Tiểu luận Vấn đề nhân cách con người trong cơ chế thị trường

nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ph¶i tiÕp tôc xã bá c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc b»ng Ph¸p luËt, kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch vµ c¸c c«ng cô kh¸c”; “NÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn … lµ hoµn toµn cÇn thiÕt ®Ó gi¶i phãng vµ ph¸t huy ®­îc c¸c tiÒm n¨ng s¶n xuÊt trong x· héi”. §Õn §¹i héi toµn quèc lÇn thø VIII, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh râ h¬n vai trß cña kinh tÕ thÞ tr­êng: “ C¬ chÕ thÞ tr­êng ®· ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc to lín ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Nã ch¼ng nh÷ng kh«ng ®èi lËp mµ cßn lµ mét nh©n tè kh¸ch quan cÇn thiÕt cña viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc theo con ®­êng x· héi chñ nghÜa”. Kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng ®ång nhÊt víi kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa, kh«ng ph¶i lµ thµnh qu¶ riªng cña chñ nghÜa t­ b¶n. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®· tõng xuÊt hiÖn kh¸ sím tr­íc chñ nghÜa t­ b¶n vµ lµ thµnh qu¶ chung cña v¨n minh loµi ng­êi. ViÖc chuyÓn ®Êt n­íc sang vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng kh«ng ®¬n thuÇn chØ lµ qu¸ tr×nh thay ®æi l¹i cÊu tróc nÒn s¶n xuÊt x· héi víi sù ®æi míi c¬ cÊu së h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt, c¬ cÊu sö dông nh©n lùc, lao ®éng … mµ cßn lµ ®æi míi nhiÒu mÆt, nhiÒu lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ – x· héi nh­ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ vµ qu¶n lý x· héi, hÖ thèng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o c¸n bé, c¸c thiÕt chÕ vµ chÝnh s¸ch x· héi. Cô thÓ lµ: Víi kinh tÕ thÞ tr­êng, qui luËt ph©n c«ng lao ®éng ®­îc diÔn ra m¹nh mÏ h¬n, ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u, ®em l¹i hiÖu qu¶ cao cho sù ph¸t triÓn vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ. MÆt kh¸c kh«ng chØ dõng l¹i ë ph©n c«ng lao ®éng trong n­íc mµ cßn më réng ph©n c«ng lao ®éng vµ hîp t¸c trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §iÒu ®ã kh«ng chØ cho phÐp n­íc ta häc hái kinh nghiÖm cña c¸c n­íc tiªn tiÕn vÒ ph­¬ng diÖn lµm ¨n kinh tÕ mµ cßn cã thÓ giao l­u trong lÜnh vùc v¨n ho¸ x· héi… VÊn ®Ò së h÷u t­ nh©n vèn lµ sö h÷u c¬ b¶n vèn cã cña con ng­êi nh­ng ®· cã mét thêi gian dµi chóng ta kh«ng thõa nhËn mµ thËm chÝ cßn phñ ®Þnh mét c¸ch tuyÖt ®èi mäi h×nh thøc së h÷u t­ nh©n trong kinh doanh vµ lµm ¨n kinh tÕ. Kh¾c phôc sai lÇm ®ã, c¬ chÕ thÞ tr­êng víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ®· vµ ®ang tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ víi nh÷ng h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm lao ®éng, t¹o ®éng lùc vµ m«i tr­êng thuËn lîi cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng, c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp ph¸t triÓn m¹nh vµ cã hiÖu qu¶, gãp phÇn x©y dùng ®ång bé c¬ chÕ thÞ tr­êng. Trªn con ®­êng ®i cña lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ë c¸c n­íc XHCN ®· xuÊt hiÖn m« h×nh “ kinh tÕ chØ huy” hay m« h×nh kÕ ho¹ch hãa tËp trung quan liªu bao cÊp. M« h×nh nµy xÐt vÒ mÆt thùc chÊt lµ xo¸ bá c¸c thµnh phÇn kinh tÕ víi t­ c¸ch lµ c¬ së cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸, vµ trong m« h×nh kinh tÕ ®ã quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ hÇu nh­ bÞ h×nh thøc ho¸ nÕu kh«ng muèn nãi lµ bÞ phñ nhËn. Cïng víi sù kÐm hiÖu qu¶ cña m« h×nh kinh tÕ ®ã th× chóng ph¶i thõa nhËn vai trß to lín cña kinh tÕ hµng ho¸ hay kinh tÕ thÞ tr­êng. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng b¶n th©n nã cã nh÷ng mÆt tÝch cùc lµ t¹o ra nh÷ng ®éng lùc míi ®Ó ph¸t huy n¨ng lùc s¸ng t¹o, khai th¸c mäi nguån lùc, ph¸t triÓn vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao. §ã lµ nguån lùc tæng hîp to lín vÒ nhiÒu mÆt cã kh¶ n¨ng to lín ®­a nÒn kinh tÕ v­ît khái thùc tr¹ng thÊp kÐm, ®­a nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn kÓ c¶ trong ®iÒu kiÖn vèn ng©n s¸ch Nhµ n­íc cßn h¹n hÑp. H¬n n÷a, chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ tiÒn ®Ò më ®­êng cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc nh»m x©y dùng nÒn t¶ng c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®i lªn chñ nghÜa x· héi. Tuy nhiªn, §¶ng ta kh«ng coi c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ liÒu thuèc v¹n n¨ng vµ v× vËy kh«ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nã vÒ mäi ph­¬ng diÖn. Bëi lÏ viÖc tuyÖt ®èi ho¸ vai trß cña kinh tÕ thÞ tr­êng sÏ r¬i vµo mét sai lÇm nguy hiÓm tõ phÝa kh¸c. Kinh tÕ thÞ tr­êng b¶n th©n nã vèn cã nh÷ng giíi h¹n, khuyÕt tËt mang tÝnh tù ph¸t hÕt søc b­íng bØnh. H¬n thÕ n÷a, quan hÖ thÞ tr­êng cßn lµ m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó ph¸t sinh nhiÒu tiªu cùc vµ tÖ n¹n x· héi. Thùc tÕ nh÷ng n¨m qua cho thÊy, tuy míi ¸p dông c¬ chÕ thÞ tr­êng ch­a ®­îc bao l©u, mµ bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu, nh­ lµm ¨n thuÇn tuý ch¹y theo lîi nhuËn ®·n ®Õn c¸c h×nh thøc lõa ®¶o, hèi lé, trèn thuÕ, nî nÇn khã tr¶, th­¬ng m¹i ho¸ mét c¸ch trµn lan, x©m nhËp c¶ vµo c¸c lÜnh vùc dÔ tæn th­¬ng nh­ ytÕ, gi¸o dôc, v¨n ho¸… lµm gi¸ trÞ ®¹o ®øc, tinh thÇn bÞ b¨ng ho¹i vµ xuèng cÊp, ®ång tiÒn ®· chi phèi quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi, sù ph©n ho¸ giµu nghÌo vµ bÊt c«ng x· héi cã chiÒu h­íng t¨ng lªn; lèi sèng Ých kû, thùc dông cã nguy c¬ ngµy cµng t¨ng … Sù ®æi míi c¬ chÕ kinh tÕ ®· lµm cho hÖ thèng gi¸ trÞ x· héi cã Ýt nhiÒu thay ®æi cïng víi nh÷ng gi¸ trÞ vµ chuÈn mùc míi ®· phÇn nµo chi phèi ®Õn ®êi sèng cña tõng c¸ nh©n trong x· héi tõ ®ã h×nh thµnh nªn nh÷ng con ng­êi míi. V× vËy viÖc h×nh thµnh nh©n c¸ch con ng­êi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ang lµ mét vÊn ®Ò ®­îc sù quan t©m cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu kinh tÕ x· héi. PhÇn II Vai trß cña chñ thÓ – x· héi, c¸ nh©n trong viÖc ®Þnh h­íng nh©n c¸ch 1. B¶n chÊt con ng­êi vµ sù h×nh thµnh nh©n c¸ch con ng­êi: * Chñ nghÜa M¸c khi nghiªn cøu vÒ b¶n chÊt con ng­êi ®· ®i tíi mét quan niÖm toµn diÖn vÒ con ng­êi hiÖn thùc, con ng­êi ho¹t ®éng thùc tiÔn c¶i t¹o tù nhiªn vµ x· héi. Chñ nghÜa M¸c xem xÐt con ng­êi nh­ mét thùc thÓ sinh vËt – x· héi. Con ng­êi lµ s¶n phÈm cña tù nhiª, lµ kÕt qu¶ cña sù tiÕn ho¸ l©u dµi cña giíi h÷u sinh. C¸i sinh häc trong con ng­êi qui ®Þnh sù h×nh thµnh nh÷ng hiÖn t­îng vµ qu¸ tr×nh t©m lý trong con ng­êi, lµ ®iÒu kiÖn qui ®Þnh sù tån t¹i cña con ng­êi. Con ng­êi lµ s¶n phÈm cña x· héi, lµ con ng­êi x· héi, mang tÝnh x· héi. Con ng­êi chØ cã thÓ tån t¹i ®­îc mét khi con ng­êi lao ®éng s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt tho¶ m·n nhu cÇu sinh häc cña minhf. ChÝnh lao ®éng s¶n xuÊt lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh h×nh thµnh con ng­êi vµ ý thøc. Lao ®éng lµ nguån gèc t¹o ra nÒn v¨n ho¸ vËt chÊt vµ tinh thÇn. MÆt kh¸c, trong lao ®éng, con ng­êi quan hÖ víi nhau trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, ®ã lµ nh÷ng quan hÖ nÒn t¶ng ®Ó tõ ®ã h×nh thµnh c¸c quan hÖ x· héi kh¸c trong c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng tinh thÇn. Nh­ vËy, chÝnh lao ®éng ®· qui ®Þnh b¶n chÊt x· héi cña con ng­êi, qui ®Þnh c¸i x· héi trong con ng­êi, vµ c¸i x· héi ®Õn l­ît nã, l¹i qui ®Þnh sù h×nh thµnh c¸ nh©n vµ nh©n c¸ch. Víi t­ c¸ch lµ con ng­êi x· héi, lµ con ng­êi ho¹t ®éng thùc tiÕn, con ng­êi s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt, t¸c ®éng vµo tù nhiªn ®Ó c¶i t¹o tù nhiªn. Trong qu¸ tr×nh c¶i biÕn tù nhiªn, con ng­êi còng t¹o ra lÞch sö cña m×nh. Con ng­êi kh«ng nh÷ng lµ s¶n phÈm cña x· héi mµ cßn lµ chñ thÓ c¶i t¹o x· héi. Tßm l¹i, con ng­êi lµ thùc thÓ thèng nhÊt sinh häc x· héi. “ Trong tÝnh hiÖn thùc cña nã, b¶n chÊt con ng­êi lµ tæng hoµ nh÷ng quan hÖ x· héi”. Theo M¸c tr­íc hÕt, b¶n chÊt chung nhÊt, s©u s¾c nhÊt cña con ng­êi lµ tæng hoµ c¸c mèi quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi trong x· héi hiÖn t¹i vµ c¶ trong qu¸ khø. Hai lµ, b¶n chÊt con ng­êi kh«ng ph¶i lµ cè ®Þnh, bÊt biÕn mµ cã tÝnh lÞch sö - cô thÓ. Ba lµ, kh«ng thÓ hiÓu b¶n chÊt con ng­êi bªn ngoµi mèi quan hÖ c¸ nh©n vµ x· héi. Tuy nhiªn ta cÇn thÊy r»ng M¸c kh«ng hÒ phñ nhËn mÆt tù nhiªn, c¸i sinh häc trong viÖc x¸c ®Þnh b¶n chÊt con ng­êi. H¬n n÷a, c¸i b¶n chÊt kh«ng ph¶i lµ c¸i duy nhÊt mµ chØ lµ c¸i chung nhÊt, s©u s¾c nhÊt; do ®ã khi nhÊn m¹nh b¶n chÊt x· héi cña con ng­êi, trong khi nhËn rtâ c¸i x· héi kh«g thÓ t¸ch rêi c¸i sinh häc trong con ng­êi, ta cÇn ph¶i chó ý tíi tÝnh riÒn biÖt vµ phong phó cña mçi c¸ nh©n ®­îc qui ®Þnh bëi t­ chÊt di truyÒn häc, yÕu tè b¶n n¨ng vµ trùc gi¸c, yÕu tè tù ý thøc, c¸i t«i cña chñ thÓ. Nh­ vËy sÏ lµ sai lÇm nÕu kh«ng hiÓu b¶n chÊt chung cña con ng­êi hay qui tÊt c¶ nh÷ng g× cña con ng­êi chØ vµo b¶n chÊt. * Kh¸i niÖm c¸ nh©n chØ tÝnh ®¬n thuÇn cña mçi con ng­êi chñ thÓ. Nh­ vËy c¸ nh©n kh¸c víi tËp thÓ, x· héi, loµi ng­êi tån t¹i víi t­ c¸ch tæng sè c¸c c¸ nh©n cã quan hÖ víi nhau. Kh¸i niÖm c¸ nh©n kh¸c víi kh¸i niÖm con ng­êi lµ kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ thuéc tÝnh chung nhÊt cña c¸c c¸ nh©n, chØ tÝnh ng­êi hay b¶n chÊt ng­êi. Kh¸i niÖm c¸ nh©n cßn dïng ®Ó x¸c ®Þnh vai trß chñ thÓ ho¹t ®éng thùc tiÔn vµ nhËn thøc cña c¸ thÓ ng­êi. C¸ nh©n ph¶i lµ s¶n phÈm cña sù ph¸t triÓn x· héi, mang b¶n tÝnh x· héi. Nh­ vËy, c¸ nh©n lµ mét chØnh thÓ ®¬n nhÊt bao gåm nh÷ng ®Æc ®iÓm cô thÓ, kh«ng lÆp l¹i kÕt hîp víi ®Æc ®iÓm chung cña b¶n chÊt ng­êi cã vÞ trÝ x· héi vµ thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng x· héi nhÊt ®Þnh. Kh¸i niÖm nh©n c¸ch chØ b¶n s¾c ®éc ®¸o cña mçi c¸ nh©n, lµ toµn bé nh÷ng ®Æc tÝnh vµ phÈm chÊt x· héi – sinh lý – t©m lý cña c¸ nh©n to¹ thµnh chØnh thÓ ®ãng vai trß chñ thÓ tù ý thøc, tù kh¼ng ®Þnh, tù ý thøc, tù ®iÒu chØnh mäi ho¹t ®éng cña m×nh. Nh©n c¸ch h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn phô thuéc vµ ba yÕu tè. Thø nhÊt, nh©n c¸ch ph¶i dùa trªn tiÒn ®Ò sinh häc vµ di truyÒn häc. Thø hai, m«i tr­êng x· héi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch. §ã lµ m«i tr­êng gia ®×nh, tr­êng häc, vµ x· héi, m«i tr­êng nµy cã thÓ t¸c ®éng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp. Quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ m«i tr­êng x· héi lµ quan hÖ biÖn chøng. Thø ba, h¹t nh©n cña nh©n c¸ch lµ thÕ giíi quan c¸ nh©n bao gåm quan ®iÓm, lý luËn, niÒm tin, ®Þnh h­íng gi¸ trÞ … Nh­ vËy, cã thÓ nãi sù h×nh thµnh b¶n chÊt vµ nh©n c¸ch con ng­êi võa phô thuéc vµo c¸c yÕu tè chñ quan võa phô thuéc vµo c¸c yÕu tè chñ quan. 2. Vai trß cña chñ thÓ – x· héi, c¸ nh©n – trong viÖc ®Þnh h­íng nh©n c¸ch. Mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ tËp thÓ, x· héi lµ mèi quan hÖ biÖn chøng ®­îc thùc hiÖn trªn nÒn t¶ng lîi Ých. Trong quan hÖ gi÷ c¸ nh©n vµ x· héi, x· héi gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh. Thùc chÊt cña viÖc tæ chøc trËt tù x· héi lµ s¾p xÕp c¸c quan hÖ lîi Ých sao cho khai th¸c ®­îc cao nhÊt kh¶ n¨ng cña mçi thµnh viªn vµo c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi vµ thóc ®Èy ccs qu¸ tr×nh ®ã ph¸t triÓn lªn tr×nh ®é cao h¬n. X· héi lµ m«i tr­êng, lµ ph­¬ng thøc ®Ó lîi Ých c¸ nh©n ®­îc thùc hiÖn; x· héi cµng ph¸t triÓn th× c¸ nh©n nhËn ®­îc ngµy cµng nhiÒu nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn. Vai trß cña c¸ nh©n ¶nh h­ëng tíi x· héi tuú thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nh©n c¸ch. Nh÷ng c¸ nh©n cã tµi n¨ng, phÈm chÊt, kinh nghiÖm cao, cã tr¸ch nhiÖm cao ®ãi víi x· héi, thùc hiÖn tèt nghÜa vô ®èi víi x· héi sÏ gãp phÇn thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn. Nh÷ng c¸ nh©n bÞ tho¸i ho¸ biÕn chÊt vÒ nh©n c¸ch sÏ g©y ¶nh h­ëng xÊu tíi x· héi, c¶n trë sù ph¸t triÓn cña x· héi … ng­îc l¹i, sù h×nh thµnh nh©n c¸ch cña c¸ nh©n nhËn còng cßn tuú thuéc vµo tr×nh ®é v¨n minh kh¸c nhau cña chÕ ®é x· héi. Mçi c¸ nh©n sèng trong mét m«i tr­êng x· héi, ®Òu chÞu ¶nh h­ëng cña mét nÒn v¨n ho¸ nhÊt ®Þnh. Theo c¸c nhµ triÕt häc th× v¨n ho¸ lµ toµn bé nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn do con ng­êi t¹o ra trong qu¸ tr×nh thùc tiÔn lÞch sö, x· héi vµ ®Æc tr­ng cho tr×nh ®é ®¹t ®­îc trong sù ph¸t triÓn cña lÞch sö x· héi. V¨n ho¸ lµ di s¶n chung cña x· héi, v¨n hã mét khi ®· h×nh thµnh còng lµ m«i tr­êng sèng cña con ng­êi. NÕu m«i tr­êng tù nhiªn vµ m«i tr­êng x· héi lµ ®iÒu kiÖn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña m«i tr­êng v¨n ho¸ th× ng­îc l¹i m«i tr­êng v¨n ho¸ mét khi ®· xuÊt hiÖn trong viÖc kh«ng ngõng c¶i thiÖn m«i tr­êng tù nhiªn vµ m«i tr­êng x· héi. Mäi ng­êi thÓ hiÖn v¨n ho¸ cña m×nh trong trang phôc, ¨n uèng, c«ng viÖc vµ hµng lo¹t c¸c ho¹t ®éng kh¸c. V¨n ho¸ cã ý nghÜa rÊt lín ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸ nh©n x· héi. V¨n ho¸ cã ¶nh h­ëng ®Õn toµn bé ho¹t ®éng cña mçi c¸ nh©n. Cã cho mçi ng­êi mét lèi sèng, mét phong c¸ch nhÊt ®inh. Con ng­êi sinh ra, lín lªn hay nh©n c¸ch ®­îc h×nh thµnh trong m«i tr­êng v¨n ho¸ nµo sÏ ®Ëm nÐt dÊu Ên cña nÒn v¨n ho¸ ®ã. Qu¸ tr×nh x· héi ho¸ lµ mét khÝa c¹nh cña v¨n ho¸. ë ®©y v¨n ho¸ cã thÓ coi nh­ khu«n ®Ó ®óc nªn nh©n c¸ch con ng­êi. TÊt nhiªn, v¨n ho¸ t¹o nªn nh©n c¸ch con ng­êi hoµn toµn kh«ng cøng nh¾c, nã cßn p¬hô thuéc vµo sù thÝch nghi cña tõng ng­êi. Mçi ng­êi tiÕp thu v¨n hãa theo mét lèi riªng cña m×nh vµ dùng l¹i nã theo c¸ch cña m×nh ë mét gãc ®é nµo ®ã. Cã thÓ nãi ë ®©y v¨n ho¸ ®em l¹i cho c¸ nh©n mét h×nh thï, mét bé mÆt nhÊt ®Þnh, cho phÐp hä ho¹t ®éng trong mét x· héi nµo ®ã. Mçi con ng­êi trong mét x· héi nµo ®ã ®Òu mang mét dÊu vÕt v¨n ho¸ ®Æc tr­ng trong nh©n c¸ch cña m×nh. Ng­îc l¹i, thiÕu nh©n c¸ch, v¨n ho¸ sÏ ph¸t triÓn mét chiÒu, nÒn v¨n minh sÏ bÞ mÐo mã, con ng­êi sÏ trë thµnh ph­¬ng tiÖn thuÇn tuý cho nÒn v¨n minh trÝ tuÖ, chø kh«ng ph¶i trÝ tuÖ con ng­êi t¹o ra c¸c gi¸ trÞ cña nÒn v¨n minh ®­¬ng ®¹i. Tãm l¹i, v¨n ho¸ lµ s¶n phÈm cña loµi ng­êi, v¨n ho¸ ®­îc t¹o ra vµ ph¸t triÓn trong quan hÖ qua l¹i gi÷a con ng­êi vµ x· héi. Song chÝnh v¨n ho¸ l¹i tham gia vµo viÖc t¹o nªn con ng­êi, vµ duy tr× sù bÒn v÷ng vµ trËt tù x· héi. V¨n ho¸ ®­îc truyÒn tù thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c th«ng qua qu¸ tr×nh x· héi ho¸. X· héi ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh nhê ®ã nÒn v¨n ho¸ ®­îc truyÒn b¸ tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c. §ã lµ qu¸ tr×nh nhê ®ã nÒn v¨n ho¸ ®­îc truyÒn b¸ tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c. §ã lµ qu¸ tr×nh gi¸n tiÕp häc hái, qua ®ã c¸ nh©n cã thÓ ph¸t triÓn b¶n chÊt x· héi vµ cã kh¶ n¨ng tham gia vµo ®êi sèng x· héi. ThiÕu mèi quan hÖ nµy th× c¸ nh©n vµ x· héi ®Òu kh«ng thÓ tån t¹i ®­îc. Mèi quan hÖ nµy diÔn ra suèt chu tr×nh sèng cña con ng­êi. Mçi giai ®o¹n cña cuéc sèng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm, cã nh÷ng b­íc chuyÓn qu¸ ®é hoÆc nh÷ng cuéc khñng ho¶ng cÇn v­ît qua. Cßn nh©n c¸ch con ng­êi ®­îc hiÓu mét c¸ch toµn diÖn lµ tµi ®øc, lµ n¨ng lùc thÓ chÊt, lµ n¨ng lùc trÝ tuÖ, tr¹ng th¸i tinh thÇn t×nh c¶m cña mçi c¸ nh©n bao gåm c¶ nhËn thøc, t×nh c¶m, hµnh ®éng, phong th¸i, tÝnh khÝ, lèi sèng cña hä. §ã lµ sù thèng nhÊt nh÷ng mÆt c¸ nh©n vµ mÆt x· héi ë mçi con ng­êi cô thÓ, lµ th¸i ®é øng xö cña mçi con ng­êi tr­íc hiÖn thùc. B»ng sù ho¹t ®éng cña b¶n th©n, d­íi sù h­íng dÉn, gi¸o dôc c¶u thÕ hÖ tr­íc, tõ c¸c quan hÖ x· héi, tËp thÓ, nhãm, con ng­êi h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña m×nh. ViÖt nam tõ l©u ®· cã nÒn v¨n ho¸ cã b¶n s¾c d©n téc râ rÖt, cã mét nh©n c¸ch ViÖt Nam. NÒn v¨n ho¸ gia ®×nh ViÖt Nam mµ cèt lâi cña nã b¾t nguån tõ nÒn v¨n ho¸ b¶n ®Þa, tõ chñ nghÜa nh©n v¨n ViÖt Nam mµ néi dung chñ yÕu cña nã lµ nh©n, nghÜa, t×nh … X· héi ViÖt Nam tr­íc ®©y, trong mét x· héi n«ng nghiÖp víi mét nÒn v¨n ho¸ n«ng nghiÖp, c¸c gi¸ trÞ gia ®×nh vµ céng ®ång ®­îc ®Æt trªn c¸c gi¸ trÞ c¸ nh©n. C¸ nh©n bÞ hoµ tan trong céng ®ång, t¸ch riªng ra, c¸ nh©n m¶y may kh«ng cã ý nghÜa: “ ë x· héi ta, c¸ nh©n ch×m ®¾m ë trong gia téc cho nªn nhÊt thiÐt nh÷ng lu©n lý ®¹o ®øc, chÕ ®é v¨n vËt, chÝnh trÞ, Ph¸p luËt, ®Òu lÊy gia téc chñ nghÜa lµm gèc”. Song, sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña con ng­êi ViÖt Nam hiÖn nay kh«ng ph¶i chØ lµ chó träng ®Ò cao c¸ nh©n mµ h¹ thÊp vai trß cña c¸ nh©n. Mµ thùc chÊt ë ®©y cã sù phèi hîp gi÷a søc m¹nh s¸ng t¹o cña c¸ nh©n víi tÝnh ®oµn kÕt bÒn v÷ng cña c¶ céng ®ång. V¨n ho¸ gia ®×nh ViÖt Nam kh«ng ph¶i ®i theo con ®­êng ¢u ho¸ mét c¸ch m¸y mãc mµ ®i theo v¨n ho¸ b¶n ®Þa ViÖt Nam, c¸c nh©n v¨n ViÖt Nam ®Ó ph¸t triÓn lªn, ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ nh©n v¨n cña d©n téc vµ tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu cña v¨n ho¸ nh©n lo¹i. Cã thÓ nãi, ®Ò cao s¸ng t¹o ®i ®«i víi ®Ò cao nh©n c¸ch, ®ã kh«ng chØ lµ ®¹o lý truyÒn thèng cña v¨n ho¸ d©n téc ph­¬ng §«ng mµ cßn lµ nguyªn lý cña bÊt cø nÒn v¨n minh ch©n chÝnh nµo, cña quèc gia hoÆc khu vùc nµo. Nh­ vËy, nghiªn cøu lèi sèng ®« thi trong giai ®o¹n hiÖn nay, ph¶i hÕt søc coi träng nh©n c¸ch g¾n víi v¨n ho¸ ph¸t triÓn theo ý nghÜa ®óng ®¾n cña thuËt ng÷ nµy. Nãi tãm l¹i, chñ thÓ x· héi vµ c¸ nh©n ®Òu ®ãng mét vai trß quan träng nhÊt ®Þnh trong sù ®Þnh h­íng, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña b¶n th©n mçi con ng­êi. PhÇn III Nh÷ng ®Æc tr­ng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Õn viÖc h×nh thµnh nh©n c¸ch Nh÷ng ¶nh h­ëng tÝch cùc vµ tiªu cùc. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch con ng­êi ViÖt Nam hiÖn nay chÞu t¸c ®éng tõ hai lu«ng chÝnh: lu«ng t¸c ®éng tõ qu¸ khø vµ lu«ng t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh x©y dùng c¸i míi. Nh÷ng m©u thuÉn cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch con ng­êi ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng chñ yÕu n»m trong mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a hai luång t¸c ®éng nãi trªn. Do ¶nh h­ëng nÆng nÒ cña nhiÒu n¨m chiÕn tranh, cña nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, cña c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp … nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· tôt hËu nghiªm träng so víi khu vùc vµ quèc tÕ. Trong bèi c¶nh ®ã, kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ®iÒu kiÖn rÊt quan träng ®­a nÒn kinh tÕ n­íc ta ra khái khñng ho¶ng, phôc håi s¶n xuÊt, ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng tr­ëng, b¾t kÞp b­íc tiÕn cña thêi ®¹i. Trªn c¬ së ®ã, ®êi sèng cña con ng­êi ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn, n©ng cao, nh÷ng nhu cÇu sinh ho¹t vËt chÊt c¬ b¶n ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn, n©ng cao, nh÷ng nhu cÇu sinh ho¹t vËt chÊt c¬ b¶n ngµy cµng ®­îc ®¸p øng ®Çy ®ñ vµ nhanh chãng h¬n. Con ng­êi kh«ng thÓ cã c¬ thÓ khoÎ m¹nh nÕu thiÕu ¨n, thiÕu m¹c, thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn ytÕ hiÖn ®¹i ®Ó ch¨m sãc, gi÷ g×n søc khoÎ. Con ng­êi kh«ng thÓ cã trÝ tuÖ minh mÉn, ph¸t triÓn nÕu c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng häc tËp, nghiªn cøu khoa häc kh«ng ®­îc ®¸p øng. ViÖc x©y dùng, c«ng cô, hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa còng ®ång nghÜa víi viÖc t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn chiÕn l­îc x©y dùng, ph¸t triÓn con ng­êi cho thÕ kû XXI. Trong nh÷ng n¨m võa qua, kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta ®· ®­îc nh©n d©n h­ëng øng réng r·i vµ ®i vµo cuéc sèng rÊt nhanh chãng, gãp phÇn kh¬i dËy tiÒm n¨ng s¸ng t¹o, c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô s«i næi h¬n, bé mÆt thÞ tr­êng ®­îc thay ®æi vµ trë lªn s«i ®éng h¬n. Cô thÓ lµ: viÖc h×nh thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, xãa bá vÒ c¬ b¶n c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp b­íc ®Çu chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, gi¶m tèc ®é l¹m ph¸t, t¨ng nhanh xuÊt khÈu vµ cã b­íc ph¸t triÓn míi vÒ ®èi ngo¹i, khëi ®éng tiÕn tr×nh d©n chñ ho¸, gi÷ v÷ng ®­îc cuéc sèng, æn ®Þnh chÝnh trÞ, x· héi, gi¶i quyÕt mét phÇn thiÕu thèn trong ®êi sèng vËt chÊt. ChÝnh nh÷ng thµnh tùu ®ã ®ang t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn míi cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch con ng­êi. ViÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ mang nÆng tÝnh tù cÊp, tù tóc víi c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cã ý nghÜa to lín trong viÖc gi¶i phãng vµ ph¸t huy c¸c tiÒm n¨ng s¶n xuÊt trong x· héi. Nã t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò kinh tÕ cho sù ph¸t triÓn, khai th¸c c¸c nguån lùc cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. §ång thêi, viÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ang thóc ®Èy vµ më réng hîp t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ trong n­íc vµ thÕ giíi, ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®Þ cho, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi, t¨ng thu nhËp quèc d©n vµ thu nhËp cho ng­êi lao ®éng. ®¶m b¶o phóc lîi x· héi cho mäi tÇng líp. D­íi t¸c ®éng cña qui luËt lîi nhuËn, c¹nh tranh, cung cÇu, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã søc ®éng viªn to lín c¸c nguån lùc tµi nguyªn vµ con ng­êi ph¸t triÓn, nã gióp cho con ng­êi sö dông cã hiÖu qu¶ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ søc lao ®éng phôc vô cho sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ. ChÝnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ang