Tổng quan về nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) Thực trạng thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA tại Việt Nam

Lêi nãi ®Çu Vèn lu«n ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña c¸c quèc gia. §Æc biÖt lµ ®Ó ®¹t t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao, vÊn ®Ò t¹o nguån vèn vµ sö dông nã mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cµng trë nªn cÇn thiÕt ®èi víi tÊt c¶ c¸c quèc gia muèn trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp ho¸ víi thêi gian ng¾n nhÊt. C«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ cña ViÖt Nam ®· qua mét chÆng ®­êng h¬n 10 n¨m. NÒn kinh tÕ ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kh¶ quan nh­ tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh, l¹m ph¸t ë møc cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc, nh­ng ®Ó duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng nh­ vËy th× nhu cÇu vÒ vèn ®Çu t­ lµ rÊt lín. Trong khi ®ã nÒn kinh tÕ n­íc ta l¹i cã xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp, nghÌo nµn, l¹c hËu nªn nguån vèn trong n­íc kh«ng thÓ ®¸p øng hÕt nhu cÇu vÒ vèn ®Çu t­ ®ã. V× vËy, nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi chung vµ nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) nãi riªng lµ rÊt quan träng. Nguån vèn ODA ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. §Ó cã thÓ thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån ODA trong ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ vµ toµn diÖn. Em xin tr×nh bµy mét sè hiÓu biÕt cña em vÒ ODA trong bµi nµy. Ch­¬ng I Tæng quan vÒ nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA). I. Kh¸i niÖm chung vÒ ODA. 1. Kh¸i niÖm. Theo c¸ch hiÓu chung nhÊt, ODA lµ tÊt c¶ c¸c kho¶n hç trî kh«ng hoµn l¹i vµ c¸c kho¶n tÝn dông ­u ®·i (cho vay dµi h¹n vµ l·i suÊt thÊp cña c¸c ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc thuéc hÖ thèng LiÖp hîp quèc, c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ (NGO), c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ (IMF, ADB, WB...) giµnh cho c¸c n­íc nhËn viÖn trî. ODA ®­îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc cung cÊp tõ phÝa c¸c nhµ tµi trî c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, vay ­u ®·i vÒ l·i suÊt vµ thêi h¹n thanh to¸n (theo ®Þnh nghÜa cña OECD, nÕu ODA lµ kho¶n vay ­u ®·i th× yÕu tè cho kh«ng ph¶i ®¹t 25% trë lªn). VÒ thùc chÊt, ODA lµ sù chuyÓn giao mét phÇn GNP tõ bªn ngoµi vµo mét quèc gia, do vËy ODA ®­îc coi lµ mét nguån lùc tõ bªn ngoµi. ODA cã c¸c h×nh thøc sau: Hç trî c¸n c©n thanh to¸n: Th­êng lµ tµi trî trùc tiÕp (chuyÓn giao tiÒn tÖ. Nh­ng ®«i khi l¹i lµ hiÖn vËt (hç trî hµng ho¸) nh­ hç trî nhËp khÈu b»ng hµng hoÆc vËn chuyÓn hµng ho¸ vµo trong n­íc qua h×nh thøc hç trî c¸n c©n thanh to¸n hoÆc cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh hç trî ng©n s¸ch. TÝn dông th­¬ng m¹i: Víi c¸c ®iÒu kho¶n "mÒm" (l·i suÊt thÊp, h¹n tr¶ dµi) trªn thùc tÕ lµ mét d¹ng hç trî hµng ho¸ cã rµng buéc. ViÖn trî ch­¬ng tr×nh (gäi t¾t lµ viÖn trî phi dù ¸n): lµ viÖn trî khi ®¹t ®­îc mét hiÖp ®Þnh víi ®èi t¸c viÖn trî nh»m cung cÊp mét khèi l­îng ODA cho mét môc ®Ých tæng qu¸t víi thêi h¹n nhÊt ®Þnh, mµ kh«ng x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c nã sÏ ®­îc sö dông nh­ thÕ nµo. Hç trî c¬ b¶n chñ yÕu lµ vÒ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. Th«ng th­êng, c¸c dù ¸n nµy cã kÌm theo mét bé phËn kh«ng viÖn trî kü thuËt d­íi d¹ng thuª chuyªn gia n­íc ngoµi ®Ó kiÓm tra nh÷ng ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh nµo ®ã hoÆc ®Ó so¹n th¶o, x¸c nhËn c¸c b¸o c¸o cho ®èi t¸c viÖn trî. Hç trî kü thuËt: chñ yÕu tËp trung vµo chuyÓn giao tri thøc hoÆc t¨ng c­êng c¬ së lËp kÕ ho¹ch, cè vÊn nghiªn cøu t×nh h×nh c¬ b¶n, nghiªn cøu khi ®Çu t­. ChuyÓn giao tri thøc cã thÓ lµ chuyÓn giao c«ng nghÖ nh­ th­êng lÖ nh­ng quan träng h¬n lµ ®µo t¹o vÒ kü thuËt, ph©n tÝch kinh tÕ, qu¶n lý, thèng kª, th­¬ng m¹i, hµnh chÝnh nhµ n­íc, c¸c vÊn ®Ò x· héi. 2. Ph©n lo¹i ODA: Tuú theo ph­¬ng thøc ph©n lo¹i mµ ODA®­îc xem cã mÊy lo¹i: a. Ph©n theo ph­¬ng thøc hoµn tr¶: ODA cã 3 lo¹i. - ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i: bªn n­íc ngoµi cung cÊp viÖn trî (mµ bªn nhËn kh«ng ph¶i hoµn l¹i) ®Ó bªn nhËn thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n theo sù tho¶ thuËn tr­íc gi÷a c¸c bªn. ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i th­êng ®­îc thùc hiÖn d­íi c¸c d¹ng: + Hç trî kü thuËt. + ViÖn trî nh©n ®¹o b»ng hiÖn vËt. - ViÖn trî cã hoµn l¹i: nhµ tµi trî cho n­íc cÇn vèn vay mét kho¶n tiÒn (tuú theo mét quy m« vµ môc ®Ých ®Çu t­) víi møc l·i suÊt ­u ®·i vµ thêi gian tr¶ nî thÝch hîp. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ­u ®·i th­êng lµ: + L·i suÊt thÊp (tuú thuéc vµo môc tiªu vay vµ n­íc vay). + Thêi h¹n vay nî dµi (tõ 20 - 30 n¨m) + Cã thêi gian ©n h¹n (tõ 10 - 12 n¨m) - ODA cho vay hçn hîp: lµ c¸c kho¶n ODA kÕt hîp mét phÇn ODA kh«ng hoµn l¹i vµ mét phÇn tÝn dông th­¬ng m¹i theo c¸c ®iÒu kiÖn cña tæ chøc Hîp t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn. b. NÕu ph©n lo¹i theo nguån cung cÊp, ODA cã hai lo¹i: - ODA song ph­¬ng: Lµ c¸c kho¶n viÖn trî trùc tiÕp tõ n­íc nµy ®Õn n­íc kia th«ng qua hiÖp ®Þnh ®­îc ký kÕt gi÷a hai ChÝnh phñ. - ODA ®a ph­¬ng: lµ viÖn trî chÝnh thøc cña mét tæ chøc quèc tÕ (IMF, WB1...) hay tæ chøc khu vùc (ADB, EU,...) hoÆc cña mét ChÝnh phñ cña mét n­íc dµnh cho ChÝnh phñ cña mét n­íc nµo ®ã, nh­ng cã thÓ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c tæ chøc ®a ph­¬ng nh­ UNDP (Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn Liªn hiÖp quèc), UNICEF (quÜ nhi ®ång Liªn HiÖp quèc)... cã thÓ kh«ng. C¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ cung cÊp ODA chñ yÕu: + Ng©n hµng thÕ giíi (WB). + QuÜ tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF). + Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB) c. Ph©n lo¹i theo môc tiªu sö dông, ODA cã 4 lo¹i: Hç trî c¸n c©n thanh to¸n: gåm c¸c kho¶n ODA cung cÊp ®Ó hç trî ng©n s¸ch cña ChÝnh phñ, th­êng ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c d¹ng: chuyÓn giao trùc tiÕp cho n­íc nhËn ODA hay hç trî nhËp khÈu (viÖn trî hµng ho¸). TÝn dông th­¬ng nghiÖp: t­¬ng tù nh­ viÖn trî hµng ho¸ nh­ng cã kÌm theo ®iÒu kiÖn rµng buéc. ViÖn trî ch­¬ng tr×nh (viÖn trî phi dù ¸n): N­íc viÖn trî vµ n­íc nhËn viÖn trî kÕ hiÖp ®Þnh cho mét môc ®Ých tæng qu¸t mµ kh«ng cÇn x¸c ®Þnh tÝnh chÝnh x¸c kho¶n viÖn trî sÏ ®­îc sö dông nh­ thÕ nµo. ViÖn trî dù ¸n: chiÕm tû träng lín nhÊt trong tæng vèn thùc hiÖn ODA. §iÒu kiÖn ®­îc nhËn viÖn trî dù ¸n lµ "ph¶i cã dù ¸n cô thÓ, chi tiÕt vÒ c¸c h¹ng môc sÏ sö dông ODA". 