Tìm hiểu một số yếu tố liên quan đến sự phát triển và tình trạng dinh dưỡng của trẻ vị thành niên

s¬ sinh cho ®Õn khi tr­ëng thµnh, chøa ®ùng hµng lo¹t c¸c biÕn ®æi x©u s¾c, ®Æc biÖt lµ trong thêi k× dËy th×. V× vËy c¸c nhµ sinh häc, y häc, gi¸o dôc häc trªn thÕ giíi ®Òu quan t©m ®Õn [17] . 1.2. Løa tuæi vÞ thµnh niªn . løa tuæi vÞ thµnh niªn kÐo dµi trong kho¶ng 10 n¨m tõ 10 ®Õn 19 tuæi [28]. Lµ thêi kú chuyÓn tiÕp tõ trÎ em thµnh ng­êi lín. Nã ®­îc ®¸nh dÊu b»ng nh÷ng thay ®æi xen lÉn nhau vÒ thÓ chÊt, trÝ tuÖ vµ mèi quan hÖ x· héi chuyÓn tõ ®¬n gi¶n sang phøc tap . ®©y lµ løa tuæi chiÕm tØ lÖ cao (34%) d©n sè thÕ giíi. Løa tuæi nµy ®­îc quan t©m bëi nã kh«ng nh÷ng chiÕm mét tØ lÖ kh¸ cao trong th¸p d©n sè, mµ tØ lÖ cña løa tuæi nµy t¨ng nhanh ®¸ng kÓ so víi c¸c nhãm tuæi kh¸c. Gi÷a nh÷ng n¨m cña thËp kØ 60 vµ 80 trong khi d©n sè thÕ giíi t¨ng 46% th× løa tuæi vÞ thµnh niªn t¨ng 66%. Cã mét tØ lÖ rÊt cao thanh thiÕu niªn sèng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ tØ lÖ nµy t¨ng lªn rÊt nhanh.Theo th«ng kª n¨m 1980 cã 77% d©n sè lµ ë løa tuæi vÞ thµnh niªn sèng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ sÏ t¨ng lªn 83% vµo n¨m 2000 [23,25]. h¬n n÷a ®©y lµ løa tuæi dËy th× ®ã lµ giai ®o¹n ®¸nh dÊu sù chÝn muåi, sù tr­ëng thµnh cña trÎ. T×nh tr¹ng dinh d­ìng cña løa tuæi n÷ vÞ thµnh niªn lµ yÕu tè quan träng gãp phÇn lµm xuÊt hiÖn sím hay muén mét trong c¸c dÊu hiÖu ph¸t triÓn sinh lý cña trÎ. NhiÒu nghiªn cøu trªn thÕ giíi cho thÊy c¸c thiÕu n÷ cã t×nh tr¹ng dinh d­ìng tèt th­êng cã hµnh kinh sím so víi c¸c thiÕu n÷ cã t×nh tr¹ng dinh d­ìng kÐm. Tèc ®é t¨ng tr­ëng nãi chung ë thiÕu n÷ hµnh kinh sím cao h¬n so víi nh÷ng thiÕu n÷ cã hµnh kinh muén. Tuy nhiªn c¶ hai nhãm ®ñ vµ thiÕu dinh d­ìng cuèi cïng ®Òu ®¹t ®­îc chiÒu cao t­¬ng tù trong thêi kú vÞ thµnh niªn. MÆc dï ph¸t triÓn cã thÓ x¶y ra sím hay muén h¬n vµ thêi gian ph¸t triÓn còng cã sù kh¸c nhau[24]. C¸c dÞch vô søc khoÎ hiÖn nay míi chØ quan t©m tíi bµ mÑ vµ trÎ em d­íi 5 tuæi mµ ch­a quan t©m mét c¸ch ®Çy ®ñ ®Õn ®èi t­îng quan träng nµy, ®Æc biÖt c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §Ó l¹i nh÷ng vÊn ®Ò quan träng ch­a ®­îc gi¶i quyÕt [23,25] . Do vËy vÊn ®Ò søc khoÎ vµ ph¸t triÓn ®èi víi løa tuæi vÞ thµnh niªn ®ßi hái ®Æt ra vÊn ®Ò cÊp b¸ch cho x· héi . 1.3. T×nh tr¹ng dinh d­ìng løa tuæi vÞ thµnh niªn . ®øng vÒ gãc ®é sinh häc løa tuæi vÞ thµnh niªn lµ giai ®o¹n chuyÓn tiÕp rÊt quan träng, chuÈn bÞ cho giai ®o¹n ph¸t triÓn ®Çy ®ñ cña c¬ thÓ. TÇm vãc thÊp (cßi cäc) ë tuæi vÞ thµnh niªn ®­îc coi lµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng dinh d­ìng trong qu¸ khø, nã ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh tÝch luü chång chÊt cña sù thiÕu ¨n vµ m«i tr­êng sèng kÐm. Ng­êi ta cho r»ng 25% chiÒu cao cã ®­îc cña con ng­êi ®¹t ®­îc ë løa tuæi vÞ thµnh niªn, kÕt thóc tuæi dËy th× còng lµ kÕt thóc t¨ng tr­ëng vÒ chiÒu cao[17]. 1.3.1. T×nh tr¹ng thiÕu dinh d­ìng. Løa tuæi vÞ thµnh niªn lµ thêi kú ph¸t triÓn rÊt nhanh (v­ît tréi) c©n nÆng còng nh­ chiÒu cao, c¶ vÒ c¬ b¾p lÉn dù tr÷ mì ... v× vËy nÕu bÞ thiÕu ¨n, thiÕu ch¨m sãc còng dÔ bÞ thiÕu dinh d­ìng (träng l­îng thÊp) vµ còng lµ vÊn ®Ò cÇn quan t©m [17]. Theo Ye Gang th× c¸c sè ®ã vÒ nh©n tr¾c (c©n nÆng/ chiÒu cao) lµ rÊt c¬ b¶n, tiÖn lîi ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng dinh d­ìng løa tuæi nµy. T×nh tr¹ng dinh d­ìng kÐm ®­îc x¸c ®Þnh bëi chØ sè khèi c¬ thÓ (BMI) (c©n nÆng/ chiÒu cao2). T×nh tr¹ng dinh d­ìng cña qu©n thÓ ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh nu«i d­ìng, m«i tr­êng vµ bÖnh tËt tr­íc ®©y, v× vËy trong giai ®o¹n tuæi vÞ thµnh niªn nÕu dinh d­ìng kÐm sau nµy khi mang thai sÏ dÉn ®Õn suy dinh d­ìng bµo thai lµm gi¶m träng l­îng s¬ sinh cña trÎ [17]. ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn tû lÖ thiÕu dinh d­ìng trÎ em häc ®­êng vÉn cßn kh¸ cao ®Æc biÖt lµ trÎ em ë c¸c vïng n«ng th«n nghÌo. Løa tuæi häc ®­êng Ýt gÆp t×nh tr¹ng thiÕu dinh d­ìng nÆng trõ khi cã n¹n ®ãi v× ë løa tuæi nµy trÎ ph¸t triÓn chËm h¬n so víi thêi kú trÎ < 5 tuæi, vµ chóng cã thÓ ®ßi ¨n khi chóng ®ãi. C¸c nguyªn nh©n g©y nªn thiÕu dinh d­ìng ë trÎ em häc ®­êng cã thÓ lµ: - Cã thÓ trÎ ®· bÞ suy dinh d­ìng tõ lóc bÐ. - Do chÕ ®é ¨n hiÖn t¹i qu¸ kÐm. - Chóng cã thÓ bÞ ®ãi: Do b÷a s¸ng kh«ng ¨n hoÆc ¨n qu¸ Ýt vµ trÎ bÞ ®ãi vµo gi÷a buæi mµ th­êng gäi lµ ®ãi ng¾n kú. - NhiÒu ®øa trÎ ph¶i ®i bé qu¸ xa ®Ó ®Õn líp hoÆc trë vÒ nhµ qu¸ muén v× qu·ng ®­êng dµi lµm cho ®­¸ trÎ mÖt kh«ng muèn ¨n [29]. Nh÷ng trÎ häc ®­êng cã nguy c¬ bÞ thiÕu dinh d­ìng lµ: - TrÎ tõ c¸c gia ®×nh nghÌo: bè, mÑ thÊt nghiÖp. - Cã bè hoÆc mÑ bÞ chÕt hoÆc bÞ bÖnh. - TrÎ th­êng ph¶i tù ch¨m lo cho b¶n th©n m×nh do bè mÑ ®i lµm xa. - TrÎ sèng trong vïng bÞ thiÕu ¨n. - TrÎ ¨n nhiÒu quµ vÆt nh­ kÑo hoÆc n­íc ngät, th­êng lµ nh÷ng trÎ ë thµnh thÞ mµ bè mÑ th­êng ®i lµm xa hoÆc th­êng v¾ng nhµ [29]. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña mét sè t¸c gi¶ n­íc ngoµi cho thÊy t×nh tr¹ng dinh d­ìng kÐm ë trÎ em vÞ thµnh niªn 12-18 tuæi theo chØ sè BMI kh¸ phæ biÕn. Nepal 36%, Ên §é 33%. ë ViÖt Nam còng ®· cã mét sè c¸c nghiªn cøu vÒ løa tuæi häc ®­êng. Mondiere n¨m 1875 ®o chiÒu cao cña 3774 trÎ em miÒn Nam ViÖt Nam, nghiªn cøu sù ph¸t triÓn thÓ lùc cña häc sinh Hµ Néi 1943 cña §ç Xu©n Hîp. §Õn 1985 lµ nghiªn cøu cña Hµ Huy Kh«i vµ Bïi ThÞ Nhu ThuËn th× cho thÊy: tuy träng l­îng vµ chiÒu cao cña häc sinh Hµ Néi thÊp h¬n so víi NCHS, nh­ng cao h¬n so víi HSSHVN (1975) vµ §ç Xu©n Hîp (1943) vµ c¸c sè liÖu ®· c«ng bè tr­íc ®©y. Nghiªn cøu nµy ®· chØ ra kh¸c biÖt râ rµng gi÷a trÎ em n«ng th«n vµ thµnh phè. C©n nÆng vµ chiÒu cao trung b×nh cña trÎ em Hµ Néi cao h¬n h¼n trÎ em n«ng th«n [24]. Nghiªn cøu cña TrÇn V¨n DÇn vµ céng sù vÒ sù ph¸t triÓn thÓ lùc cña häc sinh 6-14 tuæi sau mét thËp kû (81-90) thÊy r»ng kh«ng cã sù kh¸c biÖt gi÷a nam vµ n÷ vÒ chiÒu cao vµ c©n nÆng, häc sinh Hµ Néi nãi chung thêi ®iÓm 1990 ®Òu cao h¬n 1981, sù gia t¨ng vÒ chiÒu cao nhanh, sù gia t¨ng vÒ c©n nÆng chËm. Nghiªn cøu còng chØ ra sù kh¸c biÖt gi÷a trÎ em n«ng th«n vµ trÎ em thµnh phè, trÎ em thµnh phè cã xu h­íng ph¸t triÓn thÓ lùc tèt h¬n ë n«ng th«n ë mäi løa tuæi [2]. Mét nghiªn cøu kh¸c cña TrÇn V¨n DÇn vµ céng sù vÒ sù ph¸t triÓn thÓ lùc cña häc sinh 8-14 