Tiểu luận Tín ngưỡng thờ Mẫu của dân tộc Việt Nam

Tr­êng §¹i häc khoa häc x· héi vµ Nh©n v¨n §¹i häc Quèc gia Hµ Néi Bµi tiÓu luËn M«n: Phong tôc tËp qu¸n lÔ héi §Ò tµi: TÝn ng­ìng thê MÉu cña d©n téc ViÖt Nam Më ®Çu Phong tôc tËp qu¸n lÔ héi lµ mét bé phËn quan träng cÊu thµnh nªn v¨n ho¸ x· héi, nã g¾n bã mËt thiÕt, s©u s¾c víi mäi tÇng líp ng­êi trong x· héi. N­íc ta víi nÒn v¨n minh lóa n­íc rÊt ®Æc tr­ng th× phong tôc, tËp qu¸n, tÝn ng­ìng ®· trë thµnh mét bé phËn trong ®êi sèng tinh thÇn. Hµng ngµn n¨m x­a, tõ thêi nguyªn thuû ®· h×nh thµnh nªn c¸c phong tôc tËp qu¸n ®ã vµ ph¸t triÓn ®Õn ngµy nay vµ chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng kh«ng mét gia ®×nh ng­êi ViÖt nµo l¹i kh«ng cã bµn thê cóng Tæ tiªn, kh«ng mét lµng x· nµo l¹i kh«ng cã mét ng«i ®×nh, ®Òn, miÕu thê c¸c vÞ Hoµng Lµng, c¸c anh hïng d©n téc hay thê MÉu. N­íc ViÖt Nam lµ mét quèc gia ®a d©n téc, víi 54 d©n téc anh em víi 54 phong tôc tËp qu¸n riªng, mang s¾c th¸i riªng biÖt mµ kh«ng n¬i nµo gièng n¬i nµo nh­ng vÉn thèng nhÊt mét phong tôc ViÖt nh­: tôc c­íi hái cña ng­êi M­êng, ng­êi Th¸i, c¸c kiªng kÞ d©n gian hay mçi n¬i cã nh÷ng lÔ héi vµo c¸c dÞp kh¸c nhau trong n¨m. Cø ®êi nµy qua ®êi kh¸c, c¸c tÝn ng­ìng phong tôc trë thµnh m¶ng sinh ho¹t tinh thÇn kh«ng thÓ thiÕu trong ®êi sèng ng­êi ViÖt. Nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn nµy ®· kh¼ng ®Þnh mét b¶n s¾c vµ sù tr­êng tån cña v¨n ho¸ ViÖt trong v¨n ho¸ thÕ giíi. Ngµy nay, víi xu thÕ héi nhËp thÕ giíi, v¨n ho¸ ViÖt ®­îc tiÕp cËn víi nhiÒu nÒn v¨n ho¸ ë c¸c ch©u lôc, c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, chóng ta cã c¬ héi giao l­u víi c¸c nÒn v¨n ho¸ tiÕn bé tõ ®ã sÏ ph¸t huy nh÷ng b¶n s¾c v¨n ho¸ tèt ®Ñp cña d©n téc. Tuy nhiªn, nã còng ®Æt ra c¸c vÊn ®Ò vÒ b¶o vÖ nÒn v¨n ho¸ truyÒn thèng, gi÷ g×n vµ t«n t¹o thªm b¶n s¾c v¨n ho¸ cña ®Êt n­íc ®Ó ph¸t huy nh÷ng phong tôc hay vµ lo¹i bá nh÷ng hñ tôc trong d©n gian tõ bao ®êi nay. TÝn ng­êng thê MÉu lµ mét tÝn ng­ìng quan träng trong ®êi sèng ng­êi ViÖt: “Th¸ng t¸m giç Cha, th¸ng ba giç MÑ”. NÒn v¨n minh lóa n­íc rÊt coi träng bµn tay khÐo lÐo cña ng­êi phô n÷, vµ tõ xa x­a ng­êi mÑ ®· trë thµnh th©n