t¹o thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña mçi c¸ nh©n vÒ nhiÒu ph­¬ng diÖn, nhÊt lµ ph­¬ng diÖn tµi n¨ng vµ trÝ tuÖ. Bªn c¹nh ®ã, mét khÝa c¹nh quan träng kh¸c còng cÇn ®­îc ®Ò cËp: kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay kh«ng chØ t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó x©y dùng, ph¸t huy nguån lùc con ng­êi, mµ t¹o ra m«i tr­êng x· héi thÝch hîp cho con ng­êi ph¸t triÓn hµi hoµ, toµn diÖn c¶ vÒ vËt chÊt lÇn tinh thÇn. Kinh tÕ thÞ tr­êng t¹o ra sù c¹nh tranh, ch¹y ®ua quýet liÖu, ®iÒu ®ã buéc con ng­êi ph¶i n¨ng ®éng, s¸ng t¹o linh ho¹t, cã t¸c phong nhanh nh¹y, cã ®Çu ãc quan s¸t ®Ó thÝch nghi vµ hµnh ®éng cã hiÖu qu¶, tõ ®ã n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng­êi, gãp phÇn lµm gi¶m ®i sù chËm ch¹p vµ tr× trÖ vèn cã cña ng­êi lao ®éng trong nÒn kinh tÕ l¹c hËu tõ ngµy ®êi cña con ng­êi më réng c¸c mèi quan hÖ, giao l­u bu«n b¸n, tõ ®ã h×nh thµnh c¸c chuÈn mùc v¨n ho¸, ®¹o ®øc theo tiªu chÝ thÞ tr­êng nh­ ch÷ tÝn trong chÊt l­îng, ch÷ tÝn trong giao dÞch … §©y còng lµ mét h­íng tèt ®Ñp bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt trong hÖ gi¸ trÞ cña con ng­êi ViÖt Nam. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i thÊy r»ng kh«ng ph¶i cø x©y dùng ®­îc kinh tÕ thÞ tr­êng lµ nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp tù nã h×nh thµnh cho con ng­êi. Cã nh÷ng lóc, nh÷ng n¬i, kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng nh÷ng kh«ng lµm cho con ng­êi ta n¨ng ®éng h¬n, tèt ®Ñp h¬n mµ ng­îc l¹i, cßn lµm tha ho¸ b¶n chÊt con ng­êi, biÕn con ng­êi thµnh g· n« lÖ sïng b¸i ®ång tiÒn hoÆc kÎ ®¹o ®øc gi¶ chØ biÕt t«n träng søc m¹nh vµ lîi Ých c¸ nh©n, s½n sµng chµ ®¹p lªn nh©n phÈm, v¨n ho¸, ®¹o ®øc, lu©n lý … Bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, kinh tÕ thÞ tr­êng còng cã nhiÒu khuyÕt tËt, h¹n chÕ g©y ra nh÷ng t¸c ®éng xÊu. ViÖc qu¸ ®Ò cao lîi Ých c¸ nh©n, bÊt chÊp lîi Ých tËp thÓ, lîi Ých x· héi lµ mét nguy c¬ lín. Lîi nhuËn kÝch thÝch s¶n xuÊt. Nh÷ng mÆt kh¸c, lîi nhuËn còng tù ph¸t ®Èy con ng­êi tíi nh÷ng hµnh vi ph¸ ho¹i m«i tr­êng sèng vµ lµm tha ho¸ ®¹o ®øc, nh©n phÈm. Sù c¹nh tranh trªn th­¬ng tr­êng lµm cho con ng­êi n¨ng ®éng h¬n, s¸ng t¹o h¬n nh­ng nhiÒu khi còng lµm mÊt ®i lßng nh©n ¸i, tnhs vÞ tha, biÕn con ng­êi thµnh nh÷ng cç m¸y chØ biÕt tÝnh to¸n mét c¸ch sßng ph¼ng, l¹nh lïng, thiÕu nh©n tÝnh. §iÒu ®ã thËt lµ ®¸ng sî. Quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ lµm sèng ®éng thÞ tr­êng nh­ng còng lµm xãi mßn nh©n c¸ch vµ h¹ thÊp phÈm gi¸ con ng­êi. Cïng víi sù kÝch thÝch ph¸t triÓn, kinh tÕ thÞ tr­êng còng lµ m«i tr­êng thuËn lîi lµm n¶y sinh vµ ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i tiªu cùc x· héi. NÕu nh­ tr­íc ®©y c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp cïng víi chñ nghÜa b×nh qu©n ®· triÖt tiªu nguån ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn, th× ngµy nay nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mÆc dï cßn ®ang ë giai ®o¹n h×nh thµnh còng ®· b¾t ®Çu n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p.ViÖc khuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ hîp t¸c vµ c¹nh tranh víi nhau cïng ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh tÊt yÕu dÉn ®Õn sù ph©n tÇng x· héi vµ sù ph©n ho¸ giµu nghÌo. ChÊp nhËn sù ph©n tÇng x· héi trong chõng mùc nhÊt ®Þnh lµ ®iÒu kiÖn b¾t buéc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ tiÕn bé x· héi. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cña nhiÒu n­íc ®· chØ ra r»ng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n ho¸ c¬ cÊu x· héi, ®Æc biÖt lµ sù t¸ch biÖt kh¸ xa gi÷a ng­êi giµu vµ ng­êi nghÌo.Bªn c¹nh mét bé phËn d©n c­ cã thu nhËp cao chÝnh ®¸ng nhê biÕt kinh doanh, ho¾c cã lao ®éng xuÊt khÈu, ë n­íc ta ®· vµ ®ang xuÊt hiÖn khuynh h­íng lµm giµu b»ng bÊt cø gi¸ nµo, kÓ c¶ lõa ®¶o, lµm hµng gi¶, g©y téi ¸c, vi ph¹m ph¸p luËt, s½n sµng chµ ®¹p lªn l­¬ng t©m vµ nh©n phÈm. N¹n bu«n lËu, trèn thuÕ ®ang rÊt trÇm träng. N¹n ®æ vì tÝn dông, ph¸ s¶n trong kinh doanh, nî nÇn chãng chÊt kh«ng thanh to¸n ®­îc, g©y ra biÕt bao tai ho¹ cho ng­êi l­¬ng thiÖn, cho x· héi. Ngoµi ra ®i kÌm víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ hµng lo¹t tÖ n¹n x· héi dÔ ®­a ®Õn nh÷ng lo¹n, khñng ho¶ng cho gia ®×nh, h¹t nh©n, tÕ bµo cña x· héi. N¹n riÖu chÌ, cê b¹c, m¹i d©m, ma tuý, bu«n lËu, hèi lé, tham nhòng.... lµ nh÷ng c¨n bÖnh trÇm träng kh«ng dÔ bÒ kh¾c phôc trong kinh tÕ thÞ tr­êng. ThËt kh«ng sai khi h×nh dung kinh tÕ thÞ tr­êng lµ con dao hai l­ìi, nÕu dïng kh«ng cÈn thËn rÊt dÔ bÞ ®øt tay. NÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®ßi hái ph¶i më réng quan hÖ víi c¸c n­íc vµ th«ng qua më réng quan hÖ víi c¸c n­íc kh¸c, chóng ta t¨ng nhanh xuÊt khÈu vµ cã nh÷ng b­íc tiÕn míi trong kinh tÕ ®èi ngo¹i. trong qu¸ tr×nh më réng hîp t¸c kinh tÕ vµ giao l­u víi c¸c n­íc, mét mÆt, chóng ta tiÕp thu ®­îc nhiÒu thµnh tùu v¨n minh cña nh©n lo¹i, lµm phong phó thªm nÒn v¨n ho¸ truyÒn thèng cã thÓ bÞ mai mét. Do c«ng t¸c qu¶n lý v¨n ho¸ ch­a tèt nªn trong ho¹t ®éng v¨n ho¸, v¨n nghÖ nµy sinh khuynh h­íng coi nhÑ v¨n ho¸ vµ v¨n nghÖ d©n téc, ch¹y theo thÞ hiÕu kh«ng lµnh m¹nh, ®Ó cho c¸c v¨n ho¸ phÈm ®éc h¹i phæ biÕn trµn lan, nh÷ng lèi sèng thùc dông vµ ®åi truþ cã dÞp lan réng trong x· héi, g©y t¸c h¹i lín ®Æc biÖt lµ ®èi thÕ hÖ trÎ. Trong lÜnh vùc ®¹o ®øc vµ tinh thÇn cã nhiÒu vÊn ®Ò míi n¶y sinh, ®¹o lý bÞ sa sót, t©m lý h­ëng thô t¨ng lªn, thÕ giíi néi t©m nghÌo ®i. mét sè d©n c­ cña x· héi cò ®· cã thêi kú l¾ng xuèng, nay trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ang cã nguy c¬ phôc håi vµ ph¸t triÓn, g©y “ « nhiÔm” cho m«i tr­êng x· héi. Nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y cho thÊy, kinh tÕ thÞ tr­êng vµ môc tiªu x©y dùng con ng­êi chñ nghÜa x· héi lµ mét m©u thuÉn biÖn chøng trong thùc tiÔn n­íc ta hiÖn nay. §©y chÝnh lµ hai mÆt ®èi lËp cña mét m©u thuÉn x· héi. Gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ qu¶n lý x©y dùng con võa cã sù thèng nhÊt, võa cã sù ®Êu tranh. Kinh tÕ thÞ tr­êng võa t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng ph¸t huy nguån lùc con ng­êi, võa t¹o ra nh÷ng ®éc tè ®Çu ®éc huû ho¹i con ng­êi. 2. Nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n cña sù ¶nh h­ëng tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng trong viÖc h×nh thµnh nh©n c¸ch: Nh÷ng mÆt tiªu cùc nãi trªn, trong ®ã cã nh÷ng dÊu hiÖu ®¸ng lo ng¹i, nhÊt lµ nh÷ng h¹n chÕ, tiªu cùc vÒ mÆt x· héi, nh©n c¸ch con ng­êi ®ßi hái chóng ta ph¶i ph©n tÝch nguyªn nh©n vµ t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p tÝch cùc h÷u hiÖu míi cã thÓ kh¾c phôc ®­îc. Cã thÓ nãi mét trong nh÷ng nguyªn nh©n c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc ®ã lµ trong qu¸ tr×nh ®æi míi, chóng ta ch­a l­êng hÕt nh÷ng phøc t¹p vµ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vµ trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng chËm ph¸t triÓn vµ kh¾c phôc nh÷ng vÊn ®Ò míi n¶y sinh vµ nh÷ng s¬ hë trong c¸c quyÕt ®Þnh. Cïng víi khã kh¨n trong c¬ chÕ thÞ tr­êng cßn cã nh÷ng khã kh¨n trong c¸c lÜnh vùc