3. C¸c nguån cung cÊp ODA chñ yÕu: * Trong thêi kú chiÕn tranh l¹nh vµ ®èi ®Çu §«ng T©y: Trªn thÕ giíi tån t¹i 3 nguån ODA chñ yÕu: - Liªn x« cò, §«ng ¢u. - C¸c n­íc thuéc tæ chøc OECD. - C¸c tæ chøc quèc tÕ vµ phi ChÝnh phñ. * HiÖn nay, trªn thÕ giíi cã hai nguån ODA chñ yÕu: c¸c nhµ tµi trî ®a ph­¬ng, vµ c¸c tæ chøc viÖn trî song ph­¬ng. * C¸c nhµ tµi trî ®a ph­¬ng gåm c¸c tæ chøc chÝnh thøc sau: - C¸c tæ chøc thuéc hÖ thèng Liªn HiÖp Quèc bao gåm: + Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña Liªn HiÖp Quèc (UNDP). + QuÜ nhi ®ång Liªn HiÖp Quèc (UNICEF). + Tæ chøc N«ng nghiÖp vµ l­¬ng thùc (FAO) + Ch­¬ng tr×nh l­¬ng thùc thÕ giíi (WFP) + QuÜ d©n sè Liªn HiÖp Quèc (UNFPA) + Tæ chøc y tÕ thÕ giíi (WHO) + Tæ chøc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña Liªn HiÖp Quèc (UNIDO) + QuÜ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp quèc tÕ (IFDA). - C¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ: + QuÜ tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) + Ng©n hµng thÕ giíi (WB) + Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB) - Liªn minh Ch©u ¢u (EU). - C¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ (NGO) - Tæ chøc xuÊt khÈu dÇu mì (OPEC) - QuÜ C« - OÐt. * C¸c n­íc viÖn trî song ph­¬ng: - C¸c n­íc thµnh viªn Uû ban Hç trî ph¸t triÓn (DAC) cña tæ chøc Hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD). - C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. 4. Quy tr×nh thùc hiÖn dù ¸n ODA. Mçi quèc gia cã nh÷ng quy ®Þnh riªng ®èi víi c¸c c¸ch qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh nguån vèn nµy. D­íi ®©y lµ mét sè néi dung vÒ quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam liªn quan ®Õn c¸c vÊn ®Ò xung quanh c¸c ho¹t ®éng thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA. 1. Quy ho¹ch ODA. Bé kÕ ho¹ch - §Çu t­ c¨n cø vµo chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi; quy ho¹ch tæng thÓ vµ kÕ ho¹ch hµng n¨m chñ tr× viÖc ®iÒu phèi víi c¸c Bé, c¸c c¬ quan ngang Bé, c¸c c¬ quan thuéc ChÝnh phñ cã liªn quan ®Ó nghiªn cøu chñ tr­¬ng vµ ph­¬ng h­íng vËn ®éng ODA, so¹n th¶o quy ho¹ch ODA vµ lËp c¸c danh môc ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ­u tiªn sö dông ODa tr×nh ChÝnh phñ phª duyÖt. 2. VËn ®éng ODA. Sau khi quy ho¹ch ODA vµ c¸c danh môc c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n ­u tiªn sö dông ODA ®­îc ChÝnh phñ phª duyÖt; Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­ phèi hîp víi c¸c c¬ quan liªn quan chuÈn bÞ vµ tæ chøc c¸c ho¹t ®éng vËn ®éng ODA th«ng qua: - Héi nghÞ nhãm t­ vÊn hµng n¨m. - C¸c héi nghÞ ®iÒu phèi viÖn trî ngµnh. - C¸c cuéc trao ®æi ý kiÕn vÒ hîp t¸c ph¸t triÓn víi c¸c nhµ tµi trî. Tr­íc khi tiÕn hµnh vËn ®éng ODA, c¸c c¬ quan, ®Þa ph­¬ng liªn quan cÇn ph¶i trao ®æi ý kiÕn víi Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ vÒ chÝnh s¸ch, kh¶ n¨ng vµ thÕ m¹nh cña c¸c nhµ tµi trî liªn quan. 3. ChuÈn bÞ néi dung c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA. Sau khi ®¹t ®­îc sù cam kÕt hç trî cña c¸c nhµ tµi trî ®èi víi c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n cô thÓ, Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­ sÏ phèi hîp cïng c¸c ®èi t¸c tiÕn hµnh chuÈn bÞ néi dung c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA bao gåm lËp ®Ò ¸n, lËp b¸o c¸o tiÒn kh¶ thi, b¸o c¸o kh¶ thi... 4. ThÈm ®Þnh, phª duyÖt ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA. ViÖc thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt c¸c dù ¸n sö dông nguån ODA nh­ sau: - C¸c dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n ph¶i thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña §iÒu lÖ qu¶n lý x©y dùng c¬ b¶n hiÖn hµnh (NghÞ ®Þnh 52/CP, 12/CP vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thuéc lÜnh vùc nµy). - §èi víi c¸c dù ¸n hç trî ng©n s¸ch, ®µo t¹o, t¨ng c­êng thÓ chÕ... Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­ chñ tr×, phèi hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng cã liªn quan tiÕn hµnh thÈm ®Þnh, tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh cã ®Ò cËp tíi ý kiÕn tham gia cña c¸c bªn cung cÊp ODA. - C¸c dù ¸n cña c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ thùc hiÖn theo QuyÕt ®Þnh sè 80/CT ngµy 28/3/1991 cña Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng (nay lµ thñ t­íng ChÝnh phñ). 5. §µm ph¸n ký kÕt. Sau khi néi dung ®µm ph¸n víi bªn n­íc ngoµi ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt, Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­ chñ tr× víi sù tham gia cña V¨n phßng ChÝnh phñ, Bé Tµi chÝnh, Bé Ngo¹i giao, Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam vµ c¸c c¬ quan liªn quan tiÕn hµnh ®µm ph¸n víi bªn n­íc ngoµi. Trong tr­êng hîp Thñ t­íng ChÝnh phñ chØ ®Þnh mét c¬ quan kh¸c chñ tr× ®µm ph¸n víi c¸c bªn n­íc ngoµi th× c¬ quan nµy ph¶i thèng nhÊt ý kiÕn víi Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­ vÒ néi dung ®µm ph¸n vµ víi Bé Tµi chÝnh vÒ h¹n møc vµ ®iÒu kiÖn vay tr¶ (nÕu lµ ODA hoµn l¹i). KÕt thóc ®µm ph¸n, nÕu ®¹t ®­îc c¸c tho¶ thuËn víi bªn n­íc ngoµi th× c¬ quan chñ tr× ®µm ph¸n ph¶i b¸o c¸o Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ néi dung lµm viÖc, kÕt qu¶ ®µm ph¸n vµ nh÷ng ý kiÕn ®Ò xuÊt cã liªn quan. NÕu v¨n b¶n ODA ký víi bªn n­íc ngoµi lµ NghÞ ®Þnh th­, HiÖp ®Þnh hoÆc v¨n kiÖn kh¸c vÒ ODA cÊp ChÝnh phñ th× c¬ quan ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ chØ ®Þnh ®µm ph¸n ph¶i b¸o c¸o Thñ t­íng ChÝnh phñ néi dung v¨n b¶n dù ®Þnh ký kÕt vµ c¸c ®Ò xuÊt ng­êi thay mÆt ChÝnh phñ ký c¸c v¨n b¶n ®ã. V¨n b¶n tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ ph¶i kÌm theo ý kiÕn chÝnh thøc b»ng v¨n b¶n cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ (tr­êng hîp c¬ quan kh¸c tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ), Bé ngo¹i giao, Bé T­ ph¸p, Bé Tµi chÝnh. Trong tr­êng hîp NghÞ ®Þnh th­ vµ HiÖp ®Þnh hoÆc c¸c v¨n b¶n kh¸c vÒ ODA yªu cÇu ph¶i ký kÕt víi danh nghÜa Nhµ n­íc C«ng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­ (hoÆc c¬ quan kh¸c víi ChÝnh phñ chØ ®Þnh ®µm ph¸n) ph¶i b¸o c¸o víi v¨n phßng Chñ tÞch n­íc ngay tõ khi b¾t ®Çu ®µm ph¸n víi bªn n­íc ngoµi vÒ néi dung c¸c v¨n kiÖn dù ®Þnh ký kÕt, ®ång thêi thùc hiÖn c¸c thñ tôc Quy ®Þnh t¹i ®iÒu 6 kho¶n 3, ®iÒu 7 vµ ®iÒu 8 cña NghÞ ®Þnh 182/H§BT ngµy 28/5/1992 cña ChÝnh phñ. 6. Qu¶n lý thùc hiÖn. Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­ phèi hîp cïng víi Bé Tµi chÝnh vµ Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam lËp kÕ ho¹ch bè trÝ vèn ®èi øng trong kÕ ho¹ch Ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ thùc hiÖn cÊp ph¸t theo ®óng cam kÕt t¹i c¸c §iÒu ­íc Quèc tÕ vÒ ODA ®· ký vµ c¸c quyÕt ®Þnh phª duyÖt ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ®Çu t­ sö dông vèn ODA. §ång thêi cã tr¸ch nhiÖm theo dâi, kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn, xö lý nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan thuéc thÈm quyÒn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ kiÕn nghÞ Thñ t­íng ChÝnh phñ xem xÐt vµ quyÕt ®Þnh c¸c biÖn ph¸p xö lý, b¸o c¸o tæng hîp t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n sö dông vèn ODA. Bé Tµi chÝnh ®­îc x¸c ®Þnh lµ ®¹i diÖn chÝnh thøc cho "ng­êi vay" hoÆc lµ Nhµ n­íc hoÆc ChÝnh phñ n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam trong c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ cô thÓ vÒ ODA cho vay, cã tr¸ch nhiÖm phèi hîp víi c¸c c¬ quan liªn quan x©y dùng c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh (cÊp ph¸t, cho vay l¹i, thu håi vèn...) ®èi víi c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, Ng©n hµng nhµ n­íc cã tr¸ch nhiÖm phèi hîp víi Bé Tµi chÝnh chØ ®Þnh c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ®Ó uû quyÒn thùc hiÖn viÖc cho vay l¹i tõ vèn ODA nh­ ®· nªu t¹i ®iÓm ®iÒu kho¶n 3 ®iÒu 14 cña Quy chÕ vÒ qu¶n lý vµ sö dông ODA ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh 87/CP ngµy 5/8/1997 cña ChÝnh phñ, thu håi vèn tr¶ nî ng©n s¸ch, ®ång thêi tæng hîp theo ®Þnh kú th«ng b¸o cho Bé Tµi chÝnh vµ c¬ quan liªn quan t×nh h×nh thùc tÕ vÒ rót vèn, thanh to¸n... th«ng qua hÖ thèng tµi kho¶n ®­îc më t¹i ng©n hµng cña c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n sö dông vèn ODA. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA... tïy theo quy ®Þnh vµ tho¶ thuËn víi bªn n­íc ngoµi, c¸c chñ tr­¬ng, dù ¸n chÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc c¸c cuéc kiÓm ®Þnh kú hoÆc ®ét xuÊt. §¹i diÖn cña Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­, Bé Tµi chÝnh, Bé ngo¹i giao, Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam, v¨n phßng ChÝnh phñ lµ ®¹i diÖn cña ChÝnh phñ t¹i c¸c cuéc kiÓm ®iÓm nµy. C¸c Bé, c¬ quan ngang Bé, UBND tØnh thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng vµ c¸c chñ ch­¬ng tr×nh, dù ¸n lËp b¸o c¸o 6 th¸ng vµ hµng n¨m vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh vµ dù ¸n ODA göi vÒ Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­, Bé Tµi chÝnh, Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam, Bé ngo¹i giao, vµ V¨n phßng ChÝnh phñ. 7. §¸nh gi¸. Sau khi kÕt thóc, gi¸m ®èc ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA ph¶i lµm b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn vµ cã ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ dù ¸n víi sù x¸c nhËn cña c¬ quan chñ qu¶n vµ göi vÒ Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­, Bé Tµi chÝnh, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam, Bé Ngo¹i giao, vµ V¨n phßng ChÝnh phñ. II. §Æc ®iÓm vµ vai trß cña ODA. 1. §Æc ®iÓm cña ODA. Trong giai ®o¹n hiÖn nay ®· xuÊt hiÖn mét sè ®Æc ®iÓm quan träng sau: Thø nhÊt, tØ träng ODA song ph­¬ng cã xu thÕ t¨ng lªn, ODA ®a ph­¬ng cã xu thÕ gi¶m ®i. Qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi vµ xu thÕ héi nhËp ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quan hÖ kinh tÕ, chÝnh trÞ... gi÷a c¸c quèc gia ngµy cµng ®­îc ®Èy m¹nh vµ t¨ng c­êng. Ho¹t ®éng cña mét sè tæ chøc ®a ph­¬ng tá ra kÐm hiÖu qu¶ lµm cho mét sè nhµ tµi trî ngÇn ng¹i ®ãng gãp cho c¸c tæ chøc nµy. §iÒu ®ã lµ nguyªn nh©n chÝnh t¹o nªn sù chuyÓn dÞch, tØ träng ODA song ph­¬ng cã xu thÕ t¨ng lªn, ODA ®a ph­¬ng cã xu h­íng gi¶m ®i. §iÒu ®ã ®· ®­îc chøng minh trªn thùc tÕ lµ trong c¸c n¨m 1980 - 1994 trong tæng sè ODA cña thÕ giíi, tØ träng ODA song ph­¬ng tõ 67% t¨ng lªn 69% trong khi ®ã tØ träng ODA ®a ph­¬ng gi¶m tõ 33% xuèng 31%. (Nguån: Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­). Thø hai, sù c¹nh tranh ngµy cµng t¨ng trong qu¸ tr×nh thu hót ODA. Trªn thÕ giíi, mét sè n­íc míi giµnh ®­îc ®éc lËp hoÆc míi t¸ch ra tõ c¸c nhµ n­íc liªn bang t¨ng lªn ®¸ng kÓ vµ cã nhu cÇu lín vÒ ODA. Mét sè n­íc c«ng hoµ thuéc Nam T­ cò vµ mét sè n­íc Ch©u Phi bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ trong chiÕn tranh s¾c téc ®ang cÇn ®Õn sù hç trî quèc tÕ. ë Ch©u ¸, Trung Quèc, c¸c n­íc §«ng D­¬ng, Myanmar... còng ®ang cÇn ®Õn nguån ODA lín ®Ó x©y dùng kinh tÕ, ph¸t triÓn x· héi. Sè n­íc cã nhu cÇu tiÕp nhËn ODA lµ rÊt lín v× vËy sù c¹nh tranh gi÷a c¸c n­íc ngµy cµng trë nªn gay g¾t. C¸c vÊn ®Ò mµ c¸c n­íc cung cÊp ODA quan t©m ®Õn t¹o nªn sù c¹nh tranh gi÷a c¸c n­íc tiÕp nhËn lµ n¨ng lùc kinh tÕ cña quèc gia tiÕp nhËn, c¸c triÓn väng ph¸t triÓn, ngoµi ra cßn chÞu nhiÒu t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè kh¸c nh­: Nh·n quan chÝnh trÞ, quan ®iÓm céng ®ång réng r·i, dùa trªn sù quan t©m nh©n ®¹o vµ hiÓu biÕt vÒ sù cÇn thiÕt ®ãng