thuéc nhÊt víi con ng­êi. TÝn ng­ìng thê MÉu lµ sù t«n vinh thê phông g¾n víi c¸c hiÖn t­îng tù nhiªn, vò trô nh­ trêi, ®Êt, m­a, giã….ngoµi ra cßn thê phông nh÷ng vÞ n÷ anh hïng d©n téc (vÒ giai ®o¹n sau nµy). Phô lôc 1/ LÞch sö vµ ph¸t triÓn 2/ Nghi lÔ thê cóng 3/ CÊu tróc ®Òn thê vµ ban thê 4/ Th¸nh MÉu LiÔu H¹nh 5/ C¸c vÞ thÇn kh¸c cña §¹o MÉu 1/ LÞch sö vµ ph¸t triÓn TÝn ng­ìng thê MÉu lµ sù tin t­ëng, ng­ìng mé, t«n vinh vµ thê phông nh÷ng vÞ n÷ thÇn g¾n víi c¸c hiÖn t­îng tù nhiªn, vò trô ®­îc ng­êi ®êi t«n vinh lµ c¸ chøc n¨ng s¸ng t¹o ra mu«n loµi vµ mang sù sèng ®Õn cho con ng­êi nh­: Trêi, ®Êt, s«ng n­íc…. Nguån gèc lÞch sö cña tÝn ng­ìng thê MÉu kh«ng ®­îc ghi chÐp râ rµng trong s¸ch mµ nã chØ lµ sù truyÒn miÖng cña d©n gian vÒ ng­êi phô n÷ ®ã. Cã mét sè nhµ nghiªn cøu cho r»ng tôc thê MÉu cã nguån gèc tõ thêi TiÒn sö khi ng­êi ViÖt thê c¸c thÇn linh thiªn nhiªn, c¸c thÇn linh nµy kÕt hîp trong kh¸i niÖm Th¸nh MÉu hay cßn gäi lµ n÷ thÇn MÑ. Theo thêi gian kh¸i niÖm Th¸nh MÉu ®­îc më réng ®Ó bao hµm c¸c n÷ anh hïng trong d©n gian - nh÷ng ng­êi phô n÷ næi lªn trong lÞch sö víi vai trß ng­êi b¶o hé hoÆc trÞ bÖnh. Nh÷ng nh©n vËt lÞch sö nµy ®­îc kÝnh träng, t«n thê vµ cuèi cïng ®­îc thÇn th¸nh h¸o ®Ó trë thµnh mét trong c¸c hiÖn th©n cña Th¸nh MÉu. Sù ph¸t triÓn cña tÝn ng­ìng thê MÉu ®­îc ph©n chia thµnh 3 giai ®o¹n sau( theo tµi liÖu cña Ng« §øc ThÞnh). Giai ®o¹n 1: Thê c¸c n÷ thÇn thiªn nhiªn riªng biÖt, c¸c n÷ thÇn nµy lµ c¸c tinh thÇn thiªn nhiªn vµ kh«ng cã ®Æc ®iÓm cña con ng­êi ®Æc biÖt lµ ng­êi phô n÷, ng­êi mÑ. Giai ®o¹n 2: Thê c¸c Th¸nh MÉu, ®Õn giai ®o¹n nµy c¸c n÷ thÇn ®· cã ®Æc ®iÓm cña ng­êi MÑ nh­ MÑ ¢u C¬ - ng­êi MÑ cña d©n téc ViÖt Nam. Giai ®o¹n 3: Thê Th¸nh MÉu Tam phñ, Tø phñ. ë ®©y “phñ” kh«ng ph¶i lµ kh¸i niÖm sè l­îng x©y dùng mµ nã chÝnh lµ 3 hay 4 thµnh tè cña vò trô lµ: Trêi (Thiªn phñ), §Êt (§Þa phñ), N­íc (Thuû phñ), Nói rõng (Nh¹c phñ). 