tuæi trªn mét sè vïng d©n c­ miÒn B¾c thËp kû 90 còng cho thÊy cã sù gia t¨ng vÒ chiÒu cao cña c¶ häc sinh n«ng th«n vµ thµnh phè, c©n nÆng gia t¨ng râ ë trÎ em thµnh phè [3]. Theo dâi t×nh h×nh ph¸t triÓn thÓ lùc cña häc sinh Hµ Néi cña ViÖn Dinh d­ìng 1995 so víi sè liÖu 1985 cña Hµ Huy Kh«i vµ Bïi ThÞ Nhu ThuËn, sau 10 n¨m tèc ®é t¨ng vÒ chiÒu cao trung b×nh lµ 5-6 cm vµ ph¸t triÓn chiÒu cao ë trÎ trai tèt h¬n trÎ g¸i ë c¸c løa tuæi. C¸c t¸c gi¶ ThÈm Hoµng §iÖp 1992, Phan ThÞ Thuû 1996 cho thÊy chiÒu cao trÎ em Hµ Néi t¨ng cùc ®¹i vµo kho¶ng 11-12 tuæi th× sù gia t¨ng vÒ chiÒu cao cña trÎ em vïng ven biÓn LÖ Thuû, Qu¶ng B×nh thÊp h¬n (15 tuæi) [5,17]. Nghiªn cøu cña nhiÒu t¸c gi¶ vÒ t×nh tr¹ng dinh d­ìng cña trÎ em ë thµnh thÞ, vµ ®Æc biÖt ë Hµ Néi nh­ Bïi ThÞ Nhu ThuËn vµ mét sè t¸c gi¶ kh¸c ë løa tuæi tõ 6-18 tuæi cao h¬n HSSHVN. Trong khi ®ã nghiªn cøu cña TrÇn §×nh Long, L­¬ng BÝch Hång th× c¸c chØ sè nghiªn cøu thu ®­îc kÐm HSSH VN n¨m 1975 [12,13,14,18]. Nghiªn cøu cña nhiÒu t¸c gi¶ cho thÊy sù t¨ng tr­ëng gi÷a c¸c vïng kh¸c nhau ®Ønh t¨ng tr­ëng còng kh¸c nhau. ë Hµ Néi, ®Ønh t¨ng tr­ëng trÎ g¸i ®Õm sím h¬n 11-12 tuæi, ®Ønh t¨ng tr­ëng cña trÎ trai ®Õn muén h¬n 13-14 tuæi. §Ønh t¨ng tr­ëng liªn quan ®Õn tuæi dËy th×, th­êng diÔn ra sau khi b¾t ®Çu cã dÊu hiÖu dËy th× vµ ®Õn tr­íc tuæi dËy th× hoµn toµn. Trong khi ®ã theo nghiªn cøu cña Phan ThÞ Thuû ë Qu¶ng B×nh th× sù t¨ng tr­ëng nµy muén h¬n (15 tuæi) [5,12,13,17,18]. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ t×nh tr¹ng dinh d­ìng n¨m 1994 ë Hµ Néi cña Cao Quèc ViÖt; nghiªn cøu n¨m 1996 cña Phan ThÞ Thuû ë Qu¶ng B×nh [17,18] cho thÊy tèc ®é t¨ng tr­ëng ngµy cµng t¨ng cao, tuy nhiªn cã sù kh¸c biÖt râ rÖt ë c¸c vïng kinh tÕ, x· héi kh¸c nhau. Mét nghiªn cøu míi ®©y n¨m 1999 cña ViÖn Dinh d­ìng ë Hµ Néi, H¶i D­¬ng, Phó Thä, TiÒn Giang cã sù kh¸c biÖt vÒ giíi ë toµn bé c¸c nhãm tuæi. C©n nÆng vµ chiÒu cao cña häc sinh Hµ Néi ®Òu cao h¬n so víi häc sinh c¸c khu vùc kh¸c theo thø tù lµ §ång b»ng s«ng Cöu Long, n«ng th«n ®ång b»ng S«ng Hång vµ trung du B¾c Bé [16]. 1.3.2. T×nh tr¹ng thõa c©n vµ bÐo ph×. BÐo ph× lµ mét t×nh tr¹ng søc khoÎ cã nguyªn nh©n dinh d­ìng. C©n nÆng cña c¬ thÓ t¨ng lªn cã thÓ do chÕ ®é ¨n d­ thõa v­ît qu¸ nhu cÇu hoÆc nÕp sèng lµm viÖc tÜnh t¹i Ýt tiªu hao n¨ng l­îng. Ng­êi ta thÊy ®èi víi søc khoÎ, ng­êi cµng bÐo th× c¸c nguy c¬ cµng nhiÒu. Tr­íc hÕt, ng­êi bÐo ph× dÔ m¾c c¸c bÖnh t¨ng huyÕt ¸p, bÖnh tim do m¹ch vµnh, ®¸i ®­êng hay bÞ c¸c rèi lo¹n d¹ dµy, ruét, sái mËt ... Theo Popkin ë Mü bÐo ph× lµ 26% [26]. ë n­íc ta nÒn kinh tÕ ®ang trong thêi kú chuyÓn tiÕp, víi sù ph©n cùc ngµy cµng t¨ng gi÷a giµu vµ nghÌo ®· ¶nh h­ëng kh«ng Ýt ®Õn dinh d­ìng vµ søc khoÎ cña trÎ. Bªn c¹nh tû lÖ suy dinh d­ìng cßn kh¸ cao, tû lÖ thõa c©n vµ bÐo ph× ®· cã xu h­íng gia t¨ng ®Æc biÖt lµ t¹i c¸c ®« thÞ lín [7]. Theo sè liÖu n¨m 1990 cña FAO, tû lÖ bÐo ph× chung ë thµnh thÞ n­íc ta lµ 1,57%, t¨ng gÊp 4 lÇn so víi n¨m 1985 lµ 0,4% [22]. 1.4. C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng. 1.4.1. YÕu tè kinh tÕ, x· héi. Mét trong nh÷ng biÓu hiÖn cña t×nh tr¹ng kinh tÕ - x· héi ®ã lµ thu nhËp. Nghiªn cøu cña Ahmed vµ céng sù (1991) vÒ ¶nh h­ëng cña t×nh tr¹ng kinh tÕ - x· héi ®Õn sù ph¸t triÓn cña trÎ häc ®­êng ë Banglades cho thÊy trÎ tõ c¸c gia ®×nh cã thu nhËp cao cã c©n nÆng vµ chiÒu cao theo tuæi cao h¬n so víi trÎ tõ c¸c gia ®×nh cã thu nhËp thÊp [19]. Mét nghiªn cøu kh¸c ë Th¸i Lan còng thÊy r»ng t×nh tr¹ng dinh d­ìng cña trÎ em tuæi häc ®­êng cÇn ®­îc l­u t©m, häc sinh ë tÇng líp x· héi thÊp cã tû lÖ m¾c c¸c bÖnh thiÕu dinh d­ìng cao [21]. Mét nghiªn cøu ë Anh vÒ vÊn ®Ò liªn quan gi÷a t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp cña bè c¸c em, nh÷ng trÎ em bè bÞ thÊt nghiÖp cã chiÒu cao thÊp h¬n so víi nh÷ng trÎ em cã bè ®i lµm viÖc. Mét nghiªn cøu ë Malaysia (1997) cho thÊy c¸c gia ®×nh cã thu nhËp thÊp th× cã nguy c¬ nhÑ c©n vµ thÊp cßi h¬n h¼n gia ®×nh cã thu nhËp cao[6]. KÝch cì gia ®×nh còng ¶nh h­ëng ®Õn t×nh tr¹ng dinh d­ìng cña trÎ, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. C¸c t¸c gi¶ cßn cho thÊy t×nh tr¹ng häc vÊn cña cha mÑ cã liªn quan ®Õn chÊt l­îng b÷a ¨n cña trÎ [6]. 1.4.2. KhÈu phÇn: §Ó ®¶m b¶o cho c¬ thÓ ph¸t triÓn tèt, yÕu tè quan träng hµng ®Çu lµ chÕ ®é dinh d­ìng. Ngay tõ thêi xa x­a, c¸c nhµ y häc cæ ®¹i ®· biÕt ®­îc vai trß cña dinh d­ìng trong phßng vµ ®iÒu trÞ bÖnh. Hyporcat khuyªn r»ng tuú theo tuæi t¸c, c«ng viÖc, thêi tiÕt nªn ¨n nhiÒu, Ýt, ¨n mét lóc hay gi¶i r¸c ra nhiÒu b÷a. Trong viÖc ®iÒu trÞ «ng viÕt: “Thøc ¨n cho bÖnh nh©n lµ mét ph­¬ng tiÖn ®iÒu trÞ ®ã lµ c¸c chÊt dinh d­ìng”, “h¹n chÕ ¨n mét sè chÊt nguy hiÓm ®èi víi ng­êi m¾c bÖnh m·n tÝnh”.[17]. NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu cho thÊy ¨n uèng hîp lý lµ yÕu tè c¨n b¶n nhÊt cho sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn. N¨ng l­îng pr«tªin, chÊt bÐo, vitamin vµ c¸c yÕu tè vi l­îng cÇn ®­îc cung cÊp ®Çy ®ñ vµ c©n ®èi ®Ó trÎ em, nhÊt lµ løa tuæi vÞ thµnh niªn ph¸t triÓn ®Çy ®ñ vµ t¨ng c­êng dù tr÷ c¸c chÊt trong c¬ thÓ[31]. 1.4.3. KiÕn thøc, thùc hµnh vÒ dinh d­ìng vµ tËp qu¸n ¨n uèng cña trÎ. Søc khoÎ cña häc sinh lµ mét bé phËn quan träng cña søc khoÎ céng ®ång, c¸c dÞch vô søc khoÎ trong nhµ tr­êng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao bëi v× trÎ häc tËp vµ vui ch¬i cïng víi nhau sÏ häc tËp nhau vµ trÎ em sÏ chia sÎ nh÷ng g× chóng häc ®­îc cho cha mÑ vµ nh÷ng ng­êi kh¸c. Tuy nhiªn ë løa tuæi nµy trÎ còng ®· chÞu phÇn nµo ch¨m lo vÒ søc khoÎ, do vËy gia ®×nh Ýt quan t©m. V× vËy trÎ cã thÓ cã nh÷ng hiÓu biÕt kh¸c nhau vÒ dinh d­ìng cã thÓ cã nh÷ng hiÓu biÕt ®óng hoÆc sai. Nh÷ng hiÓu biÕt vµ thãi quen dinh d­ìng cña trÎ ¶nh h­ëng ®Õn sù lùa chän thùc phÈm, c¸ch ¨n uèng cña trÎ vµ cuèi cïng lµ ¶nh h­ëng ®Õn t×nh tr¹ng dinh d­ìng cña trÎ. Mét sè nghiªn cøu gÇn ®©y cho thÊy tËp tÝnh ¨n uèng cña trÎ cã liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng dinh d­ìng. Nh÷ng trÎ ¨n nhiÒu ®å ngät, thøc ¨n giµu chÊt bÐo hoÆc hay ¨n snack vµo ban ®ªm th­êng cã dÊu hiÖu thõa c©n, bÐo ph× (TrÇn ThÞ Hång Loan)[11]. Ng­îc l¹i nh÷ng trÎ sî bÐo th­êng ¨n kiªng; bá b÷a s¸ng th­êng lµ nh÷ng trÎ thiÕu dinh d­ìng. Ngoµi ra, mét sè nghiªn cøu cho thÊy c¸c ¶nh h­ëng cña ho¹t ®éng thÓ l­c, häc tËp ë løa tuæi nµy còng dÔ g©y ra nh÷ng ¶nh h­ëng nh­ cËn thÞ häc ®­êng, cong vÑo cét sèng[18]. Ch­¬ng ii §èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. §èi t­îng nghiªn cøu Häc sinh trung häc c¬ së tõ 12 - 15 tuæi ë néi thµnh Hµ Néi. 2.2. §Þa ®iÓm nghiªn cøu Tr­êng trung häc c¬ së Ng« Sü Liªn Hµ Néi. 2.3. ThiÕt kÕ nghiªn cøu Sö dông ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu m« t¶ víi cuéc ®iªu tra c¾t ngang t¹i thêi ®iÓm th¸ng 5 -2001. 