gãp vµo æn ®Þnh kinh tÕ - x· héi quèc tÕ. Cïng mèi quan hÖ truyÒn thèng víi c¸c n­íc thÕ giíi thø ba cña c¸c n­íc ph¸t triÓn, hay tÇm quan träng cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn víi t­ c¸ch lµ b¹n hµng (thÞ tr­êng, n¬i cung cÊp nguyªn liÖu, lao ®éng). MÆt kh¸c, chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i, an ninh vµ lîi Ých chiÕn l­îc, tr¸ch nhiÖm toµn cÇu hay c¸ biÖt... còng lµ nh©n tè t¹o nªn xu h­íng ph©n bæ ODA trªn thÕ giíi theo vïng. Ngoµi ra cßn cã thªm lý do ®ã lµ sù chuÈn bÞ ®¸p øng nhu cÇu riªng biÖt vÒ thñ tôc, quy chÕ, chiÕn l­îc, viÖn trî ... kh¸c nhau cña c¸c nhµ tµi trî trªn thÕ giíi còng t¹o nªn sù chªnh lÖch trong qu¸ tr×nh thu hót vµ sö dông ODA gi÷a c¸c quèc gia hÊp thô nguån vèn nµy. ChÝnh sù c¹nh tranh gay g¾t ®· t¹o nªn sù t¨ng gi¶m trong tiÕp nhËn viÖn trî cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. KÓ tõ n¨m 1970, ODA chñ yÕu h­íng vµo TiÓu vïng Sahara vµ Trung §«ng kÓ c¶ Ai CËp. Bªn c¹nh ®ã, Trung Mü lµ vïng nhËn ®­îc tû träng viÖn trî t¨ng lªn chót Ýt, tû träng nµy ®· thùc sù bÞ c¾t gi¶m m¹nh ®èi víi c¸c vïng Nam ¸ (®Æc biÖt lµ Ên §é) vµ §Þa Trung H¶i trong vßng 10 n¨m, tõ tµi kho¸ 1983/1984 ®Õn 1993/1994, tû träng thu hót ODA thÕ giíi cña tiÓu vïng Sahara ®· t¨ng tõ 29,6% lªn 36,7%, cña Nam vµ Trung ¸ kh¸c vµ Ch©u §¹i D­¬ng tõ 20,3% lªn 22,9%; Ch©u Mü La Tinh vµ vïng Caribª tõ 12% lªn 14% (nguån: Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­). Thø ba, sù ph©n phèi ODA theo khu vùc nghÌo cña thÕ giíi kh«ng ®ång ®Òu. Nguyªn nh©n t¹o nªn sù kh¸c biÖt nh­ vËy cã thÓ cã rÊt nhiÒu lý gi¶i kh¸c nhau, cã thÓ lµ do nh÷ng mong muèn cña c¸c quèc gia ®i viÖn trî nh­ më réng quan hÖ hîp t¸c vÒ chÝnh trÞ hay kinh tÕ, môc ®Ých x· héi, ®iÒu ®ã phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ý muèn chñ quan cña nhµ tµi trî. Lóc ®Çu hä chØ quan t©m ®Õn viÖc thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ víi c¸c n­íc l¸ng giÒng cña m×nh, nh­ng sau hä l¹i nhËn thÊy r»ng cÇn thiÕt lËp c¸c quan hÖ víi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi ®Ó t×m kiÕm thÞ tr­êng trao ®æi bu«n b¸n hay ®Çu t­ mµ viÖc ®Çu tiªn thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao b»ng c¸ch viÖn trî ODA. MÆt kh¸c chÝnh nh÷ng yÕu tè trong néi bé cña quèc gia còng t¹o nªn nh÷ng kh¸c biÖt lín trong qu¸ tr×nh nhËn viÖn trî nh­ c¸c mèi quan hÖ víi c¸c n­íc ph¸t triÓn, hay nh÷ng thµnh tÝch trong ph¸t triÓn ®Êt n­íc hay còng cã thÓ lµ do nhu cÇu hÕt søc cÇn thiÕt nh­ chiÕn tranh, thiªn tai... Thø t­, triÓn väng gia t¨ng nguån vèn ODA Ýt l¹c quan. MÆc dï §¹i héi ®ång Liªn Hîp Quèc ®· khuyÕn nghÞ dµnh 1% GNP cña c¸c n­íc ph¸t triÓn ®Ó cung cÊp ODA cho c¸c n­íc nghÌo. Nh­ng n­íc cã khèi l­îng ODA lín nh­ NhËt B¶n, Mü... th× tû lÖ nµy míi chØ ®¹t ë møc trªn d­íi 0,3% trong nhiÒu n¨m qua. Tuy cã mét sè n­íc nh­ Thôy §iÓn, Na uy, PhÇn Lan, §an M¹ch... ®· cã tû lÖ ODA chiÕm h¬n 1% GNP, song khèi l­îng ODA tuyÖt ®èi cña c¸c n­íc nµy kh«ng lín. Thªm vµo ®ã t×nh h×nh kinh tÕ phôc håi chËm ch¹p ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng lµ mét trë ng¹i gia t¨ng ODA. Ngoµi ra, hµng n¨m c¸c n­íc cung cÊp ODA dùa vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ cña m×nh ®Ó xem xÐt khèi l­îng ODA cã thÓ cung cÊp ®­îc. Nh­ng hiÖn nay c¸c n­íc ph¸t triÓn ®ang cã nh÷ng dÊu hiÖu ®¸ng lo ng¹i trong nÒn kinh tÕ cña m×nh nh­ khñng ho¶ng kinh tÕ hay hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò x· héi trong n­íc, chÞu søc Ðp cña d­ luËn ®ßi gi¶m viÖn trî ®Ó tËp trung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò trong n­íc. Tuy nhiªn, ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, kinh tÕ t¨ng b×nh qu©n 6%/n¨m trong c¸c n¨m 1991 - 1994 (4%/n¨m trong thËp kû 80). §êi sèng nh©n d©n ®ang ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt. Do sù phôc håi kinh tÕ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, nguån vèn chuyÓn dÞch vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ sÏ gi¶m sót trong c¸c n¨m tíi, ODA lµ mét kho¶n vèn mµ c¸c n­íc ph¸t triÓn hç trî cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nã ®­îc thùc hiÖn tõ rÊt l©u, qua c¸c giai ®o¹n nhÊt ®Þnh, cã nh÷ng xu thÕ vËn ®éng riªng, nh×n chung l¹i, xu h­íng vËn ®éng hiÖn nay hµm chøa c¶ c¸c yÕu tè thuËn lîi lÉn khã kh¨n cho mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ n­íc ta ®ang t×m kiÕm nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc, tuy nhiªn c¸c yÕu tè thuËn lîi lµ c¬ b¶n. XÐt trªn ph¹m vi quèc tÕ, ODA cã thÓ huy ®éng ®­îc l¹i tuú thuéc voµ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i kh«n khÐo vµ kh¶ n¨ng hÊp thô vèn n­íc ngoµi cña chÝnh nÒn kinh tÕ n­íc ®ã. Qua ®ã ta cã thÓ thÊy râ ®­îc nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt cña ODA so víi c¸c nguån vèn kh¸c. 2. Vai trß cña ODA. ODA thÓ hiÖn mèi quan hÖ ®èi ngo¹i gi÷a hai bªn cung cÊp vµ bªn tiÕp nhËn. Tuy vËy, ®èi víi mçi bªn nã sÏ mang mét ý nghÜa kh¸c nhau. a. §èi víi n­íc xuÊt khÈu vèn. ViÖn trî song ph­¬ng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c«ng ty cña bªn cung cÊp ho¹t ®éng thuËn lîi h¬n t¹i c¸c n­íc nhËn viÖn trî mét c¸ch gi¸n tiÕp. Cïng víi sù gia t¨ng cña vèn ODA, c¸c dù ¸n ®Çu t­ cña nh÷ng n­íc viÖn trî còng t¨ng theo víi nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi, ®ång thêi kÐo theo sù gia t¨ng vÒ bu«n b¸n gi÷a hai quèc gia. Ngoµi ra, n­íc viÖn trî cßn ®¹t ®­îc nh÷ng môc ®Ých vÒ chÝnh trÞ, ¶nh h­ëng cña hä vÒ mÆt kinh tÕ - v¨n ho¸ ®èi víi n­íc nhËn còng sÏ t¨ng lªn. Nguån ODA ®a ph­¬ng mÆc dï còng cã ­u ®iÓm gióp c¸c n­íc tiÕp nhËn kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, nh­ng nã còng cã mÆt tiªu cùc ë chç dÔ t¹o ra n¹n tham nhòng trong c¸c quan chøc ChÝnh phñ hoÆc ph©n phèi giµu nghÌo trong c¸c tÇng líp d©n chóng nÕu kh«ng cã nh÷ng chÝnh s¸ch kiÓm so¸t vµ qu¶n lý chÆt chÏ viÖc sö dông nguån vèn nµy trong n­íc. §iÒu nguy hiÓm nhÊt cã thÓ x¶y ra cña viÖn trî ODA lµ c¸c n­íc cung cÊp kh«ng nh»m c¶i t¹o nÒn kinh tÕ - x· héi cña n­íc ®ang ph¸t triÓn mµ nh»m vµo c¸c môc ®Ých qu©n sù. b. §èi víi c¸c n­íc tiÕp nhËn: TÇm quan träng cña ODA ®èi víi c¸c n­íc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn lµ ®iÒu kh«ng thÓ phñ nhËn. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn râ qua nh÷ng thµnh c«ng mµ c¸c n­íc tiÕp nhËn ODA ®· ®¹t ®­îc. §Çu tiªn, trong khi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®a phÇn lµ trong t×nh tr¹ng thiÕu vèn trÇm träng nªn th«ng qua ODA song ph­¬ng cã thªm vèn ®Ó phôc vô cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. ODA mang l¹i nguån lùc cho ®Êt n­íc. Thø n÷a, theo c¸c nhµ kinh tÕ, viÖc sö dông viÖn trî ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh»m lo¹i bá sù thiÕu vèn vµ ngo¹i tÖ, t¨ng ®Çu t­ vèn ®Õn ®iÓm mµ ë ®ã sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n­íc nµy ®¹t ®­îc ®Õn qu¸ tr×nh tù duy tr× vµ ph¸t triÓn. T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c n­íc tiÕp nhËn cã thÓ vay thªm vèn cña c¸c tæ chøc quèc tÕ, thùc hiÖn viÖc thanh to¸n nî tíi h¹n qua sù gióp ®ì cña ODA. ODA cßn cã thÓ gióp c¸c n­íc ®ang l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ gi¸ ®ång néi tÖ cã thÓ phôc håi ®ång tiÒn cña n­íc m×nh th«ng qua nh÷ng kho¶n hç trî lín cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ mang l¹i. ODA gióp c¸c n­íc nhËn hç trî t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò ®Çu tiªn, ®Æt nÒn mãng cho sù ph¸t triÓn vÒ l©u dµi th«ng qua lÜnh vùc ®Çu t­ chÝnh cña nã lµ n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng vÒ kinh tÕ. ODA t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¸c ®Þa ph­¬ng vµ vïng l·nh thæ, ®Æc biÖt lµ ë c¸c thµnh phè lín: nguån vèn nµy trùc tiÕp gióp c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn vÒ vÖ sinh y tÕ, cung cÊp n­íc s¹ch, b¶o vÖ m«i tr­êng. §ång thêi nguån ODA còng gãp phÇn tÝch cùc trong viÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo... ODA gióp c¸c doanh nghiÖp nhá trong n­íc cã thªm vèn, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­ cho s¶n xuÊt kinh doanh, dÇn dÇn më réng qui m« doanh nghiÖp. Ngoµi ra ODA cßn gióp c¸c n­íc nhËn viÖn trî cã c¬ héi ®Ó nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn. Th«ng qua n­íc cung cÊp ODA n­íc nhËn viÖn trî cã thªm nhiÒu c¬ héi míi ®Ó tham gia vµo c¸c tæ chøc tµi chÝnh thÕ giíi, ®¹t ®­îc sù gióp ®ì lín h¬n vÒ vèn tõ c¸c tæ chøc nµy. Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc, ODA còng cã kh«ng Ýt nh÷ng mÆt h¹n chÕ. H¹n chÕ râ nhÊt cña viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA lµ c¸c n­íc nÕu muèn nhËn ®­îc nguån vèn nµy ph¶i ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña bªn cÊp viÖn trî. Møc ®é ®¸p øng cµng cao th× viÖn trî t¨ng lªn cµng nhiÒu. Ngay ë trong mét n­íc, t×nh tr¹ng tËp trung ODA vµo c¸c thµnh phè träng ®iÓm còng t¹o nªn sù mÊt c©n ®èi trong c¬ cÊu kinh tÕ - x· héi cña quèc gia ®ã, lµm cho hè ng¨n c¸ch giµu nghÌo thµnh thÞ vµ n«ng th«n cµng trë nªn c¸ch biÖt. Cho ®Õn nay, mÆc dï bèi c¶nh quèc tÕ ®· cã nhiÒu biÕn ®æi, song môc tiªu vµ lîi Ých cña c¸c n­íc cÊp vèn theo ®uæi hÇu nh­ kh«ng thay ®æi so víi tr­íc ®©y: tËp trung cho an ninh cña hÖ thèng TBCN, tuyªn truyÒn d©n chñ kiÓu ph­¬ng t©y, trãi buéc sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c quèc gia phô thuéc thÕ giíi thø ba vµo trong mét trËt tù tù do mµ c¸c trung t©m tù b¶n ®· s¾p ®Æt khuyÕn khÝch tù do ho¸ kinh tÕ ®Ó më ®­êng cho t­ b¶n n­íc ngoµi trµn vµo... III. T×nh h×nh cung cÊp vµ tiÕp nhËn ODA trªn thÕ giíi: 1. T×nh h×nh chung: Nguån ODA song ph­¬ng ®­îc ph©n bè réng kh¾p trªn thÕ giíi do c¸c nhµ tµi trî mét mÆt ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô quèc tÕ nh­ qui ®Þnh b¾t buéc cña Liªn HiÖp Quèc, mÆt kh¸c b¶n th©n c¸c nhµ tµi trî còng muèn n©ng cao vÞ thÕ cña m×nh, v­¬n réng tÇm ¶nh h­ëng ra c¸c khu vùc kh¸c. H¬n n÷a, trËt tù an ninh mµ c¸c nhµ tµi trî chñ tr­¬ng thiÕt lËp t¹i n­íc nhËn viÖn trî dùa trªn mong muèn mét nÒn kinh tÕ phô thuéc vµo nÒn kinh tÕ cña hä. ë Ch©u ¸: NhËt lµ n­íc ®Çu t­ lín nhÊt. Trung Quèc vµ §«ng Nam ¸ lµ khu vùc thu hót nhiÒu ODA nhÊt. Ch©u Phi: Lµ khu vùc tËp trung hÇu hÕt c¸c n­íc nghÌo, kÐm ph¸t triÓn nªn nguån viÖn trî chñ yÕu lµ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ th­êng chiÕm tØ lÖ cao. 2. Nhµ tµi trî lín nhÊt: a. ODA song ph­¬ng: Môc ®Ých cña c¸c n­íc cung cÊp viÖn trî ®Òu lµ x¸c lËp vÞ trÝ toµn diÖn vµ ¸p ®Æt vai trß cña m×nh ë khu vùc muèn th«n tÝnh. Do ®ã viÖc ph©n bæ ODA diÔn ra kh¸c nhau gi÷a c¸c khu vùc. Trong sè c¸c n­íc cung cÊp ODA song ph­¬ng, Hoa Kú vµ NhËt B¶n lµ nh÷ng n­íc dÉn ®Çu thÕ giíi. Cô thÓ: - ë Ch©u ¸ : NhËt B¶n víi môc tiªu lµ ph¶i thiÕt lËp ®­îc mèi quan hÖ tèt ®Ñp gi÷a c¸c n­íc trong khu vùc, sao cho NhËt sÏ lµ n­íc ®ãng vai trß chñ ®¹o vÒ kinh tÕ nªn ®øng ®Çu trong danh s¸ch c¸c nhµ tµi trî ë Ch©u ¸ lµ NhËt B¶n. - Ch©u Phi: N­íc cung cÊp ODA chiÕm tØ lÖ cao nhÊt lµ Ph¸p. - Ch©u Mü La Tinh: Mü lµ n­íc cã tØ lÖ viÖn trî lín nhÊt. - Ch©u §¹i D­¬ng: Ph¸p ®øng ®Çu víi tØ lÖ viÖn trî 46,9%. - Trung §«ng: Mü cã tØ lÖ viÖn trî ODA cao nhÊt. b. ODA song ph­¬ng: C¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ th­êng lµ nh÷ng nhµ tµi trî lín víi l­îng vèn cung cÊp lín h¬n nhiªï lÇn so víi c¸c quü cña Liªn hiÖp quèc. Mét sè tæ chøc ®a ph­¬ng cung cÊp ODA NhiÒu nhÊt trong n¨m 1996. (Nguån: Bé kÕ ho¹ch - §Çu t­ - th¸ng 7/1997). Mét sè tæ chøc ®a ph­¬ng cung cÊp ODA nhiÒu nhÊt trong n¨m 1996 §¬n vÞ tÝnh: tØ USD Tæ chøc ®a ph­¬ng Tæng ODA tµi trî Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) 61,5 Ng©n hµng thÕ giíi (WB) B×nh qu©n 28,6 tØ/n¨m C«ng ty tµi chÝnh quèc tÕ (IFC) 17,9 (tõ th¸ng 7/1996 - 6/1997) Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB) 5,8 Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña Liªn hîp quèc (UNDP) 2,186 Ch­¬ng tr×nh l­¬ng thùc thÕ giíi (WFP) B×nh qu©n 1,5 tØ /n¨m Cao uû LHQ vÒ ng­êi tÞ n¹n (UNHCR) 1,3 (Nguån: Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­ - th¸ng 7/1997) 3. Khu vùc tiÕp nhËn nhiÒu nhÊt: Tr­íc ®©y, khi Liªn x« vµ §«ng ©u ch­a tan r·, viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA ®­îc ph©n bè theo chÕ ®é chÝnh trÞ cña tõng n­íc. ThÕ giíi lóc bÊy giê chia lµm 2 cùc do Liªn x« vµ Mü ®øng ®Çu lu«n cã sù c¹nh tranh vµ thï ®Þch. Khèi SEV (héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ) , ®øng ®Çu lµ Liªn x«, tËp trung viÖn trî gióp ®ì c¸c n­íc trong hÖ thèng x· héi chñ nghÜa cßn khèi t­ b¶n chñ nghÜa do Mü ®øng ®Çu còng ra søc dïng c¸c kho¶n viÖn trî ®Ó mua chuéc sö trung thµnh cña c¸c n­íc thuéc thÕ giíi thø ba theo nh÷ng quan ®iÓm cña Mü. Tõ ®Çu thËp niªn 90 víi sù kÕt thóc chiÕn tranh l¹nh, nguån vèn ODA ®­îc më réng ra kh¾p c¸c n­íc trªn thÕ giíi kh«ng kÓ thuéc hÖ thèng chÝnh trÞ nµo. C¸c n­íc nhËn ®­îc nguån hç trî nhiÒu hay Ýt cßn tuú thuéc vµo vÞ thÕ kinh tÕ cña tõng khu vùc, tõng n­íc. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, vèn ODA trªn thÕ 0giíi cã chiÒu h­íng tËp trung vµo Ch©u ¸, ®Æc biÖt lµ khu vùc §«ng Nam ¸. Trung quèc lµ n­íc thu hót nhÒu ODA nhÊt trong khu vùc nµy. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA t¹i ViÖt Nam I. T×nh h×nh thu hót ODA: 1. Giai ®o¹n tr­íc th¸ng 10/1993. Tr­íc ®©y, n­íc ta nhËn ®­îc hai nguån ODA song ph­¬ng chñ yÕu. Mét tõ c¸c n­íc thuéc tæ chøc SEV (Héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ) trong ®ã chñ yÕu lµ Liªn x« (cò). Hai lµ tõ c¸c n­íc thuéc tæ chøc DAC (Uû ban hç trî ph¸t triÓn) vµ mét sè n­íc kh¸c, trong ®ã chñ yÕu lµ Thuþ ®iÓn, PhÇn Lan, §an m¹ch, Nauy, Ph¸p, Ên ®é... C¸c kho¶n ODA trªn gióp chóng ta x©y dùng mét sè ngµnh quan träng nhÊt cña sù nghiÖp x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ n­íc ta. Sau cuéc khñng ho¶ng chÝnh trÞ ë Liªn x« cò vµ §«ng ©u, SEV gi¶i thÓ ®· lµm cho nguån viÖn trî tõ c¸c n­íc nµy chÊm døt dÉn tíi rÊt nhiÒu khã kh¨n cho n­íc ta, nhiÒu kÕ ho¹ch kh«ng cã vèn ®Ó hoµn thµnh. 3/2/1994 Hoa Kú xo¸ bá cÊm vËn víi ViÖt Nam. Cïng vãi c¸c chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i më réng quan hÖ hîp t¸c trªn c¸c lÜnh vùc t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam nhËn ®­îc mét sè l­îng viÖn trî lín tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ. 2. Giai ®o¹n ph¸t triÓn hîp t¸c míi tõ th¸ng 10/1993: B¸o hiÖu ®¸ng mõng cho giai ®o¹n nµy ®­îc b¾t ®Çu b»ng sù kiÖn rÊt quan träng vµo th¸ng 10/1993, quan hÖ cña ta víi quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), Ng©n Hµng thÕ giíi (WB), Ng©n hµng Ch©u ¸ (ADB) ®­îc khai th«ng. Th¸ng 11/1993 Héi nghÞ c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam häp t¹i Pari më ra giai ®o¹n hîp t¸c ph¸t triÓn míi gi÷a n­íc ta vµ céng ®ång c¸c nhµ tµi trî, t¹o ra c¸c c¬ héi quan träng ®Ó hç trî ViÖt Nam tiÕn hµnh c«ng cuéc ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng thµnh c«ng cña héi nghÞ thÓ hiÖn ë chç ViÖt Nam ®· tranh thñ ®­îc sù ®ång t×nh vµ ñng hé m¹nh mÏ cña céng ®ång quèc tÕ vµo c«ng cuéc ®æi míi ph¸t triÓn cña ViÖt Nam th«ng qua ®èi ngo¹i, b»ng c¸ch cam kÕt dµnh ODA cho ViÖt Nam . Thu hót ODA qua c¸c n¨m 1993 - 1999. (§¬n vÞ tÝnh tû USD) N¨m 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Tæng sè Tæng møc cam kÕt ODA 1,18 1,94 2,26 2,43 2,4 2,2 2,7 15,14 Nguån: Bé kÕ ho¹ch - §Çu t­ Nh÷ng con sè trªn lµ t­¬ng ®èi kh¶ quan. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m tíi, nguån vèn ODA cña c¸c n­íc cung cÊp cho ViÖt Nam cã thÓ sÏ gi¶m xuèng. Së dÜ cã nhËn ®Þnh nh­ vËy lµ do ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë khu vùc Ch©u ¸, võa qua lµm cho nÒn kinh tÕ cña mét sè n­íc cung cÊp viÖn trî gÆp khã kh¨n dÉn ®Õn viÖc c¸c n­íc cã thÓ c¾t gi¶m l­îng viÖn trî ODA hµng n¨m. §ång thêi, do sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi trong viÖc thu hót ODA. ViÖc h×nh thøc ho¸ c¸c ch­¬ng tr×nh , dù ¸n ODA bao gåm nhiÒu t¸c nghiÖp kh¸c nhau nh­ thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt dù ¸n, ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ c¸c nhµ tµi trî kÝ kÕt c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ (B¶n ghi nhí (MOU), HiÖp ®Þnh, ch­¬ng tr×nh, NghÞ ®Þnh th­,...) c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ®· ®­îc ký kÕt ®¹t h¬n 10 tû USD, chiÕm gÇn 70% tæng sè vèn ODA ®· cam kÕt. ViÖt Nam dµnh ®­îc sù quan t©m, gióp ®ì cña céng ®ång tµi trî quèc tÕ vµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ kh«ng quan t©m tíi ViÖt Nam nÕu nh­ hä kh«ng tin t­ëng vµo triÓn väng ph¸t triÓn tèt ®Ñp ë ®Êt n­íc ta. §iÒu quan träng chÝnh lµ sù ®¸nh gi¸ cao cña céng ®ång quèc tÕ vÒ nh÷ng g× mµ ViÖt Nam ®· lµm trong giai ®o¹n ®Çu cña c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ, trong kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø nhÊt (®©y lµ kÕ ho¹ch hoµn thµnh qu¸ tr×nh c¶i tæ vµ ®Çu t­ vµo nh­ngx ngµnh träng ®iÓm cña nÒn kinh tÕ nh»m x©y dùng mét nÒn kinh tÕ cã hiÖu qu¶ ®Ó hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, th× cÇn ph¶i cã nhiÒu sù trî gióp h¬n n÷a). TiÕp theo ®ã lµ nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng mõng trong giai ®o¹n nµy. II. T×nh h×nh gi¶i ng©n (sö dông ) ODA: T×nh h×nh gi¶i ng©n lµ biÓu hiÖn b­íc ®Çu hiÖu qu¶ cña nguån vèn ODA. Tæng møc gi¶i ng©n ®· t¨ng ®Òu tõ 0,413 tû USD n¨m 1993 ®Õn 1,452 tû USD n¨m 1999. Trong thêi gian qua ®· cã 1 sè ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA ®· thùc hiÖn xong vµ hiÖn ®ang ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam nh­ nhµ m¸y ®iÖn tö dông khÝ thiªn thiªn phó Mü 2 - giai ®o¹n 1, nhiÒu bÖnh viÖn ë c¸c thµnh phè, c¸c tr­êng häc....