Tiểu luận Tổng quan về Tổ chức thương mại thế giới (WTO) và một số thuận lợi, khó khăn của Việt Nam trên tiến trình gia nhập WTO

Website: Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368 Lêi nãi ®Çu ThÕ kû XX s¾p qua ®i víi nh÷ng dÊu Ên kinh tÕ ®Çy Ên t­îng cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ lùc l­îng s¶n xuÊt, sù më réng vµ héi nhËp cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. D­íi søc Ðp cña xu h­íng toµn cÇu ho¸, mét lo¹t c¸c tæ chøc, nhãm liªn kÕt ra ®êi ë c¸c lÜnh vùc, ®Æc biÖt lµ kinh tÕ víi mét sè tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc, tiªu biÓu lµ: AFTA, APEC, ASEAN... vµ WTO. WTO (World Trade Organization) - Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi lµ mét tæ chøc th­¬ng m¹i ®a biªn cã vai trß quan träng trong tù do ho¸ th­¬ng m¹i. WTO lµ mét tæ chøc mang tÝnh chÊt toµn cÇu mµ th«ng qua ®ã, c¸c quèc gia míi thùc sù hoµ nhËp vµo céng ®ång th­¬ng m¹i quèc tÕ, tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ vµ hîp t¸c ho¸, chuyªn m«n ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Do ®ã, viÖc gia nhËp WTO lµ yªu cÇu kh¸ch quan cña c¸c quèc gia vµ c¸c chñ thÓ kh¸c. ViÖt Nam nh÷ng n¨m thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch më cöa kinh tÕ vµ héi nhËp víi thÕ giíi còng kh«ng n»m ngoµi xu h­íng chung ®ã. MÆt kh¸c, gia nhËp WTO còng lµ ®¸p øng nhu cÇu néi t¹i cña ViÖt Nam lµ kiªn tr× môc tiªu héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, n©ng cao vÞ thÕ vµ vai trß cña ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ. Tõ ®ã th«ng qua héi nhËp gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, ®­a nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn, thùc hiÖn môc tiªu: dÇn dÇn rót ng¾n kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Trong ph¹m vi bµi viÕt nµy, t«i tr×nh bµy tæng quan vÒ Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ mét sè thuËn lîi, khã kh¨n cña ViÖt Nam trªn tiÕn tr×nh gia nhËp WTO. §Ó hoµn thµnh bµi viÕt nµy, t«i sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p sau: Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu tµi liÖu, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, ph­¬ng ph¸p tæng hîp. C¬ cÊu bµi viÕt nµy nh­ sau: Ch­¬ng I - Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi. 1.1- Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi 1.2- Môc ®Ých, nguyªn t¾c vµ tæ chøc cña WTO Ch­¬ng II - ThuËn lîi vµ khã kh¨n trªn con ®­êng gia nhËp WTO cña ViÖt Nam. 2.1- Nh÷ng thuËn lîi cña ViÖt Nam víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn WTO 2.2- Nh÷ng khã kh¨n cña ViÖt Nam víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn WTO Ch­¬ng I Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) 1.1-/ Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO): TiÕp sau §¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø I, trong khi c¸c n­íc cßn ®ang kh«i phôc nÒn kinh tÕ sau chiÕn tranh th× ®· bïng næ cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ 1929-1933. Cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ nÆng nÒ nµy ®· ¶nh h­ëng rÊt lín tíi quan hÖ quèc tÕ. Tr­íc khñng ho¶ng (tÝnh ®Õn tr­íc 1930), c¸c quèc gia vÉn cßn dÔ dµng t×m ®­îc tiÕng nãi chung mçi khi gÆp mét vÊn ®Ò ph¸t sinh trong quan hÖ quèc tÕ nh­ng khi khñng ho¶ng x¶y ra cïng víi n¹n thÊt nghiÖp trÇm träng, kÐo dµi, suy tho¸i kinh tÕ phæ biÕn vµ nghiªm träng, sù hîp t¸c kinh tÕ nãi riªng, sù hîp t¸c quèc tÕ nãi chung r¬i vµo mét hoµn c¶nh hÕt søc khã kh¨n. §Ó b¶o vÖ nÒn kinh tÕ trong n­íc còng nh­ æn ®Þnh x· héi tr­íc cuéc khñng ho¶ng, c¸c quèc gia ®· thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p sai lÇm lµ n©ng cao hµng rµo b¶o hé b»ng c¸ch t¨ng thuÕ quan, kiÓm so¸t chÆt chÏ ngo¹i hèi, h¹n ng¹ch nhËp khÈu. Nh÷ng biÖn ph¸p nµy ®· ®Èy sù m©u thuÉn, ®èi chäi vÒ kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia vµ ®©y còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn tíi §¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø hai. Sau ThÕ chiÕn II, c¸c quèc gia t¨ng c­êng nç lùc t×m kiÕm c¸c c¬ së bÒn v÷ng cho sù hîp t¸c tµi chÝnh, tiÒn tÖ vµ th­¬ng m¹i. Mét lo¹t c¸c hiÖp ®Þnh song biªn, ®a biªn ®­îc ký kÕt mµ ®¸ng kÓ nhÊt lµ sù ra ®êi cña Ng©n hµng thÕ giíi (WB) vµ quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) vµo n¨m 1944 do 44 quèc gia tham gia héi nghÞ Bretton Wood s¸ng lËp; Tæ chøc Ch©u ¢u vÒ hîp t¸c vµ ph¸t triÓn vµo n¨m 1947 (sau nµy më réng thµnh Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ: OCDE). Th¸ng 12 - 1945 theo ®Ò nghÞ cña Hoa Kú, 15 n­íc häp bµn vÒ gi¶m hµng rµo thuÕ quan vµ c¸c trë ngo¹i kh¸c trong th­¬ng m¹i. Th¸ng 6 - 1946, Héi ®ång kinh tÕ x· héi Liªn hîp quèc (VN) triÖu tËp Héi nghÞ vÒ th­¬ng m¹i vµ viÖc lµm vµ th¶o ra hiÕn ch­¬ng La Havan, v¨n kiÖn nµy lÏ ra ph¶i dÉn tíi sù thµnh lËp mét tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ. Tuy nhiªn, Quèc héi Hoa Kú ®· kh«ng phª chuÈn vµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cña tæ chøc nµy lµ bao trïm tèi thiÓu, 80% th­¬ng m¹i thÕ giíi ®· kh«ng ®¹t ®­îc. MÆc dï vËy, mét sè n­íc ph¸t triÓn vÉn quyÕt t©m gi¶m bít thuÕ quan vµ nhãm häp t¹i Geneva (Thuþ SÜ) vµo th¸ng 10 n¨m 1947. T¹i Héi nghÞ nµy, ngµy 23 - 10 - 1947, 