2.4. Chän mÉu 2.4.1. Cì mÉu ®iÒu tra nh©n tr¾c ¸p dông c«ng thøc: n = Z21-a/2 Trong ®ã: Z lµ gi¸ trÞ t­¬ng øng cña hÖ sè giíi h¹n tin cËy víi hÖ sè tin cËy 95%. P tØ lÖ ®iÒu tra tr­íc lµ: 23% tû lÖ thiÕu c©n vÞ thµnh niªn. q = 1 - p e sai sè mong muèn = 5% VËy theo c«ng thøc tÝnh cì mÉu n = 1,962 x » 280 LÊy trßn 300. 2.4.2. Ph­¬ng ph¸p chän mÉu. · Chän tr­êng vµo nghiªn cøu. Chän tr­êng theo môc ®Ých nghiªn cøu lµ tr­êng Trung häc c¬ së Ng« Sü Liªn. · Chän häc sinh vµo ®iÒu tra. Theo ph­¬ng ph¸p chän mÉu ngÉu nhiªn ph©n tÇng theo kiÓu ph©n bè tû lÖ. Coi mçi khèi lµ 1 tÇng th× sè häc sinh lÊy ra ë mçi khèi sÏ lµ: nh = Nh Trong ®ã: n: Tæng sè häc sinh cÇn lÊy vµo nghiªn cøu. N: Tæng sè häc sinh cña tr­êng. Nh : Tæng sè häc sinh ë mçi khèi. Sau ®ã chän ngÉu nhiªn hÖ thèng b»ng danh s¸ch ë mçi khèi lÊy ®ñ sè häc sinh vµo nghiªn cøu. 2.5. Sè liÖu cÇn thu thËp. 2.5.1. C¸c chØ sè cÇn thu thËp. · ChØ tiªu nh©n tr¾c.(C¸c kü thuËt c©n ®o dùa theo h­íng dÉn cña WHO 1979 ) [30]. §o chiÒu cao ®øng . C©n träng l­îng c¬ thÓ. §o vßng c¸nh tay duçi. ChØ sè khèi c¬ thÓ BMI. Dùa theo tiªu chuÈn ph©n lo¹i BMI cña løa tuæi vÞ thµh niªn cña WHO 1995 ph©n ra c¸c møc ®é : GÇy: giíi h¹n ng­ìng t¹m thêi lµ BMI theo tuæi < 5 pexen tin. B×nh th­êng: chØ sè BMI tõ 5 –85 pexen tin . Trªn 85 pexentin chØ sè khèi c¬ thÓ (BMI) cña quÇn thÓ tham chiÕu chuÈn coi lµ cã nguy c¬ thõa c©n. · KhÈu phÇn: Hái tÇn suÊt tiªu thô thùc phÈm. · N÷ sinh hái tuæi b¾t ®Çu cã kinh. · Hái c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng dinh d­ìng cña trÎ. 2.5.2. C¸c ph­¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu. 2.5.2.1. Nh©n tr¾c. · §o chiÒu cao ®øng: §Ó th­íc ®o theo chiÒu th¼ng ®øng vu«ng gãc víi mÆt ®Êt n»m ngang, th­íc cã chia ®é ®Õn mm. Ng­êi ®­îc ®o bá guèc dÐp, ®i ch©n kh«ng, ®øng th¼ng quay l­ng vµo th­íc ®o. Gãt ch©n, m«ng, vai vµ ®Çu theo mét chiÒu th¼ng ®øng, m¾t nh×n th¼ng ra phÝa tr­íc theo ®­êng th¼ng n»m ngang, bá xu«i hai tay theo 2 bªn m×nh. Dïng th­íc vu«ng ¸p s¸t ®Ønh ®Çu vu«ng gãc víi th­íc vµ ghi kÕt qu¶ víi mét sè lÎ. · C©n nÆng: Dïng c©n Seca cã ®é chÝnh x¸c ®Õn 0,1kg. C©n ®­îc ®Æt ë vÞ trÝ æn ®Þnh vµ b»ng ph¼ng. C©n ®­îc kiÓm tra vµ chØnh tr­íc khi c©n. KÕt qu¶ ®­îc ghi theo kg víi 1 sè lÎ. §èi t­îng chØ mÆc quÇn ¸o máng, ®i ch©n ®Êt, ®øng ë gi÷a bµn c©n, kh«ng ®­îc cö ®éng, m¾t nh×n th¼ng. · Vßng c¸nh tay: dïng th­íc mÒm, kh«ng chun gi·n víi ®é chÝnh x¸c 0,1 cm. §èi t­îng ®­îc ®o vßng c¸nh tay tr¸i, vßng ®o ®i qua ®iÓm gi÷a c¸nh tay tr¸i tÝnh tõ mám cïng vai ®Õn mám trªn låi cÇu x­¬ng c¸nh tay. C¸nh tay tr¸i cña trÎ ®­îc ®o trong t­ thÕ th¶ láng tù nhiªn, bá hÕt quÇn ¸o. KÕt qu¶ ®o ®­îc ghi ®Õn mét sè lÎ. 2.5.2.2. KhÈu phÇn thùc tÕ . Hái tÇn suÊt xuÊt hiÖn l­¬ng thùc, thùc phÈm trong ngµy, tuÇn, th¸ng qua. 2.5.2.3. DÊu hiÖu dËy th×. Pháng vÊn ®Ó biÕt ®­îc tuæi b¾t ®Çu cã kinh cña n÷ sinh. 2.5.2.4. C¸c yÕu tè kinh tÕ, x· héi, m«i tr­êng, gia ®×nh vµ tËp tÝnh ¨n uèng cña trÎ th«ng qua bé c©u hái. 2.6. Xö lý -Thèng kª sè liÖu. Sè liÖu ®­îc xö lý trªn m¸y vi tÝnh theo ch­¬ng tr×nh EPI-INFO 6.0. Ch­¬ng iii KÕt qu¶ nghiªn cøu 3.1. Mét sè ®Æc ®iÓm giíi thiÖu vÒ tr­êng nghiªn cøu: Tr­êng trung häc c¬ së Ng« Sü Liªn n»m trªn ®Þa bµn ph­êng Hµm Long, QuËn Hoµn KiÕm. Tr­êng Ng« Sü Liªn lµ tr­êng ®iÓm cña Thµnh phè vÒ gi¸o dôc. Häc sinh cña tr­êng lµ tõ c¸c ph­êng vµ c¸c quËn kh¸c ®Õn häc. §a sè c¸c em ®Òu lµ con em c¸n bé Nhµ n­íc vµ ®Òu lµ häc sinh giái cña c¸c tr­êng tiÓu häc tuyÓn vµo. Tr­êng cã h¬n 2200 häc sinh vµ gåm 52 líp häc. Trong ®ã khèi 6 vµo ®«ng nhÊt. C¬ së vËt chÊt cña nhµ tr­êng t­¬ng ®èi khang trang. Nhµ tr­êng cã hÖ thèng camera ë c¸c phßng vµ ®­îc theo dâi ë ban gi¸m hiÖu. Tuy nhiªn diÖn tÝch s©n tr­êng h¬i chËt hÑp so víi sè l­îng häc sinh cña tr­êng. Tr­êng cã mét ®éi ngò gi¸o viªn giái vµ nhiÒu kinh nghiÖm gi¶ng d¹y. Ngoµi ra cßn cã mét ®éi ngò c« nu«i phôc vô cho häc sinh b¸n tró khèi 6 mét b÷a tr­a. Sè cßn l¹i ¨n tr­a t¹i nhµ cïng gia ®×nh. 3.2. §Æc ®iÓm ®èi t­îng ®iÒu tra. Chóng t«i ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu 300 häc sinh gåm 124 nam vµ 176 n÷. B¶ng 1. Tæng sè ®èi t­îng nghiªn cøu. Tuæi n Nam N÷ 12 33 55 13 31 49 14 26 50 15 34 22 Tæng 124 176 NhËn xÐt: Tæng sè ®èi t­îng nghiªn cøu gåm c¶ nam vµ n÷ tõ 12-15 tuæi lµ 300. Trong ®ã nam lµ 124 vµ n÷ lµ 176. B¶ng 2. Tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ nghÒ nghiÖp cña cha mÑ MÑ (n=300) V¨n ho¸ n % CÊp II 10 3.4 CÊp III 43 14.4 Trung cÊp 34 11.3 §H/C§ 213 70.9 NghÒ nghiÖp C«ng nh©n 11 3.7 CBCNV 174 57.8 VÒ h­u 0 0 Bu«n b¸n 48 15.9 Néi trî 38 12.8 Kh¸c 29 9.8 Bè (n=298) V¨n ho¸ CÊp II 4 1.3 CÊp III 37 12.4 Trung cÊp 24 8.1 §H/C§ 232 78.2 NghÒ nghiÖp C«ng nh©n 10 3.4 CBCNV 190 63.8 VÒ h­u 5 1.7 Bu«n b¸n 49 16.4 Kh¸c 44 14.7 NhËn xÐt: Bè mÑ cña häc sinh chñ yÕu lµ tr×nh ®é cao ®¼ng, ®¹i häc (70,9% vµ 78,2%). - NghÒ nghiÖp cña bè vµ mÑ chñ yÕu lµ c¸n bé tuy nhiªn mÑ ch­a cã ai vÒ h­u vµ néi trî chiÕm (12,8%). B¶ng 3. Sè ng­êi vµ sè con trong gia ®×nh n(300) % Sè ng­êi 3-4 247 82.4 5-6 48 15.9 >= 7 5 1.7 Sè con 1 49 16.2 2 235 78.4 3 16 5.4 NhËn xÐt: - Sè ng­êi chñ yÕu lµ 3-4 ng­êi chiÕm 82,4%. - Tû lÖ cã tõ 7 ng­¬× trë lªn chiÕm tû lÖ Ýt 1,7%. - Sè con trong gia ®×nh chñ yÕu lµ 2 (78,4%) - Tû lÖ cã 3 con rÊt Ýt, chiÕm 5,4%. 