®· ®­îc c¶i t¹o vµ n©ng cÊp. Nguån ODA còng ®· hç trî t¨ng c­êng n¨ng lùc ph¸t triÓn thÓ chÕ cho nhiÒu lÜnh vùc quan träng nh­ tµi chÝnh, ng©n hµng... §èi víi nhiÒu ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA ®· thùc hiÖn ph­¬ng thøc ®Êu thÇu c¹nh tranh quèc tÕ, do ®ã c¬ quan h­ëng thô ViÖt Nam ®· lùa chän ®­îc c¸c c«ng ty thùc hiÖn dù ¸n võa ®¸p øng ®­îc yªu cÇu kü thuËt vµ c«ng nghÖ, võa tiÕt kiÖm ®­îc vèn vay. III. Nh÷ng khã kh¨n vµ thuËn lîi trong c«ng t¸c huy ®éng vµ tiÕp nhËn ODA ë ViÖt Nam. 1. Trong c«ng t¸c huy ®éng: a. ThuËn lîi: - Bèi c¶nh quèc tÕ t¹o ra nh÷ng quan ®iÓm míi tÝch cùc h¬n vÒ viÖc n­íc giµu hç trî vèn cho ph¸t triÓn cña c¸c n­íc nghÌo. - T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong n­íc diÔn biÕn theo chiÒu h­íng kh¶ quan khiÕn c¸c nhµ tµi trî tin t­ëng vµo sù ®æi míi cña ViÖt Nam, ®ã lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó gióp chóng ta huy ®éng vèn thuËn lîi h¬n. b. Khã kh¨n. - DiÔn biÕn nÒn kinh tÕ toµn cÇu cã nh÷ng t¸c ®éng xÊu ®Õn nguån hç trî mµ c¸c nhµ tµi trî dµnh cho c¸c n­íc nghÌo. - Qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch ®Ó xin hç trî ë ViÖt Nam ®«i khi so¹n th¶o thiÕu chi tiÕt, tÝnh thuyÕt phôc ch­a cao nªn møc ®é huy ®éng kh«ng phï hîp víi yªu cÇu thùc hiÖn nay ë ViÖt Nam. - C¹nh tranh víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc diÔn ra ngµy cµng m¹nh mÏ trong khi ViÖt Nam ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong viÖc xin hç trî nguån vèn ODA. 2. Trong c«ng t¸c tiÕp nhËn: a. ThuËn lîi: Qu¸ tr×nh tiÕp nhËn vµ sö dông vèn ODA ®· diÔn ra ë nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi vµ c¶ ë ViÖt Nam tõ nhiÒu n¨m tr­íc, gióp c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc cã thªm ®iÒu kiÖn nghiªn cøu, rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm vÒ thµnh c«ng vµ v­íng m¾c khi tiÕp nhËn vµ sö dông nguån vèn ODA, tõ ®ã kÞp thêi ®iÒu chØnh ®Ó cã kÕ ho¹ch tiÕp nhËn s¸t thùc vµ h÷u hiÖu h¬n. b. Khã kh¨n: - MÆc dï ViÖt Nam ®· ®­îc nhËn ODA tõ nh÷ng n¨m 50, nh­ng chØ b¾t ®Çu tõ n¨m 1993 nã míi thùc sù ph¸t huy t¸c dông, v× vËy chóng ta cßn ph¶i tõng b­íc võa lµm võa tù t×m ra lèi ®i thÝch hîp cho m×nh, nÒn thêi gian rót vèn th­êng bÞ kÐo dµi, tèc ®é gi¶i ng©n chËm so víi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. - Khã kh¨n trong viÖc tiÕp nhËn ODA mét phÇn xuÊt ph¸t tõ bªn cung cÊp viÖn trî: + §«i khi nhµ tµi trî ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu rÊt chi tiÕt vµ chuÈn mùc trong khi ViÖt Nam ch­a cã ®ñ kinh nghiÖm tiÕp nhËn vµ kÜ thuËt cÇn thiÕt ®Ó ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu ®ã. + Thñ tôc gi¶i ng©n do c¸c nhµ tµi trî ®Ò ra kh¸ phøc t¹p. + Mét sè dù ¸n do c¸c nhµ tµi trî thiÕt kÕ kh«ng s¸t víi t×nh h×nh thùc tiÔn ë ViÖt Nam nªn phÝa ViÖt Nam l¹i mÊt thêi gian ®Ó ®iÒu chØnh cho phï hîp h¬n. IV. Nh÷ng tån t¹i trong qu¸ tr×nh sö dông vèn ODA: - C¬ chÕ qu¶n lÝ vµ sö dông c¸c nguån viÖn trî cßn nhiÒu ®iÓm chång chÐo, r­êm rµ nªn ®«i lóc dÉn ®Õn t×nh tr¹ng chËm trÔ trong viÖc thµnh lËp c¸c ban qu¶n lý dù ¸n. - Sù thèng nhÊt gi÷a c¸c c¬ quan liªn quan víi cÊp bé vµ ban qu¶n lý dù ¸n ch­a ®­îc chó träng. - C¸c thñ tôc xem xÐt vµ tr×nh tù duyÖt dù ¸n cßn phøc t¹p, ph¶i qua nhiÒu cÊp , nhÊt lµ kh©u ®Êu thÇu vµ chÊm thÇu khiÕn cho thêi gian dù ¸n bÞ chËm l¹i. - NhiÒu ng­êi coi viÖn trî lµ cña “cho” nªn viÖc sö dông vµ qu¶n lÝ c¸c nguån viÖn trî th­êng kh«ng ®­îc ®¶m b¶o ®óng chÕ ®é tµi chÝnh, thËm chÝ hÕt søc l·ng phÝ vµ tuú tiÖn dÉn ®Õn gãp phÇn lµm gi¶m hiÖu qu¶ sö dông nguån vèn ODA. - Nh©n sù vµ kÜ n¨ng nh©n sù trong c«ng t¸c ®iÒu hµnh sö dông vèn ODA ë nh÷ng cÊp kh¸c nhau hiÖn ®ang thiÕu vÒ sè l­îng vµ yÕu vÒ chÊt l­îng dÉn ®Õn lµm cho hiÖu qu¶ sö dông vèn ODA gi¶m... Ch­¬ng III Mét sè gi¶i ph¸p t¨ng c­êng thu hót vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn ODA ë ViÖt Nam. 5 n¨m kh«ng ph¶i lµ thêi gian qu¸ ng¾n nh­ng còng ch­a ®ñ ®Ó chóng ta cã thÓ rót ra ®Çy ®ñ nh÷ng kinh nghiÖm còng nh­ hoµn chØnh c¸c biÖn ph¸p thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA mét c¸ch hoµn h¶o, mµ ChÝnh phñ cßn ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p c¶i c¸ch h¬n n÷a nh»m tranh thñ nhiÒu h¬n sù ñng hé cña céng ®ång quèc tÕ. Trong t×nh h×nh c¶ 2 bªn - c¸c nhµ tµi trî vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam - cïng tiÕn hµnh nhiÒu biÖn ph¸p nh»m phèi hîp chÆt chÏ ®Ó ®­a ra nh÷ng thñ tôc hîp lÝ, tho¶ m·n yªu cÇu cña bªn cung cÊp vµ bªn tiÕp nhËn. Sau ®©y em xin nªu mét sè gi¶i ph¸p t¨ng c­êng thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA nh­ sau: 1. VÒ thu hót vèn: - TiÕp tôc hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lÝ vµ ®iÒu hµnh c«ng t¸c tiÕp nhËn ODA. - T¨ng c­êng c«ng t¸c c¸n bé, ®Çu t­ ®µo t¹o ®Ó n©ng cao n¨ng lùc cho nh÷ng c¸n bé thuéc bé phËn liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh nhu cÇu ®µm ph¸n, kÝ kÕt nh÷ng hiÖp ®Þnh víi ®èi t¸c n­íc ngoµi nh»m n©ng cao h¬n n÷a c¶ vÒ sè luîng vµ chÊt l­îng cña nguån vèn thu hót ®­îc. - Më líp ®µo t¹o ng¾n vÒ nh÷ng kiÕn thøc cã liªn quan ®Õn ODA, tËp huÊn vÒ nh÷ng quy ®Þnh vµ thñ tôc, ®iÒu kiÖn cung cÊp ODA cña c¸c nhµ tµi trî. - Nh÷ng ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng cã nhu cÇu vÒ cung cÊp vèn ODA cÇn nghiªn cøu kÜ nh÷ng chÝnh s¸ch ­u tiªn cña c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi còng nh­ quy chÕ qu¶n lÝ vµ sö dông vèn ODA cña ChÝnh phñ ViÖt Nam ®Ó tranh thñ sù gióp ®ì cña ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan cã liªn quan trong viÖc lËp hå s¬ dù ¸n vµ c¸c thñ tôc xin viÖn trî phï hîp víi ®èi t­îng ­u tiªn. 2. VÒ sö dông vèn: ViÖt Nam lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn do ®ã nguån vèn ODA cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. §©y sÏ lµ nguån tµi nguyªn chñ yÕu ®Ó ChÝnh phñ ®Çu t­ t¸i thiÕt c¬ së h¹ tÇng ®ang trªn ®µ xuèng cÊp, l¹c hËu nghiªm träng vµ cÇn ®­îc khÈn tr­¬ng n©ng cÊp, ®æi míi ®Ó ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nãi chung vµ më réng thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi nãi riªng. ODA còng lµ nguån tµi trî cÇn thiÕt cho c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng cña c¸c nguån tµi nguyªn, thùc tr¹ng kinh tÕ x· héi, t×nh h×nh cña c¸c ngµnh, l·nh vùc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, nh÷ng th«ng tin thu thËp, ®­îc sÏ lµ c¨n cø x¸c ®¸ng cho qu¶n lý vÜ m«. NhËn thøc ®­îc vai trß cña nguån vèn ODA ®èi víi c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc, chóng ta ®· cã mét sè thµnh c«ng lín trong c«ng t¸c vËn ®éng ®Çu t­ vµ lµ dÊu hiÖu chøng tá sù ñng hé cña quèc tÕ ®èi víi c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ x· héi ®ang ®­îc thùc hiÖn cã kÕt qu¶ t¹i ViÖt Nam. Tuy nhiªn cã ®­îc nguån vèn míi chØ lµ tiÒn ®Ò, ®iÒu quan träng h¬n hÕt lµ lµm thÕ nµo ®Ó hÊp thô, sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn nãi trªn. §Ó gãp phÇn xö lÝ vÊn ®Ò nµy cÇn ph¶i thùc hiÖn cho ®­îc nh÷ng biÖn ph¸p sau: Thø nhÊt, cÇn thay ®æi nhËn thøc vÒ vai trß vµ b¶n chÊt cña viÖn trî n­íc ngoµi. TÝnh chÊt ­u ®·i cña nguån vèn ODA (thêi gian, l·i suÊt ) th­êng lµm cho c¸c c¬ quan trong n­íc (qu¶n lÝ tiÕp nhËn) cã quan niÖm hÕt søc dÔ d·i vµ chñ quan vÒ sù ph©n phèi vµ sö dông nguån vèn nµy. Hä kh«ng chó ý ®Õn yªu cÇu hiÖu qu¶, bá qua yÕu tè chi phÝ thêi c¬ trong thÈm ®Þnh, ®¸nh gi¸ dù ¸n, ch­a quan t©m ®Çy ®ñ ®Õn viÖc x¸c ®Þnh c¸c ­u tiªn ®Çu t­, vÉn cßn dùa dÉm chñ yÕu vµo nguån vèn n­íc ngoµi vµ xem nhÑ sù ®èi øng cña nguån vèn trong n­íc, triÓn khai dù ¸n chËm cã khi cßn l·ng phÝ. Nh÷ng quan niÖm sai lÇm trªn cÇn sím ®­îc chÊn chØnh, lu«n lu«n l­u ý r»ng ®©y lµ nguån vèn ph¶i hoµn tr¶ vèn gèc vµ l·i v× vËy nÕu sö dông kÐm hiÖu qña vÉn cã thÓ r¬i vµo khñng ho¶ng nî nÇn nh­ ®· x¶y ra ë nhiÒu n­íc. - Thø hai, thiÕt lËp c¸c ®Þnh h­íng ­u tiªn ®Çu t­ vµ tiÕn hµnh nghiªn cøu kh¶ thi tõng dù ¸n chÆt chÏ. CÇn tr¸nh xu h­íng dµn tr¶i viÖn trî n­íc ngoµi trªn mét diÖn réng bao qu¸t nhiÒu l·nh vùc, ngµnh hay ®Þa ph­¬ng. Trong ®iÒu kiÖn nguån vèn h¹n chÕ, ®Ó nguån vèn ph¸t huy hiÖu qu¶ nhanh vµ réng, nªn tËp trung ®Çu t­ vµo mét sè lÜnh vùc, vïng l·nh thæ cã lîi thÕ t­¬ng ®èi vµ cã kh¶ n¨ng g©y t¸c ®éng ph¸t triÓn lín. - Thø ba: t¨ng c­êng nguån lùc ®èi øng trong n­íc. Kh¶ n¨ng hÊp thô viÖn trî tuú thuéc vµo møc ®é ®¸p øng cña nguån lùc trong n­íc. NÕu c¸c nguån lùc trong n­íc qu¸ yÕu kÐm (®­îc thÓ hiÖn qua nguån vèn trong n­íc nhá bÐ, n¨ng lùc c¸n bé h¹n chÕ, c¸c yÕu tè ®Çu vµo thiÕu thèn, hÖ thèng ph¸p lý kh«ng râ rµng, chÆt chÏ...) th× sÏ ph¸t sinh hiÖn t­îng viÖn trî n­íc ngoµi qu¸ t¶i vµ kh«ng ®­îc sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶. §Ó hÊp thô hoµn toµn vµ cã hiÖu qu¶ nguån ODA mµ céng ®ång quèc tÕ ®· cam kÕt cÇn sím kh¾c phôc vµ c¶i thiÖn nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i nªu trªn. - Thø t­: C¶i tiÕn c¬ chÕ qu¶n lý vµ ®iÒu phèi viÖn trî. ViÖn trî n­íc ngoµi cã liªn quan ®Õn nhiÒu c¬ quan chøc n¨ng ë trong n­íc kÓ tõ lóc vËn ®éng kinh tµi trî cho ®Õn khi hoµn tÊt cam kÕt hoµn tr¶ cho nªn thiÕt lËp mét c¬ chÕ nh»m ®¶m b¶o sù phèi hîp nhÞp nhµng , th«ng suèt cña c¶ mét hÖ thèng tæ chøc cã liªn quan ®Õn viÖc trî lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa quan träng. Ngoµi ra cßn ph¶i x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng tr¶ nî c¶ gèc vµ l·i trong t­¬ng lai ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch tr¶ nî, cËp nhËt c¸c th«ng tin trong vµ ngoµi n­íc vÒ sù biÕn ®éng cña c¸c nh©n tè cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng ®Õn nguån vèn vay ®Ó xö lý kÞp thêi vµ cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n tr¸nh t×nh tr¹ng lç do nh÷ng t¸c ®éng cña nh÷ng nh©n tè kh¸ch quan khi dù ¸n ®· ®i vµo ho¹t ®éng. KÕt luËn Nh­ vËy, nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi chung vµ nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) nãi riªng cã t¸c dông rÊt lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ViÖt Nam. §Ó ph¸t triÓn kinh tÕ víi tèc ®é nhanh trong khi quy m« nÒn kinh tÕ nhá ®ang thiÕu vèn nghiªm träng vµ tiÕt kiÖm trong n­íc cßn qu¸ thÊp th× cÇn ph¶i bæ sung vèn ®Çu t­ b»ng khèi l­îng lín nguån vèn n­íc ngoµi rÊt cÇn thiÕt ®Ó ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn ®Ó hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, th× chóng ta cÇn ph¶i tranh thñ nguån vèn viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA. Muèn vËy Nhµ n­íc ta cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó thu hót vµ sö dông nguån ODA cã hiÖu qu¶ h¬n vµ cã nh÷ng biÖn ph¸p thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®ã mét c¸ch triÖt ®Ó vµ hîp lÝ. Cã nh­ vËy chóng ta míi sö dông vµ qu¶n lÝ cã hiÖu qu¶ nguån vèn nµy, gãp phÇn thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn vµ ®i lªn theo ®Þnh h­íng XHCN mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· v¹ch ra. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) . Nh÷ng hiÓu biÕt c¨n b¶n vµ thùc tiÔn ë ViÖt Nam - NXB gi¸o dôc n¨m 1998 t¸c gi¶ Hµ ThÞ Ngäc Danh. 2. T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ 3. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam. 4. Quy ho¹ch ph¸t triÓn tæng thÓ kinh tÕ - x· héi ®Õn n¨m 2000 b»ng nguån vèn ODA - Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Hµ Néi th¸ng 11/1996. 5. NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ ban hµnh quy chÕ qu¶n lý vµ sö dông nguån hç trî chÝnh thøc ODA, Hµ Néi th¸ng 8/1997. 6. Th«ng tin kinh tÕ - x· héi - Hµ Néi, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ sè 4/1998, sè 1 + 2/2000. 7. TiÕp nhËn vµ qu¶n lý sö dông viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA ë ViÖt Nam - B¸o c¸o cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, 1998. Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 1 Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) 2 I. Kh¸i niÖm chung vÒ ODA 2 1. Kh¸i niÖm 2 2. Ph©n lo¹i ODA 3 3. C¸c nguån cung cÊp ODA chñ yÕu 4 4. Quy tr×nh thùc hiÖn dù ¸n ODA 5 II. §Æc ®iÓm vµ vai trß cña ODA 9 1. §Æc ®iÓm cña ODA 9 2. Vai trß cña ODA 11 III. T×nh h×nh cung cÊp vµ tiÕp nhËn ODA trªn thÕ giíi 13 1. T×nh h×nh chung 13 2. Nhµ tµi trî lín nhÊt 14 3. Khu vùc tiÕp nhËn nhiÒu nhÊt 15 Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA t¹i ViÖt Nam 16 I. T×nh h×nh thu hót ODA 16 1. Giai ®o¹n tr­íc th¸ng 10/1993 16 2. Giai ®o¹n ph¸t triÓn hîp t¸c míi tõ th¸ng 10/1993 16 II. T×nh h×nh gi¶i ng©n ODA 17 III. Nh÷ng khã kh¨n vµ thuËn lîi trong c«ng t¸c huy ®éng vµ tiÕp nhËn ODA ë ViÖt Nam 1. Trong c«ng t¸c huy ®éng 18 2. Trong c«ng t¸c tiÕp nhËn 19 IV. Nh÷ng tån t¹i trong qu¸ tr×nh sö dông vèn ODA 19 Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p t¨ng c­êng thu hót vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn ODA ë ViÖt Nam 21 1. VÒ thu hót vèn 21 2. VÒ sö dông vèn 22 KÕt luËn 24 Tµi liÖu tham kh¶o 25