2/ Nghi lÔ thê cóng C¸c vÞ thÇn trong tÝn ng­ìng thê MÉu ph¶n ¸nh ®­îc tÊt c¶ c¸c phÈm chÊt cña mét ng­êi mÑ, tuy nhiªn nã ®­îc thÇn th¸nh ho¸ vµ mang râ s¾c th¸i huyÒn tho¹i do ®ã nã vïa thÇn th¸nh l¹i võa con ng­êi. §¹o MÉu kh«ng chó träng vµo cuéc sèng sau khi chÕt mµ nã quan t©m ®Õn cuéc sèng hiÖn t¹i nã lu«n tr¨n trë víi c©u hái lµm thÕ nµo ®Ó con ng­êi cã mét cuéc sèng Êm no, h¹nh phóc, ®Çy ®ñ trong trÇn gian. §iÒu nµy thÓ hiÖn trong c¸c bµi kinh lÔ thùc ra ®©y lµ c¸c bµi h¸t vÒ nhiÒu ®iÒu mµ con ng­êi mong muèn trong cuéc sèng hµng ngµy nh­: cÇu mong thêi tiÕt tèt lµnh cho mïa mµng béi thu, cÇu mong søc khoÎ cho con ng­êi, h¹nh phóc, tiÒn tµi….Néi dung cña c¸c bµi cÇu nµy ®¬n gi¶n dÔ hiÓu, vµ ®­îc dïng phæ biÕn trong d©n gian. §¹o MÉu ®­îc tæ chøc theo ©m lÞch víi rÊt nhiÒu tÝn ®å vµ l«i cuèn rÊt nhiÒu ng­êi tham gia víi nhiÒu nghi lÔ truyÒn thèng. C¸c nghi lÔ nµy kh«ng ®­îc ®µo t¹o chÝnh thèng mµ nã ®­îc truyÒn tõ ®êi nµy qua ®êi kh¸c b»ng con ®­êng truyÒn khÈu. Nghi lÔ phæ biÕn nhÊt lµ lªn ®ång hay cßn gäi lµ hÇu bãng. Trong nghi lÔ nµy ng­êi ta tin r»ng linh hån cña c¸c vÞ thÇn sÏ nhËp vµo ng­êi lªn ®ång, linh hån nµy ®­îc mêi ®Õn ®Ó nghe lêi cÇu cña ng­êi ®i lÔ. Víi ho¹t ®éng nµy ng­êi phô n÷ th­êng ®ãng vai trß chÝnh vµ ®­îc gäi lµ c¸c Bµ ®ång, ®«i khi còng do nam giíi ®¶m nhiÖm gäi lµ c¸c ¤ng ®ång. C¸c ®iÖu móa linh thiªng hay gäi lµ c¸c gi¸ ®ång lµ phÇn quan träng nhÊt cña nghi lÔ. Th­êng lµ cã 72 gi¸ ®ång bao gåm: gi¸ c¸c quan lín, gi¸ c¸c cËu, gi¸ c¸c c«, gi¸ chÇu bµ…Trong buæi lÔ c¸c gi¸ ®ång ®­îc biÓu diÔn cïng c¸c bµi h¸t “chÇu v¨n” (hay h¸t v¨n). §©y lµ mét thÓ lo¹i h¸t nãi (võa thùc hiÖn h¸t, võa nãi) ®Ó kÓ lÓ, cÇu xin….H¸t v¨n do ng­êi lªn ®ång biÓu diÔn cïng víi dµn nh¹c cung v¨n t¹o nªn mét khung c¶nh vµ ©m nh¹c t©m linh ®Ó gióp cho ng­êi ®ång nhËp vµo g¾n kÕt víi nh÷ng con ng­êi vµ n¬i chèn ë bªn ngoµi thÕ giíi cña hä. Khi lªn ®ång ng­êi ta cã thÓ cÇu xin mong ­íc vµ nghe c¸c Th¸nh MÉu truyÒn d¹y nh÷ng ®iÒu hay, lÏ ph¶i…. Thêi gian lªn ®ång cã thÓ kÐo dµi 1-2 tiÕng hay c¶ buæi cóng lÔ, mäi lêi nãi lóc nµy chÝnh lµ lêi nãi cña Th¸nh MÉu. Ng­êi ngåi ®ång ph¶i tù s¾m nhiÒu bé quÇn ¸o khi ngåi chÇu «ng hoÆc bµ nµo th× ph¶i mÆc quÇn ¸o phï hîp gièng ng­êi ®ã khi hä cßn sèng nh­ Th¸nh MÉu Th­îng Ngµn ph¶i mÆc quÇn ¸o d©n téc….Ng­êi ngåi ®ång ph¶i cã chiÕc kh¨n phñ kÝn mÆt, tay cÇm 3 nÐn nhang ®ang ch¸y tr­íc mÆt h­íng lªn ®iÖn thê. Khi ra tay b¸o hiÖu lµ lóc Th¸nh nhËp, nÕu