Tiểu luận Tự do hóa lãi suất trong điều kiện Việt Nam hiện nay

x· héi. Møc l·i suÊt nhá h¬n møc hîp lÝ sÏ khiÕn ng­êi vay ®¸nh gi¸ thÊp gi¸ trÞ sö dông cña ®ång vèn dÉn ®Õn ®Çu t­ kh«ng hiÖu qu¶, l·ng phÝ nguån vèn, g©y thiÖt h¹i cho b¶n th©n ng­êi ®i vay lÉn ng­êi cho vay vµ h¬n n÷a, ¶nh h­ëng ®Õn sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Ng­îc l¹i, møc l·i suÊt cao h¬n møc hîp lÝ tøc lµ ®¸nh gi¸ qu¸ cao gi¸ trÞ sö dông cña ®ång vèn th× chØ cã t¸c dông khuyÕn khÝch ng­êi cho vay, lµm cho vèn trë nªn d­ thõa, ø ®äng, kh«ng ®­îc ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh, kh«ng sinh l·i, lóc ®ã ®ång vèn trë thµnh ” vèn chÕt ” kh«ng cßn t¸c dông g× n÷a. Nguyªn t¾c 2: tû lÖ l·i suÊt ph¶i lín h¬n tû lÖ l¹m ph¸t ®Ó b¶o tån vµ ®¶m b¶o cã mét nguån thu nhËp cho ng­êi göi tiÒn.khi ®em vèn vµo sö dông, sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh, ng­êi sö dông vèn còng nh­ ng­êi cho vay vèn ®Òu hi väng vèn ban ®Çu sÏ t¹o ra mét l­îng tiÒn lín h¬n tøc lµ cã sinh l·i ®ñ ®Ó trang tr¶i c¸c chi phÝ vµ ®Ó l¹i mét phÇn lîi nhuËn.L·i suÊt ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c 2 ®Ó ng­êi cho vay vµ ng­êi ®i vay kh«ng bÞ thiÖt thßi dï cho viÖc sö dông vèn cã lóc l·i cã lóc lç. Nguyªn t¾c 3: l·i suÊt ph¶i ®­îc c¨n cø vµo thi tr­êng tiÒn tÖ cÊp 2.Së dÜ l·i suÊt ph¶i ph©n ®Þnh ra v× trªn mçi thÞ tr­êng, c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn møc l·i suÊt lµ kh¸c nhau nh­: chñ thÓ së h÷u vµ sö dông vèn, chi phÝ huy ®éng vèn, møc ®é rñi ro, uy tÝn cña ng­êi vay.v.v...Tuy nhiªn, l·i suÊt trªn thÞ tr­êng cÊp 2 cã thÓ dùa vµo l·i suÊt trªn thÞ tr­êng cÊp mét ®Ó ®Þnh ra møc l·i suÊt phï hîp vµ l·i suÊt trªn thÞ tr­êng cÊp 1 cã thÓ t¨ng hay gi¶m ®Ó t¸c ®éng vµo l·i suÊt cña thÞ tr­êng cÊp 2. l·i suÊt cña thi tr­êng cÊp hai vµ cÊp 1 cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. thÞ tr­êng cÊp hai chñ yÕu dùa vµo l·i suÊt cña thÞ tr­êng cÊp 1. song th­êng cap h¬n thÞ tr­êng cÊp 1. Nguyªn t¾c 4: l·i suÊt còng ®­îc c¨n cø theo: TØ lÖ l¹m ph¸t < L·i suÊt ®i vay < L·i suÊt cho vay < TØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ L·i suÊt ng¾n h¹n < L·i suÊt trung vµ dµi h¹n. nguyªn t¾c 4 cho thÊy l·i suÊt ph¶i ®¶m b¶o cã lîi cho c¶ ng­êi vay vµ ng­êi ®i vay ®ång thêi cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. TØ lÖ l¹m ph¸t cµng thÊp vµ tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ cµng cao th× cµng tèt ®èi víi c¶ d©n c­, tæ chøc tÝn dông vµ doanh nghiÖp.Trong bÊt ®¼ng thøc 2, l·i suÊt râ rµng ph¶i cã tÝnh bï ®¾p ®­îc rñi ro, thêi h¹n sö dông vèn cµng dµi, rñi ro cµng cao th× l·i suÊt cµng lín. V× nÕu l·i suÊt ng¾n h¹n lín h¬n l·i suÊt trung vµ dµi h¹n th× nã chØ cã lîi cho nh÷ng ng­êi giµu, l¾m tiÒn göi vµo tæ chøc tµi chÝnh, sèng dùa vµo l·i cao, ng¾n ngµy, lµm mÊt ®i chøc n¨ng c¬ b¶n cña c¸c tæ chøc tÝn dông lµ “ ®i vay ®Ó cho vay” vµ cã h¹i cho nÒn kinh tÕ, x· héi vµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. Nguyªn t¾c 5: ph¶i ®¶m b¶o sù linh ho¹t cña l·i suÊt trong n­íc víi l·i suÊt cña thÞ tr­êng thÕ giíi. §Ó l·i suÊt thùc sù ph¶n ¸nh ®óng qui luËt cung- cÇu vèn, do ®ã nã ph¶i phô thuéc vµo sù biÕn ®éng cña c¸c luång vèn trªn thÞ tr­êng. NÕu cung vèn ®ang thõa mµ l·i suÊt cø t¨ng lªn th× nh÷ng ng­êi cÇn vèn trªn thÞ tr­êng sÏ kh«ng vay tiÒn n÷a, lµm cho vèn kh«ng ®­îc l­u th«ng, h¹n chÕ sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. l·i suÊt cña mçi quèc gia phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña mçi quèc gia, vµ anh h­ëng cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ thÕ giíi. 2.Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh l·i suÊt. 2.1. C¬ së x¸c ®Þnh l·i suÊt l·i suÊt. Mét c¬ së cô thÓ ®Ó x¸c ®Þnh l·i suÊt th× kh«ng thÓ kh¼ng ®Þnh. chñ yÕu lµ dùa vµo th«ng tin trªn thÞ tr­êng. C¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng c¹nh tranh hoµn h¶o còng ®· vµ ®ang x©y dùng l·i suÊt theo ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch th«ng tin cña thÞ tr­êng, víi kinh nghiÖm vµ sù uyªn th©m trong nghÒ nghiÖp ®Ó ®Þnh l­îng mét l·i suÊt phï hîp.hai yªu tè quan träng cÊu thµnh nªn l·i suÊt lµ tû lÖ lîi nhuËn vµ tØ lÖ tr­ît gi¸, nã còng lµ 2 c¬ së h×nh thµnh nªn møc l·i suÊt. L·i suÊt tÝn dông trong c¬ chÕ thÞ tr­êng bÞ giíi h¹n bëi tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ (giíi h¹n trªn) vµ tØ lÖ l¹m ph¸t (giíi h¹n d­íi). L·i suÊt chØ cã thÓ vËn ®éng trong giíi h¹n ®ã vµ ph¶i c¨n cø vµo 2 yÕu tè nµy cïng víi quy luËt cung - cÇu vèn ®Ó t¨ng, gi¶m mét c¸ch hîp lÝ. MÆt kh¸c, do nÒn kinh tÕ phô thuéc rÊt nhiÒu vµo 2 c¬ së trªn nªn l·i suÊt ®­îc ®Æt ra, ngoµi môc ®Ých thu lîi cho mét c¸ nh©n, mét tæ chøc, ph¶i ®¶m b¶o kÝch thÝch nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng. v× vËy khi x¸c ®Þnh mét møc l·i suÊt th× còng ph¶i c¨n cø vµo tû lÑ lîi nhuËn vµ tØ lÖ tr­ît gi¸ Ngoµi ra ta cßn ph¶i ­íc l­îng ®Ó cã thÓ kÝch thÝch sè l­¬ng tiÒn göi. L·i suÊt còng gièng nh­ c¸c lo¹i gi¸ c¶ kh¸c, chØ cÇn thÊp hoÆc cao h¬n mét chót so víi c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c ®· cã thÓ thu ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng h¬n, cho vay nhiÒu h¬n hoÆc ng­îc l¹i. Nh­ vËy, trªn c¬ së mét tØ lÖ kÝch thÝch, lîi nhuËn cña tæ chøc tµi chÝnh cã thÓ bÞ gi¶m ®i nÕu tÝnh trªn gi¸ trÞ tõng giao dÞch song víi sè l­îng giao dÞch t¨ng lªn th× lîi nhuËn vÉn t¨ng mµ tæ chøc tµi chÝnh l¹i t¹o ra ®­îc lîi thÕ c¹nh tranh l©u dµi cho m×nh. Chóng ta còng ph¶i tÝnh ®Õn chi phÝ b×nh qu©n khi sö dông tÝn dông. vµ x¸c ®Þnh râ møc doanh thu, lîi nhuËn, møc l­¬ng...NÕu tÝnh to¸n tæng chi phÝ tÝn dông b×nh qu©n cao h¬n nhu cÇu thùc tÕ cña thÞ tr­êng sÏ dÉn ®Õn thõa vèn, c¸c tæ chøc tÝn dông muèn cho vay ®­îc ph¶i gi¶m l·i suÊt cho vay . §iÒu nµy cã thÓ dÉn ®Õn hai hËu qu¶ lµ gi¶m l·i suÊt tiÒn göi khiÕn kh¸ch hµng chuyÓn sang göi tiÒn ë c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c hoÆc lµ gi¶m lîi nhuËn ®ång thêi gi¶m tiÒn l­¬ng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn.Nh­ng chØ tiªu l¹i thÊp h¬n nhu cÇu thùc tÕ th× t¸c ®éng cña nã l¹i ng­îc l¹i, ph¶i n©ng c¶ l·i suÊt ®i vay vµ l·i suÊt cho vay lªn. Khi l·i suÊt cho vay t¨ng, c¸c doanh nghiÖp sÏ vay Ýt h¬n cho ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh khiÕn cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng chËm l¹i. V× vËy, x¸c ®Þnh chØ tiªu tæng chi phÝ tÝn dông b×nh qu©n hîp lÝ lµ rÊt cÇn thiÕt khi h×nh thµnh l·i suÊt gióp cho tæ chøc tÝn dông gi÷ ®­îc uy tÝn víi c¸c doanh nghiÖp vay vèn vµ thu hót ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng göi tiÒn. cuèi cïng lµ kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp cña c¸c chuyªn gia. L·i suÊt lµ mét biÕn sè ®­îc cÊu thµnh tõ rÊt nhiÒu biÕn sè kh¸c nhau mµ trong ®ã chñ yÕu lµ nh÷ng biÕn sè mang tÝnh kh¸ch quan. Do ®ã, muèn x¸c ®Þnh ®­îc l·i suÊt ph¶i n¾m ch¾c ®­îc c¸c yÕu tè cÊu thµnh nã. Sù biÕn ®éng cña c¸c yÕu tè nµy rÊt phøc t¹p, do ®ã cÇn ph¶i xem xÐt, ph©n tÝch kÜ l­ìng, ®ßi hái ph¶i do c¸c chuyªn gia ho¹t ®éng l©u n¨m trong nghÒ thùc hiÖn. 2.2. c¸c c«ng thøc c¬ b¶n ®Ó tÝnh l·i suÊt.. a) L·i suÊt ®i vay cña ng©n hµng. L·i suÊt tiÒn göi = < a% tØ suÊt lîi nhuËn + tØ lÖ l¹m ph¸t. b×nh qu©n Trong ®ã: 0 = < a < 100. Víi a = 0 % => L·i suÊt tiÒn göi kh«ng k× h¹n = TØ lÖ tr­ît gi¸. Víi tiÒn göi cã k× h¹n th× k× h¹n cµng dµi, a% cµng lín. b) L·i suÊt cho vay. L·i suÊt cho vay = L·i suÊt + b%TØ suÊt lîi nhuËn +Phô phÝ +hÖ sè nãi chung tiÒn göi b×nh qu©n tÝn dông rñi ro b% phô thuéc vµo thêi h¹n vèn ®­îc sö dông, thêi h¹n cµng dµi b% cµng lín. HÖ sè rñi ro phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh­ thêi h¹n sö dông vèn, chñ thÓ vay vèn, môc ®Ých vay vèn, tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n ®Çu t­... III. Vai trß cña l·i suÊt 1 L·i suÊt t¸c ®éng tíi sù ph©n bæ c¸c nguån lùc Trong nÒn kinh tÕ th× tÊt c¶ c¸c nguån lùc ®Òu cã gi¸ nhÊt ®Þnh, vµ tÊt c¶ ®Òu cã mét giíi h¹n nµo ®ã chø kh«ng ph¶i v« tËn. c¸c nguån lùc ®Òu khan hiÕm.Mµ nh­ chóng ta ®· biÕt, l·i suÊt lµ mét lo¹i gi¸ c¶, nghÜa lµ l·i suÊt cã vai trß ph©n bæ hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc khan hiÕm cña x· héi. §Ó quyÕt ®Þnh ®Çu t­ vµo mét ngµnh kinh tÕ, mét dù ¸n hay lµ mét tµi s¶n nµo ®ã chóng ta ®Òu ph¶i quan t©m ®Õn sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ tû suÊt lîi tøc thu ®­îc tõ ngµnh kinh tÕ ®ã, dù ¸n ®ã hay tµi s¶n ®ã so víi chi phÝ ban ®Çu. §iÒu nµy cã nghÜa lµ ph¶i xem xÐt mét ngµnh, mét dù ¸n kinh doanh cã ®em l¹i lîi nhuËn, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh doanh vµ ®ñ ®Ó tr¶ kho¶n tiÒn l·i cña sè tiÒn vay cho chi phÝ ban ®Çu hay kh«ng. Ngµnh nµo, dù ¸n kinh doanh nµo cã tû suÊt lîi tøc lín h¬n l·i suÊt th× nguån lùc sÏ ®­îc ph©n bæ tíi ®ã, vµ ®ã lµ sù ph©n bæ hiÖu qu¶. c¸c doanh nghiÖp cÇn suy nghÜ kÜ tr­íc khi chän nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau ®Ó ®Çu t­ nh»m thu tû suÊt lîi nhuËn cao. Nh­ vËy lîi suÊt lµ tÝn hiÖu, lµ c¨n cø ®Ó cã sù ph©n bæ hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc khan hiÕm trong x· héi, l·i suÊt lµ yÕu tè cÇn thiÕt ban ®Çu tr­íc khi ®i ®Õn quyÕt ®Þnh ®Çu t­. 2. L·i suÊt víi tiªu dïng vµ tiÕt kiÖm. Thu nhËp cña bÊt kú mét ®¬n vÞ kinh tÕ nµo còng chia thµnh hai phÇn ®ã lµ tiªu dïng vµ tiÕt kiÖm. Tû lÖ ph©n chia nµy phô thuéc vµo nhiÒu nh©n tè nh­ thu nhËp, vÊn ®Ò hµng l©u bÒn vµ tÝn dông tiªu dïng, hiÖu qu¶ cña tiÕt kiÖm trong ®ã tiÒn tÖ vµ l·i suÊt cã t¸c dông tÝch cùc tíi c¸c nh©n tè ®ã.Khi l·i suÊt thÊp, chi phÝ tÝn dông tiªu dïng thÊp, ng­êi ta vay nhiÒu h¬n cho viÖc mua s¾m c¸c hµng ho¸, nghÜa lµ tiªu dïng nhiÒu h¬n. Ng­îc l¹i, khi l·i suÊt cao ®em l¹i thu nhËp tõ kho¶n tiÒn ®Ó dµnh nhiÒu h¬n sÏ khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm, do ®ã tiÕt kiÖm t¨ng. v× vËy l·i suÊt ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn tû lÖ tiÕt kiÖm vµ tiªu dïng cña ng­êi d©n. 3. L·i suÊt víi ®Çu t­. §Çu t­ chÞu ¶nh h­ëng cña nhiÒu yÕu tè nh­ thu nhËp, chi phÝ kú väng trong kinh doan. Song l·i suÊt lµ yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh ®Çu t­ v× nã trùc tiÕp ¶nh h­ëng tíi chi phÝ cña ®Çu t­.Khi l·i suÊt ë møc cao chi phÝ ®Çu t­ cao., Ýt kho¶n ®Çu t­ vµo vèn hiÖn vËt sÏ mang l¹i thu nhËp nhiÒu h¬n chi phÝ l·i tr¶ cho c¸c kho¶n ®i vay, do vËy chi tiªu cho ®Çu t­ gi¶m , ng­îc l¹i khi l·i suÊt gi¶m c¸c doanh nghiÖp sÏ quyÕt ®Þnh ®Çu t­ cho vèn hiÖn vËt nhiÒu h¬n, chi tiªu ®Çu t­ sÏ t¨ng. Ngay c¶ khi mét doanh nghiÖp cã d­ thõa vèn vµ kh«ng muèn vay ®Ó ®Çu t­ vµo vèn hiÖn vËt th× chi tiªu ®Çu t­ vÉn bÞ ¶nh h­ëng cña l·i suÊt do doanh nghiÖp cã thÓ mua chøng kho¸n. L·i suÊt cao, chi phÝ c¬ héi cña mét kho¶n ®Çu t­ sÏ cao, chi tiªu ®Çu t­ gi¶m do c¸c doanh nghiÖp mua chøng kho¸n sÏ tèt h¬n vµo ®Çu t­ vèn hiÖn vËt. Khi l·i suÊt chi phÝ c¬ héi cña ®Çu t­ gi¶m, chi tiªu ®Çu t­ sÏ t¨ng lªn v× ®Çu t­ vµo vèn hiÖn vËt rÊt cã thÓ ®em l¹i thu nhËp lín h¬n cho doanh nghiÖp so víi mua chøng kho¸n. L·i suÊt lµm viÖc t¨ng, chi phÝ biªn cña viÖc gi÷ hµng dù tr÷ so víi lîi Ých biªn ®· gi¶ ®Þnh tr­íc lµm cho ®Çu t­ vµo hµng dù tr÷ gi¶m.§èi víi ®Çu t­ hµng dù tr÷, chi phÝ cña viÖc göi hµng dù tr÷ lµ kho¶n l·i tr¶ cho kho¶n tiÒn ®¸ng lÏ thu ®­îc do b¸n nh­îng hµng ho¸ nµy ®i hay kho¶n vay ®Ó mua hµng. L·i suÊt lµm viÖc t¨ng, chi phÝ biªn cña viÖc gi÷ hµng dù tr÷ so víi lîi Ých biªn ®· gi¶ ®Þnh tr­íc lµm cho ®Çu t­ vµo hµng dù tr÷ gi¶m.Nh­ vËy l·i suÊt lµ nh©n tè chñ yÕu quyÕt ®Þnh ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp vµo vèn hiÖn vËt vµ hµng dù tr÷. 4. L·i suÊt víi tû gi¸ hèi ®o¸i vµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. l·i suÊt cã ¶nh h­ëng lín ®Õn xuÊt nhËp khÈu cña mét quèc gia th«ng qua tû gi¸. Tû gi¸ lµ gi¸ c¶ tiÒn tÖ cña n­íc nµy thÓ hiÖn b»ng ®¬n vÞ tiÒn tÖ cña n­íc kh¸c. Tû gi¸ do quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi quyÕt ®Þnh vµ chÞu ¶nh h­ëng cña nhiÒu nh©n tè nh­ gi¸ c¶, thuÕ quan, quota, sù ­a thÝch hµng néi, hµng ngo¹i, n¨ng suÊt lao ®éng.... Ngoµi ra tû gi¸ trong ng¾n h¹n cßn chÞu ¶nh h­ëng cña l·i suÊt: L·i suÊt tiÒn göi néi tÖ vµ ngo¹i tÖ. Sù thay ®æi l·i suÊt tiÒn göi néi tÖ ë ®©y lµ sù thay ®æi trong l·i suÊt danh nghÜa. NÕu l·i suÊt danh nghÜa t¨ng do tû lÖ l¹m ph¸t dù tÝnh t¨ng (l·i suÊt thùc kh«ng ®æi) th× tû gi¸ gi¶m. NÕu l·i suÊt danh nghÜa t¨ng do l·i suÊt thùc tÕ t¨ng ( tû lÖ l¹m ph¸t kh«ng ®æi) th× gi¸ ®ång tiÒn trong n­íc t¨ng, tû gi¸ t¨ng.Khi l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ t¨ng, ®ång néi tÖ sÏ gi¶m gi¸ (tû gi¸ gi¶m) vµ ng­îc l¹i.Tû gi¸ rÊt quan träng trong ho¹t ®éng XNK. NÕu l·i suÊt t¨ng lµm t¨ng tû gi¸ sÏ lµm cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu gi¶m, nhËp khÈu t¨ng vµ ng­îc l¹i.. 5. L·i suÊt víi l¹m ph¸t. l·i suÊt vµ l¹m ph¸t cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Fisher chØ ra r»ng l·i suÊt t¨ng cao trong thêi kú l¹m ph¸t cao. Nh÷ng n­íc tr¶i qua l¹m ph¸t cao còng chÝnh lµ nh÷ng n­íc cã møc l·i suÊt cao. L¹m ph¸t lµ hiÖn t­îng mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn, lµ t×nh tr¹ng t¨ng liªn tôc møc gi¸ chung cña nÒn kinh tÕ do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau. Do vËy còng cã nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau ®Ó kiÓm so¸t l¹m ph¸t, trong ®ã gi¶i ph¸p vÒ l·i suÊt cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng. Trong thêi kú l¹m ph¸t, t¨ng l·i suÊt sÏ cho phÐp hÖ thèng ng©n hµng cã thÓ thu hót phÇn lín sè tiÒn cã nhiÒu trong l­u th«ng khiÕn cho ®ång tiÒn trong l­u th«ng gi¶m, c¬ sè tiÒn vµ l­îng tiÒn cung øng gi¶m, l¹m ph¸t ®­îc kiÒm chÕ. Nh­ vËy, l·i suÊt còng gãp phÇn chèng l¹m ph¸t. Tuy nhiªn, viÖc sö dông c«ng cô l·i suÊt trong chèng l¹m ph¸t kh«ng thÓ duy tr× l©u dµi v× l·i suÊt t¨ng sÏ lµm gi¶m ®Çu t­, gi¶m tæng cÇu vµ lµm gi¶m s¶n l­îng. Do vËy l·i suÊt ph¶i ®­îc sö dông kÕt hîp víi c¸c c«ng cô kh¸c th× míi cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc l¹m ph¸t, æn ®Þnh gi¸ c¶, æn ®Þnh ®ång tiÒn. Mét chÝnh s¸ch l·i suÊt phï hîp lµ sù cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña nÒn kinh tÕ. PhÇn II Thùc tr¹ng l·i suÊt ViÖt Nam hiÖn nay. I.S¬ l­îc viÖc ®iÒu hµnh, c¶i tiÕn l·i suÊt trong Thêi gian