3.3. T×nh tr¹ng dinh d­ìng cña trÎ. 3.3.1. Ph¸t triÓn thÓ lùc B¶ng 4. Gi¸ trÞ trung b×nh vÒ c©n nÆng, chiÒu cao cña häc sinh 12-15 tuæi. Tuæi Trai (n = 124) G¸i (n = 176) n C©n (kg) Cao (cm) n C©n (kg) Cao (cm) 12 33 39,82 ± 7,79 145,50 ± 7,58 55 36,64 ± 6,47 146,84 ± 6,89 13 31 40,08 ± 6,87 152,46±7,40 49 40,11± 5,97 149,48 ± 4,97 14 26 45,67 ± 8,54 157,62 ±10,46 50 43,15 ± 6,18 152,61 ± 6,05 15 34 49,68 ± 9,73 161,39±6,40 22 44,9 ± 5,94 154,46 ± 4,68 NhËt xÐt: ChiÒu cao vµ c©n nÆng trung b×nh cña häc sinh tr­êng Ng« Sü Liªn t¨ng dÇn theo tuæi. ë häc sinh nam c©n nÆng ë løa tuæi 12 sang 13 t¨ng Ýt. Nh­ng ë tuæi 13 - 15 t¨ng nhiÒu vµ mçi n¨m t¨ng ®­îc 4,8 kg. ChiÒu cao t¨ng nhanh tõ 12 sang 13: 7 cm, tõ 13 -15 t¨ng trung b×nh 5 cm/n¨m. ë n÷, c©n nÆng t¨ng nhanh ë tuæi 12- 13, t¨ng ®­îc 3,5 kg. Nh÷ng tuæi sau gi¶m dÇn. ChiÒu cao t¨ng trung b×nh 2,54cm/n¨m. BiÓu ®å 1: ChiÒu cao cña häc sinh nam vµ n÷ BiÓu ®å 2: C©n nÆng cña häc sinh nam vµ n÷. NhËn xÐt: Ta thÊy ë c¸c nhãm tuæi 12,14,15 chiÒu cao vµ c©n nÆng cña häc sinh nam cao h¬n häc sinh n÷ mét c¸ch cã ý nghÜa víi p < 0,05. B¶ng 5: Vßng c¸nh tay, chØ sè BMI cña häc sinh nam tr­êng NSL- Hµ Néi n¨m 2001 Tuæi n Vßng c¸nh tay BMI X ± SD X ± SD 12 33 21,32 ± 5,56 18,68 ± 2,59 13 31 20,25 ± 2,52 17,20 ± 2,45 14 26 21,77 ± 2,52 18,35 ± 2,71 15 34 21,67 ± 2,77 18,94 ± 2,67 NhËn xÐt: Vßng c¸nh tay cña häc sinh nam tr­êng Ng« SÜ Liªn Hµ Néi giao ®éng tõ 20- 21 cm. ¬ løa tuæi 14 vßng c¸nh tay ph¸t triÓn nhiÒu nhÊt (21,77 cm). ChØ sè BMI thÊp nhÊt ë løa tuæi 13, t¨ng dÇn ë løa tuæi 14 ®Õn 15. B¶ng 6: So s¸nh vßng c¸nh tay cña n÷ vÞ thµnh niªn NSL-Hµ Néi víi n÷ vÞ thµnh niªn Qu¶ng B×nh Tuæi HN QB p n X ± SD n X ± SD 12 55 19.4 ± 2.0 78 17.1 ± 1.5 < 0.001 13 49 20.1 ± 2.1 74 18.0 ± 2.0 < 0.001 14 50 20.9 ± 1.7 58 18.9 ± 1.6 < 0.001 15 22 21.0 ± 1.8 55 20.7 ± 1.5 > 0.05 NhËn xÐt: Vßng c¸nh tay cña løa tuæi vÞ thµnh niªn ë tr­êng NSL- Hµ Néi t¨ng nhanh ë løa tuæi 14 (0,8cm) cßn ë Qu¶ng B×nh t¨ng nhanh ë tuæi 15 (1,8cm). Sù kh¸c biÖt ë 2 vïng cã kh¸c nhau ë løa tuæi 12 - 14 mét c¸ch cã ý nghÜa thèng kª víi p < 0,001). §èi víi løa tuæi 15 kh«ng thÊy cã sù kh¸c biÖt p > 0,05. B¶ng 7. ChØ sè BMI cña n÷ vÞ thµnh niªn NSL-Hµ Néi víi n÷ vÞ thµnh niªn Qu¶ng B×nh Tuæi HN QB p n X ± SD n X ± SD 12 55 17.0 ± 2.3 78 15.1 ± 1.3 < 0.05 13 49 17.9 ± 2.2 74 15.7 ± 1.7 < 0.05 14 50 18.6 ± 2.7 58 16.5± 1.7 < 0.05 15 22 18.6 ± 1.8 55 17.8 ± 1.8 > 0.05 NhËn xÐt: ChØ sè BMI cña n÷ vÞ thµnh niªn ë tr­êng NSL cao h¬n so n÷ vÞ thµnh niªn QB ë løa tuæi 12 -14 víi p < 0,05. Tuy nhiªn ë løa tuæi 15 kh«ng thÊy cã sù kh¸c biÖt víi p > 0,05. B¶ng 8. T×nh tr¹ng dinh d­ìng ph©n theo møc ®é thiÕu c©n, b×nh th­êng, thõa c©n. Giíi < 5 th 5% - 85th 85 - 95th n n % p n % p n % p Nam 21 16.9 <0.05 91 73.4 <0.01 12 9.7 < 0.01 124 N÷ 16 9.2 157 89.1 3 1.7 176 NhËn xÐt: §Òu cã sù kh¸c biÖt vÒ t×nh tr¹ng dinh d­ìng ë 3 møc ®é gi÷a nam vµ n÷ víi p lÇn l­ît < 0,05; < 0,01 vµ 0,01 ë møc thiÕu c©n, b×nh th­êng, thõa c©n. Tuy nhiªn nam cã tû lÖ thiÕu c©n nhiÒu h¬n nh­ng ®ång thêi còng cã tû lÖ thõa c©n cao. BiÓu ®å 3 : Mèi liªn quan gi÷a chiÒu cao trung b×nh vµ hµnh kinh ë häc sinh n÷. NhËn xÐt: ChiÒu cao trung b×nh cña nh÷ng häc sinh ®· cã kinh cao h¬n so víi trÎ ch­a cã kinh ë cïng ®é tuæi. ë tuæi 12 chªnh lÖch nhau 7 cm vµ sù kh¸c biÖt cã ý nghÜa víi p 0,05. Trung b×nh ë c¸c ®é tuæi chªnh nhau 3,2 cm. BiÓu ®å 4: Mèi liªn quan gi÷a c©n nÆng trung b×nh vµ hµnh kinh ë häc sinh n÷. NhËn xÐt: C©n nÆng, trung b×nh ë häc sinh ®· cã kinh cao h¬n ë trÎ ch­a cã kinh ë cïng ®é tuæi. Sù kh¸c biÖt nµy chØ cã ý nghÜa ë ®é tuæi 12, 13 víi p < 0,001 vµ 0,05. ë ®é tuæi 14, 15 ch­a thÊy cã ý nghÜa. Møc ®é chªnh lÖch nµy gi¶m dÇn tõ 12-15 tuæi vµ kho¶ng c¸ch lÇn l­ît lµ 7,6,5,4 kg. 3.3.2. T×nh tr¹ng ph¸t triÓn sinh lý cña häc sinh n÷ . B¶ng 9. Tû lÖ cã kinh theo tuæi ë häc sinh n÷ tõ 12 - 15tuæi Tuæi n Cã kinh Ch­a cã kinh n % n % 12 55 18 33,3 37 66,7 13 49 30 61,0 19 39,0 14 50 46 92,8 4 7,2 15 22 19 86,4 3 13,6 Tæng 176 113 100 63 100 NhËn xÐt: Qua kÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy ë c¶ 4 nhãm tuæi nghiªn cøu ®Òu ®· cã häc sinh cã kinh. Tû lÖ cã kinh nhiÒu nhÊt lµ 14 tuæi: 92,8% sau ®ã lµ 15 tuæi 86,4%. Tuy nhiªn b¶ng 8 còng cho thÊy ë tuæi 15 vÉn cßn mét sè häc sinh ch­a cã kinh. BiÓu ®å 5: Tuæi b¾t ®Çu hµnh kinh NhËn xÐt: Trong sè 113 häc sinh cã kinh th× ë ®é tuæi 13 b¾t ®Çu cã kinh cao nhÊt (39,6%), tiÕp ®ã lµ 12 tuæi (38,4%). KÕt qu¶ cho thÊy 3 trÎ cã kinh rÊt sím 10 tuæi (2,6%). Tuæi b¾t ®Çu hµnh kinh trung b×nh lµ 12 n¨m 4 th¸ng ± 10 th¸ng. 3.4. TÇn xuÊt xuÊt hiÖn thùc phÈm vµ tËp tÝnh ¨n uèng cña trÎ vµ kiÕn thøc, hµnh vi vÒ vÖ sinh vµ dinh d­ìng. 3.4.1. TÇn xuÊt xuÊt hiÖn thùc phÈm trong th¸ng B¶ng 10. TÇn suÊt xuÊt hiÖn. STT Tªn thùc phÈm Hµng ngµy (%) 2-6 lÇn/tuÇn(%) Ýt khi ¨n (%) 1 G¹o 97.6 2.4 0 2 ThÞt c¸c lo¹i 39.3 57 3.7 3 C¸ c¸c lo¹i 12.5 67.5 20 4 Trøng 16.8 68.4 14.8 5 §Ëu ®ç 16.8 51.3 31.9 6 T«m, tÐp 4.7 52 43.3 7 Cua 2 35.6 62.4 8 L¹c, võng 10.4 33.6 56 9 DÇu mì 64.3 26.8 8.9 10 B¬ 13.1 32.5 54.4 11 S÷a 37.6 37 25.4 12 B¸nh kÑo 16.1 40.9 43 13 N­íc ngät 11.7 31.6 56.7 14 Rau xanh c¸c lo¹i 79.5 18.1 2.4 15 Qu¶ chÝn c¸c lo¹i 79.2 20.2 0.6 NhËn xÐt: KÕt qu¶ cho thÊy l­¬ng thùc tiªu thô chñ yÕu trong ngµy lµ g¹o (97,6%) vµ ngµy nµo còng cã. C¸c lo¹i t«m, cua Ýt ®­îc sö dông (43,3% vµ 62,4%). ThÞt, c¸, trøng xuÊt hiÖn trong ngµy nhiÒu (39,3%; 12,5%; 16,8%).. DÇu mì sö dông hµng ngµy cao 64,3%. Tû lÖ sè trÎ sö dông ra xanh vµ qu¶ chÝn hµng ngµy cao (79,5 % vµ 79,2%). Trong 3 nhãm s÷a, b¸nh kÑo vµ n­íc ngät th× hµng ngµy sö dông s÷a nhiÒu nhÊt, tiÕp ®Õn lµ b¸nh kÑo vµ n­íc ngät (37,6%; 16,1%; 14,7%). 3.4.2. TËp tÝnh ¨n uèng cña trÎ B¶ng 11. Sè b÷a chÝnh trong mét ngµy ngµy, ng­êi chuÈn bÞ, ®­îc ¨n nh÷ng thøc ¨n trÎ thÝch. n= 300 n % Sè b÷a 2 142 47,3 3 154 51,4 4 4 1,3 Ng­êi chuÈn bÞ Bè mÑ 251 83,6 Tù b¶n th©n 21 7 ¤ng bµ 2 0,7 Kh¸c (cöa hµng) 26 8,7 §­îc ¨n theo së thÝch Cã 281 93,6 Kh«ng 19 6,4 NhËn xÐt: §a sè trÎ ¨n 3 b÷a chÝnh mét ngµy (51,4%) tiÕp ®ã 2 b÷a mét ngµy (47,3%). - Sù chuÈn bÞ cho häc sinh trong c¸c b÷a chÝnh chñ yÕu lµ bè mÑ 83,6%. Häc sinh ®­îc ¨n nh÷ng thø thÝch lµ 93,6% ®­îc ®¸p øng mong muèn. B¶ng 12. Thãi quen ¨n uèng cña häc sinh. n= 300 n % B÷a phô Kh«ng ¨n 94 31,5 1 117 39 2 77 25,5 >=3 12 4 ¡n s¸ng Lu«n ¨n/th­êng xuyªn 232 77,2 Ýt khi ¨n 68 22,8 ¡n kiªng Kh«ng 267 88,9 Cã 33 11,1 Thãi quen ¨n Theo b÷a 245 81,5 Kh«ng theo b÷a 55 18,5 NhËn xÐt: Sè häc sinh cã ¨n b÷a phô lµ (68,5%) trong ®ã phÇn lín ¨n mét b÷a phô (56,9%). Ta thÊy sè häc sinh lu«n ¨n s¸ng lµ 77,2%. ChiÕm mét tû lÖ kh¸ cao. ChØ cã 3% lµ Ýt khi ¨n. Cã 11,1% häc sinh ¨n kiªng vµ 81,5% ¨n theo b÷a. B¶ng 13. ¡n quµ vÆt vµ nh÷ng thø thÝch ¨n khi ¨n vÆt. n % ¡n quµ vÆt Cã 190 63,30 Kh«ng 99 33,00 Kh«ng biÕt 11 3,700 Tæng 300 100 §å ¨n B¸nh kÑo 75 25,2 Hoa qu¶ 152 51,0 B¬ s÷a 60 20,1 Bim bim/ báng ng« 85 28,5 N­íc ngät 87 29,2 NhËn xÐt: Ta thÊy sè häc sinh ¨n quµ vÆt lµ 66,3%. Ph¶n ¸nh sù ¨n quµ vÆt kh¸ cao, chiÕm gÇn 2/3 trong tæng sè. Nh÷ng thø thÝch ¨n khi ¨n quµ vÆt nhiÒu nhÊt lµ hoa qu¶ 51%, sau ®ã lµ n­íc ngät 29,2% vµ mét sè kh¸c. B¶ng 14. KiÕn thøc vÖ sinh vµ dinh d­ìng cña häc sinh. KiÕn thøc §óng % KÓ ®óng 4 nhãm thøc n¨n cÇn thiÕt 247 82.2 ThÞt, c¸, trøng, ®Ëu phô giµu chÊt dinh d­ìng g× nhÊt ? 