ra hiÖu tay tr¸i lµ Th¸nh nam nhËp cßn nÕu tay ph¶i lµ Th¸nh n÷ nhËp. Tuú theo sù t­ëng t­îng cña ng­êi lªn ®ång lµ th¸nh nam hay n÷ mµ cã thÓ biÓu diÔn c¸c ®éng t¸c tiÕn lªn lïi xuèng, móa qu¹t hay móa kiÕm… Cuèi gi¸ ®ång bg­êi lªn ban léc thuèc l¸, kÑo, trÇu cau, tiÒn cho nh÷ng ng­êi xung quanh. Thê MÉu th­êng cã hai dÞp chÝnh trong n¨m ®©y còng lµ lÔ héi lín cña d©n téc: “th¸ng T¸m giç Cha, th¸ng Ba giç MÑ” kû niÖm ngµy mÊt cña §øc Th¸nh TrÇn( TrÇn H­ng §¹o) vµ Th¸nh MÉu LiÔu H¹nh, ngoµi ra con rÊt nhiÒu dÞp lÔ héi kh¸c vµ ®Æc biÖt t¹i c¸c ®Òn, phñ cø ngµy mïng Mét vµ ngµy R»m( ©m lÞch) ng­êi ta th­êng d©ng ®å cóng ®Ó t¹ ¬n vµ cÇu khÈn phóc léc…. 3/ CÊu tróc ®Òn thê vµ ban thê TÝn ng­ìng thê MÉu ra ®êi trªn c¬ së n÷ thÇn ®­îc thê trong ®Òn, chïa, miÕu, ®iÖn. Riªng Th¸nh MÉu LiÔu H¹nh ®ù¬c thê trong phñ: phñ GiÇy(Nam §Þnh), phñ T©y Hå( Hµ Néi). Do ¶nh h­ëng cña ®¹o gi¸o Trung Quèc, tÝn ng­ìng thê MÉu cña n­íc ta ph¸t triÓn thµnh tÝn ng­ìng Tam phñ gåm: Thiªn phñ(miÒn trêi), Nh¹c phñ(miÒn rõng nói), Thuû phñ(miÒn s«ng n­íc); Tø phñ gåm 3 phñ trªn nh­ng thªm §Þa phñ( miÒn ®Êt ®ai). MÉu Th­îng Thiªn cai qu¶n miÒn trêi, MÉu Th­îng Ngµn cai qu¶n miÒn nói rõng, MÉu Tho¶i cai qu¶n miÒn s«ng n­íc, MÉu §Þa cai qu¶n miÒn ®Êt ®ai. Trªn c¬ së nµy cïng víi sù ra ®êi cña Th¸nh MÉu LiÔu H¹nh, mét t«n gi¸o b¶n ®Þa s¬ khai ®­îc h×nh thµnh ®ã lµ ®¹o MÉu. §iÖn thÇn cña §¹o MÉu cã hµng chôc vÞ thÇn linh nh­ng ®Òu quy tô d­íi sù ®iÒu khiÓn cña Tam Toµ Th¸nh MÉu. KiÕn tróc phñ Th­îng §o¹n: Phñ Th­îng §o¹n n»m trªn ®Êt x· §«ng H¶i, huyÖn H¶i An, thµnh phè H¶i Phßng, ®©y lµ n¬i thê MÉu- mét trong tø linh tõ theo tÝn ng­ìng cña ng­êi ViÖt. Phñ Th­îng §o¹n lµ kiÕn tróc cæ t­¬ng ®èi cã quy m«, mÆt quay vÒ h­íng Nam trong t­ c¸ch “ th¸nh nh©n nam ®iÖn nhø thinh thiªn h¹” nghÜa lµ: th¸nh nh©n ngåi quay h­íng Nam mµ nghe thiªn h¹ t©u bµy. Më ®Çu phñ lµ mét giÕng n­íc- ®iÓm tô thuû nh»m tÝch ®øc cho thÕ ®Êt, ®iÖn thê chÝnh cã 3 líp, toµ ngoµi 5 gian lµ n¬i tËp trung nghÖ thuËt ch¹m kh¾c thÓ hiÖn c¸c ®Ò tµi hæ phï- mét biÓu t­îng phån thùc….tÊt c¶ ®­îc t¹o bëi c¸c m¶ng to, nhá, n«ng s©u… t¹o nÐt hoµnh tr¸ng cho mét chØnh thÓ nghÖ thuËt. MÉu ®­îc thê ë toµ hËu