Tiểu luận Tìm hiểu về đặc điểm kinh tế xã hội các nước thuộc khu vực Caribê

§¹i häc quèc gia Hµ Néi Tr­êng §¹i häc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n Khoa ®«ng ph­¬ng häc --------------- TiÓu luËn t×m hiÓu vÒ ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi c¸c n­íc thuéc khu vùc caribª môc lôc Trang Më ®Çu 2 §Æc ®iÓm tù nhiªn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn. - VÞ trÝ ®Þa lÝ vµ c¸c n­íc trong khu vùc 2 - Tµi nguyªn thiªn nhiªn 4 - §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn 6 §Æc ®iÓm kinh tÕ - x· héi vµ v¨n hãa - T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña khu vùc 7 C¸c ngµnh kinh tÕ chÝnh 7 + C«ng nghiÖp + N«ng nghiÖp + Du lÞch + DÞch vô vµ ng©n hµng Mät sè vÊn ®Ò kinh tÕ ph¶i ®èi mÆt 12 Giíi thiÖu nÒn kinh tÕ cña mét sè quèc gia 13 Cu Ba Bahama Trini®at vµ T«bag« Vªnªxuªla C¸c chØ sè GDP, GNP, HNI 15 VÊn ®Ò m«i tr­êng 16 - V¨n hãa, t«n gi¸o, tÝn ng­ìng 16 Ng«n ng÷ Gi¸o dôc Y tÕ V¨n häc T«n gi¸o - Xu thÕ vµ triÓn väng trong bèi c¶nh quèc tÕ 20 KÕt luËn 20 Caribª lµ mét khu vùc gåm c¸c ®¶o nhiÖt ®íi, víi vÞ trÝ ®Þa lÝ ®Æc biÖt: n»m ë gi÷a B¾c MÜ vµ Nam MÜ, phÝa ®«ng Trung MÜ. Toµn khu vùc bao phñ kho¶ng 1700 dÆm, ®­îc ®Æt tªn theo nh÷ng ng­êi Anh-®iªng Carib mµ Christopher Columbus ®· ph¸t hiÖn ra trong chuyÕn th¸m hiÓm cña «ng tíi T©y B¸n CÇu (Caribª hay Carribean xuÊt ph¸t tõ Caribe). HÇu hÕt c¸c ®¶o, quÇn ®¶o thuéc Caribª ®Òu ®· giµnh ®­îc ®éc lËp vµ thu ®­îc nhiÒu thµnh tùu trong ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. I. §Æc ®iÓm tù nhiªn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn. 1. VÞ trÝ ®Þa lÝ vµ c¸c n­íc trong khu vùc. * Caribª gåm c¸c ®¶o vµ quÇn ®¶o ¡ngti n»m hoµn toµn trong biÓn Caribª, kÐo dµi tõ vÞnh Mªhic« ë phÝa B¾c xuèng c¸c d¶i ®Êt ®Çu tiªn cña Nam MÜ. Toµn khu vùc tr¶i dµi trªn 18 vÜ ®é, tõ 100B ®Õn 280B, thuéc hoµn toµn vÒ vïng nhiÖt ®íi. VÒ tæng thÓ, biÓn Caribª lµ l­u vùc biÓn ph©n c¸ch gi÷a B¾c MÜ vµ Nam MÜ, cã diÖn tÝch t­¬ng ®­¬ng biÓn §Þa Trung H¶i, tiÕp gi¸p víi biÓn Xacgat vµtr«ng ra §¹i T©y D­¬ng. Ng­êi ta ph©n biÖt Caribª thµnh hai bé phËn: quÇn ®¶o ¡ngti lín tõ Cuba ®Õn Pue®o Rico, gåm c¶ Haiiti vµ Jamaica, vµ quÇn ®¶o ¡ngti nhá, gåm nh÷ng ®¶o vµ quÇn ®¶o r¶i r¸c tõ V¬cgin ®Õn Trini®at. * Caribª còng cã vÞ trÝ chiÕn l­îc vÒ kinh tÕ - chÝnh trÞ. Mét sè hßn ®¶o n»m trªn tuyÕn ®­êng th­¬ng m¹i lín hay cÇu nèi trªn biÓn trung MÜ vµ Nam MÜ. Caribª chÝnh lµ ®iÓm giao l­u cña B¾c MÜ, Trung MÜ vµ Nam MÜ, phÝa B¾c gi¸p Hoa K× (qua eo Flari®a), phÝa T©y gi¸p Mªhic« (qua eo Yucatan), phÝa Nam gi¸p Vªnªxuªla. * C¸c n­íc trong khu vùc: 1. Antigoa & Bacbu®a. Thñ ®«: Xen Gi«n, diÖn tÝch 442km2. 2. Bacba®«t, Thñ ®«: Britagi¬tao, diÖn tÝch 430km2. 3. Bahama, Thñ ®« Natx«, diÖn tÝch 13.939 km2. 4. Cuba, Thñ ®«: La Habana, diÖn tÝch 110.860 km2. 5. §«minica, Thñ ®«: R«d¬, diÖn tÝch 751 km2. 6. §«minicana, Thñ ®«: Xant« §«ming«, diÖn tÝch 48.421 km2. 7. Grªna®a, Thñ ®«: Xen Gioocgiet, diÖn tÝch 344 km2. 8. Haiti, Thñ ®«, Po « Pranh, diÖn tÝch 27.750 km2. 9. Hamaica, Thñ ®«: Kinxt¬n 10. Trini®at & T«bag«, Thñ ®«: Poop Xpªn, diÖn tich 5130km2. 11. Xanta Luxia, Thñ ®« : Caxtri 12. Xenkit & Nªrit, Thñ ®«: Baxto 13. Xen Vinxen & Grªna®in, Thñ ®«: Kinxtao Ngoµi ra cßn cã c¸c ®¶o vµ quÇn ®¶o thuéc chñ quyÒn cña mét sè n­íc ch©u ¢u vµ ch©u MÜ nh­ Q§. Tu«c & Caic«t, Q§. V¬cgin, §. Anguila (Anh), §. Goa®¬lup, §. Mactinic (Ph¸p), §. Pue®« Ric« (Hoa K×)… riªng Vªnªxuªla lµ n­íc thuéc Nam MÜ nh­ng l¹i ë ven biÓn Caribª nªn còng cã thÓ xem lµ thuéc khu vùc Caribª. 