260 86.6 Rau qu¶ cung cÊp nhiÒu chÊt dinh d­ìng nµo nhÊt ? 181 60.4 NhËn xÐt: Sè häc sinh cã kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt ®óng vÒ 4 nhãm thøc ¨n cÇn thiÕt chiÕm tû lÖ cao 82,2%. Sè tr¶ lêi ®óng vÒ nhãm thøc ¨n cung cÊp protit rÊt cao 86,6%. Tuy nhiªn, sè hiÓu biÕt ®óng vÒ c¸c chÊt dinh d­ìng trong rau qu¶ cßn thÊp 60,4%. B¶ng 15. Hµnh vi vÖ sinh vµ dinh d­ìng cña häc sinh. Hµnh vi n(300) % Cã röa tay tr­íc khi ¨n kh«ng ? Bao giê còng röa 221 73.5 Kh¸c 79 26.5 Trong b÷a ¨n chÝnh cã ¨n rau qu¶ kh«ng ? Lu«n ¨n 229 76.2 Kh¸c 71 23.8 Cã uèng n­íc l· kh«ng ? Kh«ng bao giê 291 97 ThØnh tho¶ng 9 3 Cã röa tay sau khi ®i ngoµi kh«ng ? Bao giê còng röa 295 98.3 Kh¸c 5 1.7 Röa tay b»ng g×? Xµ phßng vµ n­íc s¹ch 258 87.6 B»ng n­íc s¹ch 37 12.4 NhËn xÐt: Hµnh vi vÖ sinh vµ dinh d­ìng cña häc sinh ®Òu tèt. Häc sinh th­êng ¨n rau qu¶ trong c¸c b÷a chÝnh lµ 76,2%. Tû lÖ röa tay tr­íc khi ¨n cao 73,5%. Tû lÖ röa tay sau khi ®i ngoµi vµ röa tay s¹ch lµ 98,3 vµ 87%. B¶ng 16. Tù nhËn xÐt vÒ sù gÇy bÐo cña b¶n th©n Thùc tÕ n Tù nhËn % ®óng B×nh th­êng 248 B×nh th­êng 166 66,9 GÇy 57 23,0 BÐo 25 10,1 GÇy 37 B×nh th­êng 17 46 GÇy 17 46 BÐo 3 8 Thõa c©n 15 B×nh th­êng 6 42,9 GÇy 1 7,1 BÐo 8 50 NhËn xÐt: Sè häc sinh nhËn xÐt m×nh b×nh th­êng cã tû lÖ ®óng cao nhÊt (66,9%), tuy nhiªn tû lÖ nµy cßn thÊp. Ng­îc l¹i, häc sinh gÇy mµ cho m×nh lµ b×nh th­êng lµ 46% vµ häc sinh thõa c©n vÉn cho lµ b×nh th­êng chiÕm gÇn mét nöa 42,9%. Ch­¬ng iv Bµn luËn 4.1. T×nh tr¹ng dinh d­ìng cña häc sinh 4.1.1. Sù ph¸t triÓn vÒ thÓ lùc KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy c©n nÆng vµ chiÒu cao cña trÎ t¨ng dÇn ë c¶ hai giíi. C©n nÆng vµ chiÒu cao cña trÎ nam cao h¬n cña trÎ n÷ ë mäi løa tuæi. Sù chªnh lÖch chiÒu cao cã ý nghÜa thèng kª víi P < 0,05 ë løa tuæi 13-15. KÕt qu¶ nµy cña chóng t«i còng t­¬ng tù víi nhËn ®Þnh cña t¸c gi¶ Tõ Ng÷ khi nghiªn cøu 9587 trÎ tõ 6-15 tuæi t¹i Hµ Néi, H¶i D­¬ng, Phó Thä vµ TiÒn Giang [16]. BiÓu ®å 6. So s¸nh c©n nÆng cña häc sinh nam tr­êng Ng« Sü Liªn 2001 vµ c¸c nghiªn cøu ë Hµ Néi c¸c thêi kú. Tuæi C©n nÆng BiÓu ®å 7. So s¸nh chiÒu cao cña häc sinh nam tr­êng Ng« Sü Liªn 2001 vµ c¸c nghiªn cøu ë Hµ Néi c¸c thêi kú. Theo biÓu ®å 6 vµ biÓu ®å 7 cho thÊy ë nam c©n nÆng vµ chiÒu cao cña løa tuæi häc ®­êng ë tÊt c¶ c¸c nhãm tuæi ®Òu cã b­íc t¨ng ®¸ng kÓ trong thêi gian võa qua. C©n nÆng vµ chiÒu cao cña häc sinh nam Hµ Néi n¨m 1999 so víi n¨m 1994 vµ 1981 ®Òu cã ý nghÜa thèng kª víi P < 0,01. §­êng biÓu diÔn chiÒu cao vµ c©n nÆng cña häc sinh Hµ Néi n¨m 1999 vµ n¨m NSL-2001 t­¬ng tù nhau. XÐt vÒ gia tèc t¨ng c©n nÆng vµ chiÒu cao tõ 12-15 tuæi ta thÊy, tõ n¨m 1981-1994 t¨ng ®­îc 5,75 kg, n¨m 1994-1999 t¨ng 6,93 kg. ChiÒu cao t¨ng t­¬ng øng lµ 8,7 cm vµ 5,75 cm. Nh­ vËy, hiÖn nay tèc ®é t¨ng tr­ëng ®· ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt. ë n÷, chiÒu cao t¨ng trong thêi gian 1981-1994, tõ n¨m 1994-1999 sù gia t¨ng vÒ chiÒu cao Ýt h¬n. Chñ yÕu lµ t¨ng vÒ c©n nÆng. [16] Ta nhËn thÊy ë nam ®é tuæi nµy cã xu h­íng t¨ng nhanh c¶ vÒ chiÒu cao vµ c©n nÆng. §èi víi n÷, sù gia t¨ng vÒ chiÒu cao thÊp, chñ yÕu gia t¨ng vÒ c©n nÆng. ë nam t¨ng cao nhÊt vÒ chiÒu cao ë ®é tuæi 13 vµ c©n nÆng ë ®é tuæi 12. ë n÷, c©n nÆng t¨ng nhanh ë ®é tuæi 12. KÕt qu¶ nµy còng phï hîp víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ViÖn dinh d­ìng 1995 sù ph¸t triÓn vÒ chiÒu cao cña trÎ trai tèt h¬n trÎ g¸i[10] So s¸nh víi c¸c nghiªn cøu ë c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c nhau (Tõ Ng÷ 1999) th× chiÒu cao vµ c©n nÆng trung b×nh cña trÎ Ng« SÜ Liªn cao h¬n mét c¸ch cã ý nghÜa víi p<0,01). Víi kÕt qu¶ nghiªn cøu ë LÖ Thuû, Qu¶ng B×nh 1996 cña Phan ThÞ Thuû th× trÎ em n÷ Hµ Néi ®Òu cao h¬n trÎ em n÷ Qu¶ng B×nh ë tÊt c¶ c¸c nhãm tuæi vÒ chØ sè c©n nÆng vµ chiÒu cao (P < 0,01). Theo tµi liÖu nghiªn cøu cña ThÈm Hoµng §iÖp 1992 cho thÊy chiÒu cao trÎ em t¨ng cùc ®¹i vµo kho¶ng 11-12 tuæi. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i còng t­¬ng tù kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn. ChiÒu cao trung b×nh trong cïng ®é tuæi ë Hµ Néi còng cao h¬n nghiªn cøu ë Qu¶ng B×nh ë cïng ®é tuæi. Theo Kathleen sù t¨ng tr­ëng chiÒu cao nhanh nhÊt x¶y ra vµi n¨m tr­íc tuæi b¾t ®Çu hµnh kinh víi søc bïng næ t¨ng tr­ëng x¶y ra trong kho¶ng 10-14 tuæi (trÎ em c¸c n­íc Ch©u ¢u). §iÓm cao nhÊt vÒ tèc ®é x¶y ra 1-1,5 n¨m tr­íc tuæi hµnh kinh. Nghiªn cøu cña Luis Underwood vµ céng sù (1991) cho thÊy r»ng chØ sè chiÒu cao lµ mét chØ sè tèt nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ toµn bé t×nh tr¹ng ph¸t triÓn cña trÎ[17]. Nh÷ng trÎ cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi tèt th× sù dËy th× sím h¬n nh÷ng trÎ cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi kÐm. Sù xuÊt hiÖn nh÷ng ®Æc tÝnh sinh dôc phô vµ nh÷ng thay ®æi hooc mon cña tuæi dËy th× cã liªn quan ®Õn sù ph¸t triÓn chiÒu cao tèi ®a. Nh÷ng trÎ g¸i b×nh th­êng sù b¾t ®Çu cã kinh x¶y ra ë nh¸nh xuèng cña cung ph¸t triÓn tèc ®é chiÒu cao, nh­ng ë nh÷ng bÐ g¸i b¾t ®Çu cã kinh sím h¬n cã thÓ x¶y ra ®ång thêi hay h¬i tr­íc h¬n tèc ®é ph¸t triÓn chiÒu cao tèi ®a. MÆt kh¸c ë nh÷ng bÐ g¸i tr­ëng thµnh muén, cã kinh nguyÖt muén h¬n ë nh¸nh xuèng cña ®­êng cung tèc ®é ph¸t triÓn, khi sù ph¸t triÓn gÇn nh­ dõng l¹i [23]. Víi kÕt qu¶ b¶ng 5 vµ 7 chóng t«i thÊy: chØ sè khèi c¬ thÓ BMI cña nam chØ cao h¬n ë n÷ ë ®é tuæi 12 mét c¸ch cã ý nghÜa thèng kª (p < 0,05). ChØ sè khèi c¬ thÓ (BMI) cña n÷ vÞ thµnh niªn ®iÒu tra t¨ng dÇn theo tuæi, so víi BMI cña trÎ em Qu¶ng B×nh trong cïng ®é tuæi th× BMI cña ®èi t­îng ®iÒu tra cao h¬n so víi Qu¶ng B×nh trong nhãm 12-14 tuæi mét c¸ch cã ý nghÜa thèng kª (P < 0,05). ë ®é tuæi 15 th× chØ sè BMI c¶ hai vïng lµ t­¬ng ®­¬ng nhau. ë ®©y ta thÊy c©n nÆng vµ chiÒu cao cña ®èi t­îng nghiªn cøu cña n÷ Hµ Néi lÇn l­ît lµ 44,5 kg