cung d­íi d¹ng Tam phñ hay cßn gäi lµ Tam Toµ Th¸nh MÉu víi MÉu Th­îng Thiªn- ho¸ th©n cña LiÔu H¹nh ngåi ë trung t©m, bªn tr¸i lµ MÉu ®Ö nhÞ- Th­îng ngµn phñ, bªn ph¶i lµ MÉu ®Ö tam- Tho¶i phñ. Qua bµn thê nµy cã thÓ thÊy r»ng MÉu Th­îng thiªn lµ lùc l­îng s¸ng t¹o ra trêi vµ ®Æt quy luËt vËn ®éng cña trêi ®Êt, vò trô, MÉu Th­îng ngµn s¸ng t¹o ra nói rõng- nguån cña c¶i v« biªn ban ph¸t cho con ng­êi ngoµi ra cßn lµ n¬i chuyÓn tiÕp cho c¸c kiÕp ®êi ®· qua thµnh c¸c c«, c¸c cËu. §©y lµ biÓu hiÖn râ nÐt cho tinh thÇn nh©n ®¹o cña con ng­êi võa lo cho cuéc sèng tr­íc m¾t võa lo cho ng­êi chÕt. MÉu Tho¶i lµ lùc l­îng s¸ng t¹o ra nguån n­íc- thÓ hiÖn râ nÐt nhÊt cña nÒn v¨n minh lóa n­íc cña c­ d©n ViÖt. Trong ban thê ®­îc s¾p xÕp víi c¸c vÞ trÝ râ rµng: MÉu Th­îng Thiªn choµng kh¨n ®á ngåi gi÷a, MÉu Th­îng Ngµn choµng kh¨n xanh bªn tr¸i vµ bªn ph¶i lµ MÉu Tho¶i víi kh¨n choµng mµu tr¾ng. HiÖn nay, cã rÊt nhiÒu n¬i thê MÉu nh­: Phñ GiÇy ( Nam §Þnh), phñ T©y Hå ( Hµ Néi), vµ c¸c ®Òn nh­: §Òn Sßng (Thanh Ho¸), ®Òn Lé (Hµ Nam)…. Còng nh­ c­ d©n trªn thÕ giíi ng­êi ViÖt khi ®Þnh c­ ë ®ång b»ng S«ng Hång ®· xem trêi lµ cha, ®Êt lµ mÑ, ng­êi cha hung dò, gÇm thÐt víi nh÷ng c¬n b·o tè vµ ng­êi mÑ th× nhÑ nhµng ®ãn tÊt c¶ nh÷ng g× ng­êi cha ®­a xuèng ®Ó lµm sèng cho mu«n loµi, mu«n vËt. HÇu nh­ c¸i g× còng cã 2 mÆt trêi- ®Êt, s¸ng- tèi, nam- n÷. Hai mÆt nµy kh«ng ®èi lËp mµ bæ trî cho nhau cïng ph¸t triÓn Ngoµi ra bµn thê MÉu cßn cã c¶ mét hÖ thèng ®Çy ®ñ: + HÖ thèng s¸ng t¹o lµ Tam Toµ §øc MÑ + Ngò vÞ t«n «ng: 5 quan lín ®­îc coi lµ lùc l­îng thùc hiÖn ý ®å cña MÉu ë 5 ph­¬ng + Tø phñ quan hoµng: thø bËc d­íi ngò vÞ t«n «ng + Tø phñ Th¸nh c«, tø phñ Th¸nh cËu ®Òu cã 11 c«, 11 cËu lµ nh÷ng phô t¸ cña MÉu 4/ Th¸nh MÉu LiÔu H¹nh MÉu LiÔu H¹nh ®­îc xem nh­ ng­êi MÑ linh thiªng cña d©n téc ViÖt Nam vµ huyÒn tho¹i vÒ nh©n vËt nµy còng cã nhiÒu dÞ b¶n kh¸c nhau. Sau ®©y lµ mét trong c¸c huyÒn tho¹i MÉu LiÔu H¹nh: MÉu LiÔu vèn lµ ®Ö nhÞ tiªn chñ Quúnh N­¬ng ë chèn thiªn cung v× pham ph¶i lçi nhá lµ lµm vì mét chiÕc chÐn ngäc bÞ khÐp téi vµ ®µy xuèng câi trÇn th¸c sinh vµo nhµ hä Lª ë Phñ GiÇy, Vô B¶n, Nam §Þnh kho¶ng n¨m 1557 vµ ®Æt tªn lµ Gi¸ng Tiªn do