Tiểu luận Thực trạng về điều hành chính sách lãi suất ở Việt Nam từ những năm 90 trở lại đây

Lêi më ®Çu L·i suÊt ng©n hµng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ cã tÝnh hai mÆt. NÕu x¸c ®Þnh l·i suÊt hîp lÝ sÏ lµ ®ßn bÈy quan träng thóc ®Èy s¶n xuÊt-l­u th«ng hµng ho¸ ph¸t triÓn vµ ng­îc l¹i. Bëi vËy, l·i suÊt ng©n hµng võa lµ c«ng cô qu¶n lÝ vÜ m« cña Nhµ n­íc, võa lµ c«ng cô ®iÒu hµnh vi m« cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Mét chÝnh s¸ch l·i suÊt cã hiÖu qu¶ lµ chÝnh s¸ch ®­îc ¸p dông nhÊt qu¸n trong mét l·nh thæ vµ ®­îc NHNN ®iÒu chØnh chÆt chÏ, mÒm dÎo theo tõng thêi k× cho phï hîp víi nhu cÇu huy ®éng vèn vµ cung øng vèn nh»m thu hót ®­îc nguån vèn nhµn rçi trong d©n chóng, phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc, ®ång thêi ®¶m b¶o ®­îc cho ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i thùc sù cã hiÖu qu¶. §èi víi ViÖt Nam, trong b­íc chuyÓn m×nh tõ mét nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp sang nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt qu¶n lÝ cña Nhµ n­íc, trong qu¸ tr×nh hoµ nhËp cïng sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, viÖc xem xÐt vÊn ®Ò l·i suÊt lµ rÊt cÇn thiÕt. Bµi viÕt xin ®­îc ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò : “Thùc tr¹ng vÒ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt ë ViÖt Nam tõ nh÷ng n¨m 90 trë l¹i ®©y” víi bè côc chÝnh nh­ sau : PhÇn I: Lý luËn chung vÒ l·i suÊt PhÇn II: Thùc tr¹ng vÒ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt ë ViÖt Nam tõ nh÷ng n¨m 90 trë l¹i ®©y. PhÇn III: C¸c gi¶i ph¸p trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt ë ViÖt Nam . Trong ®Ò tµi nµy , em xin tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò xoay quanh chñ ®Ò trªn. Tuy nhiªn , víi sù hiÓu biÕt vÒ nh÷ng kiÕn thøc chuyªn ngµnh cßn h¹n chÕ, ®Ò tµi ch¾c ch¾n cßn nhiÒu sai sãt. Em mong nhËn ®­îc sù nhËn xÐt , gãp ý cña c¸c thÇy, c¸c c« ®Ó hoµn thiÖn thªm vèn kiÕn thøc cña b¶n th©n.. Môc lôc Lêi më ®Çu 1 PhÇn I T×m hiÓu chung vÒ l·i suÊt 3 I. Kh¸i niÖm, vai trß vµ nguyªn t¾c h×nh thµnh l·i suÊt Kh¸i niÖm 3 Vai trß cña l·i suÊt 3 3. Nguyªn t¾c h×nh thµnh l·i suÊt 4 II.ChÝnh s¸ch l·i suÊt 5 PhÇn II. Thùc tr¹ng vÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt ë ViÖt Nam tõ nh÷ng n¨m 90 Cho ®Õn nay I.S¬ l­îc viÖc ®iÒu hµnh, c¶i tiÕn l·i suÊt trong thêi gian qua 1.Tr­íc th¸ng 3/1989 ,thêi kú l·i suÊt ©m 6 2.Tõ th¸ng 3/1989 ,thêi kú chuyÓn tõ l·i suÊt ©m sang l·i suÊt d­¬ng 6 3.Tõ 1/10/1993 ,thêi kú võa ¸p dông l·i suÊt trÇn võa ¸p dông l·i suÊt tho¶ thuËn 7 4.Tõ 1/1/1996 ,thêi kú ¸p dông l·i suÊt trÇn 7 5.Tõ 7/2000 –Mét b­íc tiÕn míi trong viÖc h×nh thµnh l·i suÊt c¬ b¶n 9 II §¸nh gi¸ nh÷ng sai lÇm trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt tõ nh÷ng n¨m 90 Cho ®Õn nay 9 PhÇn III: Mét sè c¸c gi¶i ph¸p trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt ë ViÖt Nam 13 KÕt luËn 16 Néi dung PhÇn I T×m hiÓu chung vÒ l·i suÊt I. Kh¸i niÖm,vai trß vµ nguyªn t¾c h×nh thµnh l·i suÊt . 1. Kh¸i niÖm. TiÒn l·i lµ phÇn tiÒn d«i ra bªn ngoµi sè vèn mµ ng­êi ®i vay tr¶ cho ng­êi cho vay. L·i suÊt lµ tØ lÖ phÇn tr¨m tÝnh theo n¨m (hoÆc th¸ng, ngµy) gi÷a l·i vay vµ sè tiÒn cho vay. 2.Vai trß : L·i suÊt ®ãng mét vai trß hÕt søc to lín trong nÒn kinh tÕ ,thÓ hiÖn: -Trong nÒn kinh tÕ cã nh÷ng chñ thÓ thõa vèn hoÆc kh«ng ®­a vèn vµo kinh doanh ,khiÕn cho sè vèn ®ã n»m im trong tói vµ trë thµnh “vèn chÕt “. Ng­îc l¹i ,l¹i cã nh÷ng chñ thÓ muèn ®i vµo kinh doanh nh­ng kh«ng cã vèn ,thiÕu vèn .ThËt lµ cã lîi nÕu nh­ hai chñ thÓ ®ã trao ®æi cho nhau .VËy c¬ së nµo ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh sù trao ®æi ?L·i suÊt chÝnh lµ ®iÓm gÆp cña nh÷ng ng­êi tiÕt kiÖm (thõa vèn ,cã vèn nhµn rçi ) víi nh÷ng nhµ ®Çu t­ (thiÕu vèn ,cÇn vèn ).L·i suÊt lµm dung hoµ lîi Ých cña c¸c bªn .Ng­êi tiÕt kiÖm ,nÕu ®em tiÒn cña m×nh cho ng­êi kh¸c vay,hä sÏ nhËn ®­îc mét kho¶n l·i nhÊt ®Þnh ®­îc tÝnh theo l·i suÊt ng©n hµng hoÆc l·i suÊt do hai bªn tù tho¶ thuËn .Ng­êi ®Çu t­ ®em kho¶n tiÒn vay ®­îc ®ã ®i vµo kinh doanh ,biÕn sè tiÒn ®ã thµnh vèn .Khi s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn ,lµm ¨n cã l·i ,ngoµi viÖc hä tr¶ ®­îc sè tiÒn vay ,hä cßn thu ®­îc thªm lîi nhuËn .Nh­ vËy hä ®· biÕt c¸ch dïng tiÒn cña ng­êi kh¸c ®Ó t¹o ra tiÒn cho m×nh . -MÆt kh¸c ,v× lµ l·i suÊt ®em l¹i lîi Ých cho nhµ tiÕt kiÖm ,nªn víi møc l·i suÊt hîp lý sÏ khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm trong nÒn kinh tÕ.Theo mét m« thøc logic ,tiÕt kiÖm t¨ng sÏ khiÕn cho ®Çu t­ còng t¨ng vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn . -Mét vai trß kh«ng thÓ thiÕu lµ :l·i suÊt lµ mét c«ng cô quan träng ®Ó nhµ n­íc cã thÓ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ .Th«ng qua l·i suÊt ,nhµ n­íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ còng nh­ chÝnh s¸ch tµi kho¸ cña m×nh .