vµ 154,5 cm; ë Qu¶ng B×nh t­¬ng tù lµ 37,7kg vµ 145,2cm. Theo ph©n lo¹i BMI ë løa tuæi vÞ thµnh niªn th× t×nh tr¹ng dinh d­ìng cña ®èi t­îng ®iÒu tra thuéc lo¹i tèt (83,6%) [b¶ng 8]. Theo nghiªn cøu cña Kathleen, Carruth, Luis Underwood kh¼ng ®Þnh r»ng chØ sè BMI cho ta x¸c ®Þnh ®­îc t×nh tr¹ng dinh d­ìng hiÖn t¹i, vµ kÕt qu¶ mét sè ®iÒu tra cho thÊy t×nh tr¹ng dinh d­ìng cña trÎ em vÞ thµnh niªn (12-18 tuæi) theo chØ sè BMI th× tr¹ng dinh d­ìng kÐm còng kh¸ phæ biÕn : Ên §é 33%, NªPan 36%, BÐc Lin 23%. §iÒu nµy cho thÊy tû lÖ dinh d­ìng ë vïng ®iÒu tra tèt h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c n¬i kh¸c. Qua ®©y cho thÊy r»ng trÎ em sèng trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi tèt h¬n th× cã t×nh tr¹ng dinh d­ìng tèt h¬n. T×nh tr¹ng kinh tÕ-x· héi lµ nh©n tè quan träng ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn vµ t×nh tr¹ng dinh d­ìng cña trÎ. Vßng c¸nh tay cña häc sinh n÷ NSL- Hµ Néi 2001 t¨ng lªn theo tuæi, hµng n¨m t¨ng trung b×nh 0,5-0,6 cm. §Ønh t¨ng tr­ëng cao nhÊt lµ 13 sang 14 tuæi (0,8 cm). So víi vßng c¸nh tay trung b×nh cña trÎ n÷ Qu¶ng B×nh 1996 th× trÎ n÷ NSL-Hµ Néi 2001 ®Òu cao h¬n ë nhãm tuæi 12-14 víi P 0,05). 4.1.2. Sù ph¸t triÓn sinh lý cña n÷ sinh. BiÓu ®å 8: Tuæi dËy th× trung b×nh cña n÷ sinh Hµ Néi víi tµi liÖu tham kh¶o Víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i cho thÊy trÎ b¾t ®Çu cã kinh ë ®é tuæi 10 (2,6%) nh­ng víi mét tû lÖ thÊp. ë ®é tuæi 12-13 b¾t ®Çu cã kinh chiÕm nhiÒu nhÊt. KÕt qu¶ nµy còng phï hîp víi c¸c nghiªn cøu tr­íc cña trÎ em ë HN. Theo tµi liÖu cña Cao Quèc ViÖt vµ céng sù th× ®Ønh t¨ng tr­ëng cña trÎ em NSL Hµ Néi n¨m 2001 sím h¬n c¸c nghiªn cøu tr­íc vµ sím h¬n c¸c vïng sinh th¸i kh¸c [18]. 4.2. KiÕn thøc, hµnh vi, tËp tÝnh ¨n uèng vµ khÈu phÇn cña trÎ vÞ thµnh niªn. 4.2.1. KiÕn thøc hµnh vi tËp tÝnh ¨n uèng ë b¶ng 14 ta thÊy sè trÎ kÓ ®óng 4 nhãm thøc ¨n cÇn thiÕt trong mçi b÷a ¨n lµ 82,2%. §ã lµ mét sù nhËn thøc ®óng rÊt cao ë løa tuæi nµy. Häc sinh còng nhËn thøc tèt vÒ nh÷ng thøc ¨n giµu chÊt ®¹m (86,6%). Tuy nhiªn sù nhËn thøc vÒ c¸c chÊt dinh d­ìng trong nhãm rau qu¶ cßn thÊp (60,4%). T×m hiÓu thªm chóng t«i ®­îc biÕt ngoµi nh÷ng buæi häc chÝnh kho¸, nhµ tr­êng cßn cã nh÷ng buæi häc ngo¹i kho¸, nh÷ng buæi tuyªn truyÒn gi¸o dôc søc khoÎ cña y tÕ nhµ tr­êng. PhÇn lín c¸c hµnh vi vÒ ¨n uèng ®Òu ®¹t møc ®óng tõ 73,5% ®Õn 98,3%. §a sè c¸c em ®· ý thøc ®­îc vÒ hµnh vi ¨n uèng, ¨n uèng hîp lý vµ hîp vÖ sinh. Nh­ sè em lu«n röa tay tr­íc khi ¨n lµ 73,5% vµ sau khi ®i ngoµi chiÕm 98,3% VÒ tËp qu¸n ¨n uèng, tuy míi ®iÒu tra víi mét sè l­îng nhá nh­ng chóng t«i còng ®· t×m hiÓu ®­îc mét sè tËp tÝnh ¨n uèng cña trÎ nh­ ¨n quµ vÆt, ¨n kiªng, hay mét sè mãn ¨n mµ trÎ ­a thÝch. Khi ®iÒu tra ®­îc biÕt ®a sè c¸c em nãi kh«ng nªn bá b÷a ¨n s¸ng v× "qua mét ®ªm ngñ s¸ng cÇn ph¶i ¨n ®Ó lµm viÖc", "cã lÇn em ®· bÞ h¹ ®­êng huyÕt v× kh«ng ¨n s¸ng"... Vµ ë b¶ng 12 cã 11,1% sè trÎ cã ¨n kiªng, nguyªn nh©n mét phÇn do kh«ng ¨n ®­îc mét sè chÊt l¹ do bÞ dÞ øng, mét phÇn do cha mÑ hoÆc tù b¶n th©n sî bÐo. ë b¶ng 11 cho thÊy r»ng sè trÎ ®­îc ¨n nh÷ng thø mµ m×nh thÝch lµ 93,6%. §©y còng lµ do sù quan t©m ch¨m sãc cu¶ gia ®×nh, sù ®¸p øng vÒ nhu cÇu dinh d­ìng cña trÎ ®­îc ®Çy ®ñ. Trong b¶ng 12 ta thÊy nh÷ng trÎ th­êng vÆt nh­ hoa qu¶, b¸nh kÑo, b¬ s÷a, bim bim ta thÊy sè trÎ thÝch ¨n hoa qu¶ chiÕm nhiÒu nhÊt 51%. Còng trong b¶ng 12 ta thÊy sè trÎ cã thãi quen ¨n s¸ng kh¸ cao chiÕm 77,2%. B÷a ¨n s¸ng cao nµy biÓu thÞ sù hiÓu biÕt vµ ý thøc cña c¸c em còng nh­ sù quan t©m cña gia ®×nh. Nh­ng trong b¶ng 16 ta thÊy sù ®¸nh gi¸ ®óng vÒ b¶n th©n c¸c em cßn thÊp. §¸nh gi¸ ®óng vÒ m×nh khi nhËn lµ b×nh th­êng chiÕm 66,9%. Khi b¶n th©n gÇy vÉn cho lµ b×nh th­êng vµ thùc tÕ thõa c©n vÉn cho lµ b×nh th­êng chiÕm gÇn mét nöa (42,9%). Ta thÊy kiÕn thøc vÒ dinh d­ìng còng nh­ hµnh vi dinh d­ìng cña c¸c em ®Òu kh¸ tèt. Nh­ng ®¸nh gi¸ ®óng vÒ b¶n th©n c¸c em cßn thÊp. ë ®©y mét phÇn kiÕn thøc tù ®¸nh gi¸ cña c¸c em ch­a ®­îc nhËn thøc ®Çy ®ñ. Qua ®©y ta thÊy tËp tÝnh ¨n uèng cña trÎ kh¸ tèt. TrÎ ®· cã nh÷ng kiÕn thøc vµ ý thøc ®­îc vÒ mãn ¨n. Tuy nhiªn c¸c tµi liÖu nghiªn cøu vÒ t×nh tr¹ng dinh d­ìng vµ tËp tÝnh ¨n uèng cßn Ýt. §Ó gãp phÇn t×m hiÓu s©u h¬n cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu trªn nhiÒu ®èi t­îng vµ víi mét sè l­îng lín ë c¸c vïng ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng nhËn xÐt chung vÒ ®èi t­îng nµy. 4.2.2. KhÈu phÇn Qua ®iÒu tra vÒ tÇn suÊt sö dông thùc phÈm trong th¸ng ta thÊy ®a sè c¸c lo¹i thùc phÈm trong c¸c « vu«ng thøc ¨n ®Òu xuÊt hiÖn kh¸ th­êng xuyªn. Thµnh phÇn nhãm cung cÊp Protein gåm thÞt, c¸, trøng, ®Ëu lÇn l­ît lµ 57%, 67,5%, 68,4% xuÊt hiÖn trong tuÇn. L­îng rau xanh vµ qu¶ chÝn xuÊt hiÖn th­êng xuyªn trong c¸c b÷a ¨n hµng ngµy (79,5% vµ 79,2%). DÇu mì xuÊt hiÖn trong ngµy lµ 64,3%. Sè c¸c thøc ¨n Ýt khi ¨n gåm cua 62,4%, b¬ 54,4% vµ n­íc ngät. Ngoµi ra th× sù cã mÆt cña s÷a (37,6%) lµ nhãm thøc ¨n cã hµm l­îng Protein cã ho¹t tÝnh sinh häc cao. Qua ®©y cho thÊy l­îng c¸c thùc phÈm c«ng nghiÖp Ýt sö dông h¬n. B÷a ¨n cña trÎ nh×n chung ®a d¹ng c¸c lo¹i thøc ¨n ®Ó ®¶m b¶o khÈu phÇn c©n ®èi. Sè sö dông hoa qu¶ rÊt cao. Qua ®iÒu tra cho thÊy sè b÷a ¨n chÝnh cña c¸c em phÇn lín do cha mÑ chuÈn bÞ (83,6%). Do vËy mµ c¸c em cã mét b÷a ¨n hîp lý mét c¸ch th­êng xuyªn. 4.3. c¸c yÕu tè liªn quan tíi t×nh tr¹ng dinh d­ìng cña trÎ. 4.3.1. Mèi liªn quan gi÷a t×nh tr¹ng dinh d­ìng víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi Trong nghiªn cøu cña TrÇn V¨n DÇn cho thÊy c¸c yÕu tè kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi vµ gia ®×nh cã liªn quan mËt thiÕt víi t×nh tr¹ng dinh d­ìng cña häc sinh. Tõ GiÊy vµ Hµ Huy Kh«i còng nhÊn m¹nh ®Õn vÊn ®Ò søc khoÎ céng ®ång vµ khuyÕn c¸o vÒ c¸c nguy c¬ tõ m«i tr­êng, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi ®Òu cã thÓ cã ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn søc khoÎ cña häc sinh. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i còng phï hîp víi nhËn ®Þnh cña c¸c t¸c gi¶ nãi trªn. Lµ mét tr­êng n»m ë trung t©m Thñ ®«, cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ mäi mÆt, cho thÊy râ chiÒu cao vµ c©n nÆng cña trÎ em ®iÒu tra cao h¬n so víi c¸c vïng sinh th¸i kh¸c ë cïng ®é tuæi vµ cao h¬n so víi c¸c nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ ë Hµ Néi nh÷ng n¨m tr­íc ®©y nh­ ThÈm Hoµng §iÖp, TrÇn V¨n DÇn, Cao Quèc ViÖt. B¶ng 2 cho thÊy phÇn lín cha mÑ c¸c em ®Òu cã tr×nh ®é cao ®¼ng, ®¹i häc. 4.3.2. Mèi liªn quan gi÷a t×nh tr¹ng dinh d­ìng vµ ph¸t triÓn sinh lý Ta thÊy nh÷ng trÎ ë cïng ®é tuæi cã t×nh tr¹ng dinh d­ìng tèt th× cã hµnh kinh sím h¬n vµ dËy th× sím h¬n nh÷ng trÎ cã t×nh tr¹ng dinh d­ìng kÐm. Theo Zacharias vµ céng sù cho thÊy r»ng nh÷ng trÎ em g¸i mµ b¾t ®Çu cã kinh nguyÖt sím h¬n th­êng cã khuynh h­íng t¨ng c©n vµ cao h¬n nh÷ng trÎ g¸i cïng ®é tuæi ch­a cã hµnh kinh. Nh÷ng trÎ n«ng th«n th­êng cã t×nh tr¹ng dinh d­ìng kÐm vµ dËy th× chËm h¬n ë thµnh phè. Theo Cao Quèc ViÖt còng cã nhËn xÐt t­¬ng tù. KÕt qu¶ ®iÒu tra cña chóng t«i phï hîp víi nhËn ®Þnh cña c¸c t¸c gi¶ nãi trªn. B¶ng 9 vµ 10 cho thÊy trÎ cïng nhãm tuæi th× nh÷ng trÎ em cã c©n nÆng vµ chiÒu cao cao h¬n th× cã hµnh kinh sím h¬n nh÷ng trÎ cã c©n nÆng vµ chiÒu cao thÊp. Cô thÓ ë nhãm tuæi 12 c¸ch xa nhau nhÊt víi c©n nÆng, chiÒu cao lÇn l­ît lµ 7 kg, 7 cm. Do vËy tuæi trung b×nh hµnh kinh cña vïng ®iÒu tra sím h¬n so víi c¸c nghiªn cøu tr­íc ë Hµ Néi, Th¸i B×nh, Hµ T©y, B¾c Th¸i (biÓu ®å 8) vµ so víi nghiªn cøu vÒ tuæi dËy th× cña Cao Quèc ViÖt vµ céng sù vµ phï hîp víi nhËn ®Þnh nãi trªn. Ch­¬ng V KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 5.1. KÕt luËn Qua nghiªn cøu trªn 300 häc sinh tõ 12-15 tuæi t¹i tr­êng THCS Ng« SÜ Liªn Hµ Néi n»m trªn ®Þa bµn quËn Hoµn KiÕm chóng t«i rót ra c¸c kÕt luËn sau ®©y. 5.1.1. T×nh tr¹ng dinh d­ìng. ChiÒu cao vµ c©n nÆng trung b×nh cña häc sinh tr­êng Ng« Sü Liªn ë nam cao h¬n ë n÷ nhãm tuæi 12,14,15 (víi p ®Òu <0,05). Tèc ®é t¨ng tr­ëng hµng n¨m trung b×nh lµ 5,3 cm ®èi víi nam vµ 2,54 cm ®èi víi n÷. §Ønh t¨ng tr­ëng vÒ chiÒu cao cña nam lµ (7 cm/n¨m) ë ®é tuæi 12-13 vµ n÷ lµ (3,13 cm/n¨m) ë tuæi 13 sang 14. Nghiªn cøu còng chØ ra tû lÖ thiÕu c©n (BMI 85 pexentin) lµ 4,5%. 5.1.2. TËp tÝnh ¨n uèng cña trÎ. Trong b÷a ¨n cã ®ñ bèn nhãm thøc ¨n. Sù cã mÆt cña nhãm thùc phÈm cung cÊp protit rÊt cao. B÷a ¨n cã nhiÒu rau xanh, qu¶ chÝn (79,5% vµ 79,2%). VÒ kiÕn thøc vµ hµnh vi vÖ sinh vµ dinh d­ìng cña trÎ ®Òu ®¹t møc kh¸ tèt vµ cã ¶nh h­ëng tèt tíi søc khoÎ vµ t×nh tr¹ng dinh d­ìng cña trÎ. Tuy trÎ cã kiÕn thøc tèt vÒ ¨n uèng nh­ng sù tù ®¸nh gi¸ vÒ b¶n th©n cßn yÕu. Cã tíi gÇn mét nöa sè trÎ nhËn m×nh lµ b×nh th­êng trong khi ®ã trÎ thùc tÕ l¹i gÇy hoÆc thõa c©n. 5.1.3. Liªn quan gi÷a t×nh tr¹ng dinh d­ìng víi ph¸t triÓn sinh lý. Tuæi b¾t ®Çu cã kinh cña n÷ trung b×nh lµ 12 n¨m 4 th¸ng, sím h¬n so víi c¸c nghiªn cøu ë Hµ Néi tr­íc ®©y vµ ë c¸c khu vùc kh¸c. Cã liªn quan gi÷a tuæi dËy th× víi t×nh tr¹ng dinh d­ìng, trong cïng ®é tuæi sè trÎ cã t×nh tr¹ng dinh d­ìng tèt h¬n (c©n nÆng, chiÒu cao cao h¬n) th× cã hµnh kinh sím h¬n nh÷ng trÎ cã t×nh tr¹ng dinh d­ìng kÐm. 5.2. KiÕn nghÞ 5.2.1. §èi víi nhµ tr­êng cÇn n©ng cao nhËn thøc cho c¸c em häc sinh b»ng nh÷ng buæi häc ngo¹i kho¸, nh÷ng cuéc thi t×m hiÓu vÒ dinh d­ìng vµ ¨n uèng hîp lý trong tr­êng häc. Y tÕ nhµ tr­êng cÇn kiÓm tra søc khoÎ ®Þnh kú vµ th«ng b¸o cho c¸c em cïng gia ®×nh biÕt vÒ t×nh h×nh søc khoÎ. 5.2.2. §èi víi gia ®×nh cÇn quan t©m h¬n ®Õn chÕ ®é ¨n cña c¸c em, thãi quen ¨n hµng ngµy vµ gióp c¸c em ®¸nh gi¸ ®óng vÒ t×nh tr¹ng thÓ lùc cña m×nh. C¸c viÖc lµm ®ã kh«ng chØ lµm gi¶m thiÕu c©n mµ hiÖn t­îng thõa c©n còng ®ang gia t¨ng. 5.2.3. §iÒu tra trªn diÖn réng ®Ó x¸c ®Þnh thªm tËp tÝnh vµ hµnh vi ¨n uèng cña trÎ. Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan nh÷ng sè liÖu vµ kÕt qu¶ trªn ®©y lµ tù t«i lµm vµ ®óng sù thËt. T«i hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi nh÷ng kÕt qu¶ trong luËn v¨n nµy. Sinh viªn. NguyÔn v¨n Th¾ng Tµi liÖu tham kh¶o Tµi liÖu tiÕng viÖt 1. Bµi gi¶ng vÖ sinh - m«i tr­êng - dÞch tÔ (tËp 2). Nhµ xuÊt b¶n Y häc. Hµ néi 1997. 2. TrÇn V¨n DÇn, §µo Ngäc Phong, NguyÔn B¸ CÈn. Mét sè nhËn xÐt vÒ sù ph¸t triÓn thÓ lùc cña häc sinh ë Hµ Néi løa tuæi 6-14. Sau thËp kû (1981-1990). TuyÓn tËp nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc, søc khoÎ, thÓ chÊt trong nhµ tr­êng c¸c cÊp. NXB TDTT 1993. (tr 57) 3. TrÇn V¨n DÇn vµ céng sù. Mét sè nhËn xÐt vÒ sù ph¸t triÓn thÓ lùc ë løa tuæi häc sinh 8-14 trªn mét sè vïng d©n c­ miÒn b¾c ViÖt Nam. Ch­¬ng tr×nh khoa häc c«ng nghÖ cÊp Nhµ n­íc KX 07. §Ò tµi KX 07-07.(tr 480) 4. ViÖn Dinh D­ìng - Khoa dinh d­ìng c¬ së. Theo dâi t×nh h×nh ph¸t triÓn thÓ lùc trÎ em tuæi häc ®­êng. ViÖn Dinh D­ìng Hµ Néi 1995. 5. ThÈm ThÞ Hoµng §iÖp. §Æc ®iÓm h×nh th¸i thÓ lùc häc sinh tr­êng phæ th«ng c¬ së ë Hµ Néi. LuËn ¸n PTS y d­îc häc 1992. 6. Lª ThÞ H­¬ng. T×nh tr¹ng dinh d­ìng vµ mét sè yÕu tè liªn quan cña häc sinh hai tr­êng tiÓu häc néi, ngo¹i thµnh Hµ Néi. LuËn ¸n ThS dinh d­ìng céng ®ång. Hµ néi 1999. (tr 13) 7. Hµ Huy Kh«i. MÊy vÊn ®Ò dinh d­ìng trong thêi kú chuyÓn tiÕp. NXB Y häc Hµ Néi 1994.(tr 147) 8. Hµ Huy Kh«i. Ph­¬ng ph¸p dÞch tÔ häc dinh d­ìng. NXB Y häc. Hµ néi 1997 (tr32,96) 9. §µo Huy Khuª. §Æc ®iÓm h×nh th¸i kÝch th­íc t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña häc sinh phæ th«ng 6-17 tuæi ë Hµ §«ng. LuËn ¸n PTS khoa häc 1991. 10. §ç Kim Liªn vµ céng sù. Theo dâi t×nh h×nh ph¸t triÓn thÓ lùc trÎ em tuæi häc ®­êng. B¸o c¸o khoa häc ViÖn Dinh D­ìng 1995. TrÇn ThÞ Hång Loan. T×nh tr¹ng thõa c©n vµ c¸c yÕu tè nguy c¬ ë häc sinh 6-11 tuæi t¹i mét quËn néi thµnh TP.HCM.LuËn ¸n Th.S. Dinh d­ìng céng ®ång. Hµ néi 1998.(tr 69) 12. TrÇn §×nh Long, Lª Nam Trµ, NguyÔn V¨n T­êng, NguyÔn Phó §¹t vµ céng sù. Mét sè chØ sè ph¸t triÓn cña häc sinh løa tuæi 6-15 ë Hµ Néi. Héi Nhi khoa ViÖt Nam. Tæng héi Y d­îc häc ViÖt Nam xuÊt b¶n. TËp 4. Sè 2 vµ 3- 1995.(tr12) 13. TrÇn §×nh Long, L­¬ng BÝch Hång, Cao Ph­¬ng Nam. §Æc ®iÓm h×nh th¸i c¬ thÓ cña häc sinh tr­êng THCS TrÇn QuècTo¶n (82-89 ) vµ tr­êng THCS B¾c Lý - Nam Hµ. Héi Nhi khoa ViÖt Nam. Tæng héi Y d­îc häc ViÖt Nam xuÊt b¶n. TËp 4. Sè 2 vµ 3- 1995.(tr13) 14. TrÇn §×nh Long, NguyÔn Thu Nh¹n, T« Thanh H­¬ng vµ céng sù. T×nh h×nh søc khoÎ häc sinh løa tuæi PTCS sau 8 n¨m nghiªn cøu vµ theo dâi 1982-1989. Héi Nhi khoa ViÖt Nam. Tæng héi Y d­îc häc ViÖt Nam xuÊt b¶n. Sè 1- 1990.