2. Tµi nguyªn thiªn nhiªn. * KhÝ hËu: sù kh¸c nhau vÒ c­êng ®é vµ ®é dµi hµng n¨m cña mïa m­a thÓ hiÖn sù ®a d¹ng theo vïng khÝ hËu cña quÇn ®¶o. TÊt c¶ c¸c n­íc vïng Caribª ®Òu cã ®Æc ®iÓm lµ khÝ hËu nhiÖt ®íi, mang tÝnh chÊt h¶i d­¬ng, nãng Èm, m­a t­¬ng ®èi lín, chÞu ¶nh h­ëng cña giãa mËu dÞch «n hßa. Mïa kh« tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 4, mïa m­a tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 11. C¸c c¬n b·o nhiÖt ®íi th­êng xuÊt hiÖn vµo kho¶ng th¸ng 9 vµ th¸ng 12. * §Êt, ®Þa h×nh: QuÇn ®¶o ¡ngti lµ nh÷ng hßn ®¶o nói löa, ®Æc ®iÓm ®Þa chÊt næi bËt lµ cã nh÷ng ®o¹n ®øt g·y s©u. §Þa h×nh chñ yÕu cña c¸c n­íc trong khu vùc lµ ®åi nói thÊp, ngoµi ra cßn cã nh÷ng vïng kh¸ b»ng ph¼ng, cã cÊu t¹o d¹ng san h«. Trong c¬ cÊu sö dông ®Êt th× ®Êt trång trät chiÕm tØ lÖ kh«ng cao, chñ yÕu lµ ®Êt cho c¸c ho¹t ®éng dÞch vô vµ thæ c­. B¶ng 1: C¬ cÊu sö dông ®Êt ë mét sè n­íc Caribª (tØ lÖ %) n¨m 1987. N­íc §Êt trång c©y §Êt canh t¸c §ång cá Rõng §Êt kh¸c Cuba 23 6 23 17 31 Haiti 20 13 18 4 45 §ominica 23 7 43 13 14 Bahamas 1 0 0 32 67 * C¸c nói chÝnh, s«ng chÝnh: lµ c¸c d¹ng ®¶o nªn khu vùc Caribª kh«ng cã c¸c d·y nói ®å sé nh­ trong lôc ®Þa. §iÓn h×nh trong khu vùc l¹i chÝnh lµ c¸c nói löa, nhÊt lµ ë c¸nh cung c¸c ®¶o Antiles nhá, ch¼ng h¹n nh­ ë Goa®¬lup (nói Suphi), ë Mactinic (nói Pelee)… s«ng ngßi phong phó song phÇn lín lµ s«ng ng¾n, nhá. * Kho¸ng s¶n: Caribª cã nguån tµi nguyªn kho¸ng s¶n phong phó, dåi dµo, mét sè lo¹i cã tr÷ l­îng lín, ®Æc biÖt lµ kho¸ng s¶n kim lo¹i. VÝ dô: Boxit (Giamaica, Haiti), Niken, B«xit, vµng, b¹c (§«minica); Coban, Niken, s¸t, ®ång, mangan (Cuba), muèi (ë hÇu hÕt c¸c n­íc). §Æc biÖt, nguån tµi nguyªn dÇu má ®ang rÊt cã tiÒm n¨ng, nhÊt lµ ë Trini®at & T«bag«. * Tµi nguyªn biÓn: TÊt c¶ c¸c quèc gia trong khu vùc ®Òu tiÕp gi¸p víi biÓn hoÆc ®­îc biÓn bao bäc. §­êng bê biÓn dµi lµ mét trong nh÷ng lîi thÕ nh»m khai th¸c hiÖu qu¶ c¸c lo¹i tµi nguyªn biÓn. B¶ng 2: §é dµi ®­êng bê biÓn cña mét sè n­íc Caribª (km) Cuba Haiti Jamaica CH §«minica Bahamas Grena®a 3735 1771 1022 1288 3542 121 BiÓn Caribª lµ biÓn nãng Êm, giµu ¸nh s¸ng vµ oxi, ®é mÆn trung b×nh, l¹i lµ n¬i gÆp gì cña nhiÒu dßng h¶i l­u nªn c¸ t«m dåi dµo vµ ®a d¹ng. BiÓn cã nhiÒu lo¹i c¸ ngon vµ quý, mét sè lo¹i cã tr÷ l­îng lín vµ gi¸ trÞ cao. Ngoµi ra cßn cã c¸c lo¹i ®Æc s¶n biÓn nh­ ®åi måi, sß, èc, rïa biÓn… C¸c lo¹i kho¸ng s¶n biÓn chñ yÕu lµ dÇu má, muèi… ngoµi ra cßn cã s¾t, b«xit,… ë thÒm lôc ®Þa. §­êng bê biÓn dai, khóc khuûu, nhiÒu vòng vÞnh, lµ c¬ së ®Ó x©y dùng c¸c c¶ng biÓn, h×nh thµnh c¸c tuyÕn giao th«ng biÓn. §Æc biÖt, biÓn Caribª trong xanh, s¸nh n¨ng chan hßa, b·i c¸t ®Ñp, lµ nguån tµi nguyªn du lÞch quý gi¸ ®èi víi c¸c n­íc vïng Caribª. 3. §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn. a. C¸c t¸c ®éng thuËn lîi. KhÝ hËu nhiÖt ®íi nãng Èm lµ ®iÒu kiÖn quan träng cho c¸c ho¹t ®éng trång trät, t¹o ®iÒu kiÖn cho c©y cèi sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn quanh n¨m. KhÝ hËu nãng Èm còng gãp phÇn t¹o ra mét thiªn nhiªn phong phó, ®a d¹ng, t­¬i ®Ñp, cã søc hót ®èi víi du lÞch. §Êt ®ai ®­îc t¹o nªn trªn c¸c d¹ng dung nham phun trµo nªn nh×n chung lµ mµu mì. §Þa h×nh phÇn lín lµ ®åi nói t¹o ra mét c¶nh quan t­¬ng ®èi hïng vÜ. Nguån kho¸ng s¶n dåi dµo lµ nguån lîi xuÊt khÈu quan träng cña nhiÒu n­íc Caribª. §©y còng lµ c¬ së ®Ó x©y dùng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, gi¶m chi phÝ nguyªn liÖu, t¨ng tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm. Nguån tµi nguyªn biÓn giµu cã lµ c¬ së ®Ó x©y dùng c¸c ngµnh kinh tÕ biÓn: nu«i trång vµ ®¸nh b¾t thñy h¶i s¶n, khai th¸c kho¸ng s¶n biÓn, giao th«ng biÓn, du lÞch biÓn… VÞ trÝ ®Þa lÝ chiÕn l­îc còng lµ lîi thÕ ®Ó c¸c n­íc vïng Caribª më réng quan hÖ giao l­u quèc tÕ, tr­íc hÕt lµ víi c¸c n­íc B¾c MÜ, Trung MÜ vµ Nam MÜ. b. C¸c t¸c ®éng bÊt lîi. Nh÷ng ®ît giã T©y kÌm theo nh÷ng luång giã biÓn ®Õn tõ xÝch ®¹o víi kh«ng khÝ ¸ nhiÖt ®íi qu¸ nãng, ®«i khi g©y ra nh÷ng c¬n b·o hoµnh hµnh. Nh÷ng c¬n