Triển vọng và giải pháp thúc đẩy hoạt động xuất khẩu Da giầy Việt Nam

kinh tÕ víi Liªn X« cò vµ c¸c n­íc §«ng ¢u. Tõ ®ã, ngµnh da giµy ViÖt Nam ®· thùc sù trë thµnh ngµnh kinh tÕ -kü thuËt ®éc lËp nh­ng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cßn nghÌo nµn, l¹c hËu. S¶n phÈm lµm ra víi mÉu m· ®¬n gi¶n, chÊt l­îng kh«ng cao. Kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1987 ®¹t 33,27tr Rup/USD, n¨m 1990 ®¹t 125 tr Rup/USD. Toµn ngµnh cã h¬n 50 ®¬n vÞ gia c«ng s¶n xuÊt da giµy ®­îc h×nh thµnh trªn toµn quèc. Khi Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u tan r· ®· t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn ngµnh da giµy non trÎ vµ míi khëi s¾c ë ViÖt Nam. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®Òu kh«ng cã viÖc lµm, nhiÒu doanh nghiÖp ph¶i ®ãng cöa hoÆc gi¶i thÓ, 2/3 trong sè 25000 lao ®éng cña ngµnh ph¶i rêi s¶n xuÊt vµ tù lo cuéc sèng. Kim ng¹ch xuÊt khÈu ®ang ë møc 125 tr.Rup/USD tôt xuèng 30tr Rup/USD vµo n¨m 1991 vµ 48tr Rup/USD vµo n¨m 1992 (chñ yÕu lµ giao nèt sè hµng tån ®äng tõ n¨m 1990). 1.2. Thùc tr¹ng ngµnh da giµy xuÊt khÈu. Trong giai ®o¹n nµy ngµnh da giµy ViÖt Nam chñ yÕu thùc hiÖn c¸c hîp ®ång hîp t¸c gia c«ng mò giµy cho Liªn X« vµ c¸c n­íc XHCN §«ng ¢u. Khi khèi nµy tan r· ngµnh da giµy ph¶i tr¶i qua mét thêi kú ®Çy khã kh¨n do thiÕu ®¬n hµng (tuy nhiªn giai ®o¹n nµy kÐo dµi kh«ng l©u). Tr­íc thùc tr¹ng Êy rÊt nhiÒu doanh nghiÖp ®· bÞ ph¸ s¶n hoÆc thua lç nÆng nÒ. Tuy nhiªn vÉn cßn mét sè doanh nghiÖp biÕt c¸ch th¸o gì vµ kh¾c phôc ®­îc khã kh¨n ®Ó v­¬n lªn trë thµnh mét trong nh÷ng g­¬ng mÆt s¸ng cña c«ng nghiÖp thñ ®«. Ngµnh da giµy ViÖt Nam chØ t¹o ra ®­îc trªn 25000 chç lµm viÖc cho ng­êi lao ®éng víi tr×nh ®é kü thuËt, tay nghÒ cßn kÐm, hiÖu qu¶ lµm viÖc ch­a cao. §ång thêi bÞ lÖ thuéc qu¸ nhiÒu vµo viÖc cung øng nguyªn vËt liÖu phô liÖu, ho¸ chÊt, phô tïng, m¸y mãc tõ n­íc ngoµi vµ nhÊt lµ tõ chÝnh ®èi t¸c ®Æt s¶n xuÊt hoÆc mua s¶n phÈm cña ta, ®©y chÝnh lµ nguyªn nh©n g©y ra rÊt nhiÒu h¹n chÕ vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ¶nh h­ëng ®Õn thÕ c¹nh tranh cña s¶n phÈm. T×nh tr¹ng qu¸ yÕu kÐm vÒ tµi lùc, vèn ®Çu t­ ®Òu ph¶i tù vay víi l·i suÊt cao, nhiÒu doanh nghiÖp ch­a kÞp thÝch øng víi sù thay ®æi vÒ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc nªn phÇn lín c¸c doanh nghiÖp lµ thùc hiÖn gia c«ng cho n­íc ngoµi. Ngoµi yÕu kÐm vÒ vèn, do ngµnh míi ph¸t triÓn nªn ch­a cã ®ñ uy tÝn vµ ®iÒu kiÖn ®Ó trùc tiÕp xuÊt khÈu s¶n phÈm mµ ph¶i th«ng qua nhiÒu tÇng nÊc trung gian míi ®­a ®­îc hµng tíi n¬i tiªu thô ë n­íc ngoµi. Tr×nh ®é qu¶n lý kü thuËt c«ng nghÖ, thiÕt kÕ vµ ph¸t triÓn mÉu mèt qu¶n lý vµ vËn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸n bé ViÖt Nam cßn yÕu kÐm do míi h×nh thµnh ngµnh kinh tÕ kü thuËt, ch­a cã tr­êng líp ®µo t¹o. PhÇn lín c¸n bé ch­a thÓ tù m×nh chñ ®éng ®éc lËp ®iÒu hµnh s¶n xuÊt vµ kü thuËt mét c¸ch khoa häc ®ång bé, ®óng tiÕn ®é vµ cã chÊt l­îng. 2. C¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn khã kh¨n trong xuÊt khÈu. Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90 c¸c doanh nghiÖp da giµy ViÖt Nam ®Òu r¬i vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau. Thø nhÊt, sù l¹c hËu vÒ nhµ x­ëng, trang thiÕt bÞ, ®Æc biÖt lµ viÖc bè trÝ mÆt b»ng, trang bÞ kü thuËt, m¸y mãc bÊt hîp lý vµ l·ng phÝ, vÖ sinh c«ng nghiÖp kÐm, m«i tr­êng c«ng nghiÖp l¹c hËu lµ ®Æc ®iÓm phæ biÕn cña c¸c doanh nghiÖp ë c¸c n­íc ®· tõng ho¹t ®éng theo m« h×nh qu¶n lý kÕ ho¹ch ho¸ quan liªu bao cÊp mµ ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng ®iÓn h×nh. §©y thùc sù lµ mét trë lùc cho viÖc ®­a c¸i míi vµo ho¹t ®éng qu¶n lý. Thø hai lµ ho¹t ®éng trong ®iÒu kiÖn thiÕu th«ng tin vµ do vËy kh«ng nhanh nh¹y víi thÞ tr­êng. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp ®Òu lóng tóng trong viÖc tæ chøc ho¹t ®éng th«ng tin ®iÒu ®ã mét phÇn quan träng b¾t ngu«nf tõ m« h×nh vµ c¬ cÊu tiªu dïng tæ chøc doanh nghiÖp ch­a cã sù ®æi míi cÇn thiÕt, phÇn kh¸c do sù hç trî bªn ngoµi nh­ c¸c c¬ quan Nhµ n­íc c¸n bé, së qu¶n lý ngµnh chuyªn ngµnh cßn yÕu. Thø ba lµ do phÇn lín c¸c doanh nghiÖp cã c¸n bé d«i d­ lín kh«ng m¹nh d¹n ®æi míi c¬ cÊu doanh nghiÖp, cßn theo m« h×nh tæ chøc phßng ban cò, do vËy kh«ng t¹o ra sù chuyÓn biÕn ®ång bé vµ t¸c phong míi trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ sù ®ång bé trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò chÊt l­îng. Ngoµi ra nhËn thøc vÒ qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm cßn nhiÒu ®iÒu ch­a râ, nhËn thøc vÒ t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng cßn phiÕn diÖn nÆng vÒ t¸c ®éng tiªu cùc, tõ ®ã t×m c¸ch ®èi phã b»ng c¸c biÖn ph¸p kh«ng c¬ b¶n, nh­ mãc nèi mua b¸n kh«ng trung thùc, kh«ng thÊy ®­îc yÕu tè c¬ b¶n cña sù c¹nh tranh lµ uy tÝn, chÊt l­îng s¶n phÈm, chÊt l­îng dÞch vô. VÊn ®Ò së h÷u vµ quan hÖ së h÷u trong khu vùc Nhµ n­íc ch­a ®­îc gi¶i quyÕt triÖt ®Ó còng lµm h¹n chÕ sù v­¬n lªn, s¸ng t¹o, d¸m nghÜ dµm lµm cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý. Bªn c¹nh ®ã c¬ chÕ qu¶n lý ë tÇm vÜ m« cßn nh÷ng h¹n chÕ, gß bã ch­a ®¶m b¶o quyÒn tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh vµ sù chÞu tr¸ch nhiÖm cña c¸c doanh nghiÖp. Tæ chøc c¸c doanh nghiÖp cña ta n»m trong c¸c quan hÖ rµng buéc phøc t¹p vµ nh×n chung lµ cång kÒnh c¸n bé c«ng nh©n ®«ng mµ kh«ng m¹nh, tr×nh ®é kiÕn thøc tay nghÒ hiÓu biÕt vÒ c¬ chÕ thÞ tr­êng cßn h¹n chÕ. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp thuéc lo¹i h×nh doanh nghiÖp võa vµ nhá n¨ng lùc tµi chÝnh yÕu, kh¶ n¨ng ®æi míi c«ng nghÖ h¹n chÕ. §¹i bé phËn doanh nghiÖp phô tr¸ch mét hoÆc vµi s¶n phÈm theo chu tr×nh khÐp kÝn tõ kh©u ®Çu ®Õn s¶n phÈm cuèi cïng. Bªn c¹nh nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra t×nh tr¹ng khã kh¨n trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp xuÊt khÈu nãi chung, doanh nghiÖp da giµy ViÖt Nam r¬i vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n do mét sè nguyªn nh©n kh¸c. Chñ yÕu lµ do viÖc c¸c nhµ qu¶n lý ch­a thÝch øng kÞp víi nh÷ng ®ßi hái kh¾c nghiÖt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng míi ®­îc vËn hµnh trong nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. MÆt kh¸c, mét sè thÞ tr­êng truyÒn thèng thuéc c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa cò kh«ng cßn ®­îc duy tr× do biÕn ®éng chÝnh trÞ vÒ phÝa doanh nghiÖp lµ sù thiÕu vèn trÇm träng, ®éi ngò c«ng nh©n tay nghÒ kÐm… 3. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng cña ngµnh da giµy vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu. C«ng nghiÖp da giÇy lµ ngµnh s¶n xuÊt g¾n liÒn víi nhu cÇu mÆc vµ thêi trang: Ngµnh c«ng nghiÖp da giµy ViÖt Nam cã vÞ trÝ quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ, lµ ngµnh thu hót nhiÒu lao ®éng, cung cÊp nhiÒu s¶n phÈm tiªu dïng trong n­íc vµ xuÊt khÈu. §©y còng lµ ngµnh cã kh¶ n¨ng khai th¸c nguån nguyªn liÖu trong n­íc, cã lîi thÕ vµ tiÒm n¨ng xuÊt khÈu lín thu nhiÒu ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc. C«ng nghiÖp da giµy lµ ngµnh cã c«ng nghÖ ®¬n gi¶n so víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c, cÇn cã vèn ®Çu t­ nh­ng cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña n­íc ta. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, chÝnh s¸ch më cöa cña Nhµ n­íc nh÷ng n¨m qua, trong nÒn kinh tÕ nãi chung vµ trong ngµnh da giÇy nãi riªng ®ang tån t¹i vµ ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp, nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau cïng ho¹t ®éng ®an xen, võa c¹nh tranh võa hîp t¸c. Tõ mét ngµnh kinh tÕ kü thuËt khiªm tèn, non trÎ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n míi trë thµnh mét ngµnh kinh tÕ kü thuËt ®éc lËp tõ n¨m 1987 ngµnh da giÇy ngµy nay ®· trë thµnh mét ngµnh cã søc ph¸t triÓn m¹nh kim ng¹ch xuÊt khÈu lín cïng ngµnh dÖt may ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ chung cña ®Êt n­íc. Tuy nhiªn ngµnh s¶n xuÊt da giÇy cßn lÖ thuéc nhiÒu vµo c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi do chñ yÕu lµm gia c«ng, hiÖu qu¶ kinh tÕ cßn thÊp (chØ trõ mÆt hµng giµy v¶i lµ t­¬ng ®èi chñ ®éng trong s¶n xuÊt. Trong thêi gian tíi ®Ó trë thµnh mét quèc gia m¹nh vÒ s¶n xuÊt da vµ xuÊt khÈu giµy dÐp chóng ta ph¶i cÇn xóc tiÕn më réng thÞ tr­êng h¬n n÷a, cã biÖn ph¸p x©m nhËp thÞ tr­êng khã tÝnh hoµ nhËp vµo m¹ng l­íi tiªu thô cña c¸c tËp ®oµn lín trªn thÕ giíi. §ång thêi cÇn quan t©m n©ng cao gi¸ trÞ xuÊt khÈu kh«ng chØ ë sè l­îng mµ c¶ hiÖu qu¶ kinh tÕ b»ng c¸ch ph¸t triÓn s¶n phÈm ®éc lËp, tiÕn tíi tù chñ trong cung cÊp nguyªn vËt liÖu, tù chñ c¶ vÒ thÞ tr­êng, khoa häc, c«ng nghÖ, mÉu, mèt thêi trang, ®¸p øng ®Çy ®ñ nhu cÇu cña kh¸ch hµng. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, h­ëng øng ®æi míi, hoµ nhËp vµ më cöa nÒn kinh tÕ cña §¶ng vµ ChÝnh phñ, c¸c doanh nghiÖp da giÇy ViÖt Nam ®· n¨ng ®éng n¾m b¾t nh÷ng thêi c¬ vµ vËn héi míi, ph¸t huy mäi tiÒm lùc víi nh÷ng nç lùc cao nhÊt ®Ó tiÕp nhËn sù chuyÓn dÞch ngµnh da giÇy thÕ gioøi th«ng qua viÖc hîp t¸c, gia c«ng, liªn doanh liªn kÕt ®Çu t­ 100% vèn n­íc ngoµi víi c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi mµ chñ yÕu lµ §µi Loan, Hµn Quèc, Th¸i Lan. II. ho¹t ®éng xuÊt khÈu da giÇy ViÖt Nam sau 1990 1. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu Sau khi Liªn X« cò vµ §«ng ¢u tan r· toµn bé ch­¬ng tr×nh hîp t¸c gia c«ng mò giµy víi c¸c n­íc nµy chÊm døt ngµnh da giÇy ViÖt Nam b­íc vµo thêi kú ph¸t triÓn míi, thêi kú tiÕp nhËn sù chuyÓn dÞch s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm dµy dÐp ®Ó xuÊt khÈu tõ c¸c n­íc nhËp khÈu trong khu vùc nh­ §µi Loan, Hµn Quèc, Hång K«ng nh»m khai th¸c lîi thÕ mµ ViÖt Nam cã ®­îc trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu giµy dÐp. §ã lµ : ViÖt Nam cã lùc l­îng lao ®éng dåi dµ, trÎ khoÎ, tiÕp thu nhanh, tiÒn c«ng lao ®éng cßn thÊp ViÖt Nam ch­a bÞ c¸c n­íc nhËp khÈu giµy dÐp khèng chÕ b»ng h¹n ng¹ch vµ ®­îc chÕ ®é ­u ®·i thuÕ quan (GSP) nÕu ®¸p øng ®ñ tiªu chuÈn, xuÊt xø C/O. §Ó khai th¸c tiÒm n¨ng, lîi thÕ ®ã chñ trong kho¶ng thêi gian tõ n¨m 1993 ®Õn nay, ngµnh da giµy ViÖt Nam (cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ) ®· tËp trung khai th¸c mäi nguån vèn ®Çu t­ vµ b»ng nhiÒu h×nh thøc ®Çu t­ c¸c c¬ së s¶n xuÊt c¸c lo¹i giµy dÐp chØ xuÊt khÈu. HiÖn nay n¨ng lùc s¶n xuÊt cña toµn ngµnh ®¹t gÇn 300 triÖu ®«i giµy dÐp c¸c lo¹i, thu hót lùc l­îng lao ®éng kho¶ng 300.000 ng­êi, ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m 40 - 50%. Riªng n¨m1998 do t¸c ®éng bëi cuéc khñng ho¶ng trong khu vùc nªn ngµnh chØ ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng gÇn 3,8% so víi n¨m 1997, kim ngac¹h xuÊt khÈu ®¹t 1 tû USD, 1999 kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo kho¶ng 1300 triÖu USD, t¨ng 30% so víi 1998. Tuy cã nhiÒu tiÒm n¨ng vµ lîi thÕ song ngµnh giµy dÐp ViÖt Nam hiÖn nay (nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp trong n­íc) v·an cßn nhiÒu khã kh¨n vµ h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng tµi chÝnh, vÒ cung øng vËt t­ nguyªn phô liÖu, vÒ sang t¸c vµ ph¸t triÓn mÉu mode, vÒ c«ng nghiÖp vµ kü thuËt, vÒ qu¶n lý ®Ó x©m nhËp trùc tiÕp vµo thÞ tr­êng nhËp khÈu. Do ®ã phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ¸p dông ph­¬ng thøc hîp t¸c gia c«ng xuÊt khÈu víi c¸c ®¬n vÞ ®èi t¸c trong khu vùc. MÆc dï ph­¬ng thøc nµy cã nh÷ng h¹n chÕ cho phÝa c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam song l¹i lµ ph­¬ng thøc phï hîp víi giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp giµy dÐp cña nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ cña ViÖt Nam hiÖn nay nãi riªng. T¹i cuéc häp b¸o ngµy 10/2/1999, Tæng C«ng ty Da giµy ViÖt Nam ®· tæng kÕt viÖc thùc hiÖn c¸c chØ tiªu kinh tÕ n¨m 1998 vµ th«ng qua nhiÖm vô, kÕ ho¹ch n¨m 1999, ®ång thêi ®­a ra c¸c biÖn ph¸p chñ yÕu nh»m thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®· ®Ò ra. N¨m 1998 Tæng C«ng ty Da giÇy ViÖt Nam ph¶i ®­¬ng ®Çu víi nh÷ng khã kh¨n cña mét ngµnh kinh tÕ - kü thuËt non trÎ, c¸c ®¬n vÞ l¹i lu«n trong t×nh