Lª C«ng m¬ thÊy cã thiªn sø ¸p dÉn «ng vÒ trêi t¹i ®©y «ng chøng kiÕn c¶nh Quúnh N­¬ng tiªn chóa lµm vì chÐn ngäc bÞ Ngäc Hoµng ®Çy xuèng trÇn 21 n¨m. Vµ khi tØnh dËy thÊy vî sinh con «ng cho lµ øng nghiÖm. §Õn n¨m 18 tuæi bµ ®­îc g¶ cho §µo Lang. Hai ng­êi sinh ®­îc hai con mét trai, mét g¸i. Gi÷a lóc h­¬ng löa ®ang nång th× hÕt h¹n bµ ph¶i quay vÒ trêi. Nhí th­¬ng chång con bµ th­êng chau mµy nhá lÖ, c¸c tiªn n÷ ®éng lßng t©u lªn víi Ngäc Hoµng vµ Ng­êi ®· phong bµ lµ LiÔu H¹nh c«ng chóa vµ cho xuèng h¹ giíi, bµ vÒ th¨m cha mÑ ®Î, cha mÑ chång vµ lªn kinh ®« th¨m chång con. Bµ khuyªn chång vÒ tu th©n tÒ gia, sèng víi nhau mét ®ªm råi chia tay hÑn gÆp nhau ë kiÕp sau.Nh­ m©y næi l­ng trêi, bµ kh«ng ë mét n¬i nµo nhÊt ®Þnh. Cã khi bµ gi¶ lµm g¸i ®Ñp thæi tiªu d­íi tr¨ng, cã khi lµm bµ giµ tùa gèc c©y tróc bªn ®­êng, ng­êi nµo ®ïa cît tÊt bÞ v¹, ng­êi nµo mang lÔ cÇu ®¶o tÊt ®­îc ph­íc lµnh. Khi cha mÑ ®Î vµ cha mÑ chång qua ®êi, con c¸i ®· tr­ëng thµnh, bµ ®i chu du thiªn h¹, t×m n¬i danh th¾ng, ®em c¶nh nói non lµm c¶nh tiªn gia. Bµ ho¸ phÐp ®Ó cïng ®µm ®¹o v¨n ch­¬ng víi danh sÜ Phïng Kh¾c Khoan ë L¹ng S¬n, T©y Hå khiÕn tr¹ng chia tay råi mµ vÉn hoµi väng. Bµ vµo NghÖ An ®Õn lµng Sãc kÕt duyªn cïng th­ sinh lµ kiÕp sau cña §µo Lang - chång cò khuyªn ng­êi nµy häc hµnh ®i thi, ®Õn thêi h¹n lµ ph¶i vÒ trêi. Trªn cung ®×nh, bµ l¹i nhí duyªn ­íc ba sinh, liÒn xin Ngäc Hoµng mét lÇn n÷a ®­îc gi¸ng sinh cho “tho¶ nguyÖn sinh ho¸ kh«n l­êng, ngao du tuú thÝch”. §­îc phÐp bµ cïng hai thÞ n÷ QuÕ vµ ThÞ nh»m phè C¸t “Thanh Ho¸” lµ n¬i nói non xinh ®Ñp, cã ®­êng thiªn lý B¾c – Nam ®i qua. Tiªn chóa th­êng hiÓn linh ë ®©y, ng­êi lµnh ®­îc h­ëng phóc, kÎ ¸c gÆp tai v¹. ThÊy vËy,d©n chóng sî h·i, lËp ®Òn thê phông. §êi C¶nh ThÞnh (1793 - 1802), triÒu ®×nh nghe tin ®ån, t­ëng lµ yªu qu¸i, sai qu©n Vò L©m cïng thuËt sÜ vÒ tiÔu trõ. Ýt l©u sau, vïng nµy sinh dÞch bÖnh cho ng­êi vµ gia sóc. Nh©n d©n lËp ®µn cÇu ®¶o, bçng bµ hiÖn lªn trªn trªn ®µn ba tÇng qu¸t to: “Ta lµ tiªn n÷ trªn trêi, hiÓn th¸nh xuèng trÇn, c¸c ng­¬i ph¶i xin triÒu ®×nh lËp l¹i ®Òn míi, ta sÏ trõ tai, cho phóc. Nõu kh«ng nghe lêi th× vïng nµy sÏ kh«ng ai sèng sãt”. TriÒu ®×nh