b·o nhiÖt ®íi nµy cã søc tµn ph¸ ghª gím, ®Ó l¹i hËu qu¶ rÊt nÆng nÒ. VÝ dô: c¬n b·o Hugo th¸ng 9/1989 ®· tµn ph¸ nhiÒu ®áa ë Caribª, nhÊt lµ ®¶o Guadelup, Haiti lµ ®Êt n­íc n»m ë trung t©m c¸c c¬n b·o. §éng ®Êt vµ nói löa còng ®· t¹o nªn nh÷ng th¶m häa ë thñ ®« Po o Pranh (Haiti), Kinrt¬n (Jamaica)… KiÓu khÝ hËu “trong giã” vµ “ngoµi giã” víi mét bªn nhiÒu m­a vµ mét bªn kh« h¹n rÊt ®Æc tr­ng ë c¸c vïng ®åi nói. ë Caribª cã nh÷ng thêi k× h¹n h¸n nghiªm träng (ë Cuba 1986, 1988) cßn mïa ®«ng nhiÒu ®ît l¹nh trµn xuèng tËn c¸nh cung ®¶o. KiÓu khÝ hËu nhiÖt ®íi ®«i khi cßn g©y ra c¸c th¶m häa ch¸y rõng (ë Jamaica, Haiti), ngËp lôt (Haiti…). II. §Æc ®iÓm kinh tÕ, x· héi vµ v¨n hãa. 1. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña toµn khu vùc. a. C¸c ngµnh kinh tÕ chÝnh. * N«ng nghiÖp, chñ yÕu lµ trång c©y ë c¸c trang tr¹i. Cµ phª vµ mÝa ®­êng lµ hai lo¹i c©y chÝnh. Ngoµi ra cßn cã thuèc l¸, ca cao, døa, chuèi, g¹o, ng«… ch¨n nu«i Ýt ph¸t triÓn, chØ dã cõu, lîn (Bahamas), mét sè gia sóc (Cuba). Nh×n chung c¸c n­íc Caribª phô thuéc vÒ l­¬ng thùc. TØ träng ngµnh n«ng nghiÖp trong GDP kh«ng ngõng gi¶m, trõ ë Haiti. * C«ng nghiÖp: Nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nhá ®­îc chó träng. NhiÒu n­íc ®· ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp g¾n víi tµi nguyªn nh­ chÕ biÕn B«xit ë Jamaica (lµ n­íc s¶n xuÊt b«xit hµng ®Ç trong thêi gian gÇn ®©y), khai th¸c vµ läc dÇu ë Trini®¹t vµ Tobago (gåm chÕ biÕn mét phÇn dÇu th« khai th¸c ë Vªnªxuªla). B¶ng 3: C¸c ngµnh c«ng nghiÖp chØnh ë mét so n­íc Caribª. N­íc Ngµnh c«ng nghiÖp chÝnh Cuba S¶n xuÊt ®­êng, läc dÇu, chÕ biÕn thùc phÈm, dÖt, hãa chÊt, giÊy, gç, kim lo¹i, xi m¨ng Haiti Tinh chÕ ®­êng, dÖt, xi m¨ng, khai th¸c b«xit Jamaica Khai th¸c b«xit, dÖt, chÕ biÕn thùc phÈm Bahamas Tinh luyÖn dÇu, xi m¨ng, d­îc phÈm, thÐp èng §«minica ChÕ biÕn ®­êng, dÖt, khai th¸c niken, vµng, b¹c Trini®at vµ Tobag« Khai th¸c vµ läc dÇu, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng * Du lÞch: ®©y lµ nguån thu nhËp hµng ®Çu cña rÊt nhiÒu ®¶o, dùa trªn nh÷ng thuËn lîi vÒ khÝ hËu vµ vÞ trÝ ë gÇn MÜ. NhiÒu ®¶o n­íc biÓn trong vµ nhiÒu mµu s¾c, c¶nh s¾c nói löa hïng vÝ, truyÒn thèng ©m nh¹c vµ c¸c khu chÕ xuÊt thu hót nh÷ng con tµu kh¸ch sang träng còng nh­ ho¹t ®éng du lÞch b×nh d©n. QuÇn ®¶o ¡ngti mang l¹i sù s¶ng kho¸i víi ¸nh n¾ng mÆt trêi vµ biÓn dÞu suèt c¶ n¨m. Mét sè hßn ®¶o chuyÓn tõ ngµnh du lÞch xa xØ sang ngµnh du lÞch qu¶ng ®¹i quÇn chóng. GÇn 60% du kh¸ch lµ ng­êi B¾c MÜ, ngoµi ra cßn cã ng­êi anh, Ph¸p… VÞnh Montego ë Jamaica mçi n¨m ®ãn tiÕp h¬n 800.000 du kh¸ch, mang l¹i l­îng ngo¹i tÖ lín, ­íc tÝnh kho¶ng 500 triÖu USD. NÕu s©n bay San Juan ë Porto Rico lµ s©n bay ho¹t ®éng nhiÒu nhÊt ë Caribª, víi lé tr×nh t¨ng nhê sù ®i l¹i cña c¸c gia ®×nh ng­êi Porto Rico gi÷a ®¶o vµ New York th× mét sè ®¶o nhá hoÆc quÇn ®µo cã doanh thu cao th­êng nhê sù xuÊt hiÖn c¸c khu chÕ xuÊt vµ c¸c thiªn ®­êng thuÕ. ë Cayman, ë Viªgi¬ hay Baham¸… lu«n cã nh÷ng tµu du lÞch sang träng, thuyÒn buåm, c©u l¹c bé g«n, du lÞch cuèi tuÇn. Nh×n chung, ë Caribª, sù ph¸t triÓn kh«ng t¸ch rêi víi ngµnh du lÞch, lµ lÜnh vùc chÝnh thu hót ngo¹i tÖ. ë Bacba®«t, ngµnh du lÞch chiÕm tíi 73% thu nhËp quèc d©n, ë §«minica lµ 51% vµ ë Jamaica lµ 34%. Mét sè ®Þa danh du lÞch næi tiÕng. * Cu Ba: “Chó c¸ sÊu xanh cña vïng biÓn Caribª” lµ quèc gia hÊp dÉn du lÞch nhÊt Caribª víi nh÷ng b·i biÓn ®Ñp, nh÷ng trung t©m tr­ît tuyÕt næi tiÕng, nh÷ng nhµ hµng mang ®Ëm chÊt latinh cïng sù niÒm në hiÕu kh¸ch cña ng­êi d©n. Thµnh lòy Noro: n»m ë c¶ng Lahabana, ®­îc bao quanh bëi mét bøc t­êng cao 20m. Trªn ®Ønh ngän th¸p cã t­îng ®ång thiÕu n÷ ng­êi Indian v« cïng quyÕn rò. Nhµ thê lín: ®­îc x©y dùng vµo thÕ kØ XVIII theo phong c¸ch kiÕn tróc Boroque v« cïng quyÕn rò. Nhµ thê lín: ®­îc x©y dùng vµo thÕ kØ XVIII theo phong c¸ch kiÕn tróc Boroque. Thi thÓ Colombis ®­îc an t¸ng t¹i ®©y. B¶o tµng nghÖ thuËt thùc d©n: x©y dùng n¨m 1720, lµ c«ng tr×nh kiÕn tróc cæ nhÊt Lahabana. Tßa nhµ Quèc héi: lµ c«ng tr×nh kiÕn tróc cã ®Ønh trßn ®éc ®¸o, chÝnh gi÷a nÒn tßa nhµ ®Æt mét viªn kim c­¬ng 24 kara. B·i biÓn Banladelu: lµ ®Þa ®iÓm lÝ t­ëng cho nh÷ng ai thÝch lÆn vµ t¾m biÓn. Thµnh phè Santiago: lµ thµnh phè cã khÝ hËu nãng nhÊt Cuba, lµ c¸i n«i cña lo¹i r­îu næi tiÕng - r­îu “®u«i gµ”. Santiago cã khu du lÞch Manuel, c«ng viªn Cerpest, Bacona, B¶o tµng lÔ héi hãa trang… ®­îc nhiÒu du kh¸ch yªu thÝch. Cuba cã 5 di s¶n thÕ giíi ®­îc UNESCO c«ng nhËn. 1. Thµnh phè cæ Havana vµ c¸c c«ng sù. 2. C«ng sù Trinidad vµ thung lòng los Engenious. 3. L©u ®µi San pedro. 4. V­ên quèc gia Pesembarco 5. Thung lòng Vinales. * Haiti: næi tiÕng víi v­ên quèc gia lÞch sö Sans Souci. NÕu bøc t­êng thµnh bao quanh lµ biÓu t­îng cña sù phßng thñ kiªn cè th× cung ®iÖn Christophe l¹i lµ ®Ønh cao cña nÒn v¨n minh. Cung ®iÖn réng 20 mÉu Anh, víi c¸c m¸i vßm kiÕn Baroque, cã s©n th­îng vµ c¸c khu v­ên xanh t­¬i. Trong cung ®iÖn cã v« vµn c¸c t¸c phÈm ®iªu kh¾c vµ nhiÒu bøc tranh nghÖ thuËt. * §ominica: vÎ ®Ñp cña v­ên quèc gia Morne Trois ®· thu hót b­íc ch©n cña nhiÒu du kh¸ch. N¬i ®©y cã nh÷ng ngän nói cao víi nh÷ng s­ên dèc dùng ®øng vµ vùc s©u th¨m th¼m, cã 50 miÖng nói löa, nhiÒu hå n­íc, trong ®ã cã mét hå n­íc s«i, nhiÒu c©y cèi vµ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm. DÞch vô vµ ng©n hµng: C¸c n­íc Caribª ®Æc biÖt cã thÓ m¹nh vÒ dÞch vô vµ c¸c ho¹t ®éng tiÒn tÖ. Khu vùc mËu dÞch tù do mang tªn thÞ tr­êng chung Caribª (CARICOM) ®­îc thµnh lËp tõ 1973, sau ph¸t triÓn thµnh tæ chøc th­¬ng m¹i tù do Caribª (CARIFTA) ®· cã vai trß to lín trong viÖc thóc ®Èy trao ®æi bu«n b¸n gi÷a c¸c n­íc. HÇu hÕt c¸c n­íc Caribª ®Òu cã mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh lµ ®­êng vµ hoa qu¶ nhiÖt ®íi cho nªn sù c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng gi÷a c¸c n­íc lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. ViÖc thiÕt lËp mét tæ chøc nh»m t­¬ng trî vµ ®iÒu hßa c¸c mèi quan hÖ mËu dÞch lµ v« cïng cÇn thiÕt. HÇu hÕt c¸c n­íc Caribª ph¶i nhËp khÈu m¸y mãc tõ n­íc ngoµi nªn c¸n c©n thanh to¸n th­êng ©m. Riªng Trini®ad vµ T«bag«, tõ nh÷ng n¨m 1980 ®· lÊy l¹i c©n b»ng trong c¸n c©n xuÊt nhËp khÈu nhê nguån thu ngo¹i tÖ tõ dÇu má vµ khÝ tù nhiªn. B¶ng 4: T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu cña mét sè n­íc Caribª (Gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu tÝnh theo triÖu USD - n¨m 1989) N­íc LÜnh vùc Bacba®«t Haiti Jamaica CH §«minica Trini®at & Tabago Bahamas XuÊt khÈu 155,0 155,0 970,3 925,7 1534,6 250,1 NhËp khÈu 597,0 288,9 1567,3 1952,1 1202,5 1109,3 C¸n c©n xuÊt nhËp khÈu -442,0 -133,9 -597,0 -1026,4 332,1 -859,2 Nguån: Ng©n hµng ph¸t triÓn liªn Ch©u MÜ. C¸c thÞ tr­êng bu«n b¸n chÝnh cña c¸c n­íc Caribª lµ Hoa K×, c¸c n­íc chu© ¢u thuéc khèi EU, NhËt B¶n, Cana®a vµ hÇu hÕt c¸c n­íc MÜ Latinh. C¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má Trung §«ng còng lµ ®èi t¸c th­¬ng m¹i rÊt quan träng. C¸c n­íc Caribª cã dÞch vô ng©n hµng ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ cã quan hÖ tµi chÝnh víi nhiÒu n­íc lín. C¸c ng©n hµng thuéc Anh, MÜ, Cana®a vµ NhËt B¶n cã ¶nh h­ëng rÊt réng lín. NhiÒu chi nh¸nh ng©n hµng ®· ®i ®Çu vÒ øng dông c«ng nghÖ, nhÊt lµ viÖc sö dông hÖ thèng th«ng tin vÖ tinh. §¶o Caymans vµ Bahamas ®­îc coi lµ nh÷ng “thiªn ®­êng thuÕ” v× c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh ë ®©y diÔn ra rÊt nhén nhÞp. §¶o Caymans lµ thuéc ®Þa cña ®Õ chÕ Anh, chØ cã gÇn 25000 d©n nh­ng riªng thñ ®« Gioocgi¬tao ®· cã 18000 c«ng ti tõ nh÷ng n¨m 1960. H¬n 500 ng©n hµng