kh¸c: hÖ thèng ph¸p luËt thÓ chÕ vµ bé m¸y ch­a chuyÓn kÞp víi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ c¬ chÕ thÞ tr­êng. TrËt tù kû c­¬ng ch­a ®­îc chÊp hµnh nghiªm tóc, via trß ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ n­íc cßn kÐm hiÖu lùc. Nhµ n­íc cßn thiÕu chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p cã hiÖu lùc ®Ó ng¨n chÆn thu nhËp phi ph¸p vµ ®iÒu tiÕt møc thu nhËp, viÖc bu«ng láng ph¸p chÕ, xö lý c¸c vô viÖc vi ph¹m ph¸p luËt Nhµ n­íc kh«ng nghiªm, thiÕu sù chÆt chÏ vµ phèi hîp ®ång bé trong c«ng t¸c qu¶n lý, ®iÒu hµnh ®· ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õn qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch con ng­êi ViÖt Nam. Liªn hÖ víi c¸c n­íc xung quanh ta, khi nãi vÒ nh©n c¸ch con ng­êi trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, mét chÝnh trÞ gia Ên §é - «ng Nªru - ®· kÞch liÖt phª ph¸n ®Çu ãc nh©n b¶n chñ nghÜa ë Ên §é tr­íc ®©y: ®¾m ch×m trong c¸c tÝn ®iÒu t«n gi¸o, coi th­êng tinh thÇn duy lý nªn tõng bÞ tôt hËu tr­íc b­íc tiÕn cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - kü thuËt. Nh­ng khi chøng kiÕn c¸c ®« thÞ phån vinh theo con ®­êng t­ b¶n ph­¬ng t©y qua c¸c thµnh phè, «ng liÒn chØ ra 7 c¨n bÖnh cña lèi sèng ®« thÞ: lµm chÝnh trÞ mµ tuú tiÖn kh«ng theo nguyªn t¾c; giµu cã mµ kh«ng chÞu lµm viÖc; h­ëng thô mµ kh«ng ý thøc ng­êi lµm ra cña c¶i; kiÕn thøc mµ tiÕu c¸ tÝnh b¶n s¾c riªng, bu«n b¸n mµ kh«ng ®¹o lý; lµm khoa häc mµ kh«ng cã l­¬ng t©m; thê cóng mµ kh«ng cã hy sinh.... §« thÞ bao giê còng lµ n¬i tËp trung c¸c c¸n bé qu¶n lý, viªn chøc nhµ n­íc, ng­êi lao ®éng chÊt x¸m, nhµ bu«n, kÎ giµu vµ c¶ nh÷ng ng­êi tu hµnh trong hÖ thèng c¸c nhµ thê, nhµ chóa... NÕu c¸c tÇng líp nµy kh«ng ®Ó c¸c phÈm chÊt cuéc sèng, th× ®« thÞ chØ cã v¨n minh vËt chÊt, chø kh«ng thÓ cã v¨n minh tinh thÇn ch©n chÝnh. ThiÕt t­ëng, ®ã lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n x©y dùng lèi sèng ®« thÞ trong nÒn kinh tÕ míi ®èi víi hoµn c¶nh mét n­íc nh­ chóng ta. NhËn ®Þnh trªn cña Neru cã c¸i võa ph­¬ng §«ng, võa nh©n b¶n, võa hiÖn ®¹i bëi ý thøc ®Ò cao lµm ng­êi, triÕt lý uyªn th©m vµ hÖ gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña nã. x©y dùng lèi sèng ®« thÞ míi chÝnh lµ trë vÒ víi b¶n s¾c d©n téc ®­îc hiÖn ®¹i ho¸. Lèi sèng tiÖn nghi, coi ®ång tiÒn trªn hÕt do chñ nghÜa cùc ®oan ph­¬ng T©y mang l¹i ®ang ngµy cµng bÞ phª ph¸n ë c¸c n­íc ASEAN. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc chËm tiªn tiÕn thuéc thÕ giíi thø ba, muèn v­¬n lªn thÕ giíi ®ang ph¸t triÓn, th× ®iÒu tr­íc tiªn ph¶i kh¾c phôc t­ t­ëng tr× trÖ, b¶o thñ, lèi sèng tiÓu n«ng, tÇm nh×n thiÓn cËn do nhÞp ®iÖu cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt cò ®Î ra. NhiÒu nhµ khoa häc trª thÕ giíi ®· tæng kÕt lèi sèng tr× trÖ Êy thµnh 4 ch÷ D: - Do ®Çu ãc thiÕu kÕ ho¹ch ph©n tÝch tÝnh to¸n, lµm viÖc kh«ng døt ®iÓm, nªn lu«n sai h¹n vf cø kÐo dµi ngµy mai l¹i ngµy mai (Demain). - ViÖc lµm kh«ng sßng ph¼ng, ¶nh h­ëng ®Õn kÕ ho¹ch chung, nÕu ai ®ã thóc giôc th× cø nãi ®Õn: b×nh tÜnh, b×nh tÜnh. (Doucement). - Lèi sèng nh­ thÕ tÊt nhiªn khã thÝch nghi víi thêi ®¹i khoa häc kü thuËt vµ kh«ng thÓ thµnh ®¹t trong c«ng viÖc; khi hèi hËn th× ®· thÊt b¹i vµ biÓu thÞ t­ t­ëng “rÊt tiÕc” (Dommage). Ng­êi ta gäi ®ã lµ c¨n bÖnh “cï lÇn”, lÇn kh©n, hoÆc d©y d­a, quanh quÈn. T¸c phong sèng trong c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ kh«ng dung l¹p lèi sèng cï lÇn. Chóng ta ®ang sèng lµm viÖc ë ®©u, trong ®iÒu kiÖn nµo, ®Òu Ýt nhÊt cã chót m¸u “cï lÇn” trong ng­êi, do vèn sinh ra tõ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, mét ph­¬ng thøc s¶n xuÊt ch©u ¸ tr× trÖ mµ nhµ triÕt häc vÜ ®¹i ®· ph©n tÝch. §« thÞ n­íc ta c¸ch ®©y kh«ng l©u lµ “®« thÞ - nhµ quª”, v× t¸c phong n«ng d©n,- theo nghÜa t­ t­ëng kiÓu n«ng - cßn chiÕm lÜnh lèi sèng ®« thÞ. MÊy n¨m gÇn ®©y, ®« thÞ n­íc ta ph¸t triÓn kh¸ nhanh nhê c¸nh cöa giao l­u kinh tÕ, v¨n ho¸ ngµy cµng më réng, mÆc dï vËy, t­ t­ëng tiÓu n«ng trong qu¸ tr×nh sinh ho¹t, trong lÔ lèi lµm viÖc vÉn cßn ®ã, nhÊt lµ tÝnh chÊt “con bu«n” trong kinh tÕ thÞ tr­êng vÉn ph¸t triÓn. TÊt c¶ c¸c mÆt Êy ®Òu trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp lµm xãi mßn ®¹o ®øc, kû c­¬ng x· héi. X©y dùng nÒn hµnh chÝnh quèc gia víi viÖc ®Ò cao khoa häc qu¶n lý, víi tÝnh trung thùc trong c«ng viÖc, víi viÖc lo¹i trõ tÝnh gi¶ danh c¸ch m¹ng...., nÕu ®¹t hiÖu qu¶ sÏ cã t¸c dông lín ®èi víi ®êi sèng vµ viÖc x©y dùng lèi sèng ®« thÞ míi trong giai ®o¹n hiÖn nay. PhÇn iv: Nh÷ng gi¶i ph¸p kh¾c phôc Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cho r»ng muèn x©y dùng chñ nghÜa x· héi tr­íc hÕt ph¶i cã con ng­êi x· héi chñ nghÜa. YÕu tè con ng­êi gi÷ mét vai trß cùc kú quan träng trong sù nghiÖp c¸ch m¹ng, bëi v× con ng­êi lµ chñ thÓ cña mäi s¸ng t¹o, cña mäi nguån cña c¶i vËt chÊt vµ v¨n ho¸. Con ng­êi ph¸t triÓn cao vÒ trÝ tuÖ, c­êng tr¸ng vÒ thÓ chÊt, phong phó vÒ tinh thÇn, trong s¸ng vÒ ®¹o ®øc lµ ®éng lùc cña sù nghiÖp x©y dùng x· héi míi, lµ môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi. Tõ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu ®i nªn chñ nghÜa x· héi, chóng ta ph¶i b¾t ®Çu tõ con ng­êi, lÊy con ng­êi lµm ®iÓm xuÊt ph¸t... Nh­ vËy ®Ó x©y dùng con ng­êi toµn diÖn vÒ mäi mÆt, ®Æc biÖt lµ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ hiÖn nay th× vÊn ®Ò h×nh thµnh nh©n c¸ch con ng­êi ®ãng vai trß cùc kú quan träng, vµ ®Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu ®ã th× chóng ta cÇn ph¶i thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p nhÊt ®Þnh. Sù h×nh thµnh nh©n c¸ch nãi chung vµ nh©n c¸ch ®¹o ®øc nãi riªng, bÞ quy ®Þnh bëi mét tæng thÓ nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi vµ bëi mét hÖ thèng gi¸o dôc do chÝnh nh÷ng ®iÒu kiÖn kiÓm to¸n - x· héi quy ®Þnh. Tuy vËy, ®Ó x©y dùng nh©n c¸ch ®¹o ®øc, tr­íc hÕt cÇn ph¶i tÝnh ®Õn nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n quy ®Þnh sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch ®¹o ®øc ®Ó tõ ®ã rót ra nh÷ng gi¶i ph¸p kh¶ thi. 1. Gi¶i quyÕt quan hÖ lîi Ých gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi - VÊn ®Ò c«ng b»ng x· héi: Nh©n tè quy ®Þnh nh©n c¸ch ®¹o ®øc ë tÇng s©u nhÊt lµ c¬ së lîi Ých. TÝnh chÊt cña viÖc gi¶i quyÕt quan hÖ lîi Ých c¸ nh©n vµ x· héi lµ nh©n tè sau cïng quy ®Þnh bé mÆt nh©n c¸ch. Trong x· héi truyÒn thèng vµ trong thêi kú thùc hiÖn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, lîi Ých tËp thÓ , cña céng ®ång ®­îc ®Ò cao nhiÒu khi ®Õn tuyÖt ®èi ho¸. §iÒu ®ã dÉn ®Õn mét sù t¸ch rêi gi÷a ®¹o ®øc vµ lîi Ých c¸ nh©n. §Þnh h­íng vµ sù lùa chän hµnh vi c¸ nh©n th­êng ®­îc ®Æt trong t×nh thÕ tuyÓn m¹nh: hoÆc lµ ®¹o ®øc, hoÆc lµ lîi Ých. Nãi c¸ch kh¸c khi con ng­êi v­¬n tíi nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc cao c¶ th× buéc hä ph¶i theo ®uæi lîi Ých c¸ nh©n. Sù t¸ch rêi gi÷a ®¹o ®øc vµ lîi Ých khiÕn cho ho¹t ®éng ®¹o ®øc cña nh©n c¸ch bÞ h¹n chÕ. Con ng­êi h­íng vµo suy t­ ®¹o ®øc nhiÒu h¬n lµ thùc hiÖn hµnh vi ®¹o ®øc thùc tÕ; lo gi÷ nh©n c¸ch trong s¹ch, l­¬ng t©m thanh th¶n b»ng c¸ch h¹n chÕ nh÷ng ho¹t ®éng thùc tiÔn, ®Æc biÖt lµ c¸c ho¹t ®«ng kinh