cho lµ thiªng vµ l¹, lËp tøc h¹ lÖnh cho phÐp lµm l¹i ®Òn míi ë trong nói Phè C¸t, s¾c phong cho bµ lµ M· Hoµng c«ng chóa. Nh©n d©n ®Þa ph­¬ng cÇu phóc ®Òu b¸o øng ngay. Sau nµy, qu©n nhµ vua ®i tiÔu trõ giÆc bµ th­êng gióp søc. TriÒu ®×nh gia tÆng lµ ChÕ Th¾ng Hoµ DiÖu §¹i V­¬ng. Nh©n d©n t«n bµ lµ Th¸nh MÉu. Tõ hµng tr¨m n¨m nay, MÉu LiÔu ®· ®­îc liÖt vµo mét trong Tø bÊt tö cña thÇn linh ®Êt ViÖt. Hµng n¨m, vµo th­îng tuÇn th¸ng 3 ©m lÞch (chÝnh héi lµ 3/3) du kh¸ch thËp ph­¬ng n« nøc hµnh h­¬ng vÒ héi Phñ GiÇy, n¬i thê ®øc Th¸nh MÉu LiÔu H¹nh – ng­êi MÑ linh thiªng cña d©n téc ViÖt. Du kh¸ch vÒ dù lÔ héi Phñ GiÇy võa ®Ó dù ngµy giç MÑ võa tho¶ nguyÖn t©m linh vµ ®­îc ng¾m nh×n mét quÇn thÓ kiÕn tróc l¨ng chïa truyÒn thèng v« cïng ®éc ®¸o. Héi phñ GiÇy thùc sù hÊp dÉn du kh¸ch bëi sù ®an xen, hoµ quyÖn gi÷a nh÷ng nghi thøc trang träng cïng nh÷ng ho¹t ®éng v¨n ho¸ d©n gian s«i næi, ®Æc s¾c. Tiªu biÓu nhÊt trong lÔ héi Phñ GiÇy lµ nghi lÔ r­íc Th¸nh MÉu tõ phñ chÝnh (Tiªn H­¬ng) lªn chïa G«i vµo ngµy 6/3. §¸m r­íc Th¸nh MÉu dµi gÇn 1km rÊt trang träng cã ®éi ngò hoa, nh¹c, cã ph­êng b¸t ©m. §Õn 7/3 sinh ho¹t v¨n ho¸”hoa tr­îng héi” ®©y lµ nÐt ®éc ®¸o nhÊt cña lÔ héi. Mçi lÇn xÕp ch÷ gåm 100 phu cê mÆc ®ång phôc, chÝt kh¨n ®á, ¸o vµng, th¾t l­ng xanh, quÇn tr¾ng, xµ c¹p ®á. Mçi ng­êi cÇm c©y gËy dµi kho¶ng 2m, ng­êi ®iÒu khiÓn gäi lµ tæng cê, vµo cuéc chñ lÔ xin MÉu “ra ch÷” sau ®ã theo nhÞp trèng chiªng rén r· xÕp thµnh nh÷ng dßng ch÷ nho ®Çy ý nghÜa. Hoµ trong kh«ng khÝ sinh ho¹t tinh thÇn d©n gian, du kh¸ch cßn ®­îc xem r­íc kiÖu b¸t cèng long ®×nh, xem móa rång ë trªn nói Tiªn H­¬ng....Vµ khi mµn ®ªm bu«ng xuèng du kh¸ch sÏ ®­îc ®¾m m×nh trong nh÷ng ®iÖu chÇu v¨n tha thiÕt cïng nh÷ng ®Ìn trêi ®­îc th¶ lung linh s¾c mµu huyÒn ¶o. VÒ víi héi Phñ GiÇy chóng ta nh­ ®­îc trë vÒ víi céi nguån d©n téc, bëi n¬i ®©y quy tô nhiÒu tinh hoa v¨n ho¸d©n téc ngµn ®êi nay. Th¸nh MÉu LiÔu H¹nh ®· trë thµnh biÓu t­îng cho søc m¹nh cña phô n÷, bµ t¸ch m×nh ra khái Khæng gi¸o träng nam khinh n÷. Bµ nhÊn m¹nh vµo h¹nh phóc, quyÒn ®i l¹i tù do vµ ®éc lËp t­ t­ëng. Võa ®­îc kÝnh sî võa ®­îc yªu mÕn c¸c nguyªn t¾c cña bµ vÒ trõng ph¹t kÎ xxÊu vµ ban