còng ®ãng t¹i ®©y. §¶o Bahamas, mét quèc gia ®éc lËp tõ 1973, cã phÇn lín d©n sè sèng ë thñ ®« Natx«, ë ®©y cã mét ho¹t ®éng tµi chÝnh hoµn toµn ®Æc biÖt, ®iÒu hµnh mét thÞ tr­êng «r« - ®« la MÜ trong 400 c¬ quan ng©n hµng vµ th­¬ng m¹i. Nh­ vËy, ®Ó ®èi mÆt víi nÒn kinh tÕ yÕu kÐm vµ cßn nhiÒu bÊp bªnh, nhiÒu ph­¬ng s¸ch kinh tÕ míi ®· ®­îc kh¸m ph¸, trong ®ã cã “®­êng lèi kinh tÕ dÞch vô”, cho phÐp thu hót tiÒn vÒ vÞnh Caribª. Nhiªu ®¶o cã nguån thu ®a d¹ng vµ cã rÊt nhiÒu c«ng ty, ngoµi ra cßn cã c¸c khu chÕ xuÊt, trë thµnh c¸c “thiªn ®­êng thuÕ” giµu cã. b. Mét sè vÊn ®Ò kinh tÕ mµ c¸c n­íc Caribª ph¶i ®èi mÆt. C¸c trang tr¹i Ýt ®­îc hiÖn ®¹i hãa vµ sù th¨ng gi¸ng cña gi¸ c¶ nguyªn liÖu còng nh­ sù c¹nh tranh quèc tÕ vµo thÕ kØ XIX ®· dÉn ®Õn sù suy tho¸i. C¶i c¸ch ruéng ®Êt lµ mét gi¶i ph¸p ng¨n chÆn sù suy tho¸i nµy vµ cho phÐp cung cÊp cho nhu cÇu cña c¸c thµnh phè lín, song nã ch­a thùc sù diÔn ra. Nh×n chung, c¸c n­íc Caribª phô thuéc vÒ l­¬ng thùc. TØ träng ngµnh n«ng nghiÖp trong GDP liªn tôc gi¶m, trõ Haiti. C¸c th¶m häa tù nhiªn lµm n¨ng suÊt vµ s¶n l­îng n«ng nghiÖp bÊp bªnh, nh­ h¹n h¸n nghiªm träng ë Cuba (1986-1988) hay b·o nhiÖt ®íi ë Haiti. C¸c s¶n phÈm trång trät nh­ chuèi, mÝa, cµ phª, cao su, dõa… phÇn lín ®­îc xuÊt khÈu d­íi d¹ng ch­a qua chÕ biÕn, bÞ chÌn Ðp vÒ gi¸ c¶. C«ng nghiÖp chñ yÕu lµ khai th¸c vµ chÕ biÕn quÆng d­íi d¹ng th«, nguån nhiªn liÖu vµ n¨ng l­îng ph¶i nhËp khÈu nªn lµm gi¶m quy m« s¶n xuÊt vµ t¨ng sù phô thuéc. VÊn ®Ò cÊp b¸ch trong ho¹t ®éng du lÞch lµ t×nh tr¹ng « nhiÔm bëi c¸c tµu bèc dì hµng ven biÓn, sù thiÕu thèn c¸c kh¸ch s¹n hay tr¹ng th¸i mê b¶n s¾c v¨n hãa do sù du nhËp cña v¨n hãa ph­¬ng T©y. GÇn ®©y, hÖ thèng tµi chÝnh cßn ph¶i ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng c¨ng th¼ng kÐo dµi bëi c¸c cuéc khñng ho¶ng nî n­íc ngoµi, suy tho¸i kinh tÕ vµ l¹m ph¸t gia t¨ng. §iÒu ®ã ®Æt ra yªu cÇu víi c¸c n­íc Caribª ph¶i c¶i tæ l¹i ®Ó t¨ng c­êng søc m¹nh tµi chÝnh còng nh­ ®iÒu hßa nÒn kinh tÕ. c. Giíi thiÖu nÒn kinh tÕ cña mét sè quèc gia næi bËt. 1. Cuba: §­êng, thuèc l¸, cµ phª lµ c¸c s¶n phÈm chÝnh cña Cuba. Riªng ®­êng s¶n l­îng rÊt cao song cã xu h­íng gi¶m nhÑ, n¨m 2000 lµ 4,05 triÖu tÊn, n¨m 2002 lµ 3,4 triÖu tÊn. C¸c trang tr¹i do nhà n­íc qu¶n lý chiÕm phÇn lín diÖn tÝch ®Êt canh t¸c, song vÉn kh«ng ®¸p øng ®ñ nhu cÇu vÒ l­¬ng thùc cña Cuba. Niken (s¶n l­îng trªn 76000 tÊn n¨m 2004, ®øng thø t­ thÕ giíi) lµ mÆt hµng xuÊt khÈu quan träng. Y d­îc, sinh häc, x©y dùng… cña Cuba ®¹t nhiÒu thµnh tùu cã thÓ s¸nh víi mét sè c­êng quèc trªn thÕ giíi. Du lÞch gÇn ®©y còng ph¸t triÓn, n¨m 2002 ®ãn gÇn 1,8 triÖu l­ît kh¸ch, thu h¬n 1,8 tØ USD. ViÖc t×m thÊy vµ ®­a vµo khai th¸c dÇu má (n¨m 2002) khai th¸c 4,1 triÖu tÊn dÇu vµ h¬i ®èt) ®· gãp phÇn ®¶m b¶o cho sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Sau khi héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ ngõng ho¹t ®éng (n¨m 1991), viÖn trî cña Liªn X« chÊm døt vµ do chÝnh s¸ch cÊm vËn cña MÜ h¬n bèn m­¬i n¨m qua lµm cho nÒn kinh tÕ Cuba gÆp nhiÒu khã kh¨n. Tuy vËy, nÒn kinh tÕ cña Cuba tõ 1995 ®Õn 2000 vÉn gi÷ tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP hµng n¨m 4,3%/n¨m, gi¶m tØ lÖ thÊt nghiÖp tõ 8% xuèng cßn d­íi 3,5%. Trong c¬ cÊu kinh tÕ Cuba, c«ng nghiÖp chiÕm 36,5%, n«ng nghiÖp 7,4% vµ dÞch vô 56,1%. 