tÕ. ChÝnh ®iÒu ®ã lµm cho nh©n c¸ch nãi chung, nh©n c¸ch ®¹o ®øc nãi riªng kh«ng thÓ ph¸t triÓn toµn diÖn ®­îc. Ngµy nay, c¬ chÕ thÞ tr­êng lµm biÕn ®æi tÝnh chÊt cña viÖc gi¶i quyÕt quan hÖ lîi Ých gi÷a c¸ nh©n vµ lîi Ých x· héi. Thùc hiÖ c¬ chÕ thÞ tr­êng nghÜa lµ thõa nhË tÝnh hîp lý cña viÖc theo ®uæi lîi Ých c¸ nh©n. Mét trong nh÷ng ®¹c tr­ng tiªu biÓu cña c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ ë chç môc tiªu cña viÖc tham gia ho¹t ®éng thÞ tr­êng lµ nh»m tho¶ m·n tèi ®a lîi Ých c¸ nh©n. TÝnh hîp lý vµ hîp ph¸p cña lîi Ých c¸ nh©n kÝch thÝch tÝnh tÝch cùc cña ho¹t ®éng nh©n c¸ch. ViÖc tham gia tÝch cùc vµo c¸c ho¹t ®«ng kinh tÕ, x· héi trong ®iÒu kiªn kinh tÕ thÞ tr­êng sÏ lµm cho nh÷ng n¨n lùc nh©n c¸ch ph¸t triÓn. §Õn l­ît m×nh, sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch ®éc lËp chÝnh lµ ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn n¨ng lùc ®¹o ®øc cña con ng­êi. ChÝnh t¹i ®©y cã thÓ nãi ®Õn tù do ®¹o ®øc víi tÝnh c¸ch lµ dÊu hiÖu cho sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch ®¹o ®øc mét c¸ch ®Çy ®ñ. Tuy nhiªn c¬ chÕ thÞ tr­êng víi sù khuyÕn khÝch lîi Ých c¸ nh©n, tù nã ®· bao chøa kh¶ n¨ng vµ trªn thùc tÕ ®·dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn mÐo mã nh©n c¸ch. Trong ®iÒu kiÖn cña kinh tÕ thÞ tr­êng tù do, nghÞch lý cûa sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch hoµn thiÖn ®· râ rÖt nhÊt. §ã lµ sù lÖch pha, sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch thiªn lÖch gi÷a mät bªn lµ trÝ tuÖ, sù kh«n ngoan, nh÷ng n¨ng lùc thùc tiÔn víi bªn kia lµ sù xuèng cÊp cña ý thøc c«ng d©n, tr¸ch nhiÖm vµ t×nh c¶m ®¹o ®øc... Bëi vËy, ®Ó kh¾c phôc nghÞch lý cña sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch, t¹o ®iÒu kiÖn cho nh©n c¸ch ®¹o ®øc ph¸t triÓn, viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng cã ®iÒu tiªt theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ tÊt yÕu vµ cÊp thiÕt. Thùc chÊt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng cã ®iÒu tiÕt lµ ë chç, nhµ n­íc qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng b»ng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch , kÕ ho¹ch vµ c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ nh»m kÝch thÝch tÝnh n¨ng ®éng cña con ng­êi trong ho¹t ®éng lµm giµu cho b¶n th©n vµ x· héi, ®ång thêi kh¾c phôc tèi ®a nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng trong kinh tÕ. Sù kh¾c phôc tèi ®a nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng trong kinh tÕ nhê sù ®iÒu tiÕt theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa sÏ lµ c¬ së cho sù ph¸t triÓn cïng chiÒu gi÷a ®¹o ®øc vµ kinh tÕ. Víi sù ®iÒu tiÕt theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, lîi Ých c¸ nh©n kh«ng ®èi lËp mét c¸ch t¸ch rêi mµ g¾n liÒn víi lîi Ých x· héi. T×nh c¶m réng ®¹o ®øc,ý thøc c«ng d©n, nghÜa vô ®¹o ®øc, l­¬ng t©m... do vËy mµ ph¸t triÓn cïng víi sù hoµn thiÖn cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. Sù tån t¹i cña con ng­êi bao giê còng g¾n liÒn víi sù tån t¹i nh÷ng nhu cÇu cña hä. §é chªnh nhau gi÷a nhu cÇu sèng cña con ng­êi víi kh¶ n¨ng hiÖn thùc cña x· héi lµ m©u thuÉn ®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt. ChÝnh ph­¬ng thøc gi¶i quyÕt m©u thuÉn nµy lµm n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò c«ng b»ng x· héi. C«ng b»ng x· héi lµ ph­¬ng thøc ®óng ®¾n nhÊt dÓ lµm tho¶ m·n mét c¸ch hîp lý nh÷ng nhu cÇu cña c¸c tÇng líp x· héi vµ c¸c c¸ nh©n xuÊt ph¸t tõ kh¶ n¨ng hiÖn thùc cña nh÷ng ®iÒu kiÖn x· héi nhÊt ®Þnh. ë n­íc ta hiÖn nay, c«ng b»ng x· héi kh«ng cã nghÜa lµ sù ph©n phèi ®ång ®Òu, mµ lµ t¹o c¬ héi ®ång ®Òu cho mäi ng­êi ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh. 2. Sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch ®¹o ®øc ph¶i ®­îc thÓ hiÖn trong nh÷ng hµnh vi ®ao ®øc thùc tÕ. Hµnh vi ®¹o ®øc lµ hµnh vi ®­îc thÓ hiÖn bëi sù ®iÒu tiÕt cña ý thøc ®¹o ®øc mµ trong ®ã c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc gi÷ vai trß trung t©m. Víi tÝnh c¸ch lµ qu¸ tr×nh c¶i biÕn x· héi s©u s¾c, sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ®ßi hái vµ tÊt yÕu sÏ n¶y sinh ra mét hÖ chuÈn mùc ®¹o ®øc míi thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cña x· héi hiÖn ®¹i. HÖ chuÈn mùc nµy lµ c¬ së ®Þnh h­íng cho ho¹t ®éng ®¹o ®øc cña nh©n c¸ch. §ång thêi còng lµ yªu cÇu ®Ó ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ hµnh vi ®¹o ®øc. ViÖc tiÕp nhËn, néi t©m ho¸ c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc míi, hiÖn ®¹i, biÕn nã thµnh søc m¹nh ®¹o ®øc bªn trong cña con ng­êi chÝnh lµ chØ b¸o vÒ sù ph¸t triÓn ®¹o ®øc cña nh©n c¸ch. HiÖn nay, sù qu¸ ®é vÒ ®¹o ®øc dang g©y ra nh­ng khã kh¨n cho viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch. Nh÷ng chuÈn mùc cò ®· lçi thêi nh­ng trong ®iÒu nhiÒu tr­êng hîp vÉn ®­îc ngé nhËn nh­ lµ gi¸ trÞ. Nh÷ng chuÈn mùc míi ®ang h×nh thµnh ch­a ®ñ søc s¸ng lËp tÝnh phæ biÕn trong hiÖu lùc ®Þnh h­íng nh©n c¸ch. Bªn c¹nh ®ã, yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ, giao l­u v¨n ho¸ dÉn ®Õn viÖc thu nhËp nh÷ng gi¸ trÞ, nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc ngo¹i lai. Trong nh÷ng chuÈn mùc nµy, cã c¸i lµ cÇn thiÕt ®èi víi sù nghiÖp hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, cã c¸i l¹i thÓ hiÖn nh­ lµ ph¶n ¸nh gi¸ trÞ cÇn ®Ò kh¸ng. Sù ®an xen gi÷a gi¸ trÞ vµ ph¶n ¸nh gi¸ trÞ trong nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc hiÖn nay lµm cho nh©n c¸ch khã kh¨n trong viÖc x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng lùa chän vµ thùc hiÖn hµnh vi nh©n c¸ch khã kh¨n trong viÖc x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng, lùa chän vµ thùc hiÖn hµnh vi ®¹o ®øc. V× vËy, ®Ó chñ ®éng x©y dùng nh©n c¸ch ®¹o ®øc trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, cÇn x¸c lËp mét hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc míi, hiÖn ®¹i, phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu cña x· héi hiÖn ®¹i. ViÖc x¸c lËp hÖ chuÈn mùc ®¹o ®øc míi cÇn ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c vÒ tÝnh kÕ thõa lÞch sö. Nãi kh¸c ®i, hÖ chuÈn mùc míi ph¶i lµ sù tiÕp tôc v­ît qua truyÒn thèng. H¬n lóc nµo hÕt, ngµy nay, c¶ vÒ mÆt lý luËn lÉn thùc tiÔn, nh©n lo¹i ®ang chøng kiÕn vµi trß cña c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng ®èi víi sù ph¸t triÓn, hiÖn ®¹i ho¸ x· héi. Trong sù kiÕn nghÞ cña UNESCO ®èi víi chÝnh phñ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vÒ vai trß cña v¨n ho¸ trong ph¸t triÓn ®· bao hµm mét sù nh×n nhËn vai trß cña truyÒn thèng. Tuy vËy, sù hiÖn diÖn vµ vai trß cña truyÒn thèng trong hiÖn ®¹i kh«ng cã nghÜa lµ cã thÓ gi÷ nguyªn t¾c chuÈn mùc lçi thêi lµ ®iÒu hiÓn nhiªn; nh­ng ngay c¶ nh÷ng chuÈn mùc ®­îc coi lµ gi¸ trÞ, nghÜa lµ cßn cã vai trß ®èi víi x· héi hiÖn ®¹i còng kh«ng thÓ ®­îc coi lµ gi¸ trÞ, nghi· lµ nã cã vai trß ®èi víi x· héi hiÖn ®¹i còng kh«ng thÓ ®­îc duy tr× mét c¸ch nguyªn xi. Tøc lµ nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng chØ cã ý nghÜa trong tr­êng hîp chóng ®­îc ®æi míi, n©ng cÊp vµ gia nhËp nh­ lµ nh÷ng yÕu tè h÷u c¬ cña hÖ gi¸ trÞ hiÖn ®¹i. v× vËy, xö