§èi víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ,khi l·i suÊt t¨ng sÏ lµm cho cung tiÒn gi¶m vµ ng­îc l¹i . §èi víi chÝnh s¸ch tµi kho¸ ,l·i suÊt cao sÏ t¸c ®éng gi¸n tiÕp tíi cung cÇu cña thÞ tr­êng hµng hãa.L·i suÊt tiÒn göi t¨ng sÏ kÐo theo sù t¨ng l·i suÊt cho vay.Sù t¨ng l·i suÊt sÏ ®Èy gi¸ b¸n cña hµng ho¸ lªn.Gi¶ sö ban ®Çu nÒn kinh tÕ ®ang c©n b»ng (cung hµng ho¸ b»ng cÇu hµng ho¸ ),khi l·i suÊt t¨ng dÉn tíi gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng sÏ lµm cho cÇu vÒ hµng ho¸ ®ã gi¶m,nÒn kinh tÕ trë nªn d­ cung hµng ho¸ ,c¸c nhµ s¶n xuÊt ph¶i thu hÑp s¶n l­îng .Ng­îc l¹i ,l·i suÊt thÊp sÏ dÉn tíi gi¸ b¸n hµng ho¸ gi¶m ,kÝch thÝch tiªu dïng , lµm cho cÇu vÒ hµng ho¸ ®ã t¨ng .CÇu t¨ng ,trong khi cung kh«ng ®æi sÏ dÉn tíi t×nh tr¹ng d­ cÇu hµng ho¸ .§Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ hµng ho¸ cña x· héi ,c¸c nhµ s¶n xuÊt cã thÓ ®Èy ®­îc gi¸ b¸n lªn hoÆc tiÕp tôc më réng s¶n xuÊt ,t¹o ra hµng ho¸ ngµy cµng ®a d¹ng cho thÞ tr­êng -Ngoµi ra ,l·i suÊt cßn cã t¸c ®éng rÊt lín tíi chÕ ®é tØ gi¸ .NÕu l·i suÊt trªn thÕ giíi lín h¬n l·i suÊt trong n­íc th× nguån vèn cña t­ b¶n n­íc ngoµi ®æ vµo trong n­íc ,lµm cho cung ngo¹i tÖ t¨ng lªn ,tØ gi¸ gi¶m .Ng­îc l¹i ,nÕu l·i suÊt thÕ giíi nhá h¬n l·i suÊt trong n­íc sÏ dÉn tíi hiÖn t­îng nguån vèn trong n­íc ch¶y ra n­íc ngoµi ,lµm cho cung ngo¹i tÖ gi¶m ,tØ gi¸ t¨ng. Nh­ vËy ,l·i suÊt lµ mét c«ng cô kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong bÊt kú nÒn kinh tÕ cña n­íc nµo . 3.Nguyªn t¾c h×nh thµnh l·i suÊt Nguyªn t¾c b¶o toµn gi¸ trÞ ®ång tiÒn: ®ßi hái l·i suÊt Ýt nhÊt ph¶i b»ng tû lÖ l¹m ph¸t. Nguyªn t¾c b¶o ®¶m thu nhËp hîp lÝ cho ng­êi göi tiÒn L·i suÊt tiÒn göi = Tû lÖ l¹m ph¸t + Tû lÖ nhÊt ®Þnh Nguyªn t¾c b¶o ®¶m thu nhËp hîp lÝ cho c¸c tæ chøc tÝn dông L·i suÊt cho vay = LsuÊt tiÒn göi + Chi phÝ + ThuÕ + Tû lÖ nhÊt ®Þnh Nguyªn t¾c b¶o ®¶m thu nhËp hîp lÝ cho ng­êi vay vèn ng©n hµng Tû lÖ l¹m ph¸t < LsuÊt tiÒn göi < LsuÊt cho vay<Møc sinh lîi b×nh qu©n II .ChÝnh s¸ch l·i suÊt §©y lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. V× thÕ, tr­íc hÕt nã ph¶i h­íng tíi nh÷ng môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. §ã lµ æn ®Þnh tiÒn tÖ, kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ kÝch thÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Thø hai, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë n­íc ta hiÖn nay ph¶i nh»m tiÕn tíi h×nh thµnh mét thÞ tr­êng tiÒn tÖ, t¹o sù c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ c«ng b»ng gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông, xo¸ bá sù kh¸c biÖt vÒ l·i suÊt gi÷a c¸c khu vùc. Thø ba, chÝnh s¸ch l·i suÊt ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶m chi phÝ ho¹t ®éng tÝn dông, tr¸nh t×nh tr¹ng biÕn t­íng chi phÝ cña c¸c TCTD vµo gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña x· héi. ngoµi ra, ®èi víi c¸c TCTD, chÝnh s¸ch l·i suÊt cßn ph¶i ®¶m b¶o cã sù chªnh lÖch l·i suÊt ®ñ ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng kinh doanh. PhÇn II. Thùc tr¹ng vÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt ë ViÖt Nam tõ nh÷ng n¨m 90 Cho ®Õn nay I.S¬ l­îc viÖc ®iÒu hµnh, c¶i tiÕn l·i suÊt trong thêi gian qua. 1.Tr­íc th¸ng 3- 1989 : NghÞ ®Þnh 53/ H§BT ngµy 26/3/1988 vµ hai ph¸p lÖnh vÒ ng©n hµng (1/10/1990) t¸ch hÖ thèng ng©n hµng 1 cÊp thµnh 2 cÊp ,tõng b­íc chuyÓn ho¹t ®éng ng©n hµng sang c¬ chÕ thÞ tr­êng .Tuy nhiªn do l¹m ph¸t cao nªn chÝnh s¸ch l·i suÊt ch­a thùc hiÖn ®­îc l·i suÊt d­¬ng Cho nªn thêi kú nµy lµ thêi kú ®iÒu hµnh theo c¬ chÕ l·i suÊt ©m. §iÒu nµy cã nghÜa lµ: L·i suÊt tiÒn göi thÊp h¬n møc l¹m ph¸t. L·i suÊt cho vay thÊp h¬n l·i suÊt huy ®éng vµ thÊp h¬n møc l¹m ph¸t. HÖ thèng l·i suÊt cã nhiÒu tiªu cùc. + Kh¶ n¨ng huy ®éng vèn ®i víi yªu cÇu rót bít tiÒn l­u th«ng, gi¶i to¶ ¸p lùc cña tiÒn ®èi víi gi¸ c¶ hµng ho¸ bÞ h¹n chÕ nhiÒu. + Nhu cÇu vay vèn t¨ng lªn kh«ng thùc chÊt, t¹o lîi nhuËn gi¶ t¹o cho doanh nghiÖp. + Ng©n hµng bao cÊp qua l·i suÊt cho kh¸ch hµng, t¹o lç kh«ng ®¸ng cã cho ng©n hµng. Ng©n hµng kh«ng thÓ kinh doanh tiÒn tÖ b×nh th­êng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. 2.Tõ th¸ng 3-1989: Khi l¹m ph¸t ®· ®­îc kiÒm chÕ vµ ®Èy lïi t­¬ng ®èi thÊp ,cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt d­¬ng d­¬ng tøc lµ l·i suÊt Cho vay cao h¬n l·i suÊt huy ®éng vµ l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm cao h¬n l¹m ph¸t .Th¸ng 10/1992 ,NHNN b¾t ®Çu tõng b­íc thùc hiÖn l·i suÊt d­¬ng vµ ®Õn th¸ng 3/1993 NHNN ®· chñ ®éng sö dông c«ng cô l·i suÊt, chuyÓn tõ l·i suÊt ©m qua l·i suÊt d­¬ng. §Ó thu hót tiÒn thõa trong l­u th«ng vÒ, k×m chÕ l¹m ph¸t, tr¸nh bao cÊp qua l·i suÊt, NHNN ®· n©ng l·i suÊt huy ®éng lªn mét l­îng rÊt cao trong mét thêi gian ng¾n (l·i suÊt tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n 109 % / n¨m, l·i suÊt tiÕt kiÖm 3 th¸ng 144 %/ n¨m). Nhê vËy ®·: Thu hót mét khèi l­îng tiÒn lín trong l­u th«ng, t¨ng nguån vèn tÝn dông, gi¶m ¸p lùc l¹m ph¸t. ChuyÓn l·i suÊt ©m qua l·i suÊt d­¬ng, xö lÝ hµi hoµ lîi Ých gi÷a ng­êi göi tiÒn, ng­êi vay vèn vµ TCTD. Xo¸ bá bao cÊp qua l·i suÊt ng©n hµng, chuyÓn ho¹t ®éng ng©n hµng sang kinh doanh thùc sù. Tuy nhiªn, ë giai ®o¹n nµy, hÖ thèng l·i suÊt cßn phøc t¹p, cßn nhiÒu møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay. + §èi víi tõng ngµnh kinh tÕ cã møc l·i suÊt riªng. + §èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cßn cã ph©n biÖt l·i suÊt: l·i suÊt Cho vay ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc thÊp h¬n doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. 3. Tõ 1/ 10/ 93: NHNN võa ¸p dông l·i suÊt trÇn( cho vay) võa ¸p dông l·i suÊt tho¶ thuËn. -L·i suÊt trÇn: Cho vay doanh nghiÖp nhµ n­íc 1,8% / th¸ng, kinh tÕ ngoµi quèc doanh 2,1 % / th¸ng. -L·i suÊt tho¶ thuËn: Tr­êng hîp ng©n hµng kh«ng huy ®éng ®ñ vèn ®Ó cho vay theo l·i suÊt quy ®Þnh ph¶i ph¸t hµnh k× phiÕu víi l·i suÊt cao h¬n th× ®­îc ¸p dông l·i suÊt tho¶ thuËn: L·i suÊt huy ®éng cã thÓ cao h¬n l·i suÊt tiÕt kiÖm cïng k× h¹n lµ 0,1 %/ th¸ng vµ cho vay cao h¬n møc trÇn 2,1%/ th¸ng. Trªn thùc tÕ, kho¶ng 30-60 % tæng d­ nî lóc bÊy giê lµ tõ c¸c kho¶n cho vay b»ng l·i suÊt tho¶ thuËn mµ phÇn lín lµ cho vay doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ hé n«ng d©n, víi l·i suÊt phæ biÕn lµ 2,3% - 3,5 % th¸ng. Víi c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn, cã thÓ hiÓu lµ ®· tù do ho¸ mét phÇn l·i suÊt, hoÆc ®ã lµ c¬ chÕ cho vay víi l·i suÊt “cøng” ®i ®«i víi mét biªn ®é dao ®éng nhÊt ®Þnh. Thêi kú nµy , c¸c ng©n hµng ®¹t møc chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt Cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng cao ,phæ biÕn lµ tõ 0,7% -1% th¸ng ,Cho nªn ,hÇu hÕt , c¸c NHTM ®Òu cã møc lîi nhuËn cao ,trong khi c¸c doanh nghiÖp l¹i gÆp khã kh¨n vÒ tµi chÝnh .Tõ thùc tr¹ng nµy ,Quèc héi kho¸ IX ,kú häp thø 8 th¸ng 10/1995 ®· th«ng qua nghÞ quyÕt bá thuÕ doanh thu ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ,®ång thêi yªu cÇu c¸c NHTM ph¶i tiÕt gi¶m chi phÝ ®Ó gi¶m l·i suÊt Cho vay .§ång thêi khèng chÕ chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt Cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng 0,35%/th¸ng .§ã lµ lý do ®Ó chuyÓn sang mét giai ®o¹n thùc hiÖn chÝnh s¸ch trÇn l·i suÊt . 4.Tõ 1/1/996 ChuyÓn tõ l·i suÊt tho¶ thuËn qua trÇn l·i suÊt. ViÖc quy ®Þnh trÇn l·i suÊt vµ khèng chÕ møc chªnh lÖch 0, 35% thùc chÊt lµ võa quy ®Þnh trÇn l·i suÊt, võa quy ®Þnh sµn l·i suÊt. V× thÕ tõ 1/ 1/ 96, NHNN ®· quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay tèi ®a vµ møc chªnh lÖch 0,35 % thay cho viÖc ®iÒu hµnh theo l·i suÊt cho vay, l·i suÊt tiÒn göi chi tiÕt vµ l·i suÊt tho¶ thuËn quy ®Þnh tr­íc ®ã . Do quy m« vµ ®Þa bµn ho¹t ®éng kh¸c nhau, nhu cÇu vèn kh¸c nhau, chi phÝ ho¹t ®éng kh¸c nhau, nªn NHNN ®· quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cã ph©n biÖt nh­ sau: TrÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n. TrÇn l·i suÊt cho vay trung h¹n vµ dµi h¹n. TrÇn l·i suÊt cho vay trªn ®Þa bµn n«ng th«n. TrÇn l·i suÊt cho vay cña Quü tÝn dông ®èi víi c¸c thµnh viªn. Gi÷a c¸c trÇn l·i suÊt nµy lóc ®Çu cã møc chªnh lÖch víi nhau kh¸ xa nh­ng sau mçi lÇn ®iÒu chØnh kho¶ng c¸h nµy ®· rót ng¾n l¹i vµ chØ cßn chªnh lÖch Ýt . Mét thùc tÕ kh¸ch quan cña c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ khu vùc n«ng th«n cã nhu cÇu vèn lín nh­ng huy ®éng t¹i chç ®­îc rÊt Ýt vµ chi phÝ ho¹t ®éng ng©n hµng ë ®©y rÊt cao ,nªn NHNN qui ®Þnh trÇn l·i suÊt Cho vay n«ng th«n cao h¬n thµnh thÞ nh»m thu hót vèn tõ thµnh thÞ vÒ n«ng th«n .Nh­ng nhiÒu quan ®iÓm Cho r»ng l·i suÊt Cho vay n«ng th«n ph¶i thÊp h¬n hoÆc b»ng thµnh thÞ míi ­u ®·i n«ng nghiÖp ,míi khuyÕn khÝch n«ng nghiÖp ph¸t triÓn . Do ®ã , tõ 21/1/1998 , Quèc héi kho¸ IX cho phÐp bá møc chªnh lÖch 0,35 % / th¸ng, ®ång thêi ®Ó thu hÑp sù c¸ch biÖt gi÷a møc l·i suÊt cho vay cña thµnh thÞ vµ n«ng th«n, NHNN quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt míi, rót tõ 4 trÇn xuèng cßn 3 trÇn l·i suÊt vµ kh«ng quy ®Þnh møc chªnh lÖch 0,35 %/ th¸ng n÷a: TrÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n 1,2 % th¸ng. TrÇn l·i suÊt cho vay trung dµi h¹n 1,25 % th¸ng. TrÇn l·i suÊt QTD cho vay thµnh viªn 1,5 % th¸ng. N¨m 1999, NHNN tiÕp tôc thùc hiÖn qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông theo c¬ chÕ l·i suÊt trÇn vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®èi víi c¸c TCTD ;trong khu«n khæ trÇn l·i suÊt Cho vay,TCTD ®­îc phÐp qui ®Þnh c¸c møc l·i suÊt Cho vay vµ l·i suÊt tiÒn göi cô thÓ phï hîp víi quan hÖ cung cÇu vÒ vèn tÝn dông tõng giai ®o¹n ,nh»m më réng tÝn dông ,gãp phÇn quan träng vµo viÖc kÝch thÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong nhøng n¨m qua . TrÇn l·i suÊt trong n¨m 1999 ®­îc NHNN ®iÒu chØnh liªn tôc ,phï hîp víi chØ sè l¹m ph¸t , quan hÖ cung cÇu vèn tÝn dông t¹i tõng thêi ®iÓm vµ gãp phÇn thùc hiÖn gi¶i ph¸p kÝch cÇu vÒ ®Çu t­ cña ChÝnh phñ th«ng qua c¬ chÕ níi láng l·i suÊt tÝn dông .Cã thÓ nãi ®©y lµ n¨m NHNN ®iÒu chØnh l·i suÊt tÝn dông nhiÒu nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay ,l·i suÊt n¨m 1999 lu«n cã xu h­íng gi¶m sau c¸c lÇn ®iÒu chØnh , cô thÓ nh­ sau : + Ngµy 17/1/1999 ,Thèng ®èc NHNN cã chØ tÞ 01/1999/CT-NHNN 1 ®iÒu chØnh gi¶m l·i suÊt Cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam cña c¸c NHTM quèc doanh : ®èi víi kh¸ch hµng ë khu vùc thµnh thÞ tõ 1,2 – 1,25%/th¸ng xuèng 1-1,15%/th¸ng ;c¸c TCTD kh¸c vÉ thùc hiÖn theo møc trÇn 1,2%/th¸ng ®èi víi Cho vay ng¾n h¹n vµ 1,25%/th¸ng ®èi víi Cho vay trung vµ dµi h¹n . + Ngµy 29/05/1999 do nÒn kinh tÕ ®ang cã dÊu hiÖu thiÓu ph¸t ,t¨ng tr­ëng kinh tÕ chËm l¹i ,søc mua gi¶m sót .Thèng ®èc NHNN ®· cã quyÕt ®Þnh 184/1999/Q§ -NHNN 1 vÒ viÖc ®iÒu chØnh gi¶m trÇn l·i suÊt Cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam tõ 1,2-1,25%/th¸ng xuèng møc 1,15%/th¸ng ¸p dông Cho c¸c TCTD Cho vay trªn ®Þa bµn thµnh thÞ vµ n«ng th«n .Cïng víi viÖc gi¶m trÇn l·i suÊt Cho vay ,NHNN cßn gi¶m l·i suÊt t¸i cÊp vèn tõ 1%/th¸ng vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn vÒ Cho vay chØ ®Þnh thu mua t¹m tr÷ xuÊt khÈu 0,9%/th¸ng xuèng mét møc thèng nhÊt lµ 0,85%/th¸ng . Nh­ vËy , tõ th¸ng 6/1999 tõ chç nhiÒu trÇn l·i suÊt ng¾n ,trung ,dµi h¹n trÇn l·i suÊt Cho vay khu vùc thµnh thÞ vµ khu vùc n«ng th«n kh¸c nhau ®· thèng nhÊt chung mét trÇn ¸p dông chung Cho c¸c TCTD ,kh«ng ph©n biÖt quèc doanh hay cæ phÇn . + Th¸ng 9/1999 ,Thèng ®èc NHNN cã chØ thÞ 05/1999/CT –NHNN 1 ®iÒu chØnh gi¶m l·i suÊt Cho vay b»ng VND cña c¸c NHTM quèc doanh ®èi víi kh¸ch hµng ë khu vùc thµnh thÞ tõ 1,05%/th¸ng xuèng 0,95%/th¸ng .§©y lµ b­íc tiÕn trong chÝnh s¸ch l·i suÊt ,t¹o thÕ chñ ®éng h¬n Cho c¸c TCTD trong viÖc Ên ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi vµ Cho vay phï hîp víi ®iªï kiÖn vÒ chi phÝ ,cung cÇu trªn tõng vïng kh¸c nhau vµ møc ®é rñi ro cña tõng kho¶n vay ,t¹o tiÒn ®Ò Cho viÖc ¸p dông c¬ chÕ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN theo l·i suÊt c¬ b¶n . Nh×n chung , viÖc qu¶n lÝ l·i suÊt theo trÇn cã ­u ®iÓm sau: + Trong ph¹m vi trÇn, c¸c TCTD ®­îc tù do Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cho vay vµ tiÒn göi cô thÓ, linh ho¹t, phï hîp ®iÒu kiÖn kinh doanh , thùc hiÖn chÝnh s¸ch kh¸ch hµng, tù chñ trong kinh doanh, thùc hiÖn c¹nh tranh lµnh m¹nh, tõng b­íc tù do ho¸ l·i suÊt. + Phï hîp víi ®Æc diÓm, chi phÝ ho¹t ®éng NH ë c¸c vïng kh¸c nhau. + T¹o mÆt b»ng chung vÒ l·i suÊt trong c¶ n­íc, xo¸ bá l·i suÊt tho¶ thuËn, v­ît qu¸ xa møc l·i suÊt do NHNN quy ®Þnh. + Cã trÇn khèng chÕ sÏ b¶o vÖ ®­îc lîi Ých ng­êi vay, TCTD vµ ng­êi göi tiÒn. + §¶m b¶o vai trß qu¶n lÝ nhµ n­íc cña NHNN vÒ l·i suÊt trong giai ®o¹n ®Çu cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ míi h×nh thµnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 5.Tõ 7/2000 ®Õn nay :Mét b­íc tiÕn míi trong viÖc h×nh thµnh l·i suÊt c¬ b¶n : HiÖn nay, NHNN ®· c«ng bè vµ Cho ¸p dông l·i suÊt c¬ b¶n lµm c¬ së Cho c¸c TCTD Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh. L·i suÊt c¬ b¶n t¹o ra mét b­íc tiÕn míi trong chÝnh s¸ch l·i suÊt, tiÕn s¸t ®Õn sù tù do ho¸ l·i suÊt hoµn toµn(®· tù do ho¸ l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn göi d­íi møc tèi ®a), lµ c¬ chÕ l·i suÊt linh ho¹t theo quan hÖ cung cÇu vèn, phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ th«ng lÖ quèc tÕ, t¹o ra kh¶ n¨ng c¹nh tranh lín gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông, gi¶m thiÓu sù qu¶n lÝ cña nhµ n­íc b»ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh. Khèng chÕ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a sÏ kh«ng cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông huy ®éng víi bÊt cø laÜ suÊt nµo, ch¹y ®ua vÒ l·i suÊt tiÒn göi ®Ó huy ®éng míi bï ®¾p nî cò, b¶o ®¶m an toµn hÖ thèng vµ b¶o vÖ ®­îc lîi Ých cña ng­êi göi tiÒn. §ång thêi, víi l·i suÊt c¬ b¶n th× ch¾c ch¾n sÏ h×nh thµnh nhiÒu khu vùc l·i suÊt theo quan hÖ cung cÇu vèn vµ chi phÝ ng©n hµng kh¸c nhau nh­: l·i suÊt khu vùc n«ng th«n sÏ cao h¬n khu vùc thµnh thÞ, l·i suÊt cho vay c¸c tæ chøc tÝn dông cæ phÇn sÏ cao h¬n c¸c tæ chøc tÝn dông cã quy m« vµ søc c¹nh tranh lín nh­ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh, ng©n hµng liªn doanh vµ c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi ë ViÖt Nam. II.§¸nh gi¸ nh÷ng sai lÇm trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt tõ nh÷ng n¨m 90 Cho ®Õn nay: *. §èi víi thêi kú l·i suÊt ©m : Trong thêi kú quan liªu tr× trÖ tr­íc n¨m 1988 ,l·i suÊt cña ViÖt Nam kh«ng theo quy luËt l·i suÊt thùc nªn l·i suÊt ©m do NHNN ¸p ®Æt lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra vµ kÐo dµi l¹m ph¸t phi m· . *.§èi víi thêi kú l·i suÊt d­¬ng : Thêi kú nµy qui luËt l·i suÊt thùc míi ®­îc c«ng nhËn nh­ng t­ t­ëng l·i suÊt ng©n hµng ph¶i ¸p s¸t l·i suÊt thÞ tr­êng ®· dÉn ®Õn l·i suÊt tiÕt kiÖm cùc kú cao 12%/th¸ng mÆc dï tû lÖ l¹m ph¸t cuèi n¨m 1992 chØ cßn 5%/th¸ng . L·i suÊt cùc kú cao vÉn cßn ¶nh h­ëng t©m lý ®Õn ngµy nay ,ng­êi göi tiÒn ®ßi hái l·i suÊt cao . *.§èi víi thêi kú võa qui ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi vµ Cho vay cô thÓ ,võa Cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn : N¨m 1994, NHNN c«ng bè chñ tr­¬ng h¹ l·i suÊt trong cuéc häp Gi¸m ®èc ®Çu n¨m . Nh­ng chñ tr­¬ng nµy kh«ng ®­îc thùc hiÖn víi lý do tû lÖ l¹m ph¸t bj ®Èy cao lªn gÊp ®«i n¨m 1993 .Trong ba n¨m chËm h¹ l·i suÊt ,tiÒn göi c¸c ng©n hµng chØ sö dông hÕt mét nöa .C¸c doanh nghiÖp ®· Ì cæ ra g¸nh mét l·i suÊt cao ®Ó tr¶ Cho nh÷ng ng­êi n­íc ngoµi ®em ngo¹i tÖ vµo ®æi lÊy VND ®Ó gëi tiÕt kiÖm víi l·i suÊt cao gÊp 4-5 lÇn l·i suÊt thÕ giíi trong hµng lo¹t sæ tiÕt kiÖm hµng tû ®ång mét sæ .V× vËy ,khi dån dËp h¹ l·i suÊt trong n¨m 1996 ,sè d­ nguån vèn tiÒn göi ®· gi¶m ®ét ngét vµo quÝ IV n¨m ®ã ,chuyÓn c¸c NHTM tõ vÞ thÕ thõa vèn sang thiÕu vèn . C«ng víi c¸i v« lý lµ b¾t c¸c NHTM ph¶i g¸nh chÞu sè lç do thùc hiÖn chÝnh s¸ch h¹ l·i suÊt , vµ ¸p ®Æt chªnh lÖch l·i suÊt 0,35% ,c¸c NHTM vµ nhÊt lµ c¸c ng©n hµng cæ phÇn ®· bÞ gi¶m lîi nhuËn mét c¸ch nÆng nÒ .Tµi chÝnh vÉn duy tr× mét møc thuÕ lîi tøc 45% vµ Cho r»ng tû lÖ ®ã vÉn phï hîp ,céng víi viÖc tÝnh thuÕ kh«ng Cho ghi c¸c kho¶n chi phÝ trÝch tr­íc ®· dån c¸c ng©n hµng vµo t×nh tr¹ng hÇu nh­ kh«ng tÝch luü ®­îc vèn .ViÖc t¨ng vèn ®iÒu lÖ v× vËy hÇu nh­ kh«ng thùc hiÖn ®­îc.C¸c NHTM ®· yÕu vµ ®Ó nî qu¸ h¹n ,nî xÊu t¨ng cao,l¹i bÞ suy yÕu thªm v× nh÷ng chÝnh s¸ch dån c¸c NHTM vµo chç kh«ng duy tr× ®­îc tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n *.§èi víi thêi kú ¸p dông trÇn l·i suÊt : DiÔn biÕn c¸c møc trÇn l·i suÊt cho vay theo quy ®Þnh cña NHNN kÓ tõ khi x¶y ra khñng ho¶ng tµi chÝnh- tiÒn tÖ trong khu vùc ®Õn n¨m1999: Thêi ®iÓm thùc hiÖn møc trÇn l·i suÊt cho vay c¸c lo¹i 1/7/1997 21/1/1998 1/2/1999 1/6/1999 1. Ng¾n h¹n 1,0% 1,2% 1,1% 1,15% 2. Trung dµi h¹n 1,1% 1,25% 1,15% 1,15% 3.Vïng n«ng th«n 1,2% 1,25% 1,25% 1,15% 4. QTDND & HTXTD 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% 5. L·i suÊt t¸i cÊp vèn 1,1% 1,1% 1,0% 0,85% ChØ sè tiÕt kiÖm, l·i suÊt danh nghÜa trung b×nh, l·i suÊt thùc N¨m TiÕt kiÖm (%GDP) LS danh nghÜa(%n¨m) LS thùc (% n¨m) CPI (% n¨m) 1991 10,10 42,0 25,6 17,5 1992 13,77 35,5 17,9 5,1 1993 14,54 21,6 16,4 14,5 1994 17,08 16,8 2,4 14,3 1995 18,99 16,8 4,1 13,5 1996 15,96 13,5 9,0 4,5 1997 16,50 12,6 8,9 3,7 Nguån: IMF Thùc tÕ cho thÊy cã nhiÒu tån t¹i xoay quanh chÝnh s¸ch trÇn l·i suÊt. Dï cho viÖc kiÓm so¸t l·i suÊt trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh v× môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th× vÉn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÖt h¹i xÐt trªn tæng thÓ nÒn kinh tÕ. §iÒu nµy tõng khuyÕn khÝch sù vay m­în chiÕm dông lßng vßng, trèn tr¸nh kiÓm so¸t cña NHNN, lµm mÐo mã chÕ ®é l·i suÊt quy ®Þnh. Møc ®é toµn dông vèn trong nÒn kinh tÕ thÊp, tÝnh ®Çu c¬ thùc lîi vµ c¹nh tranh bÊt t­¬ng xøng vÒ l·i suÊt cßn phæ biÕn, vèn bÞ sö dông l·ng phÝ, kÐm hiÖu qu¶. ChuyÓn sang l·i suÊt trÇn lµ mét b­íc tiÕn bé, song l·i suÊt vÉn ch­a ph¶n ¸nh ®óng quan hÖ cung-cÇu vÒ vèn cña nÒn kinh tÕ. Mét biÓu hiÖn râ nhÊt lµ l·i suÊt chung cña nÒn kinh tÕ chñ yÕu ®­îc ¸p ®Æt bëi NHNN chø ch­a ph¶i ®­îc h×nh thµnh theo ®óng tÝn hiÖu thÞ tr­êng, th«ng qua mét sè tham sè chñ chèt: l·i suÊt tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu kho b¹c, l·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, l·i suÊt giao dÞch hîp ®ång mua ®øt, b¸n ®o¹n hay mua b¸n cã k× h¹n, l·i suÊt khiÕt khÊu, cÇm cè, thÕ chÊp tµi s¶n...Nh×n chung, l·i suÊt ch­a ph¶n ¸nh ®­îc rñi ro tÝn dông, thiÕu quan hÖ kh¨ng khÝt víi diÔn biÕn tØ gi¸ hèi ®o¸i, trong lóc th­êng xuyªn bÞ trãi buéc hÕt søc cøng nh¾c bëi “vßng kim c«” chØ sè gi¸ CPI... §«i lóc trÇn l·i suÊt chØ cã ý nghÜa t­îng tr­ng, bªn c¹nh ®ã cßn tån t¹i nhiÒu møc l·i suÊt kh¸c nhau trªn thùc tÕ, l¹i cã hiÖn t­îng l¹m dông l·i suÊt ­u ®·i trµn lan trong vßng 2 n¨m nay. Do ®ã xu h­íng h¹n chÕ, dì bá mäi ¸p ®Æt, can thiÖp, kiÓm so¸t hµnh chÝnh vÒ l·i suÊt lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Môc tiªu lµ cuèi cïng th× ph¶i ®Ó thÞ tr­êng tù quyÕt ®Þnh l·i suÊt phï hîp cho nã(còng lµ cho nÒn kinh tÕ). Dùa vµo ®ã sù can thiÖp mét c¸ch gi¸n tiÕp cña NHNN vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ míi thùc hiÖn ®­îc linh ho¹t, ®óng h­íng vµ cã hiÖu qu¶. *. Thêi kú ¸p dông l·i suÊt c¬ b¶n : ë ViÖt Nam hiÖn nay, muèn ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n cho vay mét c¸ch cã hiÖu lùc th«ng qua viÖc khèng chÕ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a th× NHNN sÏ ph¶i kÕt hîp c¶ 2 ph­¬ng ph¸p ®iÒu hµnh trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp: - §iÒu chØnh l·i suÊt cho vay b»ng viÖc trùc tiÕp n©ng hoÆc h¹ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a t­¬ng øng: muèn h¹ l·i suÊt cho vay th× h¹ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a vµ ng­îc l¹i( ®iÒu hµnh b»ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh) - §iÒu hµnh gi¸n tiÕp b»ng viÖc dïng c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ t¸c ®éng vµo khèi l­îng vèn trªn thÞ tr­êng nh­: NHNN mua b¸n c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n cña c¸c tæ chøc tÝn dông( nghiÖp vô thÞ tr­êng më), NHNN t¸i chiÕt khÊu c¸c lo¹i chøng tõ cã gi¸(cöa sæ chiÕt khÊu), thÞ tr­êng liªn ng©n hµng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nh»m thùc hiÖn NHT¦ lµ ng­êi cho vay cuèi cïng. Muèn ®iÒu hµnh khèi l­îng tiÒn b»ng c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp cã hiÖu qu¶ th× viÖc më vµ sö dông tµi kho¶n c¸ nh©n ë møc ®é kh¸ phæ biÕn nh»m lµm cho NHNN kiÓm so¸t ®­îc tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ë møc ®é cao. Tuy nhiªn, hiÖn nay c¸c ®iÒu kiÖn trªn ë n­íc ta ch­a héi ®ñ, v× vËy kh¶ n¨ng kiÓm so¸t vµ qu¶n lÝ l·i suÊt cho vay sÏ rÊt h¹n chÕ do chØ cßn mçi mét c«ng cô trùc tiÕp mµ NHNN cã thÓ thùc hiÖn ®­îc lµ n©ng hoÆc h¹ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a ®Ó theo nã mµ n©ng hoÆc h¹ l·i suÊt cho vay. Tuy nhiªn, xÐt theo quan hÖ cung cÇu vÒ vèn, th× viÖc n©ng hoÆc h¹ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a trong ®iÒu kiÖn ch­a cã c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp phèi hîp cã thÓ t¸c ®éng theo chiÒu ngÞch, h¹ l·i suÊt tiÒn göi còng cã thÓ lµm cho vèn tÝn dông huy ®éng ®­îc Ýt, trë nªn khan hiÕm vµ l·i suÊt cho vay sÏ “®¾t lªn” vµ ng­îc l¹i. V× vËy, trong ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i cña n­íc ta, khi ch­a héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn nh­ trªn, viÖc thùc hiÖn l·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a th× dÉn ®Õn t×nh tr¹ng: C¸c tæ chøc tÝn dông sÏ n©ng l·i suÊt cho vay lªn cao ®Ó ®¹t ®­îc lîi nhuËn cao, v× b¶n chÊt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ lîi nhuËn tèi ®a. Dù kiÕn møc l·i suÊt cho vay cã thÓ lªn ®Õn 2,5 % / th¸ng hoÆc cao h¬n, khi ®ã muèn ®iÒu chØnh gi¶m l·i suÊt cho vay, NHNN chØ cßn mét c«ng côlµ gi¶m l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a nh­ng hiÖu lùc sÏ rÊt kÐm, vµ l·i suÊt cho vay cã thÓ kh«ng thÓ h¹ xuèng ®­îc. Khi l·i suÊt cho vay qu¸ cao, doanh nghiÖp sÏ gÆp khã kh¨n, d­ luËn vµ c¸c ®¹i biÓu quèc héi cã thÓ ph¶n øng, khi ®ã ®iÒu hµnh qua l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a cã thÓ kÐm hiÖu lùc vµ l·i suÊt cho vay cã thÓ vÉn kh«ng h¹ ®­îc theo ý muèn vµ l¹i ph¶i quay trë l¹i víi c¬ chÕ l·i suÊt cho vay tèi ®a. L·i suÊt cao nh­ng c¸c doanh nghiÖp vµ hé s¶n xuÊt vÉn ph¶i vay v× thiÕu vèn s¶n xuÊt vµ vay ®Ó bï ®¾p c¸c kho¶n nî cò ®Õn h¹n do cung vÒ vèn ë n­íc ta lu«n nhá h¬n cÇu, lîi nhuËn thÊp h¬n chi phÝ ph¶i tr¶ ng©n hµng sÏ dÉn ®Õn nguy c¬ c¶ doanh nghiÖp vµ ng©n hµng ®Òu khã kh¨n vµ dÉn ®Õn chç c¶ hai ®Òu mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n. §ång thêi, nÕu thùc hiÖn l·i suÊt nµy th× ch¾c ch¾n sÏ h×nh thµnh nhiÒu khu vùc l·i suÊt theo cung cÇu vèn vµ chi phÝ ng©n hµng kh¸c nhau nh­: l·i suÊt khu vùc n«ng th«n sÏ cao h¬n khu vùc thµnh thÞ, l·i suÊt cho vay c¸c tæ chøc tÝn dông cæ phÇn sÏ cao h¬n c¸c tæ chøc tÝn dông cã quy m« vµ søc c¹nh tranh lín nh­ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh, ng©n hµng liªn doanh vµ chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi. Vµ nh­ vËy, sÏ gi¶m bít tÝnh lµnh m¹nh cña c¹nh tranh vµ trong sù c¹nh tranh nµy ch¾c ch¾n c¸c tæ chøc tÝn dông lín, cã nguån vèn lín lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh, ng©n hµng liªn doanh vµ c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi cã ­u thÕ h¬n, c¸c tæ chøc tÝn dông nhá nh­ ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn, quü tÝn dông nh©n d©n sÏ gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. ViÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch gi¶m l·i suÊt cho vay ë khu vùc nói cao, h¶i ®¶o sÏ khã cã c¬ së ®Ó thùc hiÖn, trong khi c¸c ®èi t­îng vay vèn thuéc c¸c khu vùc nµy ch­a ®­îc t¸ch b¹ch lµ ®èi t­îng chÝnh s¸ch ®­îc vay theo chÝnh s¸ch riªng cña Nhµ n­íc. V× hiÖn t¹i viÖc gi¶m l·i suÊt miÒn nói cao(khu vùc 3 ë vïng miÒn nói) ®­îc quy ®Þnh gi¶m 30% trÇn l·i suÊt cïng lo¹i do NHNN c«ng bè. V× vËy, khi NHNN x©y dùng vµ cñng cè thÞ tr­êng tiÒn tÖ, chuyÓn tõ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõ c«ng cô trùc tiÕp sang kÕt hîp ®iÒu hµnh b»ng c«ng cô trùc tiÕp víi c«ng cô gi¸n tiÕp, ®­a nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµo ho¹t ®éng ®Ó mua b¸n c¸c chøng kho¸n ng¾n h¹n cña c¸c tæ chøc tÝn dông, thùc hiÖn t¸i chiÕt khÊu c¸c chøng tõ cña c¸c tæ chøc tÝn dông, cñng cè vµ kiÓm so¸t thÞ tr­êng liªn ng©n hµng cã gi¸ ®Ó thùc hiÖn vai trß cña Ng©n hµng Trung ­¬ng lµ ng­êi cho vay cuèi cïng, tiÕp tôc cñng cè vµ më réng viÖc më vµ sö dông tµi kho¶n c¸ nh©n, ®Ó trªn c¬ së ®ã thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch l·i suÊt c¬ b¶n linh ho¹t h¬n trÇn l·i suÊt nh­ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a cã sù kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc b»ng c¶ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp. Sau qu¸ tr×nh thùc hiÖn thµnh c«ng l·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a th× ta sÏ tiÕn thªm mét b­íc n÷a ®Ó tù do ho¸ l·i suÊt hoµn toµn khi ®· cã vµ chñ ®éng vÒ c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c vÒ kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ æn ®Þnh. PhÇn III Mét sè c¸c gi¶i ph¸p trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt ë ViÖt Nam Hoµn thiÖn hÖ thèng ng©n hµng, hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch. Phèi hîp víi Bé tµi chÝnh t¨ng c­êng ph¸t hµnh nh÷ng tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu kho b¹c ®Ó ®ñ sè l­îng c«ng cô cho thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. C¸c ng©n hµng vay hay cho vay rÊt dÔ dµng b»ng c¸ch b¸n(vay) khi thiÕu vèn, hay mua(cho vay) khi thõa vèn. NHTW còng b¸n khi muèn thu håi tiÒn tõ l­u th«ng vµ mua khi muèn tung tiÒn ra l­u th«ng. C¸ch lµm nµy nhanh vµ nhÑ nhµng h¬n t¸i cÊp vèn nÆng nÒ hiÖn nay v× ®ßi hái ph¶i cã bé hå s¬ cho vay, cã tµi s¶n thÕ chÊp ®­îc c«ng chøng vµ sù thÈm ®Þnh l¹i cña NHNN ®Þa ph­¬ng. Cßn dïng cöa sæ t¸i chiÕt khÊu th× ta ch­a cã th­¬ng phiÕu do nh÷ng ®iÒu luËt vÒ th­¬ng phiÕu cßn qu¸ s¬ sµi(chØ cã 4 ®iÒu trong m­¬i dßng ë LuËt Th­¬ng m¹i vµ ch­a ®­îc h­íng dÉn thi hµnh). Víi c¸ch lµm nÆng nÒ hiÖn nay, thÞ tr­êng liªn ng©n hµng sÏ kh«ng ho¹t ®éng th­êng xuyªn hµng ngµy ®­îc. NHNN ph¶i thùc sù lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng, nghÜa lµ n¬i c¸c NHTM thõa tiÒn cã thÓ göi NHNN ®Ó h­ëng l·i suÊt qua ®ªm. Tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi vµ chÝnh s¸ch c¬ cÊu cña NHNN vµ NHTM cho mét vµi tæ chøc kinh tÕ chuyªn tr¸ch, ch¼ng h¹n Ng©n hµng chÝnh s¸ch vµ Quü ®Çu t­ quèc gia. Ho¹t ®éng cña NHNN vµ NHTM tËp trung cho thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ chÝnh s¸ch ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ. C¶i tiÕn vµ t¨ng c­êng t¸c ®éng cña NHNN b»ng c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hiÖn cã, ®Æc biÖt lµ ®iÒu chØnh linh ho¹t kh¶ n¨ng t¹o tiÒn cña c¸c NHTM b»ng giíi h¹n sö dông vèn vµ h¹n møc t¸i cÊp vèn trong t¸i chiÕt khÊu khÕ ­íc nî vµ tÝn dông thÕ chÊp ®èi víi giÊy tê cã gi¸ ®¶m b¶o chÊt l­îng. CÇn cã mét sù ®iÒu tra c¬ b¶n cña NHTW vÒ møc chi phÝ qu¶n lÝ b×nh qu©n cña c¸c ng©n hµng ë c¸c vïng kh¸c nhau ®Ó l·i suÊt cã thÓ bï ®¾p chi phÝ trung b×nh cña c¸c NHTM thµnh phè. ChÝnh s¸ch l·i suÊt cã ®¶m b¶o cho c¸c NHTM kiÕm ®­îc tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n cña c¸c ngµnh, c¸c ng©n hµng míi ®ñ søc ®èi phã ®­îc ¶nh h­ëng cña khñng ho¶ng tiÒn tÖ vµ cã ®ñ søc c¹nh tranh khi héi nhËp víi ASEAN. C¸c tiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc ph¶i thËt sù lµ kho¶n dù tr÷ an toµn cña ngµnh Ng©n hµng. Kh«ng thÓ hiÓu lÇm ph¶i ®ãng b¨ng nã l¹i, nghÜa lµ kh«ng cho vay ra tøc thêi cho c¸c NHTM khi hä thiÕu kh¶ n¨ng chi tr¶ t¹m thêi cã thÓ dÉn tíi ph¶i khÊt chi tiÒn göi cho kh¸ch hµng. Dïng lo¹i tÝn dông ®iÒu chØnh víi ®iÒu kiÖn NHTM kh«ng ®­îc t¨ng d­ nî khi ®ang vay lo¹i nµy sÏ hoµn toµn khèng chÕ viÖc dïng kho¶n vay nµy ®Ó kinh doanh(t¨ng d­ nî). §­îc vay ngay khi t¹m thêi thiÕu kh¶ n¨ng chi tr¶, c¸c NHTM cã thÓ gi¶m bít dù tr÷ an toµn s¬ cÊp rÊt cao hiÖn nay lµm t¨ng chi phÝ vµ kÐo theo t¨ng chªnh lÖch l·i suÊt. Ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng kinh doanh vµ chøc n¨ng x· héi trong ho¹t ®éng cña c¸c NHTM vµ c¸c TCTD theo h­íng xo¸ bá dÇn c¬ chÕ bao cÊp qua l·i suÊt tÝn dông. Víi h­íng nµy c¸c NHTM vµ c¸c TCTD chØ lµm chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ theo LuËt Ng©n hµng. ChuyÓn chøc n¨ng x· héi cho c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c nh­ Kho b¹c, Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn, Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. Muèn vËy, cÇn ph¶i h¹n chÕ vµ tiÕn tíi xo¸ bá dÇn c¬ chÕ bao cÊp qua tÝn dông. Chõng nµo cßn tån t¹i sù bao cÊp cña Nhµ n­íc qua tÝn dông th× c¸c NHTM ch­a thÓ thùc hiÖn ®­îc chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ ®óng luËt Ng©n hµng. tÝnh chñ ®éng trong kinh doanh cña c¸c chñ nhµ b¨ng vÉn bÞ h¹n chÕ, hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng ng©n hµng kh«ng thÓ h¹ch to¸n râ rµng c¶ vÒ kinh tÕ còng nh­ x· héi. Yªu cÇu t¹o s©n ch¬i b×nh ®¼ng gi÷a c¸c NHTMQD víi NHTMCP vµ NHTM liªn doanh víi n­íc ngoµi. T¹o lËp m«i tr­êng ph¸p lÝ lµnh m¹nh ®Ó khuyÕn khÝch sù c¹nh tranh gi÷a c¸c NHTM vµ c¸c TCTD phï hîp víi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Tõng b­íc ®iÒu chØnh c¬ chÕ l·i suÊt, tiÕn dÇn theo h­íng tù do ho¸. Thø nhÊt: Tr­íc m¾t vÉn sö dông trÇn l·i suÊt cho vay tèi ®a lµm l·i suÊt c¬ b¶n vµ c¬ së ®Ó chuyÓn sang tù do ho¸ l·i suÊt dùa trªn mÆt b»ng gi¸ vèn sÏ cã nh÷ng b­íc thuËn lîi h¬n so víi viÖc ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n sö dông l·i suÊt huy ®éng tèi thiÓu- l·i suÊt tiÕt kiÖm tèi thiÓu lµm l·i suÊt c¬ b¶n; §ång thêi sím triÓn khai x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ b¶o toµn tiÒn göi ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi hîp ph¸p vÒ mÆt kinh tÕ cho ng­êi göi tiÒn. Thø hai: C¸c møc l·i suÊt c¬ b¶n: vÒ mÆt thùc tiÒn, do ®Æc thï cña nguån vèn cho vay lµ ng¾n h¹n vµ dµi h¹n, nªn vÉn cÇn thiÕt cho viÖc t¸ch biÖt gi÷a l·i suÊt ng¾n h¹n vµ l·i suÊt dµi h¹n trong ®Çu t­ tÝn dông; tuy nhiªn ®Ó cã thÓ phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tiÔn vµ c«ng t¸c ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n còng nh­ t¹o tiÒn ®Ò cho c¸c b­íc tù do ho¸ l·i suÊt trong khu«n khæ l·i suÊt c¬ b¶n, chØ nªn x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n theo l·i suÊt cho vay tèi ®a vèn trung vµ dµi h¹n; c¸c møc cho vay vµ huy ®éng vèn ng¾n h¹n ®­îc phÐp tù do hoµn toµn trong khu«n khæ l·i suÊt c¬ b¶n; khi thÞ tr­êng tµi chÝnh ®· thùc sù ph¸t triÓn vµ héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sÏ chuyÓn sang ®iÒu hµnh l·i suÊt thÞ tr­êng tù do(theo l·i suÊt cho v ay ng¾n h¹n trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng). Thø ba: §èi víi l·i suÊt cho vay ¸p dông cho c¸c ®Þa bµn ho¹t ®éng kh¸c nhau vµ lÜnh vùc kinh doanh cã suÊt doanh lîi kh¸c nhau: vÉn chØ nªn sö dông mét møc l·i suÊt chung theo c¬ chÕ thÞ tr­êng(l·i suÊt th­¬ng m¹i); riªng ®èi víi c¸c nghµnh nghÒ hoÆc vïng kinh tÕ cã nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt khã kh¨n, cÇn ph¶i cã sù ­u ®·i cña Nhµ n­íc th× nªn xö lÝ b»ng chÝnh s¸ch tµi chÝnh ( nh­ chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch trî gi¸ cho tiªu thô s¶n phÈm...), nÕu cã ­u ®·i vÒ l·i suÊt th× theo h­íng xö lÝ cô thÓ nh­ sau: CÊp bï trõ trùc tiÕp cho ng­êi s¶n xuÊt hoÆc tÝnh gi¶m trõ kho¶n ph¶i nép ng©n s¸ch cña hä. Tr­êng hîp cÊp bï qua ng©n hµng th× tr­íc m¾t ng©n hµng thùc hiÖn gi¶m l·i suÊt cho vay; tµi chÝnh thùc hiÖn cÊp bï cho NHTM hoÆc gi¶m trõ kho¶n ph¶i nép ng©n s¸ch cña c¸c NHTM; tiÕn tíi h×nh thµnh hÖ thèng c¸c ng©n hµng chÝnh s¸ch ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu nµy vµ tiÕn tíi lo¹i bá hoµn toµn bao cÊp qua tÝn dông Ng©n hµng; Thø t­: VÒ viÖc x¸c ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n nh»m ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt nãi chung: cÇn ®­îc xem xÐt tÝnh to¸n vµ c«ng bè ®Þnh k× ®¶m b¶o phï hîp víi tÝn hiÖu thÞ tr­êng vÒ cung- cÇu vèn ®Çu t­ vµ c¸c yªu cÇu kh¸c vÒ thùc thi c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Thø n¨m: Thóc ®Èy ph¸t triÓn thÞ tr­êng néi tÖ vµ ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng, lÊy ®ã lµm c¨n cø ®Ó x©y dùng vµ thiÕt lËp mÆt b»ng l·i suÊt chung theo l·i suÊt qua ®ªm hoÆc l·i suÊt chiÕt khÊu, lµm c¬ së cho c¸c møc l·i suÊt thÞ tr­êng tù do sau nµy. Thø s¸u: §Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ lµm c¬ së cho viÖc ra ®êi c¸c hµng ho¸ trao ®æi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, thiÕt lËp sù tån t¹i song hµnh cña thÞ tr­êng vèn ®Çu t­, t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh hoµn h¶o gi÷a c¸c chñ thÓ liªn quan ®Õn chu chuyÓn vèn trong nÒn kinh tÕ. Thø b¶y: khi héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sÏ tõng b­íc chuyÓn sang c¬ chÕ l·i suÊt thÞ tr­êng tù do vµ thùc hiÖn can thiÖp b»ng c¸c chÕ tµi phï hîp trong nh÷ng tr­êng hîp cÇn thiÕt. Nh­ vËy, l·i suÊt lµ mét c«ng cô tiÒn tÖ cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸- thÞ tr­êng cã ®é nh¹y c¶m kinh tÕ rÊt cao. ViÖc sö dông l·i suÊt trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng h­íng ®i thÝch hîp, tuú thuéc vµo ®Æc thï vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thùc tiÔn cña ViÖt Nam nh»m môc tiªu thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ, ph¸t huy vai trß ®ßn bÈy cña l·i suÊt, gãp phÇn t¹o ra sù dÞch chuyÓn trong c¬ cÊu ®Çu t­ vµ th­¬ng m¹i theo h­ãng tù do ho¸ vµ x¸c lËp c¹nh tranh t­¬ng ®èi b×nh ®¼ng vÒ l·i suÊt gi÷a c¸c nhµ kinh doanh tiÒn tÖ, tõng b­íc tiÕn tíi mét hÖ thèng tµi chÝnh -tiÒn tÖ vµ ng©n hµng hoµn thiÖn, lµnh m¹nh, ®¶m b¶o thùc hiÖn thµnh c«ng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vÜ m«. Mét chÝnh s¸ch l·i suÊt hîp lý lµ mét chÝnh s¸ch võa cã t¸c dông thu hót vèn nhµn rçi trong d©n c­ , võa cã thÓ khuyÕn khÝch nhµ s¶n xuÊt xö dông vèn vay ®Çu t­ më réng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, ®¶m b¶o quyÒn lîi vÒ mÆt kinh tÕ cña ng­êi göi tiÒn, ng­êi vay tiÒn vµ Ng©n hµng; gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ, KÕt luËn Ngµy nay ,mäi ng­êi hÕt th¶y ®Òu nghÜ r»ng sù toµn cÇu ho¸ lµ nÒn t¶ng cho t­¬ng lai : “ý t­ëng vÒ mét nÒn kinh tÕ quèc gia ®ang trë thµnh v« nghÜa nh­ c¸c kh¸i niÖm vÒ mét c«ng ty quèc gia ,nguån vèn quèc gia ,s¶n phÈm quèc gia vµ c«ng nghÖ quèc gia”-Robert Reich ,the Work Nations .Toµn cÇu ho¸ lµ xu thÕ kh«ng g× c­ìng l¹i næi.§øng tr­íc xu thÕ ®ã ®ßi hái hÖ thèng ng©n hµng cÇn ph¶i ®­îc ®æi míi .§iÒu nµy ®Æt ra kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc ®èi víi c¸c nhµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt lµ viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt võa ph¶i g¾n liÒn víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ - tÝn dông, chÝnh s¸ch c¬ cÊu , chÝnh s¸ch kinh tÕ ,võa ph¶i ®¸p øng yªu cÇu tù do ho¸ l·i suÊt . Tù do ho¸ l·i suÊt lµ c¸i mèc cÇn ®¹t ®­îc, th«ng qua nh÷ng b­íc ®i phï hîp, trªn tinh thÇn nhanh chãng kh¾c phôc yÕu kÐm, tÝch cùc chuyÓn bÞ ®Ó cã thÓ tù do ho¸ trong thêi gian ng¾n, ®Ó tËn dông nh÷ng lîi thÕ c¬ b¶n do tù do ho¸ mang l¹i. TÊt nhiªn, mçi cuéc c¶i c¸ch ®Òu cã nh÷ng khã kh¨n riªng cña nã, vµ th«ng th­êng mét cuéc c¶i c¸ch ®­îc thùc hiÖn nhanh vµ triÖt ®Ó nÕu c¶i c¸ch lµ do khñng ho¶ng thóc ®Èy. Nh­ng nÕu chóng ta tr× ho·n ®Õn khi khñng ho¶ng x¶y ra vµ g©y søc Ðp míi tiÕn hµnh c¶i c¸ch th× nh÷ng chi phÝ sÏ rÊt tèn kÐm. Do ®ã, n¨ng lùc nhËn biÕt mét cuéc khñng ho¶ng tiÒm n¨ng vµ t¹o nh÷ng c¶i c¸ch thÝch hîp lµ rÊt c¬ b¶n ®Ó gi¶m thiÓu nh÷ng chi phÝ sÏ ph¶i g¸nh chÞu. Yªu cÇu míi cña thùc tiÔn ®ßi hái NHNN kh«ng thÓ gi÷ nguyªn c¸ch ®iÒu hµnh l·i suÊt nh­ tr­íc ®©y nh­ng còng kh«ng thÓ n«n nãng thùc hiÖn ngay c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt nh­ c¸c n­íc ph¸t triÓn. C¸c V× vËy, chÝnh s¸ch l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¶i thay ®æi tuú theo tõng giai ®o¹n vµ yªu cÇu kinh tÕ ®Æt ra trong mçi thêi k×, cÇn cã sù trao ®æi réng r·i vµ kÜ l­ìng tr­íc khi thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ quan träng, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi d©n vµ c¸c tæ chøc tÝn dông, c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ kinh doanh tham gia ®Çy ®ñ vµ b×nh ®¼ng vµo thÞ tr­êng