ réng r·i sÏ cã thÓ g©y ra l¹m ph¸t nh­ l­u th«ng tiÒn mÆt. Tõ ®ã ng©n phiÕu thanh to¸n chØ nªn coi lµ mét gi¶i ph¸p t×nh thÕ trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi. Khi nhu cÇu tiÒn mÆt ®· trë nªn b×nh th­êng th× thay thÕ ng©n phiÕu thanh to¸n b»ng c«ng cô kh¸c thÝch hîp h¬n. III. KÕt luËn Qu¸n triÖt néi dung ®æi míi theo Ph¸p lÖnh Ng©n hµng, chØ cã sù hoµn thiÖn kh«ng ngõng míi cã thÓ ®øng v÷ng trªn th­¬ng tr­êng. H¬n n÷a bÊt kú lÜnh vùc nµo kh¸c trong toµn bé c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ph¶i ®­îc coi lµ mét gi¶i ph¸p gi÷ vai trß chiÕn l­îc, lµ tiÒn ®Ò quan träng nhÊt ®Ó tõng b­íc hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng Ng©n hµng ë ViÖt Nam. §Æc biÖt lµ trong xu h­íng ph¸t triÓn hiÖn nay, ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN, gia nhËp AFTA, ký HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi Mü vµ ®ang h­íng tíi gia nhËp Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ gií WTO nªn ch¾c ch¾n trong thêi gian tíi, Ng©n hµng ViÖt Nam sÏ vÊp ph¶i sù c¹nh tranh m¹nh mÏ tõ phÝa c¸c tËp ®oµn Ng©n hµng hïng m¹nh cña n­íc ngoµi. V× thÕ c¶i tæ nghiÖp vô thanh to¸n qua Ng©n hµng cã tÇm ®Æc biÖt quan träng nh»m gióp c¸c Ng©n hµng ViÖt Nam ®¹t tíi tr×nh ®é v¨n minh tiÒn tÖ thÕ giíi, nhanh chãng hoµ nhËp víi céng ®ång Ng©n hµng tµi chÝnh thÕ giíi. IV. Tµi liÖu tham kh¶o Ph¸p lÖnh Ng©n hµng ViÖt Nam C¸c t¹p chÝ Ng©n hµng B¸o c¸o tãm t¾t kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng VPB Gi¸o tr×nh thanh to¸n quèc tÕ