lý mét c¸ch biÖn chøng quan hÖ gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i lµ yªu cÇu cña viÖc x©y dùng hÖ chuÈn mùc ®¹o ®øc míi. Trong bèi c¶nh cña sù héi nhËp quèc tÕ mang tÝnh toµn cÇu, hÖ chuÈn mùc ®¹o ®øc cña mçi quèc gia kh«ng thÓ kh«ng mang tÝnh quèc tÕ. Bëi vËy tiÕp nhËn nh÷ng gi¸ trÞ, nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc tiÕn bé vµ hiÖn ®¹i cña nh©n lo¹i, lµm phong phó hÖ chuÈn mùc ®¹o ®øc d©n téc lµ cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, viÖc tiÕp nhËn nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc ngo¹i lai còng kh«ng thÓ tuú tiÖn ®­îc. Sù ®ông ®é gi¸ trÞ cã thÓ lµm huû ho¹i nh÷ng chuÈn mùc d©n téc, truyÒn thèng. Gi¶i quyÕt mét c¸ch biÖn chøng quan hÖ gi÷a c¸i phæ biÕn vµ c¸i ®Æc thï trong tr­êng hîp lµ d©n téc ho¸ nh÷ng gi¸ trÞ, nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc ngo¹i nhËp ®Ó chóng cã thÓ tham gia vµo hÖ chuÈn mùc hiÖn ®¹i cña d©n téc nh­ lµ nh÷ng yÕu tè h÷u c¬. * Bªn c¹nh viÖc x©y dùng hÖ chuÈn mùc ®¹o ®øc x· héi, cÇn x©y dùng nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thª kh¸c biÖt nhau. TÝnh ®Æc thï x· héi cña nghÒ nghiÖp vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng cô thÓ ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc cô thÓ ®Þnh h­íng cho ho¹t ®éng nh©n c¸ch. Nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc x· héi trong c¸c lÜnh vùc cô thÓ. Chóng trùc tiÕp thÓ hiÖn vai trß ®èi víi sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch ®¹o ®øc. 3. C¸c biÖn ph¸p gi¸o dôc vµ gi¸o dôc ®µo t¹o. Nh©n c¸ch khi h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t th× bao giê còng thiÕu hoµn thiÖn. V× vËy, gi¸o dôc, vµ gi¸o dôc ®¹o ®øc lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng thøc, gi¶i ph¸p quan träng nhÊt, trùc tiÕp quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch ®¹o ®øc. Gi¸o dôc nãi chung cã vai trß lín ®èi víi sù ph¸t triÓn ph­¬ng diÖn ®¹o ®øc cña nh©n c¸ch. Gi¸o dôc thùc chÊt lµ viÖc chuyÓn v¨n ho¸ x· héi thµnh v¨n ho¸ c¸ nh©n, biÕn nh÷ng n¨ng lùc nh©n tÝnh ®· ®­îc ®èi t­îng ho¸ lµ tµi s¶n cña x· héi thµnh søc m¹nh bªn trong mçi con ng­êi cô thÓ. Gi¸o dôc toµn diÖn vµ cã hÖ thèng sÏ ph¸t triÓn hµi hoµ c¸c ph­¬ng tiÖn lý trÝ, ý chÝ, t×nh cmë réng còng nh­ c¸c n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng­êi. Sù ph¸t triÓn toµn diÖn ®ã sÏ lµ c¬ së cho ph¸t triÓn ®¹o ®øc cña nh©n c¸ch. Gi¸o dôc ®¹o ®øc trùc tiÕp liªn tiÕp c¸c nguyªn t¾c, c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc x· héi thµnh niÒm tin, nhu cÇu vµ ®éng c¬ bªn trong cña mçi con ng­êi, nghÜa lµ thµnh søc m¹nh ®¹o ®øc cña nh©n c¸ch. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi c¬ chÕ thÞ tr­êng ch­a hoµn thiÖn, khi c¸c gi¸ trÞ vµ ph¶n gi¸ trÞ ®an xen nhau th× gi¸o dôc ®¹o ®øc cµng trë nªn cÊp thiÕt. Gi¸o dôc ®¹o ®øc sÏ gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc kh¾c phôc t×nh tr¹ng tù ph¸t trong lÜnh vùc ®¹o ®øc. Còng nh­ gi¸o dôc nãi chung, gi¸o dôc ®¹o ®øc ®ßi hái ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch ®ång bé, cã hÖ thèng víi nh÷ng h×nh thøc thÝch hîp cho c¸c ®èi t­îng, c¸c løa tuæi, c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng kh¸c nhau cña con ng­êi, ngoµi nh÷ng yªu cÇu chung nh­ cña c¸c lo¹i h×nh gi¸o dôc kh¸c, gi¸o dôc ®¹o ®øc chØ thùc sù cã hiÖu qu¶ khi nã bao chøa trong m×nh sù thèng nhÊt cña hai ph­¬ng diÖn: ph­¬ng diÖn truyÒn ®¹t vµ ph­¬ng diÖn nªu g­¬ng. Ph­¬ng diÖn truyÒn ®¹t ph¶i cung cÊp cho ®èi t­îng gi¸o dôc nh÷ng hiÓu biÕt cÇn thiÕt vÒ ®¹o ®øc, c¸c nguyªn t¾c, c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc x· héi, c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc trong c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng cô thÓ cña c¸c ®èi t­îng gi¸o dôc. Mét sù hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vµ cÇn thiÕt nh­ vËy sÏ t¹o ra c¬ së ký tÝnh cho ho¹t ®éng ®¹o ®øc nh­ lµ kÕt qña vµ chØ bã cuèi cïng ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch ®¹o ®øc. Ph­¬ng diÖn nªu g­¬ng ph¶i t¸c ®éng vµ ý thøc con ng­êi b»ng chÝnh nh÷ng tÊm g­¬ng ng­êi tèt, viÖc tèt. Nh÷ng tÊm g­¬ng nµy chÝnh lµ sù hiÖn th©n cña c¸c gi¸ trÞ, c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc. Nhê thÕ chóng cã søc m¹nh to lín trong viÖc biÕn c¸c kiÕn thøc mµ con ng­êi thu nhËn qua truyÒn ®¹t thµnh søc m¹nh ®¹o ®øc bªn trong nh©n c¸ch. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc trong ®êi sèng x· héi ®ang lµ mét vÊn ®Ò nhøc nhèi trªn b×nh diÖn ®¹o ®øc, th× hiÖu qu¶ cña viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc b»ng nªu g­¬ng thËt cã ý nghÜa. Lªnin cho r»ng: c¸n bé lµ ng­êi quyÕt ®Þnh tÊt c¶. quyÕt ®Þnh ë ®©y lµ tÝnh tiªn phong g­¬ng mÉu theo b­íc chuyÓn m×nh cña giai ®o¹n c¸ch m¹ng. T¹o ra thËt nhiÒu tÊm g­¬ng ®¹o ®øc ®Æc biÖt lµ nh÷ng c¸n bé g­¬ng mÉu lµ nh÷ng ng­êi biÕt gi¶i quyÕt mét c¸ch hµi hoµ quan hÖ gi÷a lîi Ých c¸ nh©n vµ lîi Ých x· héi trªn tinh thÇn ­u tiªn lîi Ých x· héi, t¹o ra mét phong trµo noi g­¬ng ®¹o ®øc chÝnh lµ t¹o ra hiÖu qu¶ cho viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc. 4. T¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o c¶u §¶ng vµ Nhµ n­íc: §èi víi n­íc ta, m©u thuÉn gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng con ng­êi ®­îc gi¶i quyÕt b»ng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, b»ng sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þn h­íng x· héi chñ nghÜa. §¶ng ta kh¶ng ®Þnh: “s¶n xuÊt hµng ho¸ kh«ng ®èi lËp víi chñ nghÜa x· héi mµ lµ thµnh tùu ph¸t triÓn cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, tån t¹i kh¸ch quan cÇn thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ®· ®­îc x©y dùng ”. Nh­ vËy, §¶ng ta v¹ch râ sù thèng nhÊt gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng ®ßi hái ph¶i n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc, ®ång thêi x¸c lËp ®Çy ®ñ chÕ ®é tù chñ cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó thùc hiÖn tèt vÊn ®Ò nµy, chóng ta cµn cã nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ: - Thèng nhÊt gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi, chó träng ®Çu t­, ph¸t triÓn con ng­êi, lîi Ých vµ h¹nh phóc cña con ng­êi, nhÊt lµ ®Çu t­ cho ®µo t¹o, gi¸o dôc n©ng cao d©n trÝ. - §Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, ®i ®«i víi thùc hiÖn c¸c môc tiªu x· héi, chóng ta cÇn x©y dùng vµ thùc hiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch x©y dùng còng nh­ viÖc x©y dùng c¬ chÕ nh»m ®¶o b¶o viÖc thùc hiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Con ng­êi võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Víi t­ c¸ch lµ môc tiªu, sù ph¸t triÓn cña con ng­êi, lîi Ých vµ h¹nh phóc cña con ng­êi ph¶i lµ th­íc ®o cña nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ x· héi theo ®Þnh h­íng “tÊt c¶ v× con ng­êi ”. víi t­ c¸ch lµ ®éng lùc, con ng­êi ph¶i ®­îc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy mäi n¨ng lùc, n¨ng khiÕu, s¸ng kiÕn ®Ó cã thÓ gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ tiÕn bé x· héi trong thêi kú míi. Trong ®iÒu kiÖn nghÌo nµn, khã kh¨n, ®· cã lóc, trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ngõi