Tiểu luận Trách nhiệm vật chất do vi phạm hợp đồng kinh tế, trình bày một vụ tranh chấp hợp đồng kinh tế trước tòa án và trách nhiệm của bên vi phạm

Lêi nãi ®Çu Trong xu h­íng toµn cÇu hãa nÒn kinh tÕ thÕ giíi, víi chÝnh s¸ch më cöa vµ héi nhËp, ViÖt Nam ®ang tõng b­íc hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt th­¬ng m¹i. N¨m 1997, LuËt th­¬ng m¹i ViÖt Nam ra ®êi ®¸nh dÊu mét b­íc ph¸t triÓn lín trong chÆng ®­êng x©y dùng vµ hoµn chØnh hÖ thèng ph¸p luËt n­íc ta. LuËt th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam ra ®êi lµ mét ®iÒu hÕt søc khÝch lÖ, lµ mét kÕt qu¶ tÊt yÕu cña ®ßi hái do thay ®æi vÒ diÖn m¹o vµ s¾c th¸i ®êi sèng kinh tÕ n­íc ta. Ph¹m vi ®iÒu chØnh cña LuËt th­¬ng m¹i ViÖt Nam rÊt réng, nh­ng trong bµi tiÓu luËn nµy, chóng em chØ muèn ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chÕ ®é tr¸ch nhiÖm vËt chÊt do vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ víi mong muèn LuËt th­¬ng m¹i ViÖt Nam sÏ ph¸t huy hiÖu qu¶ ®óng víi môc ®Ých ra ®êi cña nã. V× vËy, em ®· lùa chän ®Ò tµi : "Tr¸ch nhiÖm vËt chÊt do vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ. Tr×nh bµy mét vô tranh chÊp hîp ®ång kinh tÕ tr­íc tßa ¸n vµ tr¸ch nhiÖm cña bªn vi ph¹m". Do tr×nh ®é h¹n hÑp víi mét vÊn ®Ò réng lín, phøc t¹p, bµi viÕt kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em kÝnh mong sù ®ãng gãp cña thÇy c« gi¸o ®Ó em hoµn thiÖn bµi tiÓu luËn cña m×nh ®­îc tèt h¬n. Ngoµi lêi më ®Çu vµ kÕt luËn, bµi tiÓu luËn gåm 2 phÇn chÝnh : PhÇn A : Kh¸i niÖm vµ viÖc thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ PhÇn B : T×m hiÓu c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn tr¸ch nhiÖm vËt chÊt PhÇn A Kh¸i niÖm vµ viÖc thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ I. Kh¸i niÖm HiÖn nay, trong khoa häc ph¸p lý kh¸i niÖm hîp ®ång ®­îc hiÓu theo hai nghÜa chñ quan vµ kh¸ch quan. * Theo nghÜa kh¸ch quan (hay cßn gäi lµ nghÜa réng) Hîp ®ång kinh tÕ lµ tæng hîp c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ gi÷a c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ (cßn gäi lµ chÕ ®é ph¸p lý vÒ hîp ®ång kinh tÕ). Trong ®ã quy ®Þnh c¸c nguyªn t¾c ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ, ®iÒu kiÖn chñ thÓ cña hîp ®ång kinh tÕ, thñ tôc tr×nh tù ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ, c¸c ®iÒu kiÖn vµ gi¶i ph¸p hËu qu¶ cña viÖc thay ®æi, huû bá, ®×nh chØ hîp ®ång kinh tÕ, tr¸ch nhiÖm vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ. Nh­ vËy, theo nghÜa kh¶ quan nµy th× ph¸p luËt nãi chung lµ chÕ ®é ph¸p luËt vÒ hîp ®ång kinh tÕ nãi riªng lu«n lu«n ph¶i cã nh÷ng thay ®æi theo kÞp vµ phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña quan hÖ kinh tÕ hay chÝnh x¸c h¬n còng phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt... * Theo nghÜa chñ quan (hay gäi lµ nghÜa hÑp) §iÒu 1: Ph¸p lÖnh H§KT ban hµnh ngµy 25/9/1989 quy ®Þnh: "Hîp ®ång kinh tÕ lµ sù tho¶ thuËn b»ng v¨n b¶n, tµi liÖu giao dÞch gi÷a c¸c bªn ký kÕt vÒ viÖc thùc hiÖn c«ng viÖc s¶n xuÊt - trao ®æi hµng ho¸, dÞch vô, nghiªn cøu øng dông tiÕn bé khoa häc - kü thuËt vµ c¸c tho¶ thuËn kh¸c cã môc ®Ých kinh doanh víi sù quy ®Þnh râ rµng vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña mçi bªn ®Ó x©y dùng vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch cña m×nh". Nh­ vËy theo nghÜa nµy thùc chÊt hîp ®ång kinh tÕ lµ quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ ký kÕt, ®ã lµ mèi quan hÖ ý chÝ ®­îc x¸c lËp mét c¸ch tù nguyÖn, b×nh ®¼ng th«ng qua c¸c h×nh thøc b»ng v¨n b¶n trong tµi liÖu giao dÞch gi÷a c¸c bªn nh­ c«ng v¨n, ®¬n chµo hµng, ®¬n ®Æt hµng, giÊy chÊp nhËn... Nh­ chóng ta ®· biÕt, nÕu bÊt kú mét lo¹i hîp ®ång nµo khi ®­îc ký kÕt b»ng v¨n b¶n nã ®Òu cã thÓ lµ c¨n cø vµo c¸c bªn thùc hiÖn hîp ®ång vµ lµ c¨n cø ®Ó c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn kiÓm tra t­ c¸ch ph¸p nh©n khi ký kÕt hîp ®ång cña c¸c bªn, ®ång thêi còng lµ c¨n cø ®Ó c¬ quan tµi ph¸n gi¶i quyÕt tranh chÊp nÕu cã. MÆt kh¸c, ®èi víi hîp ®ång kinh tÕ th­êng cã gi¸ trÞ lín vµ thËm chÝ rÊt lín, cho nªn, ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng c¸c chñ thÓ lîi dông viÖc ký kÕt ®Ó chiÕm ®o¹t cho b¶n th©n nªn chóng ta ph¶i quy ®Þnh hîp ®ång kinh tÕ ®­îc ký kÕt b»ng c¸c v¨n b¶n. H¬n n÷a, mét hîp ®ång kinh tÕ th­êng t­¬ng ®èi dµi vÒ mÆt thùc tÕ mµ nãi nÕu kh«ng ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸c lo¹i h×nh v¨n b¶n th× c¸c chñ thÓ còng cã thÓ sÏ quªn mÊt