23 n­íc ®· ký HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ mËu dÞch (GATT) vµ hiÖp ®Þnh nµy cã hiÖu lùc tõ 1-1-1948. Ngoµi ra, 23 n­íc ®· tho¶ thuËn víi nhau vÒ hµng lo¹t vÊn ®Ò liªn quan ®Õn quan thuÕ, ®¹t ®­îc 45000 sù nh­îng bé nhau vÒ thuÕ g¾n víi 10 tû USD hµng ho¸. Vßng ®µm ph¸n th­¬ng m¹i Geneva nµy còng tho¶ thuËn r»ng sù nh­îng bé vÒ thuÕ ®ã sÏ ®­îc b¶o vÖ b»ng viÖc chÊp nhËn vµ phæ biÕn réng r·i c¸c nguyªn t¾c vÌe th­¬ng m¹i ®­îc ghi trong b¶n dù th¶o HiÕn ch­¬ng cña tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ (ITO). Nh÷ng nh­îng bé vÒ thuÕ vµ c¸c nguyªn t¾c th­¬ng m¹i quèc tÕ ®ã ®· t¹o ra mét khung ph¸p luËt th­¬ng m¹i quèc tÕ ®a biªn ®­îc AD ¸p dông réng r·i tõ th¸ng 1/1948. B¶n HiÕn c­¬ng cña ITO ®· ®­îc chÊp nhËn vµo th¸ng 3/1948 t¹ héi nghÞ Havanan mét sè n­íc kh«ng phª chuÈn nªn ITO ®· ®­îc thµn lËp trªn thùc tÕ. MÆc dï vËy, GATT vÉn lµ mét c«ng cô ph¸p lý ®a biªn duy nhÊt ®iÒu chØnhn nÒn th­¬ng m¹i quèc tÕ tõ n¨m 1948cho tíi khi WTO ®­îc thµnh lËp. Trong suèt thêi gian tån t¹i c¶ m×nh gåm, GATT vÉn cã hiÖu lùc nh­ n¨m 1948 vµ còng ®­îc cñng cè, bæ xung d­íi h×nh thøc ®a ph­¬ng b»ng sù gia t¨ng sè l­îng thµnh viªn, c¸c hiÖp ®Þnh ®a biªn vµ c¸c tho¶ thuËn nh»m gi¶m thuÕ th«ng qua hµng lo¹t vßng ®µm ph¸n th­¬ng m¹i. Trong sè c¸c vßng ®µm ph¸n ®ã ph¶i kÓ ®Õn vãng ®µm ph¸n Anence(1949) Torgoay(1951) Geneva(1956), Dillon(1960 - 1961), Kenedy(1964-1967), Tokyo(1973 - 1979) vµ urugoay(1986 - 1994). PhÇn lín c¸c vßng ®µm ph¸n tõ 1947 ®Õn 1964 tËp trung vµo ®­îc viÖc g¶m thuÕ quan, Tõ vßng ®µm ph¸n Kenedy trë ®i c¸c vÊn ®Ò ®­a ra ®µm ph¸n réng h¬n, phong phó h¬n. ë vßng Kenedy 62 n­íc tham gia ®µm ph¸n ®· thèn nhÊt ®­îc hiÖp ®Þnh ®a biªn vÒ chèng ph¸ gi¸ vµ tho¶ thuËn g¶m 50% sau 5 n¨m 37% thuÕ víi 75% khèi l­îng hµng trao ®æi, gi÷ nguyªn chÝnh s¸ch b¶o hé ®èi víi hµng nh¹y c¶m (n«ng s¶n, thuû s¶n, hµng dÖt, da,...) ë vßng Tokyo, ngoµi vÊn ®Ò quan thuÕ, 102 n­íc tham gia ®µm ph¸n ®· thèng nhÊt ®­îc mét lo¹t c¸c hiÖp ®Þnh vµ tho¶ thuËn vÒ c¸c biÖn ph¸p phi quan thuÕ vµ c¸c hiÖp ®Þnh khung. §ã lµ gi¶m trung b×nh 34% thuÕ víi møc kh«ng ®Òu, c¸c n­íc cã biÓu thuÕ cao gi¶m nhiÒu h¬n, hµng nh¹y c¶m cã ®­îc gi¶m thuÕ nh÷ng ë møc thÊp. C¸c bªn thõa nhËn sù ph¸t triÓn cña hµng rµo phi thuÕ quan, c«ng nhËn sù cÇn thiÕt vµ cho phÐp ®·i ngé ­u ®·i dµnh cho c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn. Nh÷ng t­ t­ëng lín vÒ vãng ®µm ph¸n urugoay ®· ®­îc ®Þnh h×nh ngay sau vßng Tokyo vµ ®­îc ®­a ra t¹i Héi nghÞ Bé tr­ëng c¸c n­íc thµnh viªn GATT th¸ng 11/1982 t¹i Geneva. Tuy vËy, ph¶i ®Õn tr­íc héi nghÞ c¸c Bé tr­ëng th¸ng 9/986 t¹i Puntadel Este (Urugoay) ch­¬ng tr×nh héi nghÞ cña vßng ®µm ph¸n nµy míi ®­îc chÊp nhËn. Ch­¬ng tr×nh nµy bao gåm mét tæng thÓ lín c¸c vÊn ®Ò th­¬ng m¹i nh­ dÞch vô, ®Çu t­ vµ quyÒn sö h÷u trÝ tuÖ. T¹i sao l¹i ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh cÊp thiÕt vµ më réng nh­ vËy t¹i vßng ®µm ph¸n nµy. §ã lµ do GATT ®· ®­îc béc lé nh÷ng h¹n chÕ cña m×nh sau mét thêi gian dµi ho¹t ®éng . Trong n¨m 1989, v¨n phßng ®¹i diÖn th­¬ng m¹i Hoa Kú ­íc tÝnh r»ng trong sè 3730 tû USD ho¹t ®éng th­¬ng m¹i trªn thÕ giíi, chØ cã 2/3 sè nµy ¸p dông c¸c ®iÒu lÖ cña GATT tøc lµ 1/3 c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i víi c¸c s¶n phÈm mµ c¸c n­íc sö dông ngo¹i lÖ ®Ó kh«ng chÞu gi¶m tµn diÖn trong h¹n chÕ. C¸cho¹t ®éng vÒ th­¬ng m¹i dÞch vô, tµi chÝnh vÉn n»m trong sù b¶o hé cña nhµ n­íc. LÜnh vùc dÞch vô phøc t¹p ®Õn mçi ng­êi ta rÊt Ýt khi tho¶ thuËn d­îc ngay c¶ vÖc l¸m sao ®Ó b¾ ®aµu cuéc ®µm ph¸n. H¬n n÷a, quy chÕ láng lÎo cña GATT ®· lµm cho hÖ thèng mËu dÞch h­íng tíi tù do ho¸ bÞ suy yÕu: + Qua c¸c hiÖp ®Þnh song biªn c¸c bªn dµnh cho nhau c¸c quy chÕ ­u ®·i riªng. + C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ vÒ sè l­îng vµ hµng rµo thuÕ quan t¨ng lªn. + C¸c trë ng¹i phi thuÕ quan mäc lªn nhanh chãng. Vßng ®µm ph¸n urugoay kÐo dµi ®Õn 15/12/1993 ®Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña GATT, ®i ®Õn thèng nhÊt nh÷ng vÊn ®Ò míi mang tÝnh th­¬ng m¹i toµn cÇu. Ngµy 15/4/1994, v¨n kiÖn cuèi cïng cña vßng ®µm ph¸n urugoay ®· ®­îc 123 n­íc tham gia kÝ t¹i cuéc häp ë Marraesh (Morocco). Tuyªn bè Marrakesh ngµy 15/4/1994 ®· kh¼ng ®Þnh kÕt qu¶. Vßng ®µm ph¸n urugoay lµ nh»m t¨ng c­êng nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ thóc ®Èy th­¬ng m¹i, ®Çu t­, t¨ng viÖc lµm vµ thu nhËp trªn toµn thÕ giíi vµ thµnh lËp tæ chøc th­¬g m¹i thÕ gíi (Wold trade organision, ViÕt t¾t cña WTO ) WTO lµ mét thiÕt chÕ ph¸p lý cña hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a biªn. ThuËt ng÷ “®a biªn” theo gi¶i thÝch c¶ WTO lµ thuËt ng÷ ®­îc sö dông ®Ó thay cho nh÷ toµn cÇu hoÆc ch÷ “thÕ giíi” mµ tr­íc ®©y quen dïng. WTO ®­a ra c¸c nghÜa vô cã tÝnh nguyªn t¾c ®Ó chÝnh phñ c¸c n­íc th«ng qua c¸c cuéc th¶o luËn, th­¬ng l­îng vµ ph¸n xÐt cã tÝnh tËp thÓ. 1.2-/ Môc ®Ých, nguyªn t¾c vµ tæ chøc cña WTO 1.2.1- Môc ®Ých WTO cã ba môc ®Ých c¬ b¶n sau. Thø nhÊt gióp cho dßng th­¬ng m¹i cµng tù do ®­îc bao nhiªu cµng tèt bÊy nhiªu. §Ó lµm ®­îc nh­ vËy, ng­êi ta cè g¾ng ®Ó mäi c¸i cã thÓ râ rµng mµ kh«ng tr×u t­îng, cã thÓ cã nhËn biÕt vµ dù b¸o tr­íc ®­¬c. §iÒu ®ã cßn cã nghÜa WTO ph¶i phÊn ®Êu ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c c¸ nh©n doanh nghiÖp vµ ChÝnh Phñ c¸c n­íc hiÓu r»ng c¸c quy t¾c th­¬ng m¹i mµ kh«ng mét n­íc nµo ®­îc ®ét nhiªn thay ®æi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i mµ kh«ng mét c¸ nh©n tæ chøc cña n­íc nµo kh¸c ®­îc biÕt tr­íc. Nãi mét c¸ch kh¸c lµ c¸c quy t¾c th­¬ng m¹i ph¶i “trong s¸ng, râ rµng” vµ cã thÓ l­êng tr­íc ®­îc mäi thay ®æi. Thø hai: Thùc hiÖn chøc n¨ng cña trung t©m giµn xÕp, th­¬ng l­îng vµ tho¶ thuËn c¸c chÝnh s¸ch qui t¾c th­¬ng m¹i ®a biªn. Thø ba: Trung t©m ®Ó gi¶i quyÕt c¸c bÊt ®ång, c¸c tranh chÊp ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ. 1.2.2. Nguyªn t¾c HÖ thèng c¸c hiÖp ®Þnh cña WTO kh¸ lín ®ång bé, bao qu¸t c¶ mét ph¹m vi réng lín c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. C¸c hiÖp ®Þnh ®ã liªn quan ®Õn n«ng nghiÖp, hµng dÖt vµ may mÆc, ng©n hµng, v« tuyÕn viÔn th«ng, mua s¾m cña ChÝnh phñ c¸c tiªu chuÈn c«ng nghiÖp, c¸c qui ®Þnh vÒ vÖ sinh thùc phÈm, ®Õn së h÷u trÝ tuÖ vµ c¸c lÜnh vùc kh¸c. Tuy vËy, c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n, c¸c nguyªn t¾c nÒn t¶ng cña WTO xuyªn suèt toµn bé c¸c hiÖp ®Þnh, c¸c nguyªn t¾c ®ã lµ c¬ së cña hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a biªn c¸c nguyªn t¾c ®ã lµ: a- Nguyªn t¾c th­¬ng m¹i kh«ng ph©n biÖt ®èi sö. Th­¬ng m¹i thÕ giíi ph¶i ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch c«ng b»ng, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. C¸c n­íc thµnh viªn WTO cam kÕt giµnh cho nhau chÕ ®é ®·i ngé tèi huÖ quèc (MNF) tøc lµ chÕ ®é ®·i ngé ë lÜnh vùc m×nh dµnh cho hµng hãa cña mét n­íc b¹n hµng nµy kh«ng kÐm phÇn thuËn lîi h¬n so víi chÕ ®é ®·i ngé ë lÜnh vùc ®ã giµnh cho bÊt kú n­íc thø ba nµo. C¸c n­íc thµnh viªn WTO cam kÕt giµnh cho nhau chÕ ®é ®·i ngé quèc gia (NT), tøc lµ chÕ ®é kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a hµng nhËp khÈu vµ hµng s¶n xuÊt trong n­íc, khi hµng nhËp khÈu ®­îc ®­a vµo thÞ tr­êng trong n­íc. C¸c quèc gia cã chÝnh s¸ch ®èi xö nh­ thÕ nµo víi hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc th× còng ph¶i ®èi xö nh­ vËy ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu tõ c¸c n­íc thµnh viªn WTO. HiÖn nay, chÕ ®é tèi huÖ quèc vµ chÕ ®é ®·i ngé quèc gia chñ yÕu giµnh cho hµng ho¸. Tuy nhiªn, c¸c n­íc thµnh viªn mong muèn vµ ®ang xóc tiÕn, vËn ®éng më réng chÕ ®é tèi huÖ quèc ¸p dông ®èi víi c¶ th­¬ng nh©n kh«ng riªng trong lÜnh vùc hµng ho¸ mµ cßn trong lÜnh vùc b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. b. Nguyªn t¾c tù do ho¸ mËu dÞch. C¸c n­íc thµnh viªn WTO ph¶i x©y dùng chÝnh s¸ch vµ khung ph¸p luËt nh»m thùc hiÖn, ®¸p øng yªu cÇu c¾t gi¶m dÇn dÇn tõng b­íc hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, ®Ó ®Õn mét lóc nµo ®ã trong t­¬ng lai sÏ xo¸ bá hoµn toµn, më ®­êng cho th­¬ng m¹i ph¸t triÓn. Tù do ho¸ mËu dÞch g¾n víi ph¸p luËt, thÓ lÖ vµ kh¶ n¨ng cô thÓ cña tõng n­íc. c. Nguyªn t¾c b¶o hé mËu dÞch trong n­íc b»ng hµng rµo quan thuÕ. Nguyªn t¾c nµy tr¸i ng­îc víi nguyªn t¾c tù do ho¸ mËu dÞch nh­ng WTO chñ tr­¬ng vÉn giµnh cho mét sè n­íc thµnh viªn trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vÉn ®­îc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé mËu dÞch ®èi víi hµng ho¸ trong n­íc b»ng hµng rµo thuÕ quan. Cã chñ tr­¬ng ®ã lµ do hiÖn nay vµ trong mét thêi gian n÷a ch­a kh¾c phôc ngay ®­îc sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn. Nguyªn t¾c nµy cã néi dung b¶o hé b»ng hµng rµo thuÕ quan, kh«ng ñng hé b¶o hé mËu dÞch b»ng hµng rµo phi thuÕ quan hoÆc c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh. MÆc dï vËy, c¸c n­íc ¸p dông nguyªn t¾c nµy cã nghÜa vô ph¶i c«ng bè møc thuÕ trÇn cam kÕt, ®Ó råi tõ ®ã cïng víi c¸c n­íc WTO kh¸c th­¬ng l­îng theo chiÒu h­íng gi¶m dÇn mµ kh«ng cã t¨ng. NÕu c¸c n­íc t¨ng qu¸ møc thuÕ trÇn cam kÕt th× ph¶i båi th­êng nhanh chãng, kÞp thêi vµ tho¶ ®¸ng cho c¸c n­íc bÞ thiÖt h¹i. Ngoµi ra, mçi n­íc ph¶i cam kÕt mèc thêi gian thùc hiÖn lé tr×nh c¾t gi¶m dÇn ®Ó tiÕn tíi môc tiªu xo¸ bá hµng rµo quan thuÕ. d. Nguyªn t¾c æn ®Þnh th­¬ng m¹i WTO chñ tr­¬ng th­¬ng m¹i quèc tÕ ph¶i ®­îc tiÕn hµnh c¬ së æn ®Þnh, râ rµng minh b¹ch, kh«ng Èn ý. Theo nguyªn t¾c nµy, c¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i th«ng qua ®µm ph¸n, ®­a ra c¸c cam kÕt víi nh÷ng lé tr×nh thùc hiÖn cô thÓ. Tuy thõa nhËn quyÒn cña mçi n­íc thµnh viªn ®­îc ®µm ph¸n l¹i cam kÕt cña m×nh WTO qui ®Þnh nghÜa vô ph¶i ®Òn bï c¸c thiÖt h¹i cã thÓ x¶y ra cho c¸c thµnh viªn kh¸c. Khi x©y dùng chÝnh s¸ch vµ khung ph¸p luËt nµy ph¶i ®­îc c«ng bè c«ng khai ®Ó mäi ®èi t­îng quan t©m nµy ph¶i lÊy ý kiÕn réng r·i cña c¸c tÇng líp x· héi vµ sau ®ã míi tiÕn hµnh söa ®æi còng nh­ dµnh thêi gian thÝch hîp ®Ó tuyªn bè hiÖu lùc cña c¸c söa ®æi bæ xung ®ã: e. Nguyªn t¾c t¨ng c­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh. Néi dung cña nguyªn t¾c nµy lµ sù c¹nh tranh hµng ho¸ dÞch vô ph¶i trªn c¬ së lµnh m¹nh, kh«ng ®­îc dïng quyÒn lùc nhµ n­íc ®Ó ¸p ®Æt, bãp mÐo tÝnh lµnh m¹nh, c«ng b»ng cña c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Nguyªn t¾c nµy ®­îc nhÊn m¹nh trong c¸c lÜnh vùc nh­ quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña doanh nghiÖp nhµ n­íc, quyÒn cÊp giÊy phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu; cÊp h¹n ng¹ch. g. Nguyªn t¾c kh«ng h¹n chÕ sè l­îng hµng ho¸ nhËp khÈu Qui ®Þnh nµy nh»m chèng l¹i nh÷ng h¹n chÕ nhËp khÈu ®Æc biÖt lµ víi mét sè mÆt hµng. Tuy vËy, vÉn cã ngo¹i lÖ ®­îc ¸p dông cho c¸c quèc gia thµnh viªn trong nh÷ng tr­êng hîp ®Æc biÖt nghÜa lµ WTO vÉn cho phÐp c¸c quèc gia nµy ®­îc phÐp h¹n chÕ hµng ho¸ nhËp khÈu khi gÆp nh÷ng khã kh¨n vÒ c¸n c©n thanh to¸n do tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp cña nÒn kt trong n­íc hoÆc v× nh÷ng lý do vÒ m«i tr­êng, an ninh quèc gia. ViÖc ¸p dông ngo¹i lÖ nµy chØ cã tÝnh chÊt t¹m thêi vµ ®­îc ¸p dông kh«ng ph©n biÖt gi÷a c¸c n­íc b¹n hµng kh¸c nhau, khi cã ®iÒu kiÖn ph¶i xo¸ bá viÖc ¸p dông qui ®Þnh nµy. h. Nguyªn t¾c gi¶i quyÕt tranh chÊp, bÊt ®ång th­¬ng m¹i qua th­¬ng l­îng hoµ gi¶i. Nguyªn t¾c nµy nh»m ®¶m b¶o an toµn vµ c«ng b»ng cho c¸c quan hÖ th­¬ng m¹i. C¸c tranh chÊp gi÷a c¸c bªn tr­íc tiªn ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt th«ng qua th­¬ng l­îng vµ hoµ gi¶i trªn c¬ së thiÖn chÝ. Trong tr­êng hîp, ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nh­ vËy mµ c¸c bªn thÊy vÉn kh«ng tho¶ ®¸ng th× cã thÓ ®Ö tr×nh lªn ban héi thÈm cña WTO. Khi ®ã mét héi ®ång träng tµi gåm 3 chuyªn gia tõ c¸c n­íc kh«ng cã liªn quan tíi c¸c bªn tranh chÊp ®­îc lËp ra ®Ó xem xÐt c¸c vÊn ®Ò bÊt ®ång vµ ®­a ra ý kiÕn cho ban héi thÈm xem xÐt. Sau khi xem xÐt, ban héi thÈm ra quyÕt ®Þnh vµ quyÕt ®Þnh vµ quyÕt ®Þnh cña ban héi thÈm mang tÝnh chÊt rµng buéc ®èi víi c¸c bªn. i. Nguyªn t¾c vÒ quyÒn ®­îc tõ chèi vµ tù vÖ trong tr­êng hîp khÈn cÊp Nguyªn t¾c nµy ®­îc ghi nhËn trong GATT 1994. Theo ®ã, trong mét sè tr­êng hîp ®Æc biÖt, quèc gia thµnh viªn cã thÓ tõ chèi viÖc thùc hiÖn mét hoÆc mét sè nghÜa vô ®· cam kÕt (®iÒu 25 GATT 1994), nh­ng chØ ®­îc thùc hiÖn quyÒn nµy nÕu ®­îc WTO t¸n thµnh. VÒ quyÒn tù vÖ c¨n cø vµo néi dung ®iÒu 1919 cña GATT 1994 th× quèc gia thµnh viªn cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p tù vÖ trong tr­êng hîp khÈn cÊp, nh»m b¶o hé s¶n xuÊt hµng hãa trong n­íc nh­ t¨ng thuÕ xuÊt nhËp khÈu v­ît møc trÇn ®· cam kÕt, ¸p dông h×nh thøc h¹n chÕ sè l­îng hµng nhËp khÈu v­ît khÈu; trî gi¸ ®èi víi hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc. Tuy vËy, biÖn ph¸p nµy chØ cã tÝnh t¹m thêi vµ ph¶i tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc. k. Nguyªn t¾c t«n träng c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc WTO lµ ®¹i diÖn cho th­¬ng m¹i toµn cÇu, nh­ng vÉn thõa nhËn nh÷ng tæ chøc kinh tÕ khu vùc ho¹t ®éng trong lÜnh vùc ho¹t ®éng trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i quèc tÕ, miÔn lµ nh÷ng tæ chøc nµy tu©n thñ nguyªn t¾c tù do ho¸ th­¬ng m¹i, thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ më, h­íng ngo¹i, kh«ng co côm thùc hiÖn viÖc lo¹i bá dÇn hoÆc gi¶m dÇn c¸c hµng rµo quan thuÕ, phi quan thuÕ g©y c¶n trë cho dßng th­¬ng m¹i toµn cÇu. Do vËy, nguyªn t¾c MFN ®­îc miÔn trõ trong quan hÖ gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn cña tæ chøc kinh tÕ, th­¬ng m¹i khu vùc d­íi h×nh thøc liªn minh quan thuÕ hoÆc kh©u mËu dÞch tù do. l. Nguyªn t¾c giµnh ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn . Theo nguyªn t¾c nµy, WTO thõa nhËn ph¶i giµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n trong th­¬ng m¹i quèc tÕ hµng ho¸ vµ dÞch vô. §èi víi nh÷ng n­íc nµy, c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn sÏ kh«ng yªu cÇu cã ®i cã l¹i trong c¸c cam kÕt, gi¶m hoÆc bá hµng rµo quan thuÕ hoÆc phi quan thuÕ ®Ó c¸c n­íc ®ã cã thÓ tham gia ®Çy ®ñ th­¬ng m¹i quèc tÕ. 1.2.3 Tæ chøc cña WTO WTO ®­îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng bëi ChÝnh phñ cña c¸c n­íc thµnh viªn. TÊt c¶ c¸c quyÕt ®Þnh quan träng ®Òu ®­îc x©y dùng vµ th«ng qua bëi c¸c Bé tr­ëng hoÆc c¸c quan chøc c¸c n­íc chñ yÕu trªn c¬ së nguyªn t¾c nhÊt trÝ (Consensus). §Õn th¸ng 12/1998, WTO cã 132 thµnh viªn chÝnh thøc, hai thµnh viªn dù bÞ (Kirgizistan vµ Latva) 34 n­íc quan s¸t viªn. §Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c nhÊt trÝ, sù c«ng b»ng b×nh ®¼ng gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn trong tiÕn tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i, sù ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ v× lîi Ých cña c¸c n­íc thµnh viªn WTO ®· cã mét c¬ cÊu tæ chøc chÆt chÏ bao gåm nhiÒu héi ®ång, uû ban bao trïm nhiÒu lÜnh vùc trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. - C¬ quan cao nhÊt WTO lµ héi nghÞ cÊp bé tr­ëng, bao gåm tÊt c¶ c¸c ®¹i diÖn cña c¸c n­íc thµnh viªn, ®ùoc tæ chøc Ýt nhÊt 2 n¨m mét lÇn. Héi nghÞ quyÕt ®Þnh tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò liÖn quan ®Õn c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®a biªn. - §Ó gi¶i quyÕt c«ng viÖc hµng ngµy cña WTO gi÷a hai kú häp Héi nghÞ cÊp bé tr­ëng cã h«i ®ång chung bao gåm tÊt c¶ c¸c thµnh viªn cña WTO. Héi ®ång chung cã nhiÖm vô b¸o c¸o cho Héi nghÞ cÊp bé tr­ëng. Héi nghÞ chung häp víi tÝnh c¸ch lµ c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp. Héi ®ång chung ®­îc chia thµnh 2 uû ban: uû ban gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp vµ uû ban ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®Ó ®¸nh gi¸ th­êng xuyªn c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña tõng n­íc thµnh viªn Héi ®ång vÒ th­¬ng m¹i hµng ho¸, héi ®ång vÒ th­¬ng m¹i dÞch vô vµ héi ®ång vÒ vÊn ®Ò liªn quan ®Õn së h÷u trÝ tuÖ. Ba uû ban kh¸c ®­îc thµnh lËp bëi héi nghÞ Bé tr­ëng cã nhiÖm vô b¸o c¸o lªn Héi ®ång chung. §ã lµ uû ban vÒ th­¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn, uû ban vÒ c¸n c©n thanh to¸n, uû ban vÒ dù to¸n, tµi chÝnh vµ hµnh chÝnh. Mçi hiÖp ®Þnh trong 4 hiÖp ®Þnh ®a ph­¬ng cña WTO - hiÖp ®Þnh vÒ hµng kh«ng d©n dông, hiÖp ®Þnh mua s¾m ChÝnh Phñ, hiÖp ®Þnh s¶n phÈm s÷a vµ hiÖp ®Þnh thÞt bß - cã c¬ quan qu¶n lý riªng b¸o lªn Héi ®ång chung. C«ng viÖc cña WTO ®­îc thùc hiÖn bëi c¸c ®¹i diÖn cña c¸c n­íc thµnh viªn, do ®ã phÇn lín c¸c n­íc ®Òu cã ®¹i diÖn ngo¹i giao t¹i Genneva, ®«i khi cã c¶ ®¹i sø t¹i WTO. Do kÕt qu¶ cña tiÕn tr×nh khu vùc ho¸ kinh tÕ d­íi nhiÒu h×nh thøc, cã nhiÒu tæ chøc lµ thµnh viªn hoÆc m«t nhãm n­íc chØ cö mét ®¹i diÖn duy nhÊt t¹i c¸c cuéc häp vµ th­¬ng l­îng cña WTO. §¬n cö, trong khi c¸c n­íc thµnh viªn ®iÒu phèi, vÞ trÝ cña m×nh t¹i Brussels vµ Genneva th× uû ban Ch©u ¢u lµ ®¹i diÖn duy nhÊt cho toµn EU t¹i hÇu hÕt c¸c cuéc häp cña WTO. Ngoµi ra ph¶i kÓ ®Õn HiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸ (ASEAN) nhãm Ch©u phi, vïng Caribe vµ Th¸i B×nh D­¬ng (ACP), NAFTA(gåm Mü, Canada vµ Mexico), MERCOSUR(gåm Brasil, Argentina, Pargoay vµ Urugoay...). C¸c ®¹i diÖn nµy dù rÊt nhiÒu cuéc th­¬ng l­îng vµ gÆp gì c¸c quan chøc l·nh ®¹o WTO t¹i trô së WTO. §«i khi c¸c ®¹i diÖn cÊp chuyªn viªn ®­îc göi tíi tõ c¸c n­íc ®Ó tr×nh bµy nh÷ng ®¸nh gi¸ cña ChÝnh Phñ m×nh vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ. VÒ viÖc th«ng qua c¸c quyÕt ®Þnh cña WTO vÉn tiÕp tôc truyÒn thèng lau ®êi cña GATT lµ th«ng qua c¸c quyÕt ®Þnh b»ng sù nhÊt trÝ hay nãi c¸ch kh¸c theo nguyªn t¾c Consensus. Theo nguyªn t¾c nµy, th× m«t quyÕt ®Þnh sÏ ®­îc th«ng qua nÕu kh«ng cã thµnh viªn nµo ph¶n ®èi chÝnh thøc. Mét khi kh«ng ®¹t ®­îc sù nhÊt trÝ, WTO cho phÐp bá phiÕu theo nguyªn t¾c ®a sè. Nh÷ng quyÕt ®Þnh sau sÏ ®­îc th«ng qua nÕu cã 3/4 sè n­íc thµnh viªn t¸n thµnh: mét sù gi¶i thÝch bÊt kú cña c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®a biªn; quyÕt ®Þnh phñ quyÕt mét sù tõ bá nghÜa vô cña mét thµnh viªn t¸n thµnh th× nh÷ng quyÕt ®Þnh sau sÏ ®­îc th«ng qua; quyÕt ®Þnh söa ®æi c¸c ®iÒu kho¶n cña c¸c hiÖp ®Þnh ®a biªn (nh­ng chØ cã t¸c dông sau sÏ ®­îc th«ng qua: QuyÕt ®Þnh söa ®æi c¸c ®iÒu kho¶n cña c¸c n­íc thµnh viªn t¸n thµnh; quyÕt ®Þnh phñ quyÕt mét sù tõ bá nghÜa vô cña mét thµnh viªn cô thÓ trong mét hiÖp ®Þnh da biªn. NÕu 2/3 sè n­íc thµh viªn t¸n thµnh th× nh÷ng quyÕt ®Þnh ®a biªn (nh­ng chØ cã t¸c dông ®èi víi c¸c n­íc tµnh viªn t¸n thµnh); quyÕt ®Þnh kÕt n¹p thµnh viªn míi . §Ó phôc vô c¸c n­íc chøc n¨ng cña WTO liªn quan ®Õn c¸c cuéc th­¬ng l­îng vµ viÖc thi hµnh c¸c hiÖp ®Þnh, trong tæ chøc cña WTO cßn Ban th­ ký va fng©n s¸ch WTO. Ban th­ ký cña WTO ®ãng t¹i Genneva BAn nµy ®Õn cuèi thµng 12/1998 cã kho¶ng 5000 c¸n bé trong biªn chÕ ®øng ®Çu lµ Tæng gi¸m ®èc, «ng Renato Ruggiero vµ phã Tæng gi¸m ®èc. Ban th­ ký cßn gióp gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®µm ph¸n gian nhËp WTO c¸c n­íc vµ t­ vÊn cho c¸c ChÝnh phñ xem xÐt t­ c¸ch c¸c thµnh viªn míi. Ng©n s¸ch cña WTO ®Õn hÕt 31/12/1998 lµ 116 triÖu Frans Thuþ Sü ®­îc h×nh thµnh tõ sù ®ãng gãp cña c¸c thµnh viªn theo tû lÖ trong tæng sè ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña thµnh viªn ®ã. Mét phÇn ng©n s¸ch cña WTO d­îc dïng ®Ó chi cho ho¹t ®éng cña trung t©m th­¬ng m¹i quèc tÕ. 1.1.3 C¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO C¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO v« cïng quan träng trong viÖc b¶o vÖ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c n­íc thµnh viªn, tõ ®ã thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i mét c¸ch b×nh ®¼ng, c«ng b»ng gi÷a c¸c quèc gia. Ph­¬ng ph¸p truyÒn thèng tõ GATT 1947 cña WTO quy ®Þnh kh¸ cô thÓ vÒ c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp, trong ®ã cã kh¼ng ®Þnh tÝnh cô thÓ vÒ c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp, trong ®ã kh¼ng ®Þnh tÝnh ­ut iªn ph­¬ng ph¸p th­¬ng l­îng, hoµ gi¶i. Quy t¾c va thñ tôc ®iÒu chØnh viÖc gi¶i quyÕt tanh chÊp (sau ®©y gäi lµ tho¶ thuËn DSU) vÒ ph¹m vi ¸p dông, tho¶ thuËn DSU d­îc ¸p dông ®èi víi c¸c tranh chÊp ®­îc ®­a ra gi¶i quyÕt theo nguyªn t¾c tham vÊn d­îc yªu cÇu tham vÊn vµ chØ ®­îc ®Æt ra khi c¸c hiÖp ®Þnh cña WTO cã hiÖu lùc. VÒ biÖn ph¸p, c¸c bªn tranh chÊp bÊt cø lóc nµo còng cã thÓ yªu cÇu gi¶i quyÕt tranh chÊp bÊt cø lóc nµo còng cã thÓ yªu cÇu gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng biÖn ph¸p m«i giíi, trung gian, hoµ gi¶i. Trong tr­êng hîp, c¸c biÖn ph¸p nµy kh«ng ®­a l¹i kÕt qu¶ mong muèn, c¸c bªn cã thÓ yªu cÇu thµnh lËp ban héi thÈm. Bªn c¹nh c¸c c¬ quan nµy, WTO cßn cã c¬ quan phóc thÈm cã thÈm quyÒn xem xÐt l¹i c¸c quyÕt ®Þnh cña ban héi thÈm vµ c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp cã chøc n¨ng t¸c nghiÖp ®èi víi hÖ thèng gi¶i quyÕt tranh chÊp hîp nhÊt. VÒ viÖc thi hµnh c¸c quyÕt ®Þnh hoÆc khuyÕn nghÞ DSB th× theo quyÕt ®Þnh t¹i ®iÒu 21 tho¶ thuËn DSU, c¸c bªn ph¶i thi hµnh ngay lËp tøc nh»m b¶o ®¶m hiÖu qu¶ cña viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp. Tuy nhiªn, c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp vÉn qui ®Þnh kho¶ng thêi gian thi hµnh hîp lý tuú theo yªu cÇu cña DSU, ®ã lµ thêi gan thi hµnh kh«ng qu¸ 12 th¸ng nÕu quyÕt ®Þnh ®ã kh«ng cã viÖc xem xÐt phóc thÈm, kh«ng qu¸ 15 th¸ng nÕu xem xÐt phóc thÈm. Mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ khi thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh cÇn tÝnh ®Õn quyÒn lîi cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. TÝnh b¾t buéc thi hµnh c¸c quyÕt ®Þnh thÓ hiÖn ë c¬ së vô tranh chÊp ph¶i ®­îc coi nh­ ch­a kÕt thóc nÕu c¸c vÊn ®Ò ch­a ®­îc gi¶i quyÕt triÖt ®Ó. Cã thÓ nãi c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO kh¸ hiÖu qu¶ vµ n¨ng ®éng nh­ng kh«ng kÐm phÇn cøng r¾n, kiªn quyÕt trong mäi tr­êng hîp. Ch­¬ng II ThuËn lîi vµ khã kh¨n trªn con ®­êng gia nhËp WTO cña ViÖt Nam 2.1-/ Nh÷ng thuËn lîi cña ViÖt Nam víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn cña WTO . Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam trong 10 n¨m gÇn ®©y chØ ra r»ng, sù thµnh c«ng kinh tÕ cña ViÖt Nam phô thuéc rÊt nhiÒu ë møc ®é tham gia cña ®Êt n­íc vµo nÒn kinh tÕ cña khu vùc vµ thÕ giíi mµ GATT vµ WTO lµ tæ chøc lín nhÊt hiÖn nay. §Æc biÖt, sau khi ®· nghiªn cøu c¸c kÕt qu¶ cña vßng ®µm ph¸n Urugoay, th¸ng 1/1995, ChÝnh phñ ViÖt nam quyÕt ®Þnh nµy sÏ gióp ®Êt n­íc ®æi míi kinh tÕ cã hiÖu qu¶ h¬n, ®ång thêi gãp phÇn më réng h¬n n÷a c¸c quan hÖ kinh tÕ víi c¸c n­íc kh¸c. 2.1.1-/Nh÷ng thuËn lîi cña ViÖt Nam trªn tiÕn tr×nh gia nhËp WTO ViÖc gia nhËp WTO kh«ng chØ thÊy ®­îc nh÷ng lîi Ých sÏ ®¹t ®­îc mµ gia nhËp mµ b¶n th©n néi t¹i cña c¸c quèc gia ®ã, tæ chøc ®ã ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh lµm tiÒn ®Ò cho qu¸ tr×nh gia nhËp. ViÖt Nam tuy míi c¶i c¸ch nÒn kinh tÕ d­îc h¬n 10 n¨m nh­ng ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh vµ ®ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù gia nhËp WTO cña ViÖt Nam. ViÖt Nam ®­îc xem lµ mét n­íc æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, ph¸t triÓn nhanh vÒ kinh tÕ. Møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua kh¸ nhanh, møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ b×nh qu©n giai ®o¹n 1986 - 1995 la fh¬n 7% l¹m ph¸t gi¶m tõ h¬n 400% vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc thùc hiÖn t¨ng tõ 600 triÖu USD n¨m 1990 lªn 3,8 tû USD n¨m 1994; 6,8 tû USD n¨m 1995. C¸c xu h­íng kinh tÕ chØ ra r»ng, ViÖt Nam cã thÓ thùc hiÖn ®­îc môc tiªu t¨ng GDP lªn gÊp ®«i so víi nh÷ng n¨m 1990 vµo n¨m 2000. Nh÷ng chÝnh s¸ch lu«n c¶i c¸ch, ®æi míi më cöa nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cña §¶ng vµ nhµ n­íc ®· ®­a ViÖt Nam ngµy cµng tiÕn nhanh héi nhËp víi thÕ giíi. Nh÷ng nç lùc cña ViÖt Nam trong viÖc c¶i thiÖn mèi quan hÖ quèc tÕ víi c¸c quèc gia, ®Æc biÖt lµ Hoa Kú còng lµ mét ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ViÖt Nam gia nhËp WTO. Mét sù kiÖn kh¸c cã ý nghÜa rÊt løn trong viÖc tham gia WTO cña ViÖt Nam lµ ngµy 28/5/1995 ViÖt Nam chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn thø 7 c¶ ASEAN vµ ®· ký hiÖp ®Þnh ®Ó gia nhËp khu vùc mËu dÞch tù do AFTA. 2.1.2-/ Nh÷ng lîi Ých cña ViÖt Nam víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn WTO . Còng gièng nh­ c¸c n­íc thµnh viªn WTO lµ thµnh viªn cña WTO, ViÖt Nam sÏ thu ®­îc nhiÒu lîi Ých, ch¼ng h¹n sù ®èi sö MFN kh«ng ®iÒu kiÖn, thuÕ quan thÊp cho hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, c¶i thiÖn c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp th­¬ng m¹i víi c¸c c­êng cuèc th­¬ng m¹i chÝnh, sù ®èi xö theo hÖ thèng ­u ®·i phæ cËp cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn thµnh viªn vµ quan träng h¬n lµ cñng cè nh÷ng c¶i c¸ch kinh tÕ cña ViÖt Nam. §Æc biÖt lµ khi ViÖt Nam trë thµnh viªn WTO, c¸c hiÖp ®Þnh cña vßng Uru quay cã thÓ ®em l¹i cho ViÖt Nam c¸c lîi Ých: - §Èy m¹nh th­¬ng m¹i vµ c¸c quan hÖ cña ViÖt Nam víi c¸c thµnh viªn kh¸c trong WTO vµ ®¶m b¶o n©ng cao dÇn vai trß quan träng cña ViÖt Nam trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ toµn cÇu nh­ lµ mét thµnh viªn cña WTO. - ViÖc b·i bá HiÖp ®Þnh ®a sîi MFA sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc xuÊt khÈu hµng dÖt vµ s¶n phÈm may mÆc cña ViÖt Nam. Nh­ng nhµ xiÊt khÈu hµng dÖt ViÖt Nam sÏ ®­îc ®¶m b¶o trong vßng 10 n¨m sau khi trë thµnh thµnh viªn cña WTO, c¸c n­íc nhËp khÈu sÏ kh«ng cã h¹n chÕ MFA ®èi víi hµng dÖt vµ hµng may mÆc cña ViÖt Nam. - Gia nhËp WTO trong khi ®ang lµ n­íc xuÊt khÈu giao ®øng thø 3 trªn thÕ giíi ViÖt Nam sÏ cã nhiÒu thÞ tr­êng xuÊt khÈu h¬n v× c¸c h¹n chÕ vÒ sè l­îng ®èi víi g¹o vµ c¸c n«ng s¶n kh¸c sÏ ®­îc chuyÓn thµnh thuÕ vµ thuÕ sÏ ph¶i c¾t gi¶m theo hiÖp ®Þnh vÒ n«ng nghiÖp cña WTO. - ViÖt Nam sÏ cã lîi cho viÖc c¾t gi¶m thuÕ ®èi víi c¸c s¶n phÈm cÇn nhiÒu nh©n c«ng, mµ vÒ mÆt nµy, ViÖt Nam cã lîi thÕ. - Lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn (thu nhËp d­íi 1000 USD/ng­êi), ViÖt Nam sÏ cã lîi v× xe nhËn ®­îc mét sè ­u ®·i ®Æc biÖt mµ WTO quy ®Þnh ®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. - ViÖt Nam sÏ cã lîi kh«ng trùc tiÕp tõ yªu cÇu cña WTO vÒ viÖc c¶i c¸ch hÖ thèng ngo¹i th­¬ng, b¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt cña c¸c chÝnh sµch th­¬ng m¹i, c¸c quy ®Þnh cña WTO sÏ lo¹i bá dÇn dÇn nh÷ng bÊt hîp lý trong th­¬ng m¹i thóc ®Èu c¶i thiÖn hÖ thèng kinh tÕ, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ hÖ thèng kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang thÞ tr­êng. - So víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c, ViÖt Nam sÏ cã lîi h¬n tõ c¸c hiÖp ®Þnh cña vßng Uru quay bëi v×: thø nhÊt, theo quy ®Þnh cña WTO hµng xuÊt khÈu d­íi d¹ng c¬ chÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sang c¸c n­íc ph¸t triÓn th­êng kh«ng ph¶i chÞu thuÕ hoÆc thuÕ thÊp mµ ViÖt Nam lµ thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®Ó ®¸p øng ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ®· tham gia hÖ thèng ­u ®·i phæ cÊp gi¸ s¶n phÈm cña nh÷ng HiÖp ­íc (Tiªn s­ mµy) hÖ thèng ­u ®·i khu vùc EU sÏ kh«ng ®­îc nhËn ­u ®¹i vÒ thuÕ MFN cña vßng Uru quay nªn ViÖt Nam sÏ cã lîi tõ viÖc lo¹i bá ­u ®·i nµy. 2.2.-/ Nh÷ng khã kh¨n cña ViÖt Nam víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn WTO. 2.2.1-/ Bªn c¹ch nh÷ng lîi Ých mµ ViÖt Nam sÏ cã khi ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn cña WTO, ViÖt Nam còng sÏ ®­îc yªu cÇu cam kÕt thùc hiÖn mét lo¹t c¸c nghÜa vô §ã lµ: - ViÖt Nam sÏ t¹o thuËn lîi cho c¸c thµnh viªn kh¸c cña WTO th©m nhËp thÞ tr­êng d­íi h×nh thøc gi¶m thuÕ nhËp khÈu cho hµng n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp. - ViÖt Nam sÏ ph¶i më cöa thÞ tr­êng dÞch vô cho c¸c nhµ kinh doanh n­íc ngoµi nh­ ng©n hµng, b¶o hiÓm, vËn t¶i, th«ng tin, kü thuËt vµ t­ vÊn... - ViÖt Nam sÏ ph¶i cam kÕt b¶o vÖ ë møc ®é phï hîp vÒ së h÷u trÝ tuÖ b»ng c¸c thñ tôc ph¸p lý trong n­íc ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ. - ViÖt Nam sÏ ph¶i söa ®æi c¸c quy ®Þnh vÒ ®Çu t­, cam kÕt thùc hiÖn c¸c nghÜa vô quèc gia vµ gi¶m hay lo¹i bá c¸c h¹n chÕ vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi. - ViÖt Nam ph¶i tiÕp tôc c¶i c¸ch kinh tÕ phï hîp víi yªu cÇu cña WTO c¸c nghÜa vô kh¸c mµ ViÖt Nam sÏ cam kÕt thùc hiÖn lµ ¸p dông thèng nhÊt cho c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i trªn ph¹m vi toµn quèc. 2.2.2-/ ViÖc thùc hiÖn c¸c nghÜa vô trªn ®Ó trë thµnh thµnh viªn WTO ®· ®Æt ViÖt Nam ®øng tr­íc nh÷ng th¸ch thøc lín. Kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ nhËn ®­îc c¸c lîi Ých do c¬ héi më réng th­¬ng m¹i vµ c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi kh¸c cña WTO nÕu kh«ng tù cam kÕt gi¶m thuÕ quan vµ c¸c c«ng cô phi thuÕ quan; ®ång thêi dÇn dÇn më réng thÞ tr­êng cña m×nh cho c¹nh tranh quèc tÕ. C©u hái ®Æc ra lµ: trong khi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn yÕu kÐm, hµng ho¸ ch­a ®ñ søc c¹nh tranh trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ th× liÖu më cöa thÞ tr­êng néi ®Þa cã dÉn ®Õn sù gi¶m sót vµ hi sinh nÒn c«ng nghiÖp néi ®Þa hay kh«ng, còng nh­ lµm thÕ nµo ®Ó nÒn c«ng nghiÖp cña mét quèc gia ®ang ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam cã thÓ mang l¹i kÕt qu¶ g× ? cÇn ph¶i nghiªn cøu kü l­ìng ®Ó t×m ra c©u tr¶ lîi x¸c ®¸ng cho vÊn ®Ò c¸i ®­îc c¸i mÊt tr­íc khi thùc hiÖn c¸c yªu cÇu cña WTO. Mét khã kh¨n kh«ng nhá trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO chÝnh lµ xuÊt ph¸p tõ nÕp nghÜ, t©m lý mong muèn tiÕp tôc vÒ thêi h¹n viÖc b¶o hé nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt h¹n chÕ viÖc tù do th­¬ng m¹i do sî bÞ c¹nh tranh, bÞ trong khi ®ã, chóng t­ l¹i mong muèn c¸c n­íc kh¸c h¹ thÊp hµng rµo thuÕ quan vµ khi quan thuÕ ®Ó, chóng ta cã thÓ ®Èy m¹nh ®­îc xuÊt khÈu. Nh÷ng viÖc gi¶m vµ tiÕn tíi xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®Ó ®¸p øng ®iÒu kiÖn gia nhËp WTO l¹i ®Æt ViÖt Nam tr­íc mét vÊn ®Ò nam gi¶i: ViÖc gi¶m thuÕ còng nh­ kh«ng h¹n chÕ hµng nhËp cã lµm nÒn kinh tÕ ViÖt Nam suy yÕu do hµng néi kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh víi hµng ngo¹i ? ®ã lµ ch­a tÝnh tíi nÕu trë thµnh thµnh viªn WTO, ViÖt Nam cã thÓ sÏ ph¶i chÊp nhËn ®iÒu kho¶n b¶o vÖ lùa chän mµ c¸c n­íc ®­a vµo nghÞ ®Þnh th­ gia nhËp WTO cña ViÖt Nam ®èi víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cã thÕ m¹nh cña ViÖt Nam. §Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nªu trªn, ViÖt Nam cÇn ph¶i x©y dùng ®­îc mét chÝnh s¸ch phï hîp sao cho võa gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò trªn võa ®¸p øng ®­îc ®iÒu kiÖn cña WTO. PhÇn lín c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam hiÖn nay ®iÒu mamg tÝnh chÊt manh món kh«ng mang tÝnh hÖ thèng, thèng nhÊt vµ dù b¸o cao. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËn ®­îc ban hµnh d­êng nh­ chØ mang tÝnh ®èi phã hay biÖn ph¸p t×nh thÕ. MÆc kh¸c, tÝnh kh¶ thi cña c¸c chÝnh s¸ch nµy ch­a cao. ViÖc ban hµnh chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ thùc hiÖn chÝnh s¸ch ch­a cã sù phèi hîp hiÖu qu¶, g¾n bã ®Ó chÝnh s¸ch ph¸p luËn thùc sù “sèng” trong thùc tiÔn. ViÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ë tÇm vÜ m« còng nh­ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ®ßi hái mét tr×nh ®é chuyªn m«n, qu¶n lý cao vµ nguån nh©n lùc dåi dµo cã tr×nh ®é. §©y lµ mét vÊn ®Ò yÕu kÐm c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ n­íc ta. §Ó viÖc t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam gia nhËp WTO, tËn dông c¬ héi vµ v­ît qua nh÷ng khã kh¨n kh«ng chØ phô thuéc vµo chÝnh s¸ch ph¸p luËt, kinh tÕ cña c¸c nhµ chÝnh trÞ kinh tÕ quèc gia mµ cßn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é c«ng nghÖ, tr×nh ®é lao ®éng cña c¶ ®éi ngò qu¶n lý vµ lùc l­îng lao ®éng. Trong khi ®ã nguån nh©n lùc cña ViÖt Nam tuy dåi dµo nh÷ng tr×nh ®é kÐm, nhiÒu nhµ qu¶n lý giái nh­ng ch­a biÕt nh×n xa tr«ng réng, vÉn gi÷ nÕp t©m lý chØ biÕt ®Õn c¬ së kinh tÕ m×nh qu¶n lý. §ã còng lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. 2.2.3-/ Nh÷ng kiÕn nghÞ. §Ó ViÖt Nam sím ®­îc c«ng nhËn lµ thµnh viªn WTO, v­ît qua ®­îc nh÷ng thö th¸ch vµ khã kh¨n, ViÖt Nam cÇn gi¶i quyÕt mét c¸ch chñ ®éng vµ cã hiÖu qu¶ mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò lín sau: + Thø nhÊt: tiÕp tôc ®Èy nhanh c«ng cuéc c¶i c¸ch, tèi ®a ho¸ kh¶ n¨ng ®¸p øng yªu cÇu cña WTO. C¸c lÜnh vùc ­u tiªn do c¶i c¸ch tiÕp theo ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh phï hîp víi c¸c yªu cÇu cña WTO. C¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i hiÖn hµnh mµ kh«ng phï hîp víi WTO ph¶i ®­îc sö ®æi hoÆc b·i bá. + Thø hai: ph¶i thiÕt lËp mét hÖ thèng ph¸p luËt phï hîp mµ theo ®ã, v­ît hÖ thèng th­¬ng m¹i vËn hµnViÖt Nam cÇn khÈn tr­¬ng x©y dùng mét c¬ cÊu luËt ®Çu t­, cã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c thµnh viªn WTO kh¸c phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn vµ thùc tiÔn quèc tÕ. MÆt kh¸c, nh»m ®¶m b¶o cho c¸c chÝnh s¸ch c¬ cÊu nµy ®­îc thi hµnh triÖt ®Ó ®­îc ¸p dông trong thùc tiÔn cÇn x©y dùng mét bé m¸y vÒ hµng ph¸p, t­ ph¸p ngµy cµng hoµn chØnh nhÊt lµ ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé vÒ c«ng t¸c qu¶n lý. + Thø ba: Ph¶i duy tr× tÊt c¶ c¸c quyÒn ®Ó ®­îc ®èi xö ®Æc biÖt nh­ lµ mét n­íc thµnh viªn WTO ®ang ph¸t triÓn. + Thø t­: ViÖt Nam ph¶i dù tÝnh mét tho¶ thuËn chuyÓn ®æi khi tham gia WTO c¸c c¶i c¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam ph¶i g¾n víi sù h­íng dÉn cña WTO trong thêi kú chuyÓn ®æi. + Thø n¨m: ViÖt Nam phØa chuÈn bÞ ®­a ra ch­¬ng tr×nh thuÕ cho c¸c hµng ho¸ c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp, còng nh­ c¸c ch­¬ng tr×nh dÞch vô tiÕn tíi møc trung b×nh cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓin. ViÖt Nam còng sÏ ph¶i c¾t gi¶m hoÆc lo¹i bá c¸c hµng rµo phÝ thuÕ quan ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ tr­êng cho c¸c b¹n hµng th­¬ng m¹i. + Thø s¸u: ViÖt Nam nªn tæ chøc c¬ cÊu kinh tÕ vµ nhÞp ®é më cöa nÒn kinh tÕ. §Èy m¹nh c¹nh tranh hµng ho¸ trong n­íc b»ng c¸c biÖn ph¸p: §Èy m¹nh tèc ®é quy tr×nh ®Çu t­ vµ ®æi míi c«ng nghÖ th«ng qua thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ nh»m khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ thùc hiÖn kinh doanh, thu hót vèn nhµn rçi trong nh©n d©n. Xö lý cã hiÖu qu¶ víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc b»ng c¸ch c¶i c¸ch triÖt ®Ó thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ mét c¸ch nhanh chãng, quyÕt liÖt ViÖt Nam cÇn ph¶i x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ, trong ®ã tËp trung vµo mét sè ngµnh mòi nhän vµ tiÕp tôc ®æi míi c«ng nghÖ, chuyÓn dÞch m¹nh mÏ c¬ cÊu nÒn kinh tÕ tõ s¶n xuÊt sang dÞch vô, tõ tiªu dïng trong n­íc sang xuÊt khÈu, n©ng cao hµm l­îng c«ng nghÖ trong hµng ho¸. + Thø bÈy: ViÖt Nam cÇn ph¶i chèng l¹i viÖc ¸p dông c¸c b¶o vÖ lùa chän cña c¸c n­íc kh¸c, kiªn tr× ý kiÕn cña m×nh víi lý do ViÖt Nam ®ang trong thêi kú chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, v× vËy c¸c b¶o vÖ lùa chän ph¶i bÞ b·i bá. + Thø t¸m: X©y dùng x· héi b»ng ph¸p luËt, gi¶i quyÕt triÖt ®Ó hiÖn t­îng tham nhòng vµ mét sè hiÖn t­îng x· héi kh¸c. §¶m b¶o x©y dùng mét m«i tr­êng tx· héi thuËn lîi cho ho¹t ®éng kinh doanh th­¬ng m¹i. KÕt luËn ViÖc gia nhËp WTO lµ mét c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam. Víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn cña WTO, ViÖt Nam sÏ thu ®­îc nhiÒu lîi Ých mµ quan träng nhÊt lµ ®­a nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn, hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ chung cña thÕ giíi, n©ng cao vÞ thÓ cña kinh tÕ ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ. Nh­ng lµ thµnh viªn cña WTO, ViÖt Nam còng sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n do ®Þa vÞ kinh tÕ, ®Æc ®iÓm x· héi - chÝnh trÞ lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn mÆc dï vËy, thÊy râ vai trß to lín cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi vµ nh÷ng c¬ hæi tèt mµ ViÖt Nam sÏ cã ®­îc, ViÖt Nam vÉn cè g¾ng thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®Ò ra ®Ó sím ®­îc c«ng nhËn lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi vµ mét sè vÊn ®Ò ph¸p lý ®Æt ra ®èi víi ViÖt Nam khi gia nhËp tæ chøc quèc tÕ nµy (PTS. Hoµng Ph­íc HiÖp). 2. Bé th­¬ng m¹i; mét sè vÊn ®Ò tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO vµ triÓn vßng gia nhËp cña ViÖt Nam. Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, n¨m 1998. 3. Gia nhËp WTO vµ bµi häc kinh nghiÖm víi ViÖt Nam (NguyÔn Huy Tó. T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ sè 5 n¨m 1998). môc lôc