ta th­êng chØ thÊy c¸c yÕu tè vËt t­, thiÕt bÞ lµ quan träng mµ coi nhÑ yÕu tè con ng­êi. Thùc tÕ cña nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua ®· chØ ra r»ng khi yÕu tè con ng­êi ®­îc t«n träng ®óng møc, nh÷ng ng­êi lao ®éng ®­îc ®¸p øng c¸c nhu cÇu vÒ sèng t­¬ng ®èi kh¸ th× con ng­êi trë thµnh ®éng lùc m¹nh mÏ gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô s¶n xuÊt tèt ®Ñp. Muc tiªu cña chóng ta hiÖn nay lµ gi¶i phãng vµ ph¸t huy nguån lùc cña con ng­êi, ®Æc biÖt lµ tiÒm n¨ng trÝ tuÖ vµ søc m¹nh s¸ng t¹o cña hä. Muèn thÕ ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó mäi ng­êi ®Òu cã c¬ héi ph¸t huy ®­îc kh¶ n¨ng, lµm chñ ®­îc søc lao ®éng cña m×nh vµ cã quyÒn h­ëng ®óng vµ ®ñ gi¸ trÞ søc lao ®éng cña m×nh lµm ra sau khi ®· cã sù ®ãng gãp x· héi. §Ó t¹o ra ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn, chóng ta cÇn khuyÕn khÝch c¸c tµi n¨ng trong c¸c tÇng líp x· héi: nh÷ng n«ng d©n lµm ¨n giáim nh÷ng c«ng nh©n cã tr×nh ®é kü thuËt cao, nh÷ng trÝ thøc cã uy tÝn lín, nh÷ng nhµ qu¶n lý kinh doanh cã tµi. Trong ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt vµ tr×nh ®é kinh tÕ cßn thÊp, nÕu ®ßi hái sù ph¸t triÓn ®ång ®Òu cña tÊt c¶ mäi thµnh viªn, mäi tÇng líp x· héi th× chØ dÉn ®Õn chñ nghÜa b×nh qu©n, triÖt tiªu ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn. ChÝnh s¸ch x· héi víi t­ c¸ch lµ “bé ®iÒu chØnh” trong guång m¸y ho¹t ®éng cña toµn x· héi ph¶i gi¶i quyÕt mét c¸ch c«ng b»ng vÊn ®Ò lîi Ých vµ xö lý mét c¸ch ®óng ®¾n mèi quan hÖ x· héi ®Ó võa b¶o ®më réng tÝnh æn ®Þnh x· héi, võa kÝch thÝch con ng­êi s¸ng t¹o kh«ng ngõng. Mét mÆt, chÝnh s¸ch x· héi ph¶i gãp phÇn t¹o ra ®éng lùc thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ, mÆt kh¸c ph¶i dù ®o¸n tr­íc nh÷ng hËu qu¶ x· héi cña nh÷ng gi¶i ph¸p kinh tÕ, chñ ®éng kh¾c phôc nh÷ng bÖnh lý x· héi cã thÓ n¶y sinh. Bªn c¹nh ®ã, nghÞ quyÕt vÒ “x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc” ®ang ®­îc §¶ng vµ nhµ n­íc ta phæ biÕn toµn diÖn trong ®êi sèng nh©n d©n. §æi míi chñ nghÜa x· héi, ®æi míi c¬ cÊu, hÖ thèng chÝnh trÞ vµ c¬ chÕ vËn hµnh, thùc hiÖn nhµ n­íc lµ cña d©n, do d©n, v× d©n: biÕn sù nghiÖp c¸ch m¹ng thµnh sù nghiÖp toµn d©n, thùc hiÖn d©n chñ,... ®ã lµ biÕn ®æi chñ nghÜa x· héi thùc sù thµnh m«i tr­êng n¶y sinh vµ ph¸t triÓn mäi søc m¹nh b¶n chÊt cña con ng­êi vµ thùc hiÖn ®­îc b¶n tÝnh lu«n v­¬n tíi sù hoµn thiÖn cña con ng­êi. Nh©n c¸ch lµ ®Æc ®iÓm næi bËt cña lèi sèng l¹i lµ mét yÕu tè cña v¨n ho¸ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng d©n téc, hiÖn ®¹i vµ nh©n v¨n, bëi thÕ x©y dùng lèi sèng cã v¨n ho¸ chÝnh lµ x©y dùng nh©n c¸ch s«ng cña con ng­êi khi ®Êt n­íc b­îc vµo kû nguyªn míi, tr­íc m¾t lµ thùc hiÖn sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Tõ nh©n c¸ch ®Õn phÈm chÊt cuéc sèng, bao gåm c¶ cuéc sèng c¶ cuéc sèng vËt chÊt lÉn cuéc sèng tinh thÇn lu«n h­íng tíi ch©n - thiÖn - mü ë møc ®é cao. M«i tr­êng cÇn cã cho phÈm chÊt cuéc sèng thÓ hiÖn thµnh hiÖn thùc chÝnh lµ viÖc ®Êt n­íc ph¶i æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, c«ng b»ng x· héi ®­îc ®Ò cao, mäi tÖ n¹ ph¶i ®­îc lªn ¸n, lo¹i trõ. X©y dùng lèi séng víi sù h×nh thµnh nh©n c¸ch míi gi÷ mét vai trß quan träng trong t­ thÕ mét d©n téc ®øng trong hµng ngò c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn. X· héi cã v¨n minh vµ c«ng b»ng míi cã d©n giµu n­íc m¹nh theo hÖ t­ t­ëng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh, theo h­íng x· héi chñ nghÜa. Thêi ®¹i ®ang më ra nhiÒu viÔn c¶nh. T­¬ng lai con ng­êi lµ v« h¹n. Kh«ng nªn chØ nh×n thÊy n÷ng khã kh¨n h¹n chÕ trong con ng­êi hiÖn t¹i mµ bi quan hoÆc cho r»ng ph¸t triÓn con ng­êi toµn n¨ng lµ hoang t­ëng. Con ®­êng ®i tíi t­¬ng lai sÏ phong phó, ®a d¹ng vµ sÏ cßn nhiÒu ®iÒu míi l¹, nh­ng tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu míi l¹ ®ã ch¾c ch¾n kh«ng hÒ m©u thuÉn vµ ng­îc chiÒu víi nh÷ng ý t­ëng nh©n ®¹o vµ kh¶ quan cña chñ nghÜa M¸c- Lªnin vÒ sù hoµn thiÖn con ng­êi. Thay cho lêi kÕt Trªn b­íc ®­êng tiÕn ®Õn c«ng nghiÖp ho¸, t¹o c¬ së vËt chÊt vµ tinh thÇn cho mét ®Êt n­íc ®ang v­¬n lªn, th× ®iÒu cÇn kh¾c phôc tr­íc tiªn lµ nh¶y tõ cùc nµy sang cùc kh¸c: tõ chç xem xÐt chñ nghÜa M¸c- Lªnin lµ b¸ch chiÕn, b¸ch th¾ng, ®Õn chç a dua theo luËn ®iÓm qóa kÝch cña nh÷ng nhµ häc gi¶ ph­¬ng T©y, phñ nhËn nh÷ng nguyªn lý ®ang vËn ®éng cña chñ nghÜa M¸c: tõ chç c¸i g× cña ph­¬ng t©y còng ®ång nhÊt víi c¸i suy ®åi, phi nh©n b¶n, ®Õn chç lÆp l¹i nh÷ng c¸i d· lçi thêi ë ph­¬ng T©y; tõ chç nãi su«ng, nãi mét chiÒu vÒ t­ t­ëng chÝnh trÞ cùc ®oan ®Õn chç quan niÖm cùc ®oan cho kinh tÕ vµ kü thuËt lµ tÊt c¶. Thãi quen û l¹i, kÐm n¨ng ®éng, chñ nghÜa b×nh qu©n chóng ta cÇn cã mét c¸i nh×n bao qu¸t vÒ t­ t­ëng chiÕn l­îc vÒ d©n giµu n­íc m¹nh träng nªn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Muèn x©y dùng kinh tÕ ph¶i cã nh÷ng con ng­êi ®­îc ®µo, rÌn luyÖn trong mét m«i tr­êng v¨n ho¸ lµnh m¹nh. Tuy nhiªn, viÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ n­íc ta tõ nÒn kinh tÕ quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng lµ míi mÎ. §ßi hái ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu nh÷ng chñ tr­¬ng, biÖn ph¸p s¸ng t¹o thÝch hîp ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n thö th¸ch, nh÷ng m©u thuÉn míi xuÊt hiÖn, n¹n tham nhòng trµn lan, quan liªu nÆng nÒ, sù ph©n ho¸ giµu nghÌo cµng t¨ng, nguy c¬ tôt hËu so víi c¸c n­íc trong khu vùc vÉn cßn. ViÖc thùc hiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh, thùc hiÖn d©n chñ- c«ng b»ng x· héi, vµ vÊn ®Ò nh© c¸ch con ng­êi gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng CHCN kh«ng chØ trªn lÜnh vùc chÝnh trÞ mµ ph¶i c¶ trªn lÜnh vùc kinh tÕ- x· héi. ViÖc ®Êu tranh ®Ó gi¶i quyÕt cã kÕt qu¶ c¸c vÊn ®Ò nãi trªn cã ý nghÜa rÊt quan träng, trong viÖc thùc hiÖn d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. VÊn ®Ò con ng­êi- nh©n c¸ch con ng­êi ph¶i lµ ®iÒu b¾t ®Çu cña c«ng cuéc ®æi míi. DÜ nhiªn con ®­êng thùc hiÖn ®iÒu ®ã lµ nh©n ®¹o ho¸, d©n chñ ho¸ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng trªn c¬ së cña mäi tiÕn bé trong ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi. Tµi liÖu tham kh¶o S¸ch triÕt häc M¸c - Lªnin tËp II. VÒ mét sè gi¶i ph¸p x©y dùng nh©n c¸ch ®¹o ®øc hiÖn nay - T¹p chÝ triÕt häc sè 4 th¸ng 8 n¨m 1999. VÊn ®Ò nh©n c¸ch trong ®êi sèng ®« thÞ hiÖn ®¹i - T¹p chÝ triÕt häc. Mét vµi suy nghÜ vÒ m©u thuÉn biÖn chøng gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ môc tiªu x©y dùng con ng­êi trong qu¸ tr×nh ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta - NguyÔn Th¸i S¬n. T¹p chÝ triÕt häc sè 1 th¸ng 2 - 1999. VÒ kinh tÕ thÞ tr­êng - §inh Nguyªn Khiªm. T¹p chÝ nghiªn cøu trao ®æi. Cã mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN hay kh«ng. T¹p chÝ nghiªn cøu trao ®æi. Con ng­êi ViÖt Nam b­íc vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng - D­¬ng LiÔu. T¹p chÝ nghiªn cøu trao ®æi. Kinh tÕ thÞ tr­êng vµ nÒn d©n chñ æn ®Þnh - NguyÔn Phóc Träng. §¹i héi VII, lý luËn vµ thùc tiÔn. D©n chñ vµ c¬ chÕ thùc hiÖn d©n chñ - Hoµng ChÝ B¶o. T¹p chÝ triÕt häc th¸ng 2 -1996.