mét trong mét sè nh÷ng chi tiÕt nhá hay nh÷ng ®iÒu kho¶n nÕu cã trong hîp ®ång, g©y thiÖt h¹i cho c¸c bªn gÆp khã kh¨n do viÖc thùc hiÖn hîp ®ång dÉn ®Õn nh÷ng tranh chÊp ®¸ng tiÕc. II. C¸ch thøc thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ Thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ lµ hµnh vi cña c¸c chñ thÓ tham gia quan hÖ hîp ®ång nh»m lµm cho c¸c ®iÒu kho¶n ®· cam kÕt trong hîp ®ång trë thµnh hiÖn thùc. Thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ ®· ký kÕt lµ nghÜa vô cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ. C¸c ®¬n vÞ ph¶i thùc hiÖn nghiªm chØnh nh÷ng ®iÒu ®· cam kÕt trong hîp ®ång. Hîp ®ång kinh tÕ ®­îc coi lµ thùc hiÖn xong khi c¸c bªn hoµn thµnh ®Çy ®ñ c¸c quyÒn vµ nghÜa vô ®· tháa thuËn trong hîp ®ång. Ph¸p luËt hîp ®ång kinh tÕ ®· qui ®Þnh nghÜa vô cña c¸c bªn trong viÖc thùc hiÖn ®óng c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång kinh tÕ: 1. Thùc hiÖn ®óng ®iÒu kho¶n sè l­îng §iÒu kho¶n vÒ sè l­îng lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kho¶n chñ yÕu trong néi dung cña hîp ®ång kinh tÕ. Thùc hiÖn ®óng vÒ sè l­îng tøc lµ giao ®Çy ®ñ sè l­îng, träng l­îng hµng hãa, khèi l­îng c«ng viÖc nh­ ®· tháa thuËn. Trong khi giao nhËn, c¸c bªn ph¶i tiÕn hµnh kiÓm tra sè l­îng hoÆc träng l­îng hµnh hãa b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p c©n, ®o, ®ong, ®Õm chÝnh x¸c vµ lËp biªn b¶n giao hµng. Trong qu¸ tr×nh kiÓm tra khi giao nhËn, nÕu c¸c bªn ph¸t hiÖn ra sù thiÕu hôt hµng hãa th× ph¶i t×m nguyªn nh©n cña sù thiÕu hôt ®Ó quy tr¸ch nhiÖm vËt chÊt. S¶n phÈm giao kh«ng ®óng sè l­îng th× bªn nhËn chØ ®­îc nhËn vµ thanh to¸n theo sè thùc nhËn, cßn sè s¶n phÈm thiÕu th× bªn giao ph¶i giao tiÕp sau ®ã. §èi víi sè s¶n phÈm ®­îc giao kh«ng ®ång bé vµ kh«ng sö dông ®­îc th× bªn nhËn cã quyÒn tõ chèi nhËn vµ tõ chèi thanh to¸n s¶n phÈm hµng hãa, c«ng viÖc cho ®Õn khi hoµn thµnh ®ång bé. Trong tr­êng hîp giao hµng hãa kh«ng ®ång bé, bªn nhËn ®­îc lùa chän mét trong hai c¸ch xö lý sau: - Yªu cÇu bªn vi ph¹m ph¶i hoµn thµnh ®ång bé s¶n phÈm, hµng hãa, c«ng viÖc råi míi nhËn. NÕu ph¶i chê hoµn thµnh ®ång bé mµ hîp ®ång kh«ng ®­îc thùc hiÖn ®óng h¹n th× bªn vi ph¹m ph¶i chÞu ph¹t vi ph¹m hîp ®ång vµ båi th­êng thiÖt h¹i gièng nh­ tr­êng hîp vi ph¹m thêi h¹n thùc hiÖn hîp ®ång. - NhËn s¶n phÈm hµng hãa ch­a hoµn thµnh ®ång bé víi ®iÒu kiÖn bªn vi ph¹m chÞu ph¹t vi ph¹m hîp ®ång v× kh«ng hoµn thµnh ®ång bé vµ tr¶ c¸c chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó hoµn thµnh ®ång bé. C¸c tr­êng hîp giao hµng thiÕu ®Òu bÞ coi lµ vi ph¹m hîp ®ång ë ®iÒu kho¶n sè l­îng vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vËt chÊt nh­ qui ®Þnh cña Ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ. 2. Thùc hiÖn ®óng ®iÒu kho¶n vÒ chÊt l­îng hµng hãa hoÆc c«ng viÖc §iÒu kho¶n chÊt l­îng còng lµ mét ®iÒu kho¶n chñ yÕu cña hîp ®ång kinh tÕ. §iÒu kho¶n nµy ®­îc tháa thuËn dùa trªn c¬ së c¸c qui ®Þnh vÒ chÊt l­îng, tiªu chuÈn kü thuËt cña Nhµ n­íc hoÆc tiªu chuÈn chÊt l­îng s¶n phÈm cña c¸c ®¬n vÞ ®· ®¨ng ký t¹i c¬ quan tiªu chuÈn ®o l­êng chÊt l­îng Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. C¸c bªn cã nghÜa vô thùc hiÖn ®óng chÊt l­îng hµng hãa c«ng viÖc nh­ ®· tháa thuËn. Giao hµng ®óng chÊt l­îng cã nghÜa lµ hµng ®­îc giao ph¶i ®¶m b¶o kh¶ n¨ng sö dông (theo tiªu chuÈn chÊt l­îng), ®¶m b¶o ®óng phÈm chÊt, bao b×, ®ãng gãi, quy c¸ch, chñng lo¹i cña s¶n phÈm cña Nhµ n­íc, cña ngµnh, cña ®¬n vÞ c¬ së hoÆc theo sù tháa thuËn cña c¸c bªn. Khi giao nhËn, c¸c bªn ph¶i tiÕn hµnh kiÓm tra chÊt l­îng s¶n phÈm, hµng hãa, c«ng viÖc. Trong tr­êng hîp cã sù vi ph¹m ®iÒu kho¶n nµy, bªn bÞ vi ph¹m cã quyÒn: - HoÆc kh«ng nhËn s¶n phÈm hµng hãa, c«ng viÖc kh«ng ®óng chÊt l­îng tháa thuËn, ph¹t vi ph¹m vµ ®ßi båi th­êng thiÖt h¹i gièng nh­ tr­êng hîp kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång. - HoÆc nhËn s¶n phÈm hµng hãa c«ng viÖc víi ®iÒu kiÖn bªn vi ph¹m ph¶i chÞu ph¹t vi ph¹m vÒ chÊt l­îg hoÆc ph¶i gi¶m gi¸. - Yªu cÇu söa ch÷a sai sãt vÒ chÊt l­îng tr­íc khi nhËn. NÕu trong thêi gian b¶o hµnh, bªn nhËn s¶n phÈm hµng hãa ph¸t hiÖn ra h­ háng cña hµng hãa do lçi cña bªn b¶o hµnh th× bªn b¶o hµnh cã nghÜa vô ph¶i söa ch÷a c¸c sai sãt vÒ chÊt l­îng. C¸c bªn cã quyÒn tháa thuËn thay thÕ viÖc söa ch÷a sai sãt b»ng c¸ch gi¶m gi¸ hoÆc ®æi lÊy s¶n phÈm hµng hãa kh¸c. 3. Thùc hiÖn ®óng ®iÒu kho¶n vÒ thêi gian giao nhËn hµng hãa hoÆc c«ng viÖc Giao nhËn hµng hãa hoÆc c«ng viÖc ®óng thêi gian lµ yÕu tè quan träng gióp c¸c bªn thùc hiÖn ®óng tiÕn ®é kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Thêi gian giao nhËn hµng hãa cã thÓ lµ thêi h¹n hoÆc thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh do hai bªn tháa thuËn trong hîp ®ång. Thêi h¹n giao hµng hãa hoÆc c«ng viÖc lµ kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh mµ trong kho¶ng thêi gian ®ã, hµng hãa hoÆc c«ng viÖc ph¶i ®­îc hoµn thµnh bµn giao, cßn thêi ®iÓm lµ ®iÓm thêi gian cô thÓ mµ viÖc giao nhËn ®­îc thùc hiÖn. Khi cã vi ph¹m ®iÒu kho¶n vÒ thêi gian thùc hiÖn hîp ®ång (tr­êng hîp giao chËm) bªn bÞ vi ph¹m hîp ®ång cã quyÒn: - HoÆc kh«ng nhËn s¶n phÈm hµng hãa, c«ng viÖc hoµn thµnh chËm trÔ, b¾t ph¹t vi ph¹m hîp ®ång vµ båi th­êng thiÖt h¹i nh­ tr­êng hîp kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång. - HoÆc nhËn s¶n phÈm hµng hãa, c«ng viÖc hoµn thµnh chËm trÔ vµ b¾t ph¹t vi ph¹m thêi h¹n thùc hiÖn hîp ®ång vµ båi th­êng thiÖt h¹i. Tr­êng hîp hoµn thµnh tr­íc thêi h¹n, nÕu trong hîp ®ång kh«ng qui ®Þnh bªn nhËn ph¶i tiÕp nhËn tr­íc thêi h¹n th× bªn tiÕp nhËn cã quyÒn ch­a tiÕp nhËn hoÆc tiÕp nhËn víi ®iÒu kiÖn bªn giao ph¶i chÞu c¸c phÝ tæn b¶o qu¶n trong thêi gian ch­a ®Õn thêi ®iÓm giao nhËn qui ®Þnh. Tr­êng hîp bªn giao thùc hiÖn ®óng thêi h¹n nh­ tháa thuËn trong hîp ®ång, bªn nhËn ph¶i cã nghÜa vô tiÕp nhËn. NÕu kh«ng tiÕp nhËn s¶n phÈm hµng hãa, c«ng viÖc ®· hoµn thµnh ®óng chÊt l­îng vµ thêi h¹n theo hîp ®ång kinh tÕ th× coi nh­ ®· vi ph¹m ®iÒu kho¶n vÒ thêi gian giao nhËn. Tr­êng hîp nhËn chËm, bªn bÞ vi ph¹m cã quyÒn: - B¾t bªn vi ph¹m chÞu ph¹t vi ph¹m nghÜa vô tiÕp nhËn s¶n phÈm, hµng hãa, c«ng viÖc ®· hoµn thµnh theo ®óng hîp ®ång kinh tÕ. - §ßi bªn vi ph¹m ph¶i tr¶ c¸c chi phÝ chuyªn chë, b¶o qu¶n vµ c¸c thiÖt h¹i kh¸c do vi ph¹m nghÜa vô tiÕp nhËn. - Yªu cÇu Tßa ¸n kinh tÕ hoÆc tæ chøc träng tµi gi¶i quyÕt ®Ó tr¸nh c¸c thiÖt h¹i kh¸c do vi ph¹m nghÜa vô tiÕp nhËn. 4. Thùc hiÖn ®óng ®iÒu kho¶n vÒ ®Þa ®iÓm, ph­¬ng thøc giao nhËn hµng hãa §Þa ®iÓm giao nhËn hµng hãa hoÆc lao vô lµ n¬i mµ t¹i ®ã bªn giao hµng thùc hiÖn nghÜa vô giao hµng cña m×nh cho bªn ®Æt hµng. Ph­¬ng thøc giao nhËn lµ c¸ch thøc mµ c¸c bªn tiÕn hµnh giao nhËn hµng hãa. §Þa ®iÓm vµ ph­¬ng thøc giao nhËn cã thÓ do hai bªn tháa thuËn phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ, thuËn tiÖn vµ cã lîi cho c¸c bªn. Trong tr­êng hîp c¸c bªn kh«ng tháa thuËn ®­îc víi nhau th× ®Þa ®iÓm vµ ph­¬ng thøc giao nhËn ph¶i theo c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt ®èi víi tõng lo¹i hîp ®ång kinh tÕ. NÕu trong hîp ®ång kinh tÕ kh«ng cã sù tháa thuËn vµ kh«ng cã qui ®Þnh cña ph¸p luËt ®èi víi lo¹i hîp ®ång kinh tÕ ®ã th× ®Þa ®iÓm giao nhËn lµ kho chÝnh cña bªn giao hµng, b¸n hµng vµ giao trªn ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn cña bªn ®Æt hµng, mua hµng. C¸c bªn cã nghÜa vô giao nhËn hµng hãa hoÆc lao vô ®óng ®Þa ®iÓm dï ®Þa ®iÓm ®ã do hai bªn tháa thuËn hay do ph¸p luËt qui ®Þnh tr­íc. Tr­êng hîp giao hµng hãa kh«ng ®óng ®Þa ®iÓm, bªn vi ph¹m ph¶i chÞu nh÷ng h×nh thøc tr¸ch nhiÖm vËt chÊt theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt. 5. Thùc hiÖn ®óng ®iÒu kho¶n gi¸ c¶, thanh to¸n C¸c bªn cã quyÒn tháa thuËn vÒ gi¸ c¶ cña hµng hãa hoÆc lao vô vµ ghi cô thÓ vµo hîp ®ång kinh tÕ, tháa thuËn vÒ nguyªn t¾c, thñ tôc ®Ó thùc hiÖn viÖc thay ®æi gi¸ khi cã sù biÕn ®éng gi¸ c¶ thÞ tr­êng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ. §èi víi s¶n phÈm hµng hãa do c¬ quan cã thÈm quyÒn cña Nhµ n­íc ®· qui ®Þnh gi¸ th× tháa thuËn trong hîp ®ång kinh tÕ ph¶i phï hîp víi sù qui ®Þnh ®ã, kh«ng bªn nµo cã quyÒn gß Ðp gi¸ hoÆc n©ng gi¸ qu¸ møc qui ®Þnh cña c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. C¸c bªn cã nghÜa vô thanh to¸n cho nhau ®óng gi¸ c¶ qui ®Þnh. Thanh to¸n theo hîp ®ång lµ kh©u cuèi cïng kÕt thóc qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ. NghÜa vô tr¶ tiÒn ph¶i ®­îc thùc hiÖn theo ph­¬ng thøc vµ thêi h¹n thanh to¸n ®· tháa thuËn trong hîp ®ång kinh tÕ. NÕu trong hîp ®ång kh«ng ghi thêi h¹n tr¶ tiÒn th× thêi h¹n ®ã lµ 15 ngµy, kÓ tõ ngµy nhËn ®­îc hãa ®¬n ®ßi tiÒn (chØ ®­îc lËp hãa ®¬n, giÊy ®ßi tiÒn phï hîp víi viÖc thùc hiÖn tõng phÇn hay toµn bé hîp ®ång kinh tÕ). NghÜa vô tr¶ tiÒn ®­îc coi lµ hoµn thµnh tõ khi chuyÓn ®ñ tiÒn trªn tµi kho¶n cña m×nh t¹i ng©n hµng cho bªn ®ßi hoÆc khi bªn ®ßi tiÒn trùc tiÕp nhËn ®­îc sè tiÒn mÆt theo hãa ®¬n. Ngoµi ra, nghÜa vô tr¶ tiÒn còng ®­îc coi lµ hoµn thµnh nÕu bªn tr¶ tiÒn ®Ò nghÞ vµ ®­îc bªn ®ßi tiÒn chÊp nhËn tr¶ b»ng hiÖn vËt hoÆc tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè, b¶o l·nh, cã gi¸ trÞ t­¬ng ®­¬ng víi sè tiÒn ph¶i tr¶ vµ viÖc tr¶ hiÖn vËt hoÆc c¸c tµi s¶n ®ã ®· thùc hiÖn xong. Bªn vi ph¹m nghÜa vô thanh to¸n bÞ ph¹t vi ph¹m hîp ®ång. Møc ph¹t cã thÓ b»ng møc l·i suÊt tÝn dông qu¸ h¹n theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt vµ ph¶i chÞu båi th­êng thiÖt h¹i cho bªn kia sè tiÒn l·i mµ hä ph¶i tr¶ cho ng©n hµng trªn sè tiÒn ch­a ®­îc thanh to¸n. Trong tr­êng hîp nµy sè tiÒn ph¹t ®­îc tÝnh c¨n cø vµo møc l·i suÊt tÝn dông qu¸ h¹n nh©n víi thêi gian chËm thanh to¸n, kh«ng giíi h¹n møc tèi ®a. PhÇn II T×m hiÓu c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tr¸ch nhiÖm vËt chÊt I. Tr¸ch nhiÖm vËt chÊt trong quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ 1. Kh¸i niÖm tr¸ch nhiÖm vËt chÊt Khi hîp ®ång kinh tÕ ®· ®­îc ký kÕt vµ quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ ®­îc thiÕt lËp ®óng ph¸p luËt, c¸c bªn cã nghÜa vô thùc hiÖn nghiªm chØnh nh÷ng ®iÒu kho¶n ®· cam kÕt. NÕu mét bªn nµo cã hµnh vi vi ph¹m g©y thiÖt h¹i cho bªn kia th× bªn g©y thiÖt h¹i ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng hËu qu¶ vËt chÊt bÊt lîi do hµnh vi vi ph¹m cña m×nh g©y ra. ViÖc g¸nh chÞu nµy ph¶i tu©n theo c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ hîp ®ång kinh tÕ. VÒ mÆt kh¸ch quan, tr¸ch nhiÖm vËt chÊt trong quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ lµ tæng hîp c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ®iÒu chØnh mét nhãm quan hÖ x· héi gi÷a c¸c chñ thÓ cña hîp ®ång kinh tÕ ph¸t sinh do vi ph¹m chÕ ®é hîp ®ång kinh tÕ (theo nghÜa vô nµy, ng­êi ta cßn gäi lµ chÕ ®Þnh tr¸ch nhiÖm vËt chÊt trong ph¸p luËt hîp ®ång kinh tÕ). Néi dung cña tr¸ch nhiÖm vËt chÊt thÓ hiÖn ë hËu qu¶ bÊt lîi mµ ph¸p luËt qui ®Þnh cho bªn vi ph¹m ph¶i g¸nh chÞu. VÒ mÆt chñ quan, tr¸ch nhiÖm vËt chÊt ®­îc hiÓu lµ sù g¸nh chÞu hËu qu¶ vËt chÊt bÊt lîi cña bªn cã hµnh vi vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ. 2. Ph©n tÝch vÒ c¸c ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn tr¸ch nhiÖm vËt chÊt a. C¸c ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn ph¹m vi tr¸ch nhiÖm vËt chÊt - Quy ®Þnh vÒ ph¹m vi cña tr¸ch nhiÖm vËt chÊt - Qui ®Þnh vÒ giíi h¹n cña tr¸ch nhiÖm vËt chÊt - Qui ®Þnh râ vÒ tr¸ch nhiÖm b. §iÒu kho¶n liªn quan ®Õn b¶n chÊt cña tr¸ch nhiÖm vËt chÊt Tr¸ch nhiÖm cã thÓ ph¸t sinh khi mét bªn kh«ng lµm trßn tr¸ch nhiÖm cña m×nh lµm ph¸ vì hîp ®ång, hoÆc ph¸t sinh tõ mét sù kiÖn mµ cã thÓ kÐo dµi theo tr¸ch nhiÖm ngoµi hîp ®ång. c. §iÒu kho¶n liªn quan ®Õn b¶n chÊt hay nguån gèc cña thiÖt h¹i vËt chÊt Nguyªn nh©n cña thiÖt h¹i cã thÓ lµ: - ThiÖt h¹i lµ kÕt qu¶ cña viÖc thùc hiÖn chËm, thùc hiÖn sai hay thùc hiÖn kh«ng ®Çy ®ñ - ThiÖt h¹i trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp tõ hµnh vi vi ph¹m hîp ®ång - ThiÖt h¹i cã thÓ thÊy tr­íc vµ thiÖt h¹i kh«ng thÓ thÊy tr­íc - ThiÖt h¹i do viÖc tr× ho·n thùc hiÖn - ThiÖt h¹i do sai lÇm trong viÖc thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn kh«ng ®Çy ®ñ d. §iÒu kho¶n liªn quan ®Õn viÖc thay ®æi ®iÒu kho¶n tr¸ch nhiÖm - §iÒu kho¶n liªn quan ®Õn ®iÒu kiÖn khiÕu n¹i gåm: + NghÜa vô kiÓm tra hµng hãa trong mét thêi h¹n nµo ®ã, nÕu sau thêi h¹n nµy th× kh«ng ®­îc khiÕu n¹i + NghÜa vô th«ng b¸o nh÷ng sai sãt cã thÓ thÊy râ ®­îc khi giao nhËn hµng hay trong mét thêi h¹n nµo ®ã + NghÜa vô th«ng b¸o nh÷ng sai sãt kh«ng thÊy râ ngay vµ, hoÆc thiÖt h¹i ph¸t sinh tõ ®ã trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh + Thêi h¹n ®¶m b¶o hîp ®ång + NghÜa vô göi khiÕu n¹i theo c¸ch nhÊt ®Þnh + NghÜa vô cung cÊp nh÷ng chøng cø vÒ c¸c thiÖt h¹i hay c¸c kho¶n ®Òn bï kh¸c - §iÒu kho¶n liªn quan ®Õn viÖc th«ng b¸o tr­íc: C¸c bªn còng cÇn qui ®Þnh nghÜa vô th«ng b¸o tr­íc vÒ nh÷ng khã kh¨n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång, kh¶ n¨ng kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n ®ã còng nh­ yªu cÇu ®èi t¸c cïng céng t¸c kh¾c phôc. Bªn bÞ vi ph¹m còng cÇn th«ng b¸o cho bªn vi ph¹m biÕt vÒ hµnh vi vi ph¹m cña hä, yªu cÇu gi¶i quyÕt trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh, tr­íc khi ¸p dông c¸c chÕ tµi qui ®Þnh trong hîp ®ång. - §iÒu kho¶n b¸o tr­íc vµ viÖc sö dông cã giíi h¹n: Trong hîp ®ång cÇn thiÕt ph¶i qui ®Þnh vÒ c¸ch sö dông, vËn chuyÓn hµng hãa mét c¸ch thÝch hîp ®Ó ®Ò phßng nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra. Trong tr­êng hîp ®Æc biÖt th× còng cÇn ph¶i cã 1 ®iÒu kho¶n riªng qui ®Þnh vÒ ®iÒu nµy, còng nh­ qui ®Þnh vÒ lo¹i trõ tr¸ch nhiÖm trong tr­êng hîp sö dông hµng hãa sai quy c¸ch. 3. C¨n cø ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm vËt chÊt Tr¸ch nhiÖm vËt chÊt trong quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ ®­îc ¸p dông khi cã nh÷ng c¨n cø nhÊt ®Þnh. Gièng nh­ c¨n cø ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm vËt chÊt trong mét sè quan hÖ ph¸p luËt kh¸c, c¨n cø ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm vËt chÊt trong quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ bao gåm bèn c¨n cø sau: - Cã hµnh vi vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ; - Cã thiÖt h¹i thùc tÕ x¶y ra; - Cã mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a hµnh vi vi ph¹m vµ thiÖt h¹i thùc tÕ; - Cã lçi cña bªn vi ph¹m. Hµnh vi vi ph¹m lµ hµnh vi cña mét bªn ®· xö sù tr¸i víi nh÷ng qui ®Þnh cña ph¸p luËt hoÆc tr¸i víi néi dung ®· cam kÕt. §ã lµ hµnh vi kh«ng thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn kh«ng ®óng, kh«ng ®Çy ®ñ nh÷ng nghÜa vô ®· tháa thuËn trong hîp ®ång. Cã nh÷ng hµnh vi vi ph¹m nh­ vi ph¹m vÒ sè l­îng hµng hãa (giao hµng thiÕu, kh«ng ®ång bé), vi ph¹m vÒ chÊt l­îng (giao hµng kh«ng ®óng chÊt l­îng) vi ph¹m vÒ thêi gian (giao hµng chËm, nhËn hµng chËm, thanh to¸n chËm), cã nh÷ng hµnh vi nh­ tr× ho·n ký kÕt hîp ®ång, tõ chèi ký kÕt hîp ®ång còng ®­îc coi lµ nh÷ng hµnh vi vi ph¹m (®èi víi tr­êng hîp c¸c bªn ký kÕt hîp ®ång theo chØ tiªu ph¸p lÖnh). ThiÖt h¹i thùc tÕ lµ nh÷ng thiÖt h¹i vËt chÊt cã thÓ tÝnh to¸n ®­îc, kh«ng ph¶i lµ nh÷ng thiÖt h¹i phi vËt chÊt. Bªn vi ph¹m hîp ®ång chØ ph¶i båi th­êng cho bªn bÞ vi ph¹m nÕu hµnh vi vi ph¹m hîp ®ång cña m×nh cã g©y ra thiÖt h¹i thùc tÕ vµ chØ ph¶i båi th­êng phÇn thiÖt h¹i thùc tÕ ®ã. Mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a hµnh vi vi ph¹m vµ thiÖt h¹i thùc tÕ ®­îc hiÓu lµ gi÷a hµnh vi vi ph¹m hîp ®ång vµ thiÖt h¹i x¶y ra cã mèi quan hÖ néi t¹i, tÊt yÕu. ThiÖt h¹i ph¸t sinh lµ do kÕt qu¶ tÊt nhiªn cña sù vi ph¹m, kh«ng cã vi ph¹m th× kh«ng ph¸t sinh thiÖt h¹i. Tr­êng hîp cã hµnh vi vi ph¹m cña mét bªn vµ bªn kia cã bÞ thiÖt h¹i, nh­ng thiÖt h¹i nµy kh«ng ph¶i do hµnh vi cña bªn vi ph¹m g©y ra th× ë ®©y kh«ng cã mèi quan hÖ nh©n qu¶, bªn vi ph¹m kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm båi th­êng ®èi víi phÇn thiÖt h¹i nãi trªn. Muèn ¸p dông tr¸ch nhiÖm båi th­êng thiÖt h¹i ®èi víi bªn vi ph¹m, bªn bÞ vi ph¹m ph¶i chøng minh ®­îc cã mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a hµnh vi vi ph¹m cña bªn kia víi thiÖt h¹i thùc tÕ x¶y ra. YÕu tè lçi lµ mét c¨n cø ®Ó ¸p dông tr¸ch nhiÖm ph¸p lý trong mäi tr­êng hîp. Lçi ®Ó ¸p dông chÕ ®é tr¸ch nhiÖm vËt chÊt khi vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ lµ lçi suy ®o¸n, nghÜa lµ khi mét bªn kh«ng chÊp hµnh hoÆc chÊp hµnh kh«ng ®Çy ®ñ hîp ®ång trong khi cã ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn ®­îc, th× ®­¬ng nhiªn bÞ coi lµ cã lçi. Nh­ vËy phÝa bªn kia kh«ng cÇn ph¶i chøng minh lçi mµ chØ cÇn chøng minh lµ bªn ®­¬ng sù ®· kh«ng chÊp hµnh hoÆc chÊp hµnh kh«ng ®Çy ®ñ hîp ®ång mµ th«i (tøc lµ co hµnh vi vi ph¹m). Khi cã ®Çy ®ñ nh÷ng c¨n cø nãi trªn, bªn vi ph¹m ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vËt chÊt. Tuy nhiªn, trong tr­êng hîp c¸c bªn ký kÕt hîp ®ång ch­a cÇn cã thiÖt h¹i thùc tÕ x¶y ra, bªn cã hµnh vi vi ph¹m ®· ph¶i g¸nh chÞu tr¸ch nhiÖm d­íi h×nh thøc ph¹t hîp ®ång. Nãi c¸ch kh¸c, kh«ng ph¶i bÊt cø h×nh thøc tr¸ch nhiÖm tµi s¶n nµo còng cÇn ph¶i cã ®ñ bèn ®iÒu kiÖn trªn. §Ó ¸p dông chÕ tµi ph¹t hîp ®ång th× chØ cÇn cã hai ®iÒu kiÖn lµ ®ñ: cã hµnh vi vi ph¹m hîp ®ång vµ cã lçi cña bªn vi ph¹m. Bªn vi ph¹m hîp ®ång ®­îc xÐt gi¶m hoÆc miÔn hoµn toµn tr¸ch nhiÖm tµi s¶n trong c¸c tr­êng hîp sau ®©y: a- GÆp thiªn tai, ®Þch häa vµ c¸c trë lùc kh¸ch quan kh¸c kh«ng thÓ l­êng tr­íc ®­îc vµ ®· thi hµnh mäi biÖn ph¸p ®Ó kh¾c phôc. b- Ph¶i thi hµnh lÖnh khÈn cÊp cña c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn do Thñ t­íng ChÝnh phñ, Tr­ëng ban chèng lôt b·o Trung ­¬ng, Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng vµ cÊp t­¬ng ®­¬ng ký. c- Do bªn thø ba vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ víi bªn vi ph¹m, nh­ng bªn thø ba kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tµi s¶n trong c¸c tr­êng hîp a, b nãi trªn. d- Do vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ cña mét bªn lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp dÉn ®Õn sù vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ cña bªn kia. 4. C¸c h×nh thøc tr¸ch nhiÖm vËt chÊt Khi vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ, bªn vi ph¹m ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vËt chÊt. Cã hai h×nh thøc tr¸ch nhiÖm vËt chÊt lµ ph¹t hîp ®ång vµ båi th­êng thiÖt h¹i. TiÒn ph¹t hîp ®ång vµ tiÒn båi th­êng thiÖt h¹i lµ sè tiÒn mµ bªn vi ph¹m ph¶i lÊy tõ tµi s¶n cña m×nh tr¶ cho bªn bÞ vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ. §èi víi nh÷ng hîp ®ång theo chØ tiªu ph¸p lÖnh th× mét kho¶n tiÒn ph¹t vi ph¹m hîp ®ång ph¶i nép vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc. a. Ph¹t hîp ®ång Ph¹t hîp ®ång lµ mét chÕ tµi tiÒn tÖ ®­îc ¸p dông nh»m cñng cè quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ, n©ng cao ý thøc t«n träng ph¸p luËt hîp ®ång kinh tÕ nãi riªng, ph¸p luËt qu¶n lý kinh tÕ nãi chung, ®ång thêi phßng ngõa vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ. ChÕ tµi ph¹t hîp ®ång lµ mét chÕ tµi ®­îc ¸p dông phæ biÕn ®èi víi tÊt c¶ mäi tr­êng hîp cã hµnh vi vi ph¹m, bÊt kÓ ®ã lµ hµnh vi vi ph¹m ®iÒu kho¶n nµo. ViÖc ¸p dông chÕ tµi ph¹t hîp ®ång kh«ng cÇn tÝnh ®Õn lµ hµnh vi vi ph¹m hîp ®ång ®· g©y ra thiÖt h¹i hay ch­a. TiÒn ph¹t vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ lµ sè tiÒn mµ bªn vi ph¹m ph¶i tr¶ cho bªn bÞ vi ph¹m. Møc ph¹t vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ do c¸c bªn tháa thuËn trong khung ph¹t ®èi víi tõng lo¹i hµnh vi vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt. Khung ph¹t ®­îc qui ®Þnh chung ®èi víi c¸c lo¹i hîp ®ång kinh tÕ lµ tõ 2% ®Õn 12% gi¸ trÞ phÇn hîp ®ång kinh tÕ bÞ vi ph¹m. Theo ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ vµ NghÞ ®Þnh sè 17/H§BT ngµy 16/1/1990 cña Héi ®ång Bé tr­ëng, viÖc tháa thuËn vÒ møc tiÒn ph¹t trong hîp ®ång kinh tÕ ph¶i phï hîp víi khung ph¹t cña tõng lo¹i hîp ®ång kinh tÕ vµ tõng lo¹i vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ. - Vi ph¹m vÒ chÊt l­îng: Ph¹t tõ 3% - 12% gi¸ trÞ phÇn hîp ®ång kinh tÕ bÞ vi ph¹m vÒ chÊt l­îng. - Vi ph¹m vÒ thêi h¹n thùc hiÖn hîp ®ång: Ph¹t 2% gi¸ trÞ phÇn hîp ®ång kinh tÕ bÞ vi ph¹m thêi h¹n thùc hiÖn cho 10 ngµy lÞch ®Çu tiªn, ph¹t thªm tõ 0,5% ®Õn 1% cho mçi ®ît 10 ngµy tiÕp theo cho ®Õn møc tæng sè c¸c lÇn ph¹t kh«ng qu¸ 8% gi¸ trÞ phÇn hîp ®ång kinh tÕ bÞ vi ph¹m ë thêi ®iÓm 10 ngµy lÞch ®Çu tiªn. NÕu hoµn toµn kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång ®· ký th× bÞ ph¹t ®Õn møc 12% gi¸ trÞ hîp ®ång. - Vi ph¹m nghÜa vô tiÕp nhËn s¶n phÈm, hµng hãa, c«ng viÖc ®· hoµn thµnh theo hîp ®ång: Ph¹t 4% gi¸ trÞ hîp ®ång kinh tÕ ®· hoµn thµnh mµ kh«ng ®­îc tiÕp nhËn cho 10 ngµy lÞch ®Çu tiªn vµ ph¹t thªm 1% cho mçi ®ît 10 ngµy tiÕp theo, cho ®Õn khi tæng sè c¸c lÇn ph¹t kh«ng qu¸ 12% gi¸ trÞ phÇn hîp ®ång ®· hoµn thµnh vµ kh«ng ®­îc tiÕp nhËn ë thêi ®iÓm 10 ngµy lÞch ®Çu tiªn. - Vi ph¹m nghÜa vô thanh to¸n: ¸p dông møc ph¹t b»ng møc l·i suÊt tÝn dông qu¸ h¹n cña ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam tÝnh tõ ngµy hÕt h¹n thanh to¸n. Sè tiÒn ph¹t b»ng møc l·i suÊt tÝn dông qu¸ h¹n nh©n víi sè tiÒn chËm tr¶ nh­ng víi thêi gian chËm tr¶, kh«ng giíi h¹n møc tèi ®a. Trong tr­êng hîp ph¸p luËt ch­a cã qui ®Þnh møc ph¹t, c¸c bªn cã quyÒn tháa thuËn vÒ møc tiÒn ph¹t b»ng tû lÖ phÇn tr¨m gi¸ trÞ phÇn hîp ®ång bÞ vi ph¹m hoÆc b»ng mét sè tiÒn tuyÖt ®èi. Riªng tiÒn ph¹t ®èi víi tr­êng hîp vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ theo chØ tiªu ph¸p lÖnh, ph¸p luËt cã qui ®Þnh kh¸c. b. Båi th­êng thiÖt h¹i Båi th­êng thiÖt h¹i còng lµ mét chÕ tµi tiÒn tÖ dïng ®Ó bï ®¾p nh÷ng thiÖt h¹i thùc tÕ cho bªn bÞ thiÖt h¹i. NÕu nh­ h×nh thøc ph¹t hîp ®ång víi chøc n¨ng chñ yÕu lµ trõng ph¹t, gi¸o dôc vµ phßng ngõa th× båi th­êng thiÖt h¹i víi chøc n¨ng chñ yÕu lµ båi hoµn, bï ®¾p, kh«i phôc lîi Ých vËt chÊt bÞ thiÖt h¹i cho bªn bÞ vi ph¹m. C¨n cø ph¸t sinh chÕ tµi nµy lµ cã hµnh vi vi ph¹m hîp ®ång, cã thiÖt h¹i thùc tÕ x¶y ra, cã mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a hµnh vi vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ vµ thiÖt h¹i thùc tÕ ®ã, cã lçi cña bªn vi ph¹m. Theo qui ®Þnh cña ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ, bªn cã hµnh vi vi ph¹m, chØ ph¶i båi th­êng thiÖt h¹i thùc tÕ ®· x¶y ra, ®ã lµ nh÷ng thiÖt h¹i cã thÓ tÝnh to¸n ®­îc bao gåm: - Gi¸ trÞ sè tµi s¶n mÊt m¸t, h­ háng bao gåm c¶ sè tiÒn l·i ph¶i tr¶ cho ng©n hµng (trong tr­êng hîp bÞ vi ph¹m nghÜa vô thanh to¸n), kho¶n thu nhËp mµ lÏ ra trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng (hîp ®ång kh«ng bÞ vi ph¹m) th× bªn bÞ vi ph¹m còng sÏ thu ®­îc. - C¸c chi phÝ ®Ó ng¨n chÆn vµ h¹n chÕ thiÖt h¹i do vi ph¹m hîp ®ång g©y ra (chi phÝ hîp lý vµ cÇn thiÕt) mµ bªn bÞ vi ph¹m ®· ph¶i chi. Bªn bÞ vi ph¹m cã nghÜa vô ph¶i chøng minh ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó h¹n chÕ thiÖt h¹i ngay sau khi ®­îc biÕt cã vi ph¹m. - TiÒn ph¹t vi ph¹m hîp ®ång vµ båi th­êng thiÖt h¹i mµ bªn bÞ vi ph¹m ph¶i tr¶ cho ng­êi kh¸c do hËu qu¶ trùc tiÕp cña sù vi ph¹m hîp ®ång g©y ra. (ChØ kÓ nh÷ng hËu qu¶ trùc tiÕp do vi ph¹m hîp ®ång nµy dÉn ®Õn sù vi ph¹m hîp ®ång víi ng­êi kh¸c). Trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp hîp ®ång kinh tÕ vµ xö lý vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ, tßa ¸n kinh tÕ vµ c¸c bªn cã tranh chÊp ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¸ch nhiÖm vËt chÊt nãi trªn tïy theo tõng tr­êng hîp cô thÓ. 5. Mét sè qui ®Þnh riªng ®èi víi chÕ ®é tr¸ch nhiÖm vËt chÊt trong hîp ®ång kinh tÕ theo chØ tiªu ph¸p lÖnh ViÖc ¸p dông chÕ ®é tr¸ch nhiÖm vËt chÊt trong quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ theo chØ tiªu ph¸p lÖnh còng ®­îc thùc hiÖn theo c¸c h×nh thøc tr¸ch nhiÖm vËt chÊt, bao gåm ph¹t hîp ®ång vµ ph¹t båi th­êng thiÖt h¹i nh­ ®èi víi nh÷ng hîp ®ång kinh tÕ kh¸c theo qui ®Þnh cña ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ. Bªn bÞ vi ph¹m hîp ®ång cã nghÜa vô ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn hîp ®ång, nÕu kh«ng cã sù thay ®æi, ®×nh chØ thùc hiÖn hîp ®ång. Trong tr­êng hîp x¶y ra vi ph¹m tiÕp theo, bªn vi ph¹m hîp ®ång bÞ ph¹t hîp ®ång nh­ cã sù vi ph¹m míi. Ngoµi nh÷ng qui ®Þnh nãi trªn, bªn vi ph¹m nghÜa vô ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ theo chØ tiªu ph¸p lÖnh cßn ph¶i nép mét kho¶n tiÒn vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc. ViÖc ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ theo chØ tiªu ph¸p lÖnh kh«ng chØ lµ quyÒn cña c¸c bªn mµ cßn lµ nghÜa vô b¾t buéc ®èi víi Nhµ n­íc, do ®ã Tßa ¸n kinh tÕ cã quyÒn ph¹t tiÒn ®èi víi c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ khi cã hµnh vi vi ph¹m nghÜa vô ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ theo chØ tiªu ph¸p lÖnh: - Tr­êng hîp tõ chèi, tr× ho·n ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ theo chØ tiªu ph¸p lÖnh mµ kh«ng cã lý do chÝnh ®¸ng: Ph¹t 1% gi¸ trÞ hîp ®ång kinh tÕ. - Tr­êng hîp ký hîp ®ång kinh tÕ kh«ng ®óng theo chØ tiªu ph¸p lÖnh mµ kh«ng cã lý do chÝnh ®¸ng: Ph¹t 1% gi¸ trÞ phÇn hîp ®ång kinh tÕ ký kh«ng ®óng theo chØ tiªu ph¸p lÖnh. Sè tiÒn ph¹t nµy nép vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc. II. Tr×nh bµy mét vô tranh chÊp hîp ®ång kinh tÕ tr­íc tßa ¸n vµ tr¸ch nhiÖm cña bªn vi ph¹m N¨m 1995 - 1996, C«ng ty liªn doanh « t« ViÖt Nam - Daewoo nay lµ C«ng ty « t« Daewoo ViÖt Nam (VIDAMCO) cã ký hîp ®ång b¸n cho c«ng ty TNHH X©y dùng - Giao th«ng T©n ¸ (TANACO) 150 xe « t« hiÖu Daewoo theo ph­¬ng thøc tr¶ chËm, víi tæng sè tiÒn lµ 2.695.000 USD (ch­a tÝnh tiÒn tr¶ l·i gãp). Cô thÓ : Theo hîp ®ång VID-TNC/95720 n¨m 1995, VIDAMCO b¸n cho TANACO 100 xe « t« du lÞch tæng trÞ gi¸ 1.820.000 USD, thanh to¸n ngay 10%, sè cßn l¹i 1.683.000 USD ®­îc chia lµm 6 th¸ng 1 lÇn tr¶ chËm, b¾t ®Çu tõ ngµy 17/10/1996 vµ hoµn thµnh viÖc thanh to¸n vµo ngµy 10/10/1998 ; Hîp ®ång VID-TNC 961146 n¨m 1996, VIDAMCO b¸n cho TANACO 50 « t« du lÞch trÞ gi¸ 825.000 USD, thanh to¸n tr­íc 123.000 USD vµo ngµy 14/11/1996, sè cßn l¹i ®­îc chia lµm 6 th¸ng 1 lÇn tr¶ chËm vµ hoµn thµnh tr­íc ngµy 30/11/1999. §Ó ®¶m b¶o viÖc tr¶ nî, Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn ngoµi quèc doanh (VP Bank) ®· ký giÊy b¶o l·nh thanh to¸n. Thùc hiÖn hîp ®ång, VIDAMCO ®· giao hµng ®óng chñng lo¹i, sè l­îng, chÊt l­îng, thêi gian vµ ®Þa ®iÓm. Nh­ng ng­îc l¹i, TANACO l¹i cè t×nh ch©y ú, vi ph¹m nghÜa vô thanh to¸n, nî VIDAMCO 1.795.972 USD (bao gåm c¶ tiÒn hµng vµ tiÒn ph¹t do chËm thanh to¸n). Theo «ng tæng gi¸m ®èc VIDAMCO Jung In Kim, c«ng ty ®· nhiÒu lÇn yªu cÇu TANACO thùc hiÖn nghÜa vô thanh to¸n døt ®iÓm c¸c kho¶n nî vµ VP Banhk thùc hiÖn nghÜa vô b¶o l·nh thanh to¸n cña m×nh. Nh­ng cuèi cïng mäi thiÖn chÝ gi¶i quyÕt nî nÇn b»ng con ®­êng hßa gi¶i ®Òu bÞ c¸c ®èi t¸c kh­íc tõ. V× vËy, ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi vµ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña m×nh, ngµy 7/10/1998, VIDAMCO ®· lµm ®¬n khëi kiÖn ra Tßa Kinh tÕ, Tßa ¸n Nh©n d©n Thµnh phè Hå ChÝ Minh yªu cÇu TANACO vµ VP Bank thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh. Sau gÇn 2 n¨m nghiªn cøu, xem xÐt tÊt c¶ c¸c chøng cø, cuèi n¨m 2001, Tßa kinh tÕ Tßa ¸n Nh©n d©n TP HCM ®· ra b¶n ¸n chÊp nhËn yªu cÇu ®ßi nî cña VIDAMCO, buéc TANACO ph¶i thanh to¸n c¶ tiÒn hµng vµ tiÒn l·i qu¸ h¹n do chËm thanh to¸n hai hîp ®ång lµ 1.796.061 USD. Tuy ph¸n quyÕt nµy ch­a phï hîp víi c¸c t×nh tiÕt thùc tÕ cña vô ¸n, cßn nhiÒu thiÖt thßi cho c«ng ty, nh­ng VIDAMCO còng c¶m thÊy tù tin h¬n v× cuèi cïng yªu cÇu chÝnh ®¸ng cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi còng ®­îc ph¸p luËt ViÖt Nam b¶o hé. KÕt luËn ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, quan hÖ kinh tÕ trë nªn sèng ®éng, ®a d¹ng vµ phøc t¹p. Môc ®Ých nh»m ®¹t ®­îc lîi nhuËn tèi ®a trë thµnh ®éng lùc trùc tiÕp cña c¸c bªn tham gia quan hÖ kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn nh­ vËy, tranh chÊp kinh tÕ nãi chung vµ nh÷ng vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ nãi riªng kh«ng nh÷ng lµ mét vÊn ®Ò khã tr¸nh khái, mµ cßn sÏ lµ mét vÊn ®Ò lín ®ßi hái ph¶i cã sù quan t©m gi¶i quyÕt mét c¸ch tháa ®¸ng. §ã võa lµ mét yªu cÇu nghiªm ngÆt cña nguyªn t¾c ph¸p chÕ, võa lµ mét ®ßi hái bøc xóc cña quan hÖ kinh tÕ thÞ tr­êng. Cã vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ, th× ph¶i ®­îc xö lý nghiªm minh theo ph¸p luËt, ®ã võa lµ yªu cÇu cña ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa, võa lµ yªu cÇu cña chÕ ®é h¹ch to¸n kinh tÕ. Nh÷ng nghiªn cøu trong bµi tiÓu luËn cña em kh«ng n»m ngoµi môc ®Ých gãp phÇn hoµn thiÖn chÕ ®é ph¸p luËt kinh tÕ vÒ vÊn ®Ò thùc hiÖn ®óng, ®Çy ®ñ tr¸ch nhiÖm cña mçi bªn trong viÖc thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ ë ViÖt Nam. ViÖc qui ®Þnh chÕ ®é tr¸ch nhiÖm vËt chÊt trong hîp ®ång kinh tÕ cã ý nghÜa quan träng nh»m ®¶m b¶o æn ®Þnh c¸c quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ, b¶o ®¶m trËt tù trong qu¶n lý kinh tÕ, kh«i phôc lîi Ých cña bªn bÞ vi ph¹m, gi¸o dôc ý thøc ph¸p luËt vµ phßng ngõa c¸c vi ph¹m ph¸p luËt vÒ hîp ®ång kinh tÕ. Tuy nhiªn do nhËn thøc vµ tr×nh ®é nghiªn cøu cßn h¹n chÕ, nªn em kÝnh mong sÏ nhËn ®­îc sù h­íng dÉn chØ b¶o cña thÇy gi¸o ®Ó bµi tiÓu luËn cña em ®¹t kÕt qu¶ tèt h¬n. Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu ....................................................................................... 1 PhÇn A - I. II. Kh¸i niÖm vµ viÖc thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ ............... Kh¸i niÖm ....................................................................... C¸ch thøc thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ ............................. 1. Thùc hiÖn ®óng ®iÒu kho¶n sè l­îng .......................... 2. Thùc hiÖn ®óng ®iÒu kho¶n vÒ chÊt l­îng hµng hãa hoÆc c«ng viÖc ........................................................... 3. Thùc hiÖn ®óng ®iÒu kho¶n vÒ thêi gian giao nhËn hµng hãa hoÆc c«ng viÖc ........................................... 4. Thùc hiÖn ®óng ®iÒu kho¶n vÒ ®Þa ®iÓm, ph­¬ng thøc giao nhËn hµng hãa .................................................... 5. Thùc hiÖn ®óng ®iÒu kho¶n vÒ gi¸ c¶, thanh to¸n ....... 2 2 3 3 4 5 6 6 PhÇn B - I. II. T×m hiÓu c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tr¸ch nhiÖm vËt chÊt. Tr¸ch nhiÖm vËt chÊt trong quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ .... 1. Kh¸i niÖm tr¸ch nhiÖm vËt chÊt .................................. 2. Ph©n tÝch vÒ c¸c ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn tr¸ch nhiÖm vËt chÊt ........................................................... 3. C¨n cø ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm vËt chÊt ........................ 4. C¸c h×nh thøc tr¸ch nhiÖm vËt chÊt ............................ 5. Mét sè qui ®Þnh riªng ®èi víi chÕ ®é tr¸ch nhiÖm trong hîp ®ång kinh tÕ theo chØ tiªu ph¸p lÖnh .......... Tr×nh bµy mét vô tranh chÊp hîp ®ång kinh tÕ tr­íc tßa ¸n vµ tr¸ch nhiÖm cña bªn vi ph¹m ................................ 8 8 8 8 10 11 14 14 KÕt luËn ........................................................................................... 16 Tµi liÖu tham kh¶o: – Gi¸o tr×nh LuËt kinh tÕ quyÓn I – S¸ch DN B019, th­ viÖn tr­êng QLKD – T¹p chÝ DNNN TC025, th­ viÖn tr­êng QLKD