th­ëng ng­êi tèt ®· göi mét th«ng ®iÖp vef sù b¶o vÖ vµ hy väng vµo c«ng b»ng x· héi cho nh©n d©n trong thêi lo¹n l¹c. Võa lµ th©n tiªn võa lµ ng­êi Bµ chia sÎ cïng víi nh÷ng ng­êi trÇn tôc, bµ ®­îc coi lµ vÞ thÇn c¶m th«ng vµ ®é l­îng nhÊt. Bµ trë thµnh mét trong c¸c vÞ thÇn cña §¹o MÉu vµ nhanh chãng ®­îc n©ng lªn vÞ trÝ quan träng nhÊt cai trÞ c¸c vÞ thÇn vµ thÕ giíi con ng­êi. 5/ C¸c vÞ n÷ thÇn kh¸c cña tÝn ng­ìng thê MÉu Trong c¸c ®Òn thê cña §¹o MÉu cã nhiÒu vÞ thÇn ®­îc s¾p xÕp theo c¸c thø bËc. §Çu tiªn lµ: §©y lµ vÞ thÇn tèi cao vµ ®­îc ®Æt ë vÞ trÝ danh dù, nh­ng l¹i Ýt ®­îc thê cóng. VÞ thÇn cao nhÊt cña §¹o MÉu lµ Th¸nh MÉu LiÔu H¹nh. C¸c vÞ kh¸c ®­îc ®Æt t¹i c¸c ban thê Tam phñ hoÆc Tø phñ. C¸c Ch­ Linh cña ban Tø Phñ ®­îc ph©n chia nh­ d­íi ®©y: B¶o D©n Hé quèc Th¸nh MÉu (MÉu ¢u C¬ (Thiªn Phñ vµ Nh¹c Phñ). - MÉu §Ö NhÊt (Thiªn Phñ). Danh hiÖu: MÉu liÔu H¹nh. - MÉu §Ö NhÊt (Nh¹c Phñ). Danh hiÖu: MÉu Th­îng Ngµn. - MÉu §Ö Tam (Thãai Phñ). Danh hiÖu: MÉu Tho¸i. - MÉu §Ö Tø (§Þa Phñ). Danh hiÖu: Lª M¹i §¹i V­¬ng - §Ö NhÊt V­¬ng C« - Con g¸i thø nhÊt cña H­ng §¹o V­¬ng. - §Ö NhÞ V­¬ng C« - Con g¸i thø hai cña H­ng §¹o V­¬ng. Ngò vÞ Th¸nh Bµ: Lµ n¨m vÞ Chóa Bµ chuyªn vÒ ®¸p gi¶i bãi bèc. Danh hiÖu cña ngò vÞ nµy lµ “Chóa Bãi” trong Nh¹c Phñ (trªn th­îng ngµn). Cã tõ “Chóa Bµ §Ö NhÊt” ®Õn “Chóa Bµ ®Ö Ngò”. Ngò VÞ T«n Quan: Tø Phñ ChÇu Bµ: ChÇu §Ö nhÊt (Thiªn Phñ0. - ChÇu §Ö NhÞ (Nh¹c phô), Danh hiÖu : Ng«i KiÒu C«ng Chóa. - ChÇu §Ö Tam (Tho¸i Phñ) Danh hiÖu: Thñy §iÖn C«ng Chóa - ChÇu Th¸c Bê (Tho¸i Phñ vµ Nh¹c Phñ) C« ng­êi hÇu lµ gi¸ thø ba, tøc lµ ChÇu §Ö Tam, Bµ chóa Th¸c Bê. - ChÇu §Ö Tø (§Þa Phñ) Danh hiÖu: Kh©m sai C«ng Chóa. - ChÇu N¨m (Nh¹c Phñ), Danh hiÖu: Ngò Cung C«ng Chóa. - ChÇu Lôc (Nh¹c Phñ), Danh hiÖu: Lôc Cung C«ng chóa. - ChÇu BÈy. - ChÇu T¸m (Nh¹c Phñ), Danh hiÖu: N÷ t­íng B¸t Nµn. - ChÇu ChÝn - ChÇu M­êi (Nh¹c Phñ), Danh hiÖu: N÷ T­íng §ång M« Chi L¨ng. - ChÇu M­êi Mét. - ChÇu BÐ (Nh¹c Phñ), Danh hiÖu: B¾c LÖ C«ng Chóa. ChÇu Bµ Ngò Hµnh: §Ö nhÊt ChÇu Bµ Kim Tinh thÇn N÷. - §Ö NhÞ chÇu Bµ Méc Tinh thÇn N÷. - §Ö Tam chÇu bµ Thñy Tinh thÇn N÷. - §Ö Tø ChÇu bµ Háa Phong thÇn N÷. - §Ö Ngò ChÇu bµ Thæ §øc thÇn N÷.