qua. 1.th¸ng 3- 1989 : chóng ta lÊy mèc thêi gian nµy v× ®©y lµ thêi gian cã nh÷ng c¶i c¸ch lín trong hÖ thèng ng©n hµng chuyÓn tõ hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp sang ng©n hµng hai cÊp. tr­íc th¸ng 3 –1989 lµ thêi kú ®iÒu hµnh theo c¬ chÕ l·i suÊt ©m. §iÒu nµy cã nghÜa lµ: L·i suÊt tiÒn göi thÊp h¬n møc l¹m ph¸t. L·i suÊt cho vay thÊp h¬n l·i suÊt huy ®éng vµ thÊp h¬n møc l¹m ph¸t. HÖ thèng l·i suÊt cã nhiÒu tiªu cùc. Kh¶ n¨ng huy ®éng vèn ®i víi yªu cÇu rót bít tiÒn l­u th«ng, gi¶i to¶ ¸p lùc cña tiÒn ®èi víi gi¸ c¶ hµng ho¸ bÞ h¹n chÕ nhiÒu. Nhu cÇu vay vèn t¨ng lªn kh«ng thùc chÊt, t¹o lîi nhuËn gi¶ t¹o cho doanh nghiÖp. Ng©n hµng bao cÊp qua l·i suÊt cho kh¸ch hµng, t¹o lç kh«ng ®¸ng cã cho ng©n hµng. Ng©n hµng kh«ng thÓ kinh doanh tiÒn tÖ b×nh th­êng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. b.Tõ th¸ng 3-1989: Do thêi k× nµy cã l¹m ph¸t cao nªn ng©n hµng nhµ n­íc ®· chñ ®éng rót tiÒn vÒ bang viÖc t¨ng l·i suÊt tõ l·i suÊt ©m thµnh l·i suÊt d­¬ng. §Ó thu hót tiÒn thõa trong l­u th«ng vÒ, k×m chÕ l¹m ph¸t, tr¸nh bao cÊp qua l·i suÊt, ng©n hµng nhµ n­íc ®· n©ng l·i suÊt huy ®éng lªn mét l­îng rÊt cao trong mét thêi gian ng¾n (l·i suÊt tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n 109 % / n¨m, l·i suÊt tiÕt kiÖm 3 th¸ng 144 %/ n¨m). Nhê vËy mµ ng©n hµng nhµ n­íc ®· thu hót mét khèi l­îng tiÒn lín trong l­u th«ng, t¨ng nguån vèn tÝn dông, gi¶m ¸p lùc l¹m ph¸t. lµm trïng l¾p lîi Ých cña ng­êi göi vèn vµ ng­êi vay vèn. §­a hÖ thèng ng©n hµng vµo tinh thÕ b¾t buéc ph¶i ho¹t ®éng kinh doanh hiÖu qu¶ ®Ó tån t¹i.song giai ®o¹n nµy l·i suÊt ch­a ®­îc ®æi míi triÖt ®Ó. vÉn cßn nhiÒu v­íng m¾c, phøc t¹p.nh­ :®èi víi tõng ngµnh kinh tÕ cã møc l·i suÊt riªng. cã sù ph©n biÖt gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vÒ tØ lÖ l·i suÊt cho vay. 2. Tõ 1/ 10/ 93: thêi gian nµy víi sù ra ®êi cña luËt tÝn dông ng©n hµng.ng©n hµng nhµ n­íc võa ¸p dông l·i suÊt trÇn( cho vay) võa ¸p dông l·i suÊt tho¶ thuËn. TrÇn: Cho vay doanh nghiÖp nhµ n­íc 1,8% / th¸ng, kinh tÕ ngoµi quèc doanh 2,1 % / th¸ng. Tho¶ thuËn: Tr­êng hîp ng©n hµng kh«ng huy ®éng ®ñ vèn ®Ó cho vay theo l·i suÊt quy ®Þnh ph¶i ph¸t hµnh k× phiÕu víi l·i suÊt cao h¬n th× ®­îc ¸p dông l·i suÊt tho¶ thuËn: L·i suÊt huy ®éng cã thÓ cao h¬n l·i suÊt tiÕt kiÖm cïng k× h¹n lµ 0,1 %/ th¸ng vµ cho vay cao h¬n møc trÇn 2,1%/ th¸ng. Trªn thùc tÕ, kho¶ng 30-60 % tæng d­ nî lóc bÊy giê lµ tõ c¸c kho¶n cho vay b»ng l·i suÊt tho¶ thuËn mµ phÇn lín lµ cho vay doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ hé n«ng d©n, víi l·i suÊt phæ biÕn lµ 2,3% - 3,5 % th¸ng. Víi c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn, cã thÓ hiÓu lµ ®· tù do ho¸ mét phÇn l·i suÊt, hoÆc ®ã lµ c¬ chÕ cho vay víi l·i suÊt “cøng” ®i ®«i víi mét biªn ®é dao ®éng nhÊt ®Þnh. 3.ChuyÓn tõ l·i suÊt tho¶ thuËn qua trÇn l·i suÊt. a) ViÖc quy ®Þnh trÇn l·i suÊt vµ khèng chÕ møc chªnh lÖch 0, 35% thùc chÊt lµ võa quy ®Þnh trÇn l·i suÊt, võa quy ®Þnh sµn l·i suÊt. V× thÕ tõ 1/ 1/ 96, ng©n hµng nhµ n­íc ®· quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay tèi ®a vµ møc chªnh lÖch 0,35 % thay cho viÖc ®iÒu hµnh theo l·i suÊt cho vay, l·i suÊt tiÒn göi chi tiÕt vµ l·i suÊt tho¶ thuËn quy ®Þnh tr­íc ®ã . Do quy m« vµ ®Þa bµn ho¹t ®éng kh¸c nhau, nhu cÇu vèn kh¸c nhau, chi phÝ ho¹t ®éng kh¸c nhau, nªn NHNN ®· quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cã ph©n biÖt nh­ sau: TrÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n. TrÇn l·i suÊt cho vay trung h¹n vµ dµi h¹n. TrÇn l·i suÊt cho vay trªn ®Þa bµn n«ng th«n. TrÇn l·i suÊt cho vay cña Quü tÝn dông ®èi víi c¸c thµnh viªn. Tõ 21/1/1998 ®Õn nay, Quèc héi kho¸ IX cho phÐp bá møc chªnh lÖch0,35 % / th¸ng, ®ång thêi ®Ó thu hÑp sù c¸ch biÖt gi÷a møc l·i suÊt cho vay cña thµnh thÞ vµ n«ng th«n, NHNN quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt míi, rót tõ 4 trÇn xuèng cßn 3 trÇn l·i suÊt vµ kh«ng quy ®Þnh møc chªnh lÖch 0,35 %/ th¸ng n÷a: TrÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n 1,2 % th¸ng. TrÇn l·i suÊt cho vay trung dµi h¹n 1,25 % th¸ng. TrÇn l·i suÊt quü tÝn dông cho vay thµnh viªn 1,5 % th¸ng. ViÖc qu¶n lÝ l·i suÊt theo trÇn cã ­u ®iÓm sau: Trong ph¹m vi trÇn, c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc tù do Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cho vay vµ tiÒn göi cô thÓ, linh ho¹t, phï hîp ®iÒu kiÖn kinh doanh , thùc hiÖn chÝnh s¸ch kh¸ch hµng, tù chñ trong kinh doanh, thùc hiÖn c¹nh tranh lµnh m¹nh, tõng b­íc tù do ho¸ l·i suÊt. Phï hîp víi ®Æc diÓm, chi phÝ ho¹t ®éng NH ë c¸c vïng kh¸c nhau 4.biÕn ®éng l·i suÊt trong thêi gian hiÖn nay xu h­íng biÕn ®éng l·i suÊt hiÖn nay ë n­íc ta phô thuéc phÇn lín vµo thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ thÕ giíi. bëi v× hiÖn nay víi xu h­íng toµn cÇu ho¸, më cña c¸c luång tiÒn ®i vµo vµ ®i ra mét quèc gia hÇu nh­ kh«ng cã mét hµng rµo nµo c¶n trë. v× vËy khi l·i suÊt ë n­íc ta nhë h¬n trªn thÞ tr­êng thÕ giíi th× c¸c luång vèn sÏ chuyÓn ra ngoµi vµ ng­îc l¹i. chÝnh v× thÕ mµ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña n­íc ta ph¶i lÊy c¨n cø vao l·i suÊt t­ do cña thÞ tr­êng tµi chÝnh thÕ giíi. ®Ó c¨n cø vµo ®ã mµ ng©n hµng trung ­¬ng cã mét chÝnh s¸ch l·i suÊt hîp lý s¸t víi møc l·i suÊt tù do cña thÞ tr­êng tµi chÝnh thÕ giíi. vÝ dô nh­ HÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam ®ang chÞu ¶nh h­ëng cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ thª giíi thÓ hiÖn rÊt râ qua viÖc gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc míi ®©y cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam do ¶nh h­ëng cña viÖc c¾t gi¶m l·i suÊt cña côc dù tr÷ liªn bang Mü “Chỉ sau khi Cục Dự trữ liên bang Mỹ cắt giảm lãi suất từ 1,75%/năm xuống 1,25%/năm ít ngày, mới đây Thống đốc Ngân hàng Nhà nước đã ra quyết định giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với tiền gửi ngoại tệ không kỳ hạn và có kỳ hạn dưới 12 tháng của các tổ chức tín dụng từ 8% xuống 5%, áp dụng chính thức vào kỳ duy trì dự trữ bắt buộc từ tháng 12 năm 2002.” HÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam ®ang chÞu ¶nh h­ëng cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ thª giíi thÓ hiÖn rÊt râ qua viÖc gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc míi ®©y cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam do ¶nh h­ëng cña viÖc c¾t gi¶m l·i suÊt cña côc dù tr÷ liªn bang Mü “Chỉ sau khi Cục Dự trữ liên bang Mỹ cắt giảm lãi suất từ 1,75%/năm xuống 1,25%/năm ít ngày, mới đây Thống đốc Ngân hàng Nhà nước đã ra quyết định giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với tiền gửi ngoại tệ không kỳ hạn và có kỳ hạn dưới 12 tháng của các tổ chức tín dụng từ 8% xuống 5%, áp dụng chính thức vào kỳ duy trì dự trữ bắt buộc từ tháng 12 năm 2002.” qua ®ã ta thÊy l·i suÊt cña hÖ thèng ng©n hµng viÖt nam hiÖn nay phô thuéc phÇn lín vµo l·i suÊt cña thÞ tr­êng tµi chÝnh thÕ giíi. II.C¬ chÕ l·i suÊt ë ViÖt Nam hiÖn nay KÓ tõ khi ®æi míi tõ hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp sang hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp tíi nay. Ta thÊy c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt ®· ngµy cµng trë nªn linh ho¹t h¬n, líi láng tõng b­íc theo h­íng tù do ho¸, b¸m s¸t cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng, quyÒn chñ ®éng Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc më réng, nªn lµm t¨ng kh¶ n¨ng canh tranh nh­ng vÉn kiÓm so¸t ®­îc l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, gãp ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh trong n­íc, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña ®ång ViÖt Nam. §Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ vµ héi nhËp quèc tÕ, Ng©n hµng nhµ n­íc ph¶i tiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt, tõng b­íc ¸p dông l·i suÊt c¬ b¶n thay dÇn cho viÖc Ên ®Þnh trÇn l·i suÊt ®i ®«i víi sö dông c«ng cô ®iÒu tiÕt l­u th«ng tiÒn tÖ phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng. 1. néi dung c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt Ng©n hµng nhµ n­íc ®· ban hµnh luËt ng©n hµng vµo n¨m 1993 trong ®ã x¸c ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt do ng©n hµng nhµ n­íc c«ng bè lµm c¬ së cho c¸c tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh.L·i suÊt c¬ b¶n ®­îc h×nh thµnh trªn nguyªn t¾c thÞ tr­êng nh­ng víi b­íc ®i thÝch hîp, thËn träng, phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ, tõng b­íc tiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt, quèc tÕ ho¸ ho¹t ®éng tµi chÝnh trong n­íc; ®ång thêi víi c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh vµ n¨ng lùc ®iÒu hµnh cña c¸c tµi chÝnh tÝn dông; xö lý l·i suÊt VND trong mèi quan hÖ víi l·i suÊt ngo¹i tÖ vµ chÝnh s¸ch tû gi¸ , qu¶n lý ngo¹i hèi . Cô thÓ lµ: a, §èi víi l·i suÊt cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam: Ng©n hµng nhµ n­íc ®· quy ®Þnh viÖc bá trÇn l·i suÊt cho vay cña tæ chøc tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng, chuyÓn sang x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n vµ tû lÖ % biªn ®é trªn dùa trªn viÖc tham kh¶o l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n th«ng th­êng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ¸p dông ®èi víi kh¸ch hµng vay cã uy tÝn trong viÖc sö dông vèn vay, tr¶ nî , cã rñi ro thÊp. L·i suÊt cho vay vµ huy ®éng cña tæ chøc tÝn dông g¾n víi l·i suÊt c¬ b¶n. Theo ®ã: L·i suÊt cho vay cña TCTD cao nhÊt = lscb + tû lÖ % . L·i suÊt c¬ b¶n vµ biªn ®é ®­îc c«ng bè ®Þnh kú hµng th¸ng, tr­êng hîp cÇn thiÕt, NHNN sÏ c«ng bè ®iÒu chØnh kÞp thêi, t¹i thêi ®iÓm hiÖn nay lµ: L·i suÊt c¬ b¶n 0,75% th¸ng; Biªn ®é trªn ®èi víi l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n lµ 0,3% th¸ng; Biªn ®é trªn ®èi víi cho vay trung vµ dµi h¹n lµ 0,5% th¸ng. víi møc l·i suÊt nh­ trªn phï hîp víi thÞ tr­êng vµ t©m lý ng­êi d©n b, §èi víi l·i suÊt cho vay b»ng ngo¹i tÖ. sö dông c¬ chÕ l·i suÊt linh ho¹t ®èi víi ngo¹i tÖ, cô thÓ lµ l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n (tõ 1 n¨m trë xuèng) kh«ng v­ît qu¸ møc SIBOR (l·i suÊt thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng Singapore) kú h¹n 3 th¸ng +1%n¨m; l·i suÊt cho vay trung dµi h¹n (tõ 1 n¨m trë lªn) kh«ng v­ît qu¸ møc SIBOR kú h¹n 6 th¸ng + 2,5% n¨m Cho vay b»ng c¸c lo¹i ngo¹i tÖ kh¸c: do chiÕm tû lÖ nhá trong ho¹t ®éng tiÒn göi vµ tÝn dông trªn thÞ tr­êng, nªn cho phÐp c¸c NHTM tù xem xÐt quyÕt ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi, l·i suÊt cho vay cña c¸c lo¹i ngo¹i tÖ nµy trªn c¬ së l·i suÊt thÞ tr­êng quèc tÕ vµ cung cÇu vèn tÝn dông cña tõng ngo¹i tÖ trong n­íc. C¸c ng©n hµng cung cÊp th«ng tin tham kh¶o cho ng©n hµng nhµ n­íc vÒ l·i suÊt bao gåm: Ng©n hµng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam; Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam; Ng©n hµng §Çu t­ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam; Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam, Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn ¸ Ch©u; Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn Qu©n ®éi; Ng©n hangg ANZ; Ng©n hµng HSBC vµ ng©n hµng VID PUBLIC. III. môc tiªu cña l·i suÊt viªt nam. Víi c¬ chÕ më cña héi nhËp hiªn nay, c¬ chÕ l·i suÊt míi kh«ng lµm t¨ng mÆt b»ng l·i suÊt thÞ tr­êng, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ chøc tÝn dông huy ®éng vèn ë trong vµ ngoµi n­íc ë møc cao ®Ó ®¶m b¶o vèn cho t¨ng tr­ëng tÝn dông cã chÊt l­îng, ®¸p øng yªu cÇu cña chñ tr­¬ng kÝch cÇu, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña ®ång ViÖt Nam.T¹o ®iÒu kiÖn cho tæ chøc tÝn dông vµ kh¸ch hµng göi, vay vèn cã thÓ tho¶ thuËn ®Ó lùa chän l·i suÊt cè ®Þnh hoÆc l·i suÊt cã ®iÒu chØnh linh ho¹t, cã lîi cho c¸c bªn, khuyÕn khÝch tæ chøc tÝn dông më réng huy ®éng vµ cho vay vèn trung vµ dµi h¹n. MÆc dï l·i suÊt cho vay b»ng ngo¹i tÖ tuy ®· tiÕp cËn dÇn víi th«ng lÖ quèc tÕ nh­ng sÏ thÊp h¬n mÆt b»ng thÞ tr­êng quèc tÕ, phï hîp víi cung- cÇu vèn ngo¹i tÖ thÞ tr­êng trong n­íc hiÖn nay,cã lîi cho c¶ doanh nghiÖp vµ ng©n hµng th­¬ng m¹i, t¹o ®iÒu kiÖn ng©n hµng th­¬ng m¹i më réng cho vay vèn ngo¹i tÖ, h¹n chÕ viÖc göi vèn ngo¹i tÖ ë n­íc ngoµi. song so víi l·i suÊt thÕ giíi th× chóng ta vÉn cã hiªn t­îng trÔ h¬n so víi sù thay ®æi cña l·i suÊt thÕ giíi.LuËt ng©n hµng ®· t¹o khu«n khæ linh ho¹t cho c¸c tæ chøc tÝn dông ¸p dông l·i suÊt phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng vïng vµ møc ®é rñi ro theo thêi h¹n cho vay vµ tõng kh¸ch hµng, nh­ng ng©n hµng nhµ n­íc vÉn kiÓm so¸t ®­îc l·i suÊt ®Ó tr¸nh viÖc c¸c tæ chøc tÝn dông t¨ng l·i suÊt cho vay qu¸ møc, ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t­ cña nÒn kinh tÕ. Thóc ®Èy vèn tÝn dông linh ho¹t gi÷a c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n phï hîp víi sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu cña thÞ tr­êng tµi chÝnh n­íc ta hiÖn nay.Lµm cho mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt VND - tû gi¸ - l·i suÊt ngo¹i tÖ linh ho¹t h¬n, ph¶n ¸nh chÝnh x¸c h¬n cung cÇu vÒ vèn, ngo¹i tÖ; t¹o c¬ së cho Ng©n hµng nhµ n­íc khi cÇn thiÕt cã thÓ can thiÖp ®Ó æn ®Þnh thÞ tr­êng. PhÇn III Tù do hãa l·i suÊt Trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam HiÖn nay I.Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tù do hãa l·i suÊt 1.Nh÷ng bÊt lîi cña c¬ chÕ kiÓm so¸t l·i suÊt trùc tiÕp C¬ chÕ kiÓm so¸t l·i suÊt trùc tiÕp th× nhµ n­íc qu¶n lý trùc tiÕp l·i suÊt b»ng c¸ch c«ng bè tÊt c¶ c¸c lo¹i l·i suÊt (C¬ chÕ Ên ®Þnh l·i suÊt). C¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i tu©n theo mét c¸ch tuyÖt ®èi. Chóng ta cã thÓ thÊy r»ng c¬ chÕ kiÓm so¸t trùc tiÕp l·i suÊt cã nh÷ng thuËn lîi nhÊt ®Þnh nh­: dÔ thùc hiÖn, phï hîp víi nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn, víi thÞ tr­êng tµi chÝnh s¬ khai vµ møc ®é c¹nh tranh kÐm, ch­a cã c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ gi¸n tiÕp vµ h¹n chÕ trong n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh. Tuy nhiªn, nã còng g©y ra nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng. MÆc dï ch­a cã ®Þnh l­îng râ rµng cho thÊy kiÓm so¸t trùc tiÕp l·i suÊt nh­ hiÖn nay ®ang c¶n trë ph¸t triÓn kinh tÕ nh­ng cã dÊu hiÖu vµ lý do ®Ó tin r»ng viÖc kiÓm so¸t l·i suÊt tá ra kÐm hiÖu qña trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ph©n bæ nguån tÝn dông, vµ sù kh«ng hiÖu qu¶ do dÔ bÞ c¸c tæ chøc tÝn dông lÈn tr¸nh, kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp dÉn ®Õn lµm gi¶m chøc n¨ng trung gian tµi chÝnh cña hÖ thèng ng©n hµng do sù thiÕu linh ho¹t vµ cøng nh¾c. KiÓm so¸t l·i suÊt còng sÏ kÝch thÝch kiÓm so¸t chi tiÕt c¸c ®iÒu kiÖn tiÒn tÖ b»ng c¸ch ¸p ®Æt c¬ cÊu l·i suÊt phøc t¹p nh­ tån t¹i nhiÒu lo¹i trÇn l·i suÊt cho vay, g©y ra kÐm hiÖu qu¶ vµ biÕn d¹ng h¬n. ViÖc kiÓm so¸t l·i suÊt sÏ lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña viÖc kiÓm so¸t tiÒn tÖ, v× sù gia t¨ng vµ më réng c¸c thÞ tr­êng kh«ng ®­îc kiÓm so¸t. KiÓm so¸t l·i suÊt cã thÓ dÉn tíi suy gi¶m chøc n¨ng trung gian tµi chÝnh cña hÖ thèng ng©n hµng v× nguån tiÕt kiÖm vµ tÝch luü sÏ ch¶y ra thÞ tr­¬ng tµi chÝnh phi chÝnh thøc vµ kh«ng bÞ qu¶n lý. Chóng th­êng biÓu hiÖn d­íi c¸c d¹ng: c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng kiÓu chÝnh s¸ch t¨ng lªn, cho vay qua thÞ tr­êng kh«ng chÝnh thøc, c¸c doanh nghiÖp vµ hé gia ®×nh t¨ng n¾m gi÷ b»ng ngo¹i tÖ hoÆc tÝch luü d­íi d¹ng kim lo¹i quý vµ hµng ho¸ l©u bÒn.KiÓm so¸t l·i suÊt kh«ng cã lîi cho c¹nh tranh, c¸c tæ chøc tÝn dông kÐm hiÖu qu¶ cã thÓ ®­îc b¶o vÖ tõ søc Ðp cña tù do c¹nh tranh khiÕn cho qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt khã kh¨n cña hä tån t¹i kÐo dµi. Nh÷ng khã kh¨n lín g¾n víi viÖc kiÓm so¸t l·i suÊt lµ vÊn ®Ò lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc. C¶ hai lo¹i rñi ro nµy ®Òu cã xu h­íng n©ng l·i suÊt lªn vµ t¨ng rñi ro tÝn dông. 2.Lý luËn tù do ho¸ l·i suÊt. Tù do ho¸ l·i suÊt nghÜa lµ l·i suÊt ®­îc tù do biÕn ®éng ®Ó ph¶n øng theo c¸c lùc l­îng cung-cÇu vèn trªn thÞ tr­êng, lo¹i bá nh÷ng ¸p ®Æt mang tÝnh hµnh chÝnh lªn sù h×nh thµnh cña l·i suÊt. Nã cho phÐp c¸c ng©n hµng tù chñ trong viÖc Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt kinh doanh cña m×nh. Nhµ n­íc hoµn toµn kh«ng can thiÖp ®Õn hÖ thèng l·i suÊt thÞ tr­êng th× ®ã lµ c¬ chÕ tù do ho¸ hoµn toµn (th¶ næi hoµn toµn). NÕu nhµ n­íc cã tham gia can thiÖp gi¸n tiÕp theo mét ®Þnh h­íng x¸c ®Þnh th× ®ã lµ c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt cã qu¶n lý, vµ khi ®ã ng©n hµng trung ­¬ng t¸c ®éng tíi l·i suÊt chñ yÕu dùa trªn c¸c c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ gi¸n tiÕp nh­ nghiÖp vô thÞ tr­êng më, t¸i chiÕt khÊu, hîp ®ång mua l¹i, vµ mét phÇn dùa vµo ¸p ®Æt tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc. Cã thÓ kh¸i qu¸t sù t¸c ®éng gi¸n tiÕp ®ã nh­ sau: NghiÖp vô thÞ tr­êng më Ng©n hµng nhµ n­íc muèn ®Èy m¹nh t¨ng tr­ëng, më réng tÝn dông b»ng c¸ch mua vµo c¸c chøng kho¸n cã gi¸ sÏ lµm cho cung vÒ tiÒn tÖ t¨ng lªn, dÉn tíi gi¶m l·i suÊt. Ng­îc l¹i, khi ng©n hµng trung ­¬ng muèn thu hÑp tÝn dông b»ng c¸ch b¸n ra c¸c chøng kho¸n cã gi¸, cung tiÒn tÖ gi¶m xuèng dÉn tíi t¨ng l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu khi ng©n hµng trung ­¬ng n©ng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i buéc ph¶i t¨ng dù tr÷ ®Ó tr¸nh ph¶i vay víi l·i suÊt cao khi thiÕu hôt kh¶ n¨ng thanh to¸n.§ång thêi, ng©n hµng th­¬ng maijcòng ph¶i t¨ng l·i suÊt cho vay ®Ó bï ®¾p chi phÝ cho nh÷ng kho¶n t¨ng thªm dù tr÷, do vËy mµ l·i suÊt thÞ tr­êng t¨ng lªn. Ng­îc l¹i, viÖc gi¶m l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu cña NHT¦ cho phÐp c¸c NHTM gi¶m dù tr÷ vµ h¹ l·i suÊt cho vay, do ®ã mµ h¹ l·i suÊt thÞ tr­êng. Hîp ®ång mua l¹i lµ hîp ®ång mua b¸n chøng kho¸n gi÷a hai ng­êi mµ viÖc mua b¸n nµy ®­îc x¸c ®Þnh vµo mét thêi ®iÓm trong t­¬ng lai. Nh­ vËy, thùc chÊt hîp ®ång mua l¹i lµ cho vay cã thÕ chÊp, trong ®ã chøng kho¸n ®ãng vai trß thÕ chÊp. Khi mua thÕ chÊp (tøc cho vay), ng©n hµng trung ­¬ng b¬m tiÒn vµo thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ do vËy lµm gi¶m l·i suÊt ng¾n h¹n. Khi b¸n thÕ chÊp tõ tµi kho¶n cña m×nh, NHT¦ hót tiÒn ra khái thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ do ®ã t¹o ra søc Ðp lµm t¨ng l·i suÊt ng¾n h¹n. 3. V× sao ph¶i tiÕn hµnh tù do hãa l·i suÊt ? Thø nhÊt, viÖc thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt còng xuÊt ph¸t tõ mét thùc tÕ lµ kh«ng mét chÝnh phñ hay mét ng©n hµng trung ­¬ng nµo cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó ph©n bæ vµ kiÓm so¸t nguån vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cho hµng ngµn nhu cÇu sö dông vèn kh¸c nhau, cho dï bé m¸y hµnh chÝnh vµ thanh tra ng©n hµng cã lín ®Õn ®©u ®i ch¨ng n÷a. Chóng ta cã thÓ thÊy ®­îc r»ng cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ møc l·i suÊt cña hÖ thèng ng©n hµng: C¸c chÝnh trÞ gia, nh÷ng ng­êi ®i vay vèn nãi chung, c¸c doanh nghiÖp mµ chñ yÕu lµ doanh nghiÖp nhµ n­íc nãi riªng th× mong muèn lµm sao cã ®­îc nh÷ng kho¶n vay víi møc l·i suÊt thÊp nhÊt cã thÓ ®­îc(ta thÊy ®iÒu nµy còng khã cã thÓ tho¶ m·n mét c¸ch tuyÖt ®èi), trong khi ®ã c¸c NHTM th× muèn duy tr× møc l·i suÊt cao(mét ®iÒu dÔ hiÓu v× hä còng lµ c¸c nhµ kinh doanh, ho¹t ®éng kinh doanh nh»m môc tiªu cã lîi nhuËn cao nhÊt).Tõ ®©y chóng ta cã thÓ thÊy ®­îc m©u thuÉn ®· n¶y sinh gi÷a ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay. Mçi ng­êi ®øng trªn c¸c quan ®iÓm riªng cña m×nh vµ cã nh÷ng c¸ch ®èi xö kh¸c nhau. NhiÒu lóc vÊn ®Ò nµy ®­îc ®­a ra bµn th¶o mét c¸ch gay g¾t tuy nhiªn kh«ng cã lêi gi¶i cuèi cïng, vµ ng­êi ta còng kh«ng thÓ cã b»ng chøng cã søc thuyÕt phôc nh»m ®­a ra ®­îc mét møc l·i suÊt hîp lý. §Ó gi¶m thiÓu nh÷ng tranh luËn nµy, c¸ch tèt nhÊt lµ ®Ó l·i suÊt do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh, tøc lµ tù do ho¸. Thø hai, chóng ta ®ang sèng trong mét m«i tr­êng ®ang diÔn ra toµn cÇu ho¸ nhanh chãng, mµ toµn cÇu ho¸ tµi chÝnh lµ ®iÓn h×nh nhÊt cña qu¸ tr×nh nµy. Trong lÜnh vùc tµi chÝnh, toµn cÇu ho¸ ®Æt ra nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc míi, trong ®ã mét th¸ch thøc lín lµ gi¶m kiÓm so¸t tiÒn tÖ b»ng c¸c c«ng cô trùc tiÕp nh­ qui ®Þnh trÇn l·i suÊt; thay vµo ®ã, ®Ó ®¶m b¶o kiÓm so¸t tiÒn tÖ ®­îc hiÖu qu¶, c¸c n­íc dÇn chuyÓn sang thùc hiÖn c¸c c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ gi¸n tiÕp nh­ nghiÖp vô thÞ tr­êng më, t¸i chiÕt khÊu, hîp ®ång mua l¹i..., tøc lµ c¸c c«ng cô ®Þnh h­íng thÞ tr­êng. §Ó ®¶m b¶o héi nhËp thµnh c«ng trong lÜnh vùc tµi chÝnh tr­íc hÕt l·i suÊt ph¶i ®­îc tù do ho¸. Thø ba, ·i suÊt ®­îc tù do ho¸, biÕn ®éng theo cung cÇu vÒ vèn, cã thÓ ph©n bæ nguån vèn tÝn dông khan hiÕm cho nh÷ng ng­êi vay mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt; ®ång thêi ®¶m b¶o thu hót tiÒn göi víi chi phÝ hîp lý nhÊt ®­îc c¶ ng©n hµng vµ ng­êi göi chÊp nhËn. §iÒu nµy kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc trong ®iÒu kiÖn l·i suÊt bÞ kiÓm so¸t hµnh chÝnh, lµm cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ bÞ biÕn d¹ng. L·i suÊt ®­îc tù do ho¸ sÏ linh ho¹t h¬n so víi khi bÞ kiÓm so¸t, cã kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt ®Ó thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn thay ®æi, tù ®éng t¹o ra sù kÝch thÝch cho t¨ng tr­ëng tµi chÝnh, c¶i tiÕn vµ thay ®æi c¬ cÊu mµ chÝnh phñ hoÆc lµ kh«ng thÓ qu¶n lý hoÆc lµ chËm thu ®­îc kÕt qu¶. thø t­: tù do ho¸ cho phÐp hÖ thèng ng©n hµng tù chñ h¬n, vµ ®iÒu ®ã sÏ dÉn ®Õn l·i suÊt tiÒn göi vµ tiÒn vay cao h¬n. Nh÷ng thay ®æi nh­ vËy trong lÜnh vùc tµi chÝnh sÏ t¸c ®éng ®Õn c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c hé gia ®×nh khiÕn hä thay ®æi hµnh vi tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ cña m×nh theo h­íng cã lîi cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ. T¨ng l·i suÊt tiÒn göi sÏ lµm t¨ng tû lÖ tiÕt kiªm néi ®Þa, vµ do ®ã sÏ thay thÕ cho nguån ®i vay n­íc ngoµi ®Ó tµi trî cho ®Çu t­. Nguån tiÕt kiÖm néi ®Þa nµy ®­îc truyÒn t¶i th«ng qua hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng chÝnh thøc mµ kh«ng ph¶i qua thÞ tr­êng tiÒn tÖ kh«ng chÝnh thøc. TiÕt kiÖm trong n­íc t¨ng lªn vµ møc l·i suÊt thùc cao h¬n dÉn ®Õn më réng ®Çu t­ vµ lµm t¨ng hiÖu qu¶ ®Çu t­. KÕt qu¶ lµ lµm t¨ng tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ. H¬n n÷a viÖc t¨ng l·i suÊt cã thÓ thu hÑp ®­îc kho¶ng chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt néi tÖ vµ l·i suÊt ngo¹i tÖ, tõ ®ã cã thÓ tr¸nh ®­îc hiÖn t­îng ngo¹i tÖ ho¸(tøc lµ ng­êi d©n trong n­íc sÏ kh«ng g¨m gi÷ ngoai tÖ nh­ tr­íc ®©y khi l·i suÊt chªnh lÖch qu¸ lín gi÷a hai ®ång tiÒn) nÒn kinh tÕ Nh÷ng lý do trªn ®· cho chóng ta thÊy viÖc tiÕn hµnh thùc hiÖn tù do hãa l·i suÊt lµ cÇn thiÕt cho bÊt cø mét quèc gia nµo mong muèn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña n­íc m×nh mét c¸ch lµnh m¹nh, tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh tù do ho¸ l·i suÊt cÇn ph¶i cã nh÷ng b­íc ®i nh÷ng c¸ch thøc thËn träng, hîp lý, cã c©n nh¾c, tr¸nh nãng véi ®Ó cã thÓ lo¹i bá ®­îc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña nã cã thÓ g©y ra cho nÒn kinh tÕ-x· héi. 4.§iÒu kiÖn ®Ó tù do hãa l·i suÊt §Ó thùc hiÖn c¬ chÕ tù do hãa l·i suÊt, cÇn héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sau: ThÞ tr­êng tiÒn tÖ, trong ®ã cã thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Qua ®ãng ng©n hµng nhµ n­íc lµ ng­êi cho vay cuèi cïng. Ng©n hµng nhµ n­íc thùc hiÖn mét c¸ch b×nh th­êng nghiÖp t¸i chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c theo th«ng lÖ quèc tÕ. ThÞ tr­êng ®Êu gi¸ tÝn phiÕu kho b¹c vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ kh¸c ho¹t ®éng nh¹y c¶m, NHNN thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më trªn c¸c thÞ tr­êng nµy. II.Kinh nghiÖm tiÕn hµnh tù do hãa l·i suÊt cña c¸c n­íc Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi c¸c n­íc ®i tr­íc th­êng cã rÊt nhiÒu kinh nghiÖm ®Ó c¸c n­íc ®i sau häc tËp. ViÖc häc tËp kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®i tr­íc lµ mét ®iÒu cÇn thiÕt vµ kh«ng tr¸nh khái cña c¸c n­íc ®i sau nh»m rót ra ®­îc nh÷ng sai lÇm, thÊt b¹i, khiÕm khuyÕt tõ ®ã mµ cã nh÷ng c¸ch kh¾c phôc hîp lý vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña tõng n­íc. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh ®óc kÕt c¸c kinh nghiÖm thùc tiÔn ®ã vµ ¸p dông vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña n­íc m×nh c¸c quèc gia ®i sau còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng va vÊp nhÊt ®Þnh bªn c¹nh mét sè quèc gia ®É vµ ®ang thµnh c«ng. VÊn ®Ò tù do ho¸ l·i suÊt còng cã mét kÞch b¶n t­¬ng tù. NhiÒu n­íc, c¶ ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn ®· thùc hiÖn c¸c b­íc ®Ó tù do ho¸ hÖ thèng tµi chÝnh (mµ h¹t nh©n lµ tù do ho¸ l·i suÊt) trong thËp kû võa qua. L·i suÊt ®· ®­îc tù do ho¸ ë Achentina, óc, Chi Lª, Ph¸p, Ghana, Indonesia, NhËt B¶n, Hµn Quèc, Malaysia, New Zealand, Nigeria, Phillipines, Srilanka, Thæ NhÜ Kú, Mü vµ Uruguay. ë nh÷ng n­íc kh¸c, ch¼ng h¹n Th¸i Lan vµ Nam T­, trÇn l·i suÊt ®­îc qu¶n lý mÒm dÎo h¬n tr­íc ®©y. Kinh nghiÖm thùc tiÔn vµ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cho thÊy viÖc ¸p dông l·i suÊt trÇn cóng nh¾c ®· lµm k×m h·m ®Çu t­.Tù do ho¸ tµi chÝnh (®Æc biÖt lµ tù do ho¸ l·i suÊt) gãp phÇn huy ®éng nguån lùc th«ng qua hÖ thèng tµi chÝnh chÝnh thøc vµ n©ng cao hiÖu qu¶ hÖ thèng tµi chÝnh, gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Tuy vËy, t¹i sao møc ®é thµnh c«ng tù do ho¸ tµi chÝnh cña c¸c quèc gia kh¸c nhau l¹i kh«ng gièng nhau, thËm chÝ g©y hiÖu qu¶ tiªu cùc? (óc, NhËt, New Zealand, Mü, Malaysia... cã nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh, trong khi Phillipines, Thæ NhÜ Kú, Chi Lª, Achentina, Uruguay....l¹i thÊt b¹i). C©u tr¶ lêi n»m trong c¸ch thøc vµ tiÕn tr×nh tù do ho¸. §Õn l­ît m×nh, c¸ch thøc vµ tiÕn tr×nh tù do ho¸ l¹i phô thuéc vµo xuÊt ph¸t ®iÓm cña mçi n­íc (møc ®é kiÓm so¸t tµi chÝnh, ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt cña hÖ thèng tµi chÝnh, kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña c¸c cÊp qu¶n lý vÜ m«...), vµo ®iÒu kiÖn quèc tÕ trong tõng giai ®o¹n tù do ho¸ (xu h­íng chung vÒ c¶i c¸ch tµi chÝnh, quyÒn lîi vµ m©u thuÉn cña c¸c c­êng quèc tµi chÝnh, tr¹ng th¸i tµi chÝnh quèc tÕ nh­ khñng ho¶ng, suy tho¸i hay ®ang ph¸t triÓn). VÊn ®Ò ë ®©y chÝnh lµ tiÕn hµnh nh÷ng b­íc ®i, c¸ch thøc trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt ë c¸c quèc gia, nÕu quèc gia nµo trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh tù do ho¸ l·i suÊt mµ cã nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp víi ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh cña quèc gia m×nh th× chóng ta thÊy ®­îc r»ng hä ®· thµnh c«ng, ng­îc l¹i nh÷ng quèc gia tiÕn hµnh mét c¸ch m¸y mãc kh«ng chó ý ®Õn nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan cña ®Êt n­íc m×nh th× cÇm ch¾c thÊt b¹i. Thùc tiÔn ë nhËt b¶n ®· rót ra ®Ó ®iÒu hµnh l·i suÊt, bªn c¹nh l·i suÊt cã tÝnh chÊt ®Þnh h­íng lµ l·i suÊt chiÕt khÊu, hä còng cã ¸p dông mét sè l·i suÊt cã ®iÒu tiÕt mµ ®­îc x©y dùng dùa trªn c¬ së l·i suÊt chiÕt khÊu, th«ng th­êng theo c¸ch nµy hä x¸c ®Þnh ®­îc l·i suÊt c¬ b¶n chÝnh lµ sµn l·i suÊt cho vay nh»m ®¶m b¶o an toµn hÖ thèng. Ngoµi ra, l·i suÊt trªn thÞ tr­êng nh­ l·i suÊt trªn c¸c thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, l·i suÊt trªn thÞ tr­êng më (CD markets vµ Gensaki markets) lµ l·i suÊt tù do, cã nghÜa lµ ®­îc tù do x¸c ®Þnh trªn c¬ së cung cÇu vÒ vèn. Cßn tr­êng hîp Malaysia, tõ n¨m 1981, ®· cho phÐp c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tù tÝnh møc l·i suÊt c¬ b¶n cho ng©n hµng m×nh dùa trªn c¬ së chi phÝ thùc tÕ. Nh­ng ngay sau ®ã, ng©n hµng trung ­¬ng nhËn thÊy r»ng trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ch­a thùc sù ph¸t triÓn, viÖc cho phÐp c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tù x¸c ®Þnh møc l·i suÊt c¬ b¶n nh­ vËy theo nguyªn t¾c tù do ho¸ l·i suÊt sÏ dÉn ®Õn c¹nh tranh qu¸ møc vÒ l·i suÊt gi÷a c¸c ng©n hµng vµ khi ®ã vÊn ®Ò an toµn trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng trung ­¬ng sÏ bÞ ®e do¹. ChÝnh v× vËy, ®Ó gi¶i quyÕt kÞp thêi vÊn ®Ò nªu trªn vµ nhÊt lµ sau thêi kú suy tho¸i