(tr30) 15. TrÇn §×nh Long, NguyÔn Thu Nh¹n, T« Thanh H­¬ng vµ céng sù. Mét sè bÖnh th­êng gÆp ë løa tuæi häc sinh THCS sau 8 n¨m nghiªn cøu 1982-1989. Héi Nhi khoa ViÖt Nam. Tæng héi Y d­îc häc ViÖt Nam xuÊt b¶n. Sè 1- 1990.(tr 47) . 16. Tõ Ng÷, Huúnh Nam Ph­¬ng, Hµ Huy Kh«i vµ céng sù. T×m hiÓu t×nh h×nh thÓ lùc trÎ em løa tuæi häc ®­êng. ViÖn dinh d­ìng. Khoa Dinh d­ìng c¬ së. 1999. 17. Phan ThÞ Thuû. T×nh tr¹ng dinh d­ìng løa tuæi vÞ thµnh niªn ë vïng ven biÓn LÖ Thuû - Qu¶ng B×nh. LuËn ¸n ThS dinh d­ìng céng ®ång. Hµ néi 1996.(tr 6,28,53) 18 Cao Quèc ViÖt, NguyÔn Phó §¹t. Mét sè nhËn xÐt vÒ t¨ng tr­ëng vµ h×nh th¸i cña trÎ em løa tuæi dËy th× ë Hµ Néi. Héi Nhi khoa ViÖt Nam. Tæng héi Y d­îc häc ViÖt Nam xuÊt b¶n. TËp 5. Sè 2- 1996.(tr 49) . Tµi liÖu tiÕng Anh 19. Ahmed F, Bhuyan M.A, Shaheen N. Effect of socio - demographic condition on growth of urban school children of Bangladesh. Eur - J - clin- Nutri 1991 Jun, 45 (6): 327-330. 20. Betty ruth carruth. Adolescent. Present knowledge in Nutrtion 1992. (tr 325-332) 21. Chamruengsri K, Kietduriyakul V, Pava RoU . Nutritional status of low socio economic school children at srakaen, temple, Ang Thong J-Med - Assoc - Thai 1991. Jan; 74 (1): 24-29 22. FAO: Food and nutrition situation in Viet Nam 1991: 7 23. Kathleen M. Kurz and Charlorre Johnson, welch. The Nutrition and lives of adolescent in developing countries: finding from the Nutrition of adolescent girls research program.1991.(tr3-31) 24. Ha Huy Khoi, Bui ThÞ Nhu Thuan. Assesment of some physical status of rural and Ha noi children. Appied Nutrition 1986, UNICEF/NIN,Ha noi. (tr310-321) 25. O.P Ghai . Adolescent. Essential Pediatrics, 1983.(tr 69) 26. Popkin BM, Udry JR Adolescent obesity increases Significantly in second and third generation U.S immigrants. The Nationnal longitudinal Study of adolescent health. Vol 128 iss 4 (tr701- 706) 27. Tanner J.M : Trend toward earlier menarche in London . Olso, Copenhagen the Netherlands and Hungary. Nature (1973): 243,95. 28. WHO. Physical status: The use and inter pretation of an thropometry. Genava, 1995.(tr 263) 29. WHO. The health aspects of food and nutrition. A.manual for developing countries in the western pacific Region of the WHO.(tr 163-164) 30. WHO. Measurement of Nutritional imfact. World health Organasation. Genava. 1979. (tr35-47) 31. Ye Ghang Jun MD. The Nutrient intakes of Chinese children and adlescents and their impact on growth and development. Asia pacific, Clin Nutri 1995. (tr17-20) Phô lôc B¶ng 1: C©n nÆng cña häc sinh nam NSL Hµ Néi 2001 víi c¸c vïng. Nam HN 200 (n=124) H¶i D­¬ng (n = 1342) Phó Thä (n=1176) TiÒn Giang (n= 1036) 12 39,82 ± 7,79 28,38 ± 4,14 27,02 ± 3,5 33,14 ± 7,35 13 40,08 ± 6,87 32,21 ± 4,89 30,01 ± 3,62 37,7 ± 6,31 14 45,67 ± 8,54 36,91 ± 6,1 33,01 ± 5,75 42,96 ± 8,081 15 49,68 ± 9,73 42,3 ± 5,66 40,68 ± 6,62 47,59 ± 6,91 B¶ng 2: C©n nÆng cña häc sinh n÷ NSL Hµ Néi 2001 víi c¸c vïng. N÷ Hµ Néi (n = 176) H¶i D­¬ng (n = 1398) Phó Thä (n = 1080) TiÒn Giang (n = 1098) 12 36,84 ± 6,47 29,83 ± 5,11 27,79 ± 3,1 35,61 ± 6,99 13 40,11 ± 5,97 34,61 ± 5,39 31,42 ± 5,29 40,19 ± 7,87 14 43,15 ± 6,18 37,97 ± 5,08 35,86 ± 4,94 40,93 ± 5,65 15 44,49 ± 5,94 40,99 ± 4,86 41,07 ± 4,49 43,7 ± 6,18 B¶ng 3: ChiÒu cao cña häc sinh nam NSL Hµ Néi 2001 víi c¸c vïng Nam Hµ Néi 2001 (n = 124) H¶i D­¬ng (n = 1342) Phó Thä (n = 1176) TiÒn Giang (n = 1036) 12 145,7 ± 7,58 136,6 ± 6,25 134,17 ± 7,15 141,68 ± 7,56 13 152,46 ± 7,40 142,75 ± 6,66 139,19 ± 6,06 150,25 ± 8,23 14 157,62 ± 10,46 150,43 ± 7,64 143,8 ± 7,68 156,51 ± 8,22 15 161,39 ± 6,40 157,37 ± 6,4 153, ± 8,03 161,01 ± 7,51 B¶ng 4: ChiÒu cao cña häc sinh n÷ NSL Hµ Néi 2001 víi c¸c vïng N÷ Hµ Néi 2001 (n = 176) H¶i D­¬ng (n = 1398) Phó Thä (n =1050) TiÒn Giang (n = 1098) 12 146,84 ± 6,89 139,82 ± 6,93 135,7 ± 6,89 146,07 ± 6,8 13 149,48 ± 4,97 145,82 ± 5,8 140,67 ± 6,98 150,45 ± 6,59 14 152,61 ± 6,05 149,58 ± 5,44 146,89 ± 6,5 151,49 ± 5,29 15 154,46 ± 4,68 152,03 ± 4,69 150,37 ± 5,39 153,74 ± 6,28 B¶ng 5: C©n nÆng cña häc sinh nam NSL Hµ néi 2001 víi c¸c nghiªn cøu ë hµ néi tr­íc ®©y. Nam N¨m 2001 N¨m 1999 N¨m 1994 N¨m 1981 n X ± SD n X ± SD n X ± SD 12 33 39,82 ± 7,79 465 36,14 ± 6,58 104 29,74 ± 5,01 27,54 ± 4,00 13 31 40,08 ± 6,87 467 41,91 ± 9,29 116 33,28 ± 5,58 30,00 ± 4,54 14 26 45,67 ± 8,54 405 45,77 ± 8,35 122 38,24 ± 6,57 33,44 ± 5,51 15 34 49,68 ± 9,73 431 48,2 ± 6,19 155 43,05 ± 5,55 B¶ng 6: ChiÒu cao cña häc sinh nam NSL Hµ néi 2001 víi c¸c nghiªn cøu ë hµ néi tr­íc ®©y. Nam N¨m 2001 N¨m 1999 N¨m 1994 N¨m 1981 n X ± SD n X ± SD n X ± SD 12 33 145,5 ± 7,58 165 146,48 ± 7,36 104 139,26 ± 7,21 135,51 ± 5,50 13 31 152,46 ± 7,40 467 152,64 ± 9,13 116 144,62 ± 7,53 140,24 ± 6,52 14 26 157,62 ± 10,46 405 158,93 ± 6,95 122 153,67 ± 7,89 145,73 ± 7,51 15 34 161,39 ± 6,40 431 161,7 ± 5,82 155 159,21 ± 5,83 B¶ng 7: C©n nÆng cña häc sinh nam NSL Hµ néi 2001 víi c¸c nghiªn cøu ë hµ néi tr­íc ®©y. N÷ N¨m 2001 N¨m 1999 N¨m 1994 N¨m 1981 n X ± SD n X ± SD n X ± SD 12 55 36,84 ± 6,47 420 29,83 ± 5,11 108 32,18 ± 5,07 29,00 ± 4,52 13 49 40,11 ± 5,97 421 34,61 ± 5,39 146 34,96 ± 5,35 32,02 ± 5,0 14 50 43,15 ± 6,18 402 37,97 ± 5,08 175 38,91 ± 4,97 37,5 ± 5,0 15 22 44,49 ± 5,94 537 40,95 ± 4,86 160 39,87 ± 4,75 B¶ng 8: ChiÒu cao cña häc sinh nam NSL Hµ néi 2001 víi c¸c nghiªn cøu ë hµ néi tr­íc ®©y. N÷ N¨m 2001 N¨m 1999 N¨m 1994 N¨m 1981 n X ± SD n X ± SD n X ± SD 12 55 146,84 ± 6,89 420 146,44 ± 6,05 108 145,56 ± 6,53 138,04 ± 3,34 13 49 149,48 ± 4,97 421 149,83 ± 5,74 146 148,72 ± 6,25 143,62 ± 4,0 14 50 152,61 ± 6,05 402 153,11 ± 5,66 175 152,51 ± 5,52 147,11 ± 6,02 15 22 154,46 ± 4,68 537 153,33 ±5,66 160 153,68 ± 4,92 B¶ng 9: BiÓu diÔn tuæi b¾t ®Çu hµnh kinh Tuæi 10 11 12 13 14 N 3 14 43 45 8 % 2,6 12,3 38,4 39,6 7,1 B¶ng 10: Mèi liªn quan gi÷a chiÒu cao trung b×nh vµ hµnh kinh ë häc sinh n÷ Hµnh kinh 12 13 14 15 n X ± SD n X ± SD n X ±SD n X ± SD Cã 18 151.7 ± 6.7 30 150.1 ± 5.1 46 152.7 ± 6.1 19 154.8 ± 4.9 Ch­a 37 144.4 ± 5.6 19 148.5 ± 4.8 4 151.4 ± 5.4 3 152.2 ± 1.4 p 55 < 0,001 49 > 0,05 50 > 0,05 22 > 0,05 B¶ng 11: Mèi liªn quan gi÷a c©n nÆng trung b×nh vµ hµnh kinh ë häc sinh n÷ Hµnh kinh 12 13 14 15 n X ± SD n X ± SD n X ±SD n X ± SD Cã 18 41.5 ± 5.6 30 42.2 ± 6.1 46 43.5 ± 5.8 19 45.0 ± 6.1 Ch­a 37 34.5 ± 5.6 19 36.8 ± 40 4 38.8 ± 9.5 3 41 ± 3,1 p 55 < 0.001 49 < 0.05 50 > 0.05 22 > 0.05 Môc lôc