tr¹ng thiÕu vèn, ph­¬ng thøc s¶n xuÊt chñ yÕu lµ gia c«ng cho kh¸ch hµng n­íc ngoµi. Cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ tµi chÝnh ë nhiÒu khu vùc trªn thÕ giíi ®· lµm nhu cÇu tiªu dïng gi¶m, c¸c ®¬n ®Æt hµng bÞ c¾t gi¶m vµ Ðp gi¸ (tõ 5 - 7%) nhÊt lµ thÞ tr­êng Hµn Quèc (tõ 20-30%). §èi t¸c cña C«ng ty da Sµi Gßn ®· chÊm døt hîp ®ång s¶n xuÊt nªn s¶n l­îng chØ ®¹t 80% kÕ ho¹ch ®­îc giao. Trong khi ®ã, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt da thuéc vÉn ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n. Nguån nguyªn liÖu kh«ng æn ®Þnh, chÊt l­îng thÊp, thiÕt bÞ l¹c hËu nªn s¶n phÈm da thuéc chÊt l­îng thÊp, gi¸ thµnh cao, ch­a lät vµo kªnh tiªu thô. V× rÊt nhiÒu yÕu tè, c¶ chñ quan vµ kh¸ch quan t¸c ®éng nªn c¸c chØ tiªu kinh tÕ ®Ò ra ch­a thùc hiÖn ®­îc nh­ mong muèn. Tuy gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®¹t h¬n 671 tû ®ång (b»ng 92% kÕ ho¹ch 1998 vµ b»ng kÕ ho¹ch 1997) ; tæng doanh thu ®¹t h¬n 1.128 tû ®ång (b»ng 102,5% kÕ ho¹ch1998) ; gi¸ trÞ xuÊt khÈu toµn Tæng C«ng ty thùc hiÖn ®­êc 188 triÖu USD ®¹t 97,1% kÕ ho¹ch n¨m vµ b»ng 97,7% so víi thùc hiÖn n¨m 1997 nh­ng Tæng C«ng ty vÉn nép ng©n s¸ch Nhµ n­íc v­ît møc kÕ ho¹ch 5% ®¹t 12,3 tû ®ång. HiÖn nay, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc lµ mét xu thÕ tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña mçi quèc gia. ViÖt Nam hiÖn ®· lµ thµnh viªn cña ASEAN, APEC, ®ang xin ®µm ph¸n gia nhËp WTO vµ ®· ký kÕt hiÖp ®Þnh ViÖt Mü. Qóa tr×nh héi nhËp quèc tÕ yªu cÇu chóng ta cÇn chñ ®éng vµ tÝch cùc chuÈn bÞ ®Ó ®Çu t­ cã hiÖu qu¶, æn ®Þnh, b¶o ®¶m ph¸t triÓn cña ngµnh da giµy. Ngoµi viÖc nghiªn cøu ph¸t triÓn s¶n phÈm cña m×nh vµ lùa chän thÞ tr­êng, c¸c nhµ xuÊt khÈu cßn ph¶i quyÕt ®Þnh c¸c biÖn ph¸p ®Ó x©m nhËp thÞ tr­êng. Tõ n¨m 1989 ®Õn nay s¶n l­îng giµy thÕ giíi liªn tôc biÕn ®éng. Khu vùc s¶n xuÊt giµy dÐp lín nhÊt lµ Ch©u ¸ (chiÕm 2/3 tæng s¶n l­îng thÕ giíi) tiÕp theo lµ Ch©u ¢u vµ Ch©u Mü ; Mü, EU, NhËt lµ ba thÞ tr­êng nhËp khÈu giµy dÐp chñ yÕu trªn thÕ giíi ®Æc biÖt lµ Mü. Cã mét ®iÒu cÇn chó ý r»ng ®©y ®Òu lµ c¸c n­íc ®ßi hái tiªu chuÈn ba chÊt l­îng hµng ho¸ rÊt cao. Ngoµi ra yÕu tè m«i tr­êng vµ yÕu tè thêi trang còng hÕt søc quan träng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng. §¸nh gi¸ vÒ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu giµy dÐp cña ViÖt Nam, b¸o c¸o cña Bé th­¬ng m¹i cho biÕt ngµnh da giµy ®· bæ sung hoµn chØnh vµ trang bÞ ®ång bé gÇn 200 d©y chuyÒn s¶n xuÊt giµy, trªn 1900 m¸y may chuyªn dïng s¶n xuÊt tói, cÆp da, söa ch÷a gÇn 200.000m2 vµ x©y dùng míi trªn 240.000m2 nhµ x­ëng víi tæng sè vèn ®Çu t­ trªn 3000 tû ®ång. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 1997, c¶ n­íc ®· thiÕt lËp ®­îc mét m¹ng l­íi s¶n xuÊt giµy dÐp, chñ yÕu ®Ó xuÊt khÈu víi n¨ng lùc s¶n xuÊt 260 triÖu ®«i/n¨m trong ®ã giµy thÓ thao chiÕm 50%. 1.1. ThÞ tr­êng EU. HiÖn nay EU lµ thÞ tr­êng nhËp khÈu chñ yÕu c¸c s¶n phÈm giµy dÐp cña ViÖt Nam, chiÕm xÊp xØ 80% kim ng¹ch bá vèn ®Çu t­ nh­ng cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña n­íc ta. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, chÝnh s¸ch më cöa cña Nhµ n­íc nh÷ng n¨m qua, trong nÒn kinh tÕ nãi chung vµ trong ngµnh da giµy nãi riªng ®ang tån t¹i vµ ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp, nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau cïng ho¹t ®éng ®an xen, võa c¹nh tranh võa hîp t¸c. Tõ mét ngµnh kinh tÕ kü thuËt khiªm tèn, non trÎ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n - míi trë thµnh mét ngµnh kinh tÕ kü thuËt ®éc lËp tõ n¨m 1987 ngµnh da giµy ngµy nay ®· trë thµnh mét ngµnh cã søc ph¸t triÓn m¹nh kim ng¹ch xuÊt khÈu lín cïng ngµnh dÖt may ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ chung cña ®Êt n­íc. Tuy nhiªn ngµnh s¶n xuÊt da giµy cßn lÖ thuéc nhiÒu vµo c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi do chñ yÕu lµm gia c«ng, hiÖu qu¶ kinh tÕ cßn thÊp (chØ trõ mÆt hµng giµy v¶i lµ t­¬ng ®èi chñ ®éng trong s¶n xuÊt). Trong thêi gian tíi ®Ó trë thµnh mét quèc gia m¹nh vÒ s¶n xuÊt da vµ xuÊt khÈu giµy dÐp chóng ta ph¶i cÇn xóc tiÕn më réng thÞ tr­êng h¬n n÷a, cã biÖn ph¸p x©m nhËp thÞ tr­êng khã tÝnh hßa nhËp vµo m¹ng l­íi tiªu thô cña c¸c tËp ®oµn lín trªn thÕ giíi. §ång thêi cÇn quan t©m n©ng cao gi¸ trÞ xuÊt khÈu kh«ng chØ ë sè l­îng mµ c¶ hiÖu qu¶ kinh tÕ b»ng c¸ch ph¸t triÓn s¶n phÈm ®éc lËp, tiÕn tíi tù chñ trong cung cÊp nguyªn vËt liÖu, tù chñ c¶ vÒ thÞ tr­êng, khoa häc, c«ng nghÖ, mÉu, mèt thêi trang, ®¸p øng ®Çy ®ñ nhu cÇu cña kh¸ch hµng. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, h­ëng øng ®æi míi, hßa nhËp vµ më cöa nÒn kinh tÕ cña §¶ng vµ ChÝnh phñ, c¸c doanh nghiÖp da giµy ViÖt Nam ®· n¨ng ®éng n¾m b¾t nh÷ng thêi c¬ vµ vËn héi míi, ph¸t huy mäi tiÒm lùcvíi nh÷ng nç lùc cao nhÊt ®Ó tiÕp nhËn sù chuyÓn dÞch ngµnh da giµy thÕ giíi th«ng qua viÖc hîp t¸c, gia c«ng, liªn doanh liªn kÕt ®Çu t­ 100% vèn n­íc ngoµi víi c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi mµ chóng ta cÇn cñng cè vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng nµy, khai th¸c tèi ®a c¸c ­u ®·i mµ thÞ tr­êng nµy cßn giµnh cho ViÖt Nam (ch­a bÞ qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch, ®­îc h­ëng ­u ®·i thuÕ quan, b»n 70% møc thuÕ b×nh th­êng nÕu b¶o ®¶m tiªu chuÈn xuÊt xø C/O). T¨ng c­êng c¸c mèi quan hÖ kinh doanh trùc tiÕp víi c¸c nhµ nhËp khÈu EU, mét vÊn ®Ò ®ang ®­îc EU quan t©m. EU chiÕm gÇn 70% thÞ phÇn, trÞ gi¸ xuÊt khÈu giµy sang EU n¨m 1996 t¨ng gÊp 30 lÇn so víi n¨m 1992 ; tõ 1996 ®Õn 1997 t¨ng b×nh qu©n 4 ®Õn 50% mçi n¨m. ViÖt Nam lµ mét trong n¨m n­íc cã sè l­îng giµy dÐp tiªu thô nhiÒu nhÊt ë EU do gi¸ rÎ, chÊt l­îng vµ mÉu mèt chÊp nhËn ®­îc 9 th¸ng xuÊt khÈu (n¨m 1999) ®¹t 1.014 triÖu USD, t¨ng 34% so víi cïng kú n¨m 1998, b×nh qu©n xuÊt khÈu ®¹t 113 triÖu USD th¸ng t¨ng 30 triÖu USD/th¸ng. C¬ cÊu thÞ tr­êng 9 th¸ng ®Çu n¨m 1999 so víi n¨m 1998 th× Ch©u ¢u lµ kho¶ng 730 triÖu USD, chiÕm 72% t¨ng 8% trong ®ã EU : 700 triÖu USD, chiÕm 69,6% t¨ng 8%. C¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu chñ yÕu lµ §øc víi tû träng 18%. V­¬ng quèc Anh 17%, BØ 10%, Ph¸p 9%, Hµ Lan 8,6%, Italia 6%, §µi Loan 3,8%. 