kinh tÕ (1985-1986), vµo n¨m 1987, Malaysia chuyÓn sang ®iÒu hµnh l·i suÊt theo h­íng võa ®¶m b¶o cã sù phèi hîp chØ ®¹o cña ng©n hµng trung ­¬ng, võa duy tr× ë mét møc ®é nµo ®ã quyÒn tù chñ cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Nhê ®ã mµ l·i suÊt ®· ®­îc qu¶n lý linh ho¹t theo diÔn biÕn thay ®æi cña thÞ tr­êng, vµ dùa trªn c¬ së ®¶m b¶o an toµn hÖ thèng. §èi víi nh÷ng n­íc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt theo c¬ chÕ tù do ho¸ hoµn toµn nh­ cña Anh vµ Mü, l·i suÊt ®­îc c«ng bè dùa hoµn toµn trªn cung cÇu vÒ vèn trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, ®Æc biÖt lµ chó träng l·i suÊt chµo hµng trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng (nh­ l·i suÊt LIBOR, SIBOR... vµ lÊy ®ã lµm mÆt b»ng c¬ së chung ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt); tuy nhiªn, ®Ó thùc hiÖn ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt theo c¬ chÕ nµy ®ßi hái c¸c n­íc ¸p dông ph¶i cã nÒn kinh tÕ thùc sù ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh, ®ång thêi cã ®Çy ®ñ c¸c c«ng cô vµ c¸c chÕ tµi cÇn thiÕt ®Ó can thiÖp khi diÔn ra nh÷ng biÕn ®éng vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ vµ ngay c¶ trong tr­êng hîp l·i suÊt ®ang æn ®Þnh vµ do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh th× c¸c nhµ qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vÉn cã thÓ can thiÖp theo c¸ch nµy hoÆc c¸ch kh¸c nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc ®Ých kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi ®Æt ra. nh÷ng t¸c ®éng bªn trong vµ bªn ngoµi ®ßi hái tù do ho¸ l·i suÊt ph¶i rÊt thËn träng, bÊt kú sù nh¶y vät nµo tõ cùc nµy (h¹n chÕ qu¸ møc) sang cùc kia (tù do qu¸ møc) ®Òu dÉn ®Õn khñng ho¶ng. Tr­êng hîp khñng ho¶ng vµ thÊt b¹i cña Braxin, Thæ NhÜ Kú, Chi Lª, Achentina nh÷ng n¨m 80 vµ ®Çu thËp kû 90 còng nh­ cña §«ng Nam ¸ hiÖn nay trong tù do ho¸ tµi chÝnh nãi chung vµ tù do ho¸ l·i suÊt nãi riªng cho thÊy, mÆc dï nÒn tµi chÝnh ®­îc tù do ho¸ m¹nh mÏ nh­ng kinh tÕ vÜ m« l¹i mÊt æn ®Þnh, tû lÖ tiÕt kiÖm trong n­íc suy gi¶m, lîi nhuËn cña c¸c doanh nghiÖp gi¶m, thiÕu vèn ®Çu t­ trÇm träng. ChÝnh s¸ch tù do ho¸ l·i suÊt vµ l·i suÊt thùc cao ë c¸c n­íc nµy lµm trÇm träng thªm vÊn ®Ò nî Nhµ n­íc, nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi vµ NHT¦ ph¶i tµi trî nh÷ng th©m hôt cña khu vùc c«ng céng. Ngay nh÷ng n­íc ph¸t triÓn, nÕu thiÕu sù kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt thÝch hîp cña Nhµ n­íc ®èi víi khu vùc tµi chÝnh th× khñng ho¶ng l¹i xuÊt hiÖn. Kinh nghiÖm thùc tÕ ®· cho chóng ta thÊy r»ng tù do ho¸ l·i suÊt ph¶i ®­îc tiÕn hµnh tõng b­íc, g¾n liÒn víi ®æi míi toµn bé nÒn kinh tÕ, víi tù do ho¸ c¸c lÜnh vùc kh¸c, víi cñng cè hµnh lang ph¸p lý, nhËn thøc cña nh©n d©n, tr×nh ®é qu¶n lý nÒn kinh tÕ vµ c¶ víi thãi quen vµ truyÒn thèng cña d©n téc. III Tù do hãa l·i suÊt trong ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay 1.Sù cÇn thiÕt cña viÖc tù do ho¸ l·i suÊt . Tõ ®Çu n¨m 1996, chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN ®· cã sù thay ®æi theo h­íng tù do ho¸; huû bá quy ®Þnh vÒ l·i suÊt tiÒn göi, ®iÒu chØnh gi¶m møc trÇn l·i suÊt cho vay phï hîp víi cung cÇu vèn vµ l¹m ph¸t thÊp. C¸c TCTD c¨n cø vµo møc l·i suÊt trÇn cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng vµ tõ th¸ng 11/1997, trong nghÞ quyÕt cña Quèc héi ®· kh«ng quy ®Þnh vÒ chªnh lÖch l·i suÊt 0,35% ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng. ChÝnh s¸ch l·i suÊt ®· ®¶m b¶o ®­îc c¸c yªu cÇu l·i suÊt cho vay trung, dµi h¹n cao h¬n l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n, rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt tiÒn göi d©n c­ vµ tiÒn göi doanh nghiÖp. Møc chªnh lÖch l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng vèn kh«ng cßn bÞ khèng chÕ mµ phô thuéc vµo thÞ tr­êng vµ hiÖu qu¶ kinh doanh cña tõng TCTD. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®ã ®· ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn vµ gãp phÇn vµ thùc hiÖn môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. C¸c ng©n hµng cã nhiÒu biÖn ph¸p ®æi míi huy ®éng vèn nh­ më ra nhiÒu lo¹i huy ®éng, k× phiÕu tr¶ l·i tr­íc , tiÕt kiÖm quay sè më th­ëng. §Õn 31/12/1998 nguån vèn huy ®éng vµ qu¶n lÝ chiÕm 82% tæng nguån vèn ho¹t ®éng(riªng c¸c NHQD lµ trªn 92%) NHNo &PTNT huy ®éng k× phiÕu tr¶ l·i tr­íc 1%/ th¸ng, chØ trong 4 ngµy cuèi th¸ng 12/1998 ®· huy ®éng ®­îc trªn 170 tØ ®ång. Chóng ta ph¶i cã chÝnh s¸ch l·i suÊt phï hîp ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ võa ®¶m b¶o c¸c TCTD thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ b×nh ®¼ng, kinh doanh ®­îc , võa ®¶m b¶o ®­îc yªu cÇu qu¶n lÝ vÜ m« cña NHNN, thÓ hiÖn tÝnh ®Þnh h­íng XHCN vµ vai trß qu¶n lÝ Nhµ n­íc trong x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Bëi v× chóng ta ®æi míi trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn ®ang chiÕm tØ träng lín trong c¬ cÊu GDP; cßn nhiÒu vïng, nhiÒu n¬i kinh tÕ hµng ho¸ ch­a lph¸t triÓn, søc mua thÊp, thÞ tr­êng ch­a s«i ®éng. 2.Nh÷ng bÊt lîi cña viÖc tù do hãa l·i suÊt ë ViÖt Nam Thø nhÊt: Nh÷ng thuËn lîi do tù do ho¸ l·i suÊt mang l¹i lµ rÊt c¬ b¶n, nh­ng còng tån t¹i nh÷ng tr­êng hîp mµ ë ®ã tù do ho¸ l·i suÊt kh«ng thùc hiÖn tèt vai trß cña m×nh nh­: +C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lu«n ph¶i ®èi mÆt víi thùc tr¹ng hÖ thèng tµi chÝnh kÐm ph¸t triÓn vµ thiÕu th«ng tin vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh, c¸c s¶n phÈm tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ t¹i khu vùc miÒn nói vµ n«ng th«n. C¸c ho¹t ®éng ng©n hµng th­êng ®­îc ®Þnh h­íng thµnh thÞ, sö dông c¸c dÞch vô tiªu chuÈn vµ theo ph­¬ng ph¸p ng©n hµng cña ph­¬ng T©y, do ®ã ®· lo¹i trõ hÇu hÕt d©n sè khu vùc n«ng th«n vµ phÇn lín ng­êi nghÌo thµnh thÞ. Do ®ã, ®Ó tù do ho¸ l·i suÊt, lµm trßn chøc n¨ng cña m×nh th× thÞ tr­êng tµi chÝnh cÇn ®­îc cñng cè vµ ph¸t triÓn. H¬n n÷a, trong nÒn kinh tÕ, thÞ tr­êng tÝn dông kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®iÒu chØnh ®ñ nhanh ®Ó c©n b»ng gi÷a cung- cÇu khi ®iÒu kiÖn thay ®æi, t×nh tr¹ng mÊt c©n b»ng lµ ®Æc tr­ng cña bÊt k× nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn nµo. Tù do ho¸ l·i suÊt sÏ kÐm hiÖu qu¶ nÕu x· héi ¸p ®Æt vµo hÖ thèng tµi chÝnh qu¸ nhiÒu c¸c môc tiªu quèc gia, mµ ®iÒu ®ã ngay c¶ n¬i cã c¬ chÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn còng kh«ng thÓ lµm ®­îc, nh­ chÝnh s¸ch l·i suÊt ­u ®·i c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch, ph¸t triÓn kinh tÕ khu vùc, kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n, miÒn nói...Nãi chung, v× hÖ thèng tµi chÝnh lµ kh«ng hoµn h¶o, vµ ChÝnh phñ cã nh÷ng môc tiªu chÝnh trÞ cÇn ®­îc phôc vô nªn can thiÖp lµ ®iÒu khã tr¸nh khái. Nh­ng th«ng th­êng, can thiÖp ph¶i ph¸t huy hiÖu qu¶ nhÊt vµ tr¸nh ®­îc nh÷ng t¸c ®éng phô kh«ng mong muèn, nÕu viÖc can thiÖp h­íng tíi c¶i thiÖn vËn hµnh cña c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ t¸c ®éng gi¸n tiÕp qua l·i suÊt ®Ó thay ®æi cung cÇu vÒ vèn trªn thÞ tr­êng, h¬n lµ ho¹t ®éng trùc tiÕp qua kiÓm so¸t.vÊn ®Ò c¬ b¶n ë ®©y lµ ph¶i c ©n nh¾c c¸c hµnh ®éng can thiÖp sao cho ®¹t ®­îc môc tiªu víi chi phÝ thÊp nhÊt. Thø hai: C¸c c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ gi¸n tiÕp nh­ nghiÖp vô thÞ tr­êng më, t¸i chiÕt khÊu cßn ch­a cã thÓ thay thÕ cho vai trß cña l·i suÊt trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Do ®ã, c«ng cô kiÓm so¸t l·i suÊt vÉn ®­îc coi lµ mét c«ng cô duy nhÊt vµ kh¶ thi ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Thø ba: T×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®ang xÊu ®i, do vèn tù cã thÊp vµ tån t¹i mét sè l­îng lín c¸c tµi s¶n kh«ng ho¹t ®éng(c¸c kho¶n nî khã ®ßi). Trong ®iÒu kiÖn nh­ vËy, tù do ho¸ l·i suÊt cã thÓ khuyÕn khÝch c¸c NHTM, ®Æc biÖt lµ c¸c NHTM cæ phÇn chÊp nhËn nh÷ng ng­êi vay mang tÝnh rñi ro, do ®ã lµm cho kh¶ n¨ng sinh lêi vµ sù lµnh m¹nh cña c¸c ng©n hµng nµy gi¶m h¬n n÷a, lµm khã kh¨n thªm t×nh tr¹ng nî qu¸ h¹n ®ang cßn ë møc cao hiÖn nay.