2. Bahama. GDP tÝnh theo ®Çu ng­êi ­íc ®¹t 14.860 ®« la (2000), ®øng thø 28 trªn thÕ giíi vµ cao nhÊt ë khu vùc Caribª. Bahama cã ngµnh du lÞch rÊt ph¸t triÓn, chiÕm 92% c¬ cÊu GDP trong khi c«ng nghiÖp chØ chiÕm 5% vµ n«ng nghiÖp lµ 3%. C¸c ®¶o cña Bahama lµ c¸c c¶ng thu thuÕ víi biÓu thuÕ thÊp vµ lµ c¸c trung t©m tµi chÝnh. Ngoµi ra cßn cã c¸c ngµnh s¶n xuÊt muèi, chÕ biÕn gç, s¶n xuÊt ®­êng, chÕ biÕn dÇu má. XuÊt khÈu ®¹t kim ng¹ch lµ 300 triÖu USD vµ nhËp khÈu ®¹t 1,37 tØ USD. Bªn c¹nh thñ ®« Natxxo, thµnh phè c¶ng Fraepooct« còng rÊt nhén nhÞp. 3. Trini®ad vµ T«bag«. §©y lµ n­íc cã nÒn kinh tÕ kh¸ ph¸t triÓn ë vïng Caribª. Trong c¬ cÊu GDP th× c«ng nghiÖp chiÕm 44%, n«ng nghiÖp 2,2% vµ dÞch vô 53,8%. Khai th¸c dÇu má (dùa trªn tr÷ l­îng 605 triÖu thïng) vµ ngµnh hãa dÇu lµ hai ngµnh kinh tÕ chñ ®¹o. Ngoµi ra cßn cã khÝ tù nhiªn vµ nhùa ®­êng. S¶n xuÊt ®iÖn ®¹t 4 tØ kWh. Du lÞch lµ mét trong c¸c ngµnh thu ngo¹i tÖ chÝnh, n¨m 1999 ®Õn 336.000 kh¸ch. XuÊt khÈu ®¹t 2,4 tØ USD, nhËp khÈu: 3,3 tØ USD. 4. Vªnªxuªla. §©y lµ n­íc thuéc Nam MÜ, ven biÓn Caribª nªn còng cã thÓ ®­îc xem lµ thuéc khu vùc Caribª. Vªnªxuªla cã nguån dÇu má rÊt lín. Tæng tr÷ l­îng lµ 72,6 tØ thïng, s¶n l­îng ­íc ®¹t 3 triÖu thïng/ngµy, ®øng thø 8 thÕ giíi, lµ thµnh viªn cña OPEC. DÇu má vµ khÝ ®èt chiÕm 75% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu, kho¸ng s¶n quan träng kh¸c cã b«xit, vµng, quÆng s¾t… Chuèi, ng«, lóa lµ c¸c c©y l­¬ng thùc chÝnh. S¶n phÈm xuÊt khÈu cã mÝa vµ cµ phª. Nguån ch¨n nu«i bß còng ph¸t triÓn. N¨m 2000 ®µn bß cã tíi 15,8 triÖu con. S¶n xuÊt ®iÖn n¨ng ®¹t 73 tØ kwh, tiªu thô 72,85 tØ kwh. Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ch©u ¸ n¨m 1997 cã ¶nh h­ëng kh¸ m¹nh ®Õn Vªnªxuªla. N¨m 1999 t¨ng tr­ëng ë møc ©m (-7%) song nÒn kinh tÕ ®ang cã dÊu hiÖu phôc håi. XuÊt khÈu ®¹t 16,9 tØ USD, nhËp khÈu 12,4 tØ USD. d. C¸c chØ sè GDP, GNP vµ HDI. §©y lµ c¸c chØ sè chñ yÕu ®¸nh gi¸ møc ®é ph¸t triÓn cña mét quèc gia GDP (Gross Dosmetic Products): tæng s¶n phÈm quèc néi GNP (Gross National Products): tæng s¶n phÈm quèc d©n. HDI (Human Developing Index): chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi. B¶ng 5: §¸nh gi¸ cña UNDP n¨m 2000 N­íc GDP b×nh qu©n (USD/ng­êi/n¨m) XÕp h¹ng HDI N­íc GDP b×nh qu©n (USD/ng­êi/n¨m) XÕp h¹ng HDI Antigoa & Bacbu®a 10.541 52 Gorkyªna®a 4.105 83 Bahamas 8.960 41 Pruct« Ric« 7.664 66 Cuba 3.650 55 Xanhkit % Nªvit 4.280 66 D«minica 3.833 61 Xanh lucia 4.280 66 CH D«minica 2.308 94 Xanh Vinxen 3.110 91 Haiti 458 146 Jamaica 2.931 86 e. VÊn ®Ò m«i tr­êng: TÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi, trong ®ã cã c¸c n­íc Caribe, ®ang ph¶i ®èi mÆt víi vÊn ®Ò m«i tr­êng. Sù c¹n kiÖt tµi nguyªn, t×nh tr¹ng « nhiÔm kh«ng khÝ, « nhiÔm n­íc ®ßi hái nç lùc cña tõng n­íc còng nh­ sù hîp t¸c ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò chung. Mét vÊn ®Ò ®¸ng kÓ ë Caribe lµ t×nh tr¹ng ®Êt ngËp n­íc ®ang ngµy cµng t¨ng lªn. Sè ®Êt ®ai nµy kh«ng thÓ trång trät hay x©y dùng nhµ cöa. VÊn ®Ò c¶i t¹o ®Êt ngËp n­íc ®ßi hái c«ng nghÖ cao v­ît qu¸ tÇm víi cña c¸c n­íc nµy. T×nh tr¹ng rõng bÞ suy gi¶m còng rÊt ®¸ng lo ng¹i. C¸c lo¹i tµi nguyªn kho¸ng s¶n trong lßng ®Êt ®ang cã nguy c¬ c¹n kiÖt do khai th¸c qu¸ møc ®Ó phôc vô cho xuÊt khÈu. C¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng kh¸c nh­ « nhiÔm ®« thÞ, « nhiÔm biÓn, r¸c th¶i ®ang ®e däa nªn kinh tÕ c¸c n­íc Caribe, ¶nh h­ëng lín ®Õn ngµnh du lÞch ®ßi hái c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc cµng sím cµng tèt. 2. V¨n hãa, t«n gi¸o tÝn ng­ìng. a. Ng«n ng÷. XÐt vÒ ng«n ng÷ vµ chïng téc ë Caribe cã thÓ chia ra Caribe - English (Caribe Anh) vµ Caribe - French (Caribe Ph¸p). Trong quÇn ®¶o ¡ngti, cã mét céng ®ång ng­êi nãi tiÕng Anh vµ tu©n theo tiªu chuÈn Anh. TiÕng Anh chuÈn ®­îc coi lµ ng«n ng÷ chÝnh thøc cña c¸c quèc gia nµy. ë mét sè ®¶o nh­ Bahamas, Hamaica, Trini®at, T«bago,… tiÕng Anh b¶n ng÷ ®­îc sö dông phæ biÕn ë c¸c ®¶o ¡ngti thuéc Hµ Lan, nhÊt lµ ë nhãm ®¶o phÝa B¾c nh­ Xanh Mactin, Saba, Viecgin… Tuy nhiªn, c¸c thÕ hÖ hËu duÖ cña ng­êi ¢u - Phi ®Õn ¡ngti vµ sinh ra ë ®©y ®· c¶i biÕn tiÕng Anh chuÈn t¹o ra mét lo¹i ng«n ng÷ pha trén gäi lµ “Creolª”. Gi÷a “Creolª” vµ tiÕng Anh chuÈn cã mét vµi ®iÓm kh¸c biÖt vÒ ng÷ ©m, tõ vùng, ng÷ ph¸p… TiÕng Ph¸p ë Caribe còng rÊt phong phó. §©y lµ ng«n ng÷ chÝnh thøc cña Haiti vµ nhãm ®¶o thuéc Ph¸p (Mactini, Goa®ilup). TiÕng Ph¸p ®­îc sö dông réng r·i trong th«ng tin ®¹i chóng, gi¸o dôc, nhµ thê, b¸o vµ Ên phÈm… Bªn c¹nh ®ã, cßn mét bé phËn kh«ng nhá c¸c n­íc thuéc Caribe lÊy T©y Ban Nha lµm ng«n ng÷ chÝnh thøc, ch¼ng h¹n nh­ Cuba. b. Gi¸o dôc: TÊt c¶ c¸c n­íc Caribe ®Òu cã luËt gi¸o dôc, ë mét sè n­íc, ®µi vµ tivi ®­îc sö dông ®Ó gi¶ng d¹y cho trÎ em ë nh÷ng vïng nói hÎo l¸nh, vÝ dô nh­ ë céng hßa §ominica. Con sè häc viªn trong c¸c tr­êng trung häc kh«ng ngõng t¨ng lªn, bao gåm c¶ nh÷ng c«ng nh©n ch­a ®ñ kÜ n¨ng, nh÷ng ng­êi trÎ häc theo chÕ ®é kh«ng chÝnh quy. Tõ 1990 ®Õn 2000, tØ lÖ häc viªn trung häc t¨ng trung b×nh 3%/n¨m. Gi¸o dôc ®¹i häc vµ cao ®¼ng ph¸t triÓn nhanh thËm chÝ cßn cao h¬n bËc tiÓu häc vµ trung häc. §©y lµ mét thµnh tùu rÊt ®¸ng kÓ, lµ kÕt qu¶ cña viÖc ®Çu t­ mét kho¶n chi phÝ rÊt lín cho gi¸o dôc. Tuy nhiªn ë mét sè n­íc nh­ Haiti, CH Dominica, Trini®ad vµ T«bag«, gi¸o dôc bËc cao ch­a thùc sù ®­îc chó träng. B¶ng 6: tØ lÖ ®Çu t­ cho gi¸o dôc bËc cao trong tæng ng©n s¸ch gi¸o dôc (1988). N­íc Cuba CH §«minica Haiti Hamaica Venªzuªla PhÇn tr¨m 14,0 2,7 9,3 20,7 35,0 Cã mét sù kh¸c biÖt lín trong c¸c n­íc Caribe vÒ møc ®é ph¸t triÓn gi¸o dôc. NhiÒu n­íc cã tØ lÖ ng­êi mï ch÷ d­íi 10% nh­ Cuba, trong khi mét sè n­íc kh¸ccã tØ lÖ ng­êi mï ch÷ rÊt cao (VÝ dô: Haiti, Céng hßa §«minica…). Tuy nhiªn, ë tÊt c¶ c¸c n­íc cã mét ®Æc ®iÓm chung, ®ã lµ sè tØ lÖ ng­êi mï ch÷ lµ n÷ bao giê còng cao h¬n ng­êi mï ch÷ lµ nam. D­íi t¸c ®éng cña c¸c chiÕn dÞch xãa n¹n mï ch÷ do c¸c ChÝnh phñ ph¸t ®éng, sè ng­êi kh«ng biÕt ®äc biÕt viÕt ®· gi¶m m¹nh. Cuba lµ mét trong nh÷ng n­íc cã nÒn gi¸o dôc tèt nhÊt khu vùc. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña nÒn gi¸o dôc Cu Ba: TÊt c¶ mäi ng­êi ®Òu ®­îc ®i häc vµ b×nh ®¼ng trong häc tËp. Nhà n­íc chu cÊp toµn bé chi phÝ, thùc hiÖn gi¸o dôc kh«ng mÊt tiÒn. Häc sinh ®­îc chu cÊp ®ång phôc, ®å dïng häc tËp, ®­îc kh¸m ch÷a bÖnh kh«ng mÊt tiÒn trong tÊt c¶ c¸c c¬ së y tÕ trong toµn quèc. Toµn x· héi ®Òu tham gia vµo sù nghiÖp gi¸o dôc, tiÕn hµnh thùc tÕ hãa, ®a d¹ng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng gi¸o dôc. HÇu hÕt häc sinh ®Òu theo häc trung häc, sau ®ã th× vµo häc ®¹i häc hoÆc c¸c tr­êng d¹y nghÒ, cã c¸c tr­êng ®Æc biÖt cho trÎ khuyÕt tËt, cã 48 trung t©m gi¸o dôc ®¹i häc. Sè ng­êi biÕt ®äc, biÕt viÕt ®¹t 95,7%, nam 96,2%, n÷ 95,3%, ®øng ®Çu MÜ Latinh. c. Y tÕ: Y tÕ cña Caribe rÊt ®­îc chó träng. ë Antigua vµ Bacbu®a, ng­êi d©n ®­îc ch¨m sãc y tÕ miÔn phÝ, nh÷ng ca ®Æc biÖt ®Òu ®­îc chuyÓn ®Õn Puect« Ric« b»ng m¸y bay. Cßn mäi ng­êi d©n Cuba còng ®­îc miÔn phÝ trong ch¨m sãc søc kháe. Cuba cã 267 bÖnh viÖn vµ 42 phßng kh¸m, cø 260 ng­êi d©n cã mét b¸c sÜ. Cã 20 tr­êng ®µo t¹o c¸n bé y tÕ. C¸c bÖnh x· héi, truyÒn nhiÔm vµ suy dinh d­ìng trÎ em c¬ b¶n ®­îc gi¶i quyÕt. Cuba cã nhiÒu thµnh tùu næi tiÕng thÕ giíi vÒ y, d­îc häc. Tuæi thä trung b×nh ®¹t 76,2 tuæi, nam: 73,84 tuæi, n÷: 78,73 tuæi. Cuba hiÖn cã 3000 cô sèng trªn 100 tuæi. Tuy nhiªn, ë mét sè ®¶o nghÌo kh¸c, y tÕ vÉn ch­a ®­îc ®¶m b¶o. Ch¼ng h¹n ë Haiti, cø 6000 ng­êi d©n míi cã mét thÇy thuèc, ph­¬ng tiÖn ch÷a bÖnh nghÌo nan; c¸c c¨n bÖnh thÕ kØ nh­ AIDS ®ang hoµnh hµnh. Tuæi thä trung b×nh rÊt thÊp, nam 47,67; n÷ 51,17 tuæi. Cßn ë CH §ominica, lµ mét nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn, phô thuéc vµo MÜ, c¸c bÖnh viÖn vµ phßng kh¸m c«ng ®­îc miÔn phÝ nh­ng thiÕu ph­¬ng tiÖn, thiÕt bÞ. MÆt kh¸c, hÇu hÕt c¸c trung t©m kh¸m ch÷a bÖnh ®Òu tËp trung ë c¸c thµnh phè lín nªn mét trong nh÷ng nhiÖm vô cña ngµnh y tÕ c¸c n­íc Caribe lµ ®­a y tÕ chÊt l­îng cao vÒ nh÷ng vïng xa x«i, hÎo l¸nh. d. V¨n häc: Kh¸c víi v¨n häc MÜ, v¨n häc MÜ Latinh nh×n chung kh¸c xa víi v¨n häc ch©u ¢u. Sù kh¸c biÖt xuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt x· héi MÜ Latinh, theo c¬ cÊu hÇu nh­ theo chÕ ®é phong kiÕn, ®iÒn trang, th¸i Êp, tån t¹i t×nh tr¹ng biÖt lËp vÒ v¨n hãa, kinh tÕ cña ng­êi da ®á. NÒn v¨n hãa d©n gian lµ mét sù tæng hîp bao gåm nh÷ng truyÒn thèng gèc Phi, da ®á vµ ¢u h×nh thµnh trong 300 n¨m biÖt lËp. H¬n n÷a, thiªn nhiªn kh¾c nghiÖt, ®êi sèng khã kh¨n còng lµ nh©n tè t¹o nªn tr¹ng th¸i t©m lÝ kh¸c t©m lÝ ng­êi ch©u ¢u. Vµo cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX, c¸c nhµ v¨n MÜ Latinh b¾t ®Çu ®Æt nÒn mãng cho trµo l­u “hiÖn ®¹i chñ nghÜa” T©y Ban Nha, ®­a vµo mét nhÞp ®iÖu sèng ®éng víi mét phong c¸ch biÓu hiÖn thÝch hîp h¬n víi tinh thÇn hiÖn ®¹i. Ng­êi l·nh ®¹o trµo l­u nµy lµ Ruben Dario, ng­êi Nicaragoa. Nh÷ng ng­êi ®i tiªn phong trong phong trµo nµy cßn cã Jose Murti (1853 - 1895) vµ Giuylian §en Cadan (1861 - 1893) lµ hai nhµ th¬ Cuba. Nh­ng n¨m sau §¹i chiÕn II, nhiÒu nhµ v¨n Caribe h­íng ngßi bót vµo khai th¸c v¨n hãa truyÒn thèng cña ng­êi da ®á, ®Êu tranh b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c d©n téc da ®á. C¶ th¬ ca vµ v¨n xu«i ®Òu mang ®Ëm h¬i thë cña t©m hån Caribe léng giã, víi bót ph¸p nghÖ thuËt võa hiÖn thùc s©u s¾c võa bay bæng kho¸ng ®¹t. Cuba cã nhµ v¨n næi tiÕng Capªntiª (1904-1980). e. T«n gi¸o: PhÇn lín c­ d©n theo ®¹o Thiªn chóa. Nhµ thê vµ c¸c gi¸o sÜ rÊt ®­îc coi träng t¹i hÇu hÕt c¸c n­íc Caribe. III. Xu thÕ vµ triÓn väng trong bèi c¶nh quèc tÕ. Caribe lµ mét khu vùc giµo tiÒm n¨ng. KÕt hîp víi vÞ trÝ ®Þ lÝ cã tÇm chiÕn l­îc vµ nguån tµi nguyªn biÓn phong phó, khu vùc Caribe cã triÓn väng to lín trong xu thÕ ph¸t triÓn ngµy nay. §Æt trong bèi c¶nh kinh tÕ thÕ giíi, c¸c n­íc Caribe cã chiÕn l­îc tiÕp tôc ph¸t huy c¸c thÕ m¹nh cña m×nh, t¨ng c­êng dÞch vô du lÞch vµ ng©n hµng thu hót ngo¹i tÖ. VÒ c«ng nghiÖp, c¸c ngµnh chÕ biÕn kho¸ng s¶n vµ n«ng - l©m - ng­ ®­îc ®Çu t­ ®Ó gi¶m viÖc xuÊt khÈu s¶n phÈm th«. ViÖc duy tr× sù æn ®Þnh cña quÇn ®¶o, nhÊt lµ sù æn ®Þnh chÝnh trÞ t¹i Haiti - n­íc nghÌo vµ bÊt æn nhÊt khu vùc - thu hót sù quan t©m kh«ng chØ trong ph¹m vi khu vùc mµ cßn mang ý nghÜa quèc tÕ. KÕt luËn: C¸ch ViÖt Nam nöa vßng tr¸i ®Êt, c¸c n­íc Caribe vµ ViÖt Nam cã nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång vÒ khÝ hËu, ®Þa h×nh, ¶nh h­ëng cña biÓn, mét sè ®iÒu kiÖn kinh tÕ, x· héi… §Æc biÖt, Cuba lµ ng­êi b¹n, ng­êi anh em th©n thiÕt cña nh©n d©n ViÖt Nam trong kh¸ng chiÕn còng nh­ trong hßa b×nh. Sù tiÕn bé cña y tÕ, v¨n hãa, gi¸o dôc… Hay kinh nghiÖm ph¸t triÓn du lÞch, khai th¸c tµi nguyªn biÓn… cña c¸c n­íc Caribe rÊt ®¸ng cho chóng ta häc tËp. Quan hÖ ViÖt Nam vµ c¸c n­íc Caribe, nhÊt lµ víi Cuba, ®ang ph¸t triÓn s©u réng vµ hiÖu qu¶ . Danh muc tµi liÖu tham kh¶o I. TiÕng n­íc ngoµi. 1. The Latin America and the Carribean, Nxb §¹i häc Havard, 2003. 2. The Geography of third world cities - New Jersey: Bariner & Noble books, 1986 3. M¹ng Internet. www.Google.com www.wikipedia.com II. TiÕng ViÖt Nam 1. NguyÕn Qu¶ng (chñ biªn). 250 quèc gia vµ vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi, Nxb Thèng kª Hà Néi (2003) 2. Sæ tay c¸c n­íc trªn thÕ giíi - Nxb thÕ giíi, 1996 3. ViÖn Khoa häc ViÖt Nam, ViÖn kinh tÕ chÝnh trÞ thÕ giíi, PGS.TS Lª Bé LÜnh (chñ biªn) Kinh tÕ chÝnh trÞ thÕ giíi 2005 vµ dù b¸o 2006, Nxb Tõ ®iÓn B¸ch khoa, 2006. 4. G­¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i, Nxb V¨n hãa th«ng tin, 2001. 5. L­u V¨n Hi, CÈm nang ®Þa lÝ thÕ giíi, Nxb Tõ ®iÓn B¸ch khoa, 2004. 6. Du lÞch thÕ giíi, tËp 3, Du lÞch ba ch©u lôc Phi, MÜ, §¹i d­¬ng, Nxb V¨n hãa th«ng tin, 2005. 7. Sæ tay du lÞch thÕ giíi. Hµnh tr×nh kh¸m ph¸ 46 quèc gia, Nxb V¨n hãa th«ng tin, 2004.