1.2. ThÞ tr­êng Mü. C¬ cÊu thÞ tr­êng 9 th¸ng ®Çu n¨m 1999 so víi 1998 Ch©u Mü : 101 triÖu USD, chiÕm 10% gi¶m 3,6%. Trªn thÞ tr­êng Mü n¨m 1997 chóng ta míi ®¹t 70,2 triÖu USD. Kim ng¹ch xuÊt khÈu sang NhËt còng t¨ng nhanh, n¨m 1997 ®¹t 79 triÖu USD. Mü lµ n­íc cã nhu cÇu tiªu thô vµ nhËp khÈu giµy dÐp lín nhÊt thÕ giíi. Hµng n¨m nhËp khÈu kho¶ng 1,4 tû ®«i giµy dÐp c¸c lo¹i trÞ gi¸ kho¶ng 14 -15tû USD. HiÖn nay ViÖt Nam míi xuÊt khÈu giµy dÐp sang Mü ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1998 trªn 110 triÖu USD (chiÕm trªn 10% kim ng¹ch xuÊt khÈu toµn ngµnh). Víi viÖc ký kÕt hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü vµ ®· b¾t ®Çu cã hiÖu lùc trong n¨m tíi (tõ 12/2001 trë ®i) kim ng¹ch xuÊt khÈu da giµy trªn thÞ tr­êng Mü sÏ t¨ng rÊt m¹nh, kh«ng hÒ thua kÐm vµo thÞ tr­êng EU thËm chÝ cßn cã thÓ cao h¬n. 1.3. ThÞ tr­êng Ch©u ¸ vµ mét sè thÞ tr­êng kh¸c. VÒ c¬ cÊu thÞ tr­êng 9 th¸ng ®Çu n¨m 1999 so víi 1998, Ch©u ¸ : 111 triÖu USD, chiÕm 11% gi¶m 6%, thÞ tr­êng kh¸c : 72 triÖu USD, chiÕm 7%, xÊp xØ 1998, §µi Loan : 3,8%, Hµn Quèc 3,2% vµ T©y Ban Nha 2,4%. NhËt lµ thÞ tr­êng cã nhu cÇu nhËp khÈu hµng n¨m kho¶ng 350 triÖu ®«i giµy dÐp tõ n­íc ngoµi. Kim ng¹ch xuÊt khÈu sang NhËt còng t¨ng nhanh, n¨m1997 ®¹t 79 triÖu USD, n¨m 1999 chiÕm kho¶ng 7- 8% tæng kim ng¹ch. Dù ®o¸n kim ng¹ch xuÊt khÈu sÏ tiÕp tôc t¨ng. Ngoµi ra c¸c khu vùc thÞ tr­êng thÕ giíi kh¸c nh­ Trung Quèc, B¾c ¢u, óc, Liªn X« cò… vµ c¶ thÞ tr­êng néi ®Þa víi trªn 80 triÖu d©n trong nh÷ng n¨m tíi còng sÏ lµ c¸c thÞ tr­êng ®¸ng quan t©m vµ cã thÓ ph¸t triÓn. S¶n phÈm da giµy n­íc ta h­íng tíi thÞ tr­êng ngoµi n­íc trªn c¬ së sö dông lîi thÕ so s¸nh. Hoµn Quèc, §µi Loan sÏ tiÕp tôc xuèng ng«i vµ danh s¸ch 10 n­íc xuÊt khÈu giµy hµng ®Çu sÏ cã sù x¸o trén thø tù, thay thÕ lÉn nhau, c¸c n­íc §«ng Nam ¸ sÏ chiÕm ng«i vÞ cao trong b¶ng, riªng Trung Quèc (bao gåm c¶ Hong K«ng) vÉn gi÷ ng«i xuÊt khÈu (trªn 2 tû ®«i/n¨m); ý sÏ nh­êng vÒ sè l­îng cho In®«nªxia hoÆc Th¸i Lan nh­ng vÉn gi÷ vÞ trÝ vÒ gi¸ trÞ vµ thÞ tr­êng giµy da ®¾t tiÒn. Trong t×nh h×nh ®ã ta cÇn phÊn ®Êu t­êng b­íc giµnh thÞ phÇn thÕ giíi, víi ­u thÕ chÊt l­îng gi¸ rÎ. Tr­íc hÕt lµ sù chän lùa c¸c s¶n phÈm phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn thÞ tr­êng, ­u tiªn c¸c s¶n phÈm cã tiÒm lùc nguyªn liÖu néi ®Þa hoÆc cã kh¶ n¨ng sö dông c¸c nguyªn liÖu th« nhËp khÈu ®Ó chÕ biÕn. CÇn l­u ý thªm, giµy còng nh­ ®å da thuéc, ngay c¶ trong tõng khu vùc trªn thÕ giíi ®Òu ch­a vµ sÏ kh«ng bao giê lµ mét thÞ tr­êng thèng nhÊt. Bëi cã rÊt nhiÒu b¶n s¾c v¨n ho¸ kh¸c nhau, khÝ hËu kh¸c biÖt tõng vïng, møc sèng kh¸c nhau. Giµy cã hai thêi vô b¸n hµng lµ ®«ng, hÌ. Nh­ng mçi n¨m ®å da cã ®Õn n¨m cao ®iÓm b¸n hµng cho tõng lo¹i s¶n phÈm. CÇn n¾m v÷ng t­ t­ëng chñ ®¹o lµ tuy h­íng vµo xuÊt khÈu nh­ng cÇn coi träng thÞ tr­êng trong n­íc