§ång thêi, cã thÓ khuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng ®ang gÆp khã kh¨n n©ng l·i suÊt tiÒn göi lªn cao ®Ó thu hót tiÒn göi, nh»m bï ®¾p nh÷ng khã kh¨n cña hä. VÊn ®Ò nµy lµ rÊt nghiªm träng trong ®iÒu kiÖn kh¶ n¨ng thanh tra vµ kiÓm so¸t cña NHT¦ cßn ®ang h¹n chÕ nh­ hiÖn nay. Thø t­: Huû bá kiÓm so¸t l·i suÊt cã thÓ sÏ lµm t¨ng qu¸ møc l·i suÊt, kÕt hîp víi c¬ cÊu nî kh«ng v÷ng ch¾c cña c¸c doanh nghiÖp, vay vèn vµ dù ®o¸n vµo kh¶ n¨ng ph¸ gi¸ trong t­¬ng lai cã thÓ sÏ lµm gi¶m m¹nh viÖc ®i vay. Thø n¨m: æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« ch­a thùc sù v÷ng ch¾c ®ñ ®Ó chÞu ®ùng nh÷ng ¸p lùc cña viÖc tù do ho¸ l·i suÊt hoµn toµn: chóng cã thÓ lµm mÊt æn ®Þnh vÜ m«, qua viÖc t¨ng l¹m ph¸t, nî n­íc ngoµi vµ lµm suy gi¶m t¨ng tr­ëng kinh tÕ. PhÇn iv KiÕn nghÞ I.ViÖt Nam trong thêi ®iÓm hiÖn nay ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh tù do ho¸ l·i suÊt qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt phô thuéc vµo xuÊt ph¸t ®iÓm cña mçi n­íc nh­ møc ®é kiÓm so¸t tµi chÝnh, ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt cña hÖ thèng tµi chÝnh, kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é qu¶n lÝ tµi chÝnh cña c¸c cÊp qu¶n lÝ vÜ m«, vµo ®iÒu kiÖn quèc tÕ cña tõng giai ®o¹n tù do ho¸ nh­ xu h­íng chung vÒ c¶i c¸ch tµi chÝnh, quyÒn lîi vµ m©u thuÉn cña c¸c c­êng quèc tµi chÝnh, tr¹ng th¸i tµi chÝnh quèc tÕ. §«ng Nam ¸ hiÖn nay trong tù do hãa tµi chÝnh cho thÊy mÆc dï nÒn tµi chÝnh ®­îc tù do ho¸ m¹nh mÏ nh­ng kinh tÕ vÜ m« l¹i mÊt æn ®Þnh, tØ lÖ tiÕt kiÖm trong n­íc suy gi¶m, lîi nhuËn cña c¸c doanh nghiÖp gi¶m, thiÕu vèn ®Çu t­ trÇm träng. ChÝnh s¸ch tù do ho¸ l·i suÊt vµ l·i suÊt thùc cao ë c¸c n­íc nµy lµm trÇm träng thªm vÊn ®Ò nî Nhµ n­íc, nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi vµ NHTW ph¶i tµi trî nh÷ng th©m hôt cña khu vùc c«ng céng. Ngay nh÷ng n­íc ph¸t triÓn, nÕu thiÕu sù kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt thÝch hîp cña Nhµ n­íc ®èi víi khu vùc tµi chÝnh th× khñng ho¶ng l¹i xuÊt hiÖn. Tù do ho¸ tµi chÝnh(mµ h¹t nh©n lµ tù do ho¸ l·i suÊt) ph¶i tiÕn hµnh tõng b­íc, g¾n liÒn víi ®æi míi toµn bé nÒn kinh tÕ, víi tù do ho¸ c¸c lÜnh vùc kh¸c, víi cñng cè hµnh lang ph¸p lÝ, nhËn thøc cña nh©n d©n, tr×nh ®é qu¶n lÝ nÒn kinh tÕ vµ c¶ thãi quen, truyÒn thèng cña d©n téc. ViÖt Nam hiÖn nay ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tù do ho¸ l·i suÊt v× c¸c yÕu tè sau: NÒn t¶ng kinh tÕ vÜ m« vÉn ch­a æn ®Þnh, nguy c¬ t¸i l¹m ph¸t vÉn cßn tiÒm Èn(l¹m ph¸t t¨ng tõ 3,6% n¨m 1997 lªn 9,2% n¨m 1999); ng©n s¸ch vÉn cßn c¨ng th¼ng, tÝch luü néi ®Þa thÊp;vèn ®Çu t­ cßn thiÕu vµ phô thuéc kh¸ lín vµo vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi(®Õn 50%) XuÊt ph¸t ®iÓm cña nÒn kinh tÕ ë møc qu¸ thÊp. Khu vùc s¶n xuÊt (nhÊt lµ khu vùc Nhµ n­íc) ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, ®ang trong giai ®o¹n chÊn chØnh, x¾p xÕp, cæ phÇn ho¸... HÖ thèng ng©n hµng, nhÊt lµ c¸c NHTM cæ phÇn vÉn cßn yÕu kÐm: vèn nhá, tr×nh ®é qu¶n lÝ, ®éi ngò c¸n bé cßn bÊt cËp so víi ®ßi hái kh¸ch quan. HiÖn nay, c¸c c«ng cô tµi chÝnh nh­ th­¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c ®Ó thùc hiÖn nghiÖp vô chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu ch­a ®­îc phæ biÕn. H¬n n÷a, nghiÖp vô t¸i cÊp vèn cña NHNN ch­a thùc hiÖn ®óng néi dung kinh tÕ cña nã, chñ yÕu cßn mang tÝnh chÊt cho vay trùc tiÕp. Do ®ã, c«ng cô l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu ch­a ®ñ søc m¹nh chi phèi l·i suÊt thÞ tr­êng. NghiÖp vô thÞ tr­êng më ch­a ra ®êi còng g©y khã kh¨n cho viÖc ®iÒu tiÕt cung øng tiÒn vµ l·i suÊt. T×nh h×nh kinh tÕ, tµi chÝnh c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi, sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh- tiÒn tÖ võa qua ®ang ph¶i ®èi ®Çu víi nhiÒu khã kh¨n th¸ch thøc. Tr×nh ®é qu¶n lÝ nÒn kinh tÕ cña c¸c c¬ quan vÜ m« trong nh÷ng n¨m qua ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn kh¸ dµi, nh­ng so víi yªu cÇu ®Æt ra vÉn ch­a thÓ ®¸p øng ngay ®­îc. kÕt luËn Tù do ho¸ l·i suÊt phô thuéc rÊt nhiÒu vµo c¸c vÊn ®Ò kh¸c nhau vµ ph¶i thùc hiÖntõng b­¬c mét kh«ng ®èt ch¸y giai ®o¹n nã sÏ lµm cho l·i suÊt ®i ng­îc l¹i víi mong muèn cña chóng ta. C¸c nhµ chøc tr¸ch ph¶i nghiªn cøu kÜ ®Ó ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ hîp lý ®­a l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ ®i dÇn ®Õn tù do ho¸ mét c¸ch hiÖu qu¶. Mét chÝnh s¸ch l·i suÊt hiÖu qu¶ sÏ ®¶m b¶o cho nã ph¸t huy ®­îc nh÷ng mÆt tÝch cùc cña, tr¸nh ®­îc sù l·ng phÝ c¸c nguån lùc vµ ®iÒu nµy lµ cùc kú quan träng ®èi vãi ViÖt nam mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®ang tiÕn hµnh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. NhËn thÊy nh÷ng mÆt tÝch cùc cña viÖc tiÕn hµnh tù do ho¸ l·i suÊt chÝnh phñ ViÖt nam, th«ng qua NHNN ®· cã nh÷ng thay ®æi trong c¸ch nh×n nhËn vÒ tù do ho¸ l·i suÊt, tõ ®ã cã nh÷ng chÝnh s¸ch l·i suÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn n­íc ta trong giai do¹n hiªn nay. Trong thêi gian tíi, chÝnh s¸ch l·i suÊt tiÕp tôc ®­îc ®iÒu chØnh theo h­íng tù do ho¸, phï hîp víi møc ®é héi nhËp thÞ tr­êng tµi chÝnh khu vùc vµ quèc tÕ, theo s¸t l·i suÊt thÞ tr­êng quèc tÕ. Khi c¸c diÒu kiÖn ®· héi ®ñ, chóng ta sÏ chuyÓn sang c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt nh­ng vÉn cã sù ®iÒu tiÕt gi¸n tiÕp cña NHNN ViÖt Nam ®Ó ®¶m b¶o gi÷ v÷ng "®Þnh h­íng" cho ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1.TiÒn tÖ, Ng©n hµng vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n – Frederic S.mishkin 2.TiÒn vµ ho¹t ®éng ng©n hµng – Lª vinh Danh 3.L·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ph­¬ng ph¸p luËn thùc hµnh 4.ChÝnh s¸ch tµi chÝnh ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp – Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, th¸ng 1 n¨m 2000. 5.T¹p chÝ ng©n hµng sè 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8. 6.Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam sè 9, 10, 11 n¨m 2000. 7. B¸o ng©n hµng sè th¸ng 07/2002 8. Thêi b¸o Kinh tÕ sè 9/2002