víi h¬n 77 triÖu d©n gåm nhiÒu løa tuæi sèng ë nhiÒu khu vïng kh¸c nhau, cã møc sèng kh¸c nhau, kh«ng ®Ó cho hµng ngo¹i lÊn ¸t. CÇn sö dông c¸c gi¶i ph¸p khoa häc c«ng nghÖ ®Ó lµm s¶n phÈm néi ®Þa cã søc c¹nh tranh trùc tiÕp víi hµng Trung Quèc, ®øng v÷ng ®­îc t¹i thÞ tr­êng trong n­íc. Coi träng thÞ tr­êng néi ®Þa cßn cã ý nghÜa ®ñ søc tù cøu khi c¸c rñi ro, bÊp bªnh cã thÓ cã cña thÞ tr­êng tiªu thô h­íng ngo¹i. §Ó x©m nhËp thÞ tr­êng c¸c doanh nghiÖp cÇn x©y dùng chiÕn l­îc Marketing hçn hîp vµ tæ chøc c¸c bé phËn Marketing. 1.4. Vµi nÐt vÒ ho¹t ®éng gia c«ng da giµy ë ViÖt Nam 10 n¨m kÓ tõ khi thÞ tr­êng Liªn X« cò vµ §«ng ¢u khñng ho¶ng, ®Õn nay ngµnh da giµy ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn phi th­êng. Tuy nhiªn ®ã míi chØ lµ sù kh¼ng ®Þnh vµ tiÒm lùc vµ kh¸t väng v­¬n dËy cña ngµnh kinh tÕ kü thuËt nµy. Xu h­íng “héi nhËp” ®ang ®Æt ngµnh da giÇy lªn “sµn ®Êu”sèng cßn cña thÞ tr­êng quèc tÕ b×nh ®¼ng vµ kh¾c nghiÖt. ThÕ nh­ng da giÇy ViÖt Nam ®ang kho¸c tÊm ¸o réi lªn m×nh nh÷ng s¶n phÈm cña ngo¹i quèc, ®æi l¹i chØ nhËn ®­îc nh÷ng ®ãng tiÒn “gia c«ng” rÊt nhá bÐ. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y ngµnh da giÇy lu«n cã møc t¨ng tr­ëng tõ 12 - 14% trong c¬ cÊu s¶n xuÊt giµy dÐp xuÊt khÈu 4 th¸ng ®Çu n¨m 1999 th× 70% lµ gia c«ng cho n­íc ngoµi, trong n­íc chÝ chiÕm 30%, vÒ mÆt hµng giµy dÐp liªn doanh víi n­íc ngoµi, trong n­íc chØ chiÕm 30%, vÒ mÆt hµng giµy dÐp liªn doanh víi n­íc ngoµi cã ­u thÕ h¬n nhiÒu nhÊt lµ lo¹i giµy cao cÊp víi 55% tû trängcßn c¸c doanh nghiÖp trong n­íc lµ 45%, kim ng¹ch xuÊt khÈu, n¨m 2000 ®¹t 1,468 tû USD, t­¬ng øng víi 450 triÖu s¶n phÈm c¸c lo¹i…Nh÷ng con sè ®ã ®· v­ît qua c¸c n­íc cïng khu vùc nh­ Th¸i Lan, Malaysia, sugapore vµ cho thÊy ngµnh kinh tÕ kü thuËt nµy ®· gi÷ mét vÞ trÝ quan träng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp nhÑ. Tuy nhiªn, søc m¹nh vÒ sù ®ãng gãp thùc tÕ cña ngµnh da giÇy chØ b»ng mét phÇn rÊt nhá con sè trªn. Nguyªn do thø nhÊt lµ phÇn lín lîi nhuËn, ngo¹i tÖ xuÊt khÈu kh«ng r¬i vµo tói nhµ n­íc, doanh nghiÖp hay ng­êi lao ®éng ViÖt Nam v× hiÖn 98% s¶n phÈm cña ngµnh ®­îc xuÊt khÈu nh­ng thùc ra ta chØ ®ãng gãp duy nhÊt phÇn gia c«ng. Gäi lµ xuÊt khÈu nh­ng c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chØ biÕt nhËn nguyªn liÖu, mÉu m· cña ®èi t¸c n­íc ngoµi ®Ó s¶n xuÊt, khi ra s¶n phÈm l¹i giao cho hä. Gi¸ b¸n bao nhiªu, b¸n cho ai th× kh«ng ®­îc biÕt. Cã nghÜa lµ ng­êi ViÖt Nam chØ ®­îc h­ëng tiÒn c«ng lao ®éng. NÕu tÝnh gi¸ trÞ s¶n phÈm da giµy khi xuÊt khái cöa khÈu ViÖt Nam trong n¨m qua lµ gÇn 1,5 tû USD th× sÏ tiÕn ng­êi ViÖt Nam ®­îc h­ëng chØ xÊp xØ 400 triÖu USD (1/4 gi¸ trÞ). HiÖn nay c¶ n­íc cã h¬n 100 doanh nghiÖp xuÊt khÈu da giµy, chiÕm tíi 90% lao ®éng, s¶n l­îng toµn ngµnh th× ®Òu chØ lµm gia c«ng. §iÒu ®ã dÉn ®Õn lao ®éngt rong ngµnh da giµy tuy rÊt ®éng (400.000 ng­êi) vÊt v¶ (ph¶i t¨ng ca tõ 300- 600h/n¨m) nh­ng l­¬ng thÊp (680.000®ång/ ng­êi/ th¸ng). MÆt kh¸c c¸c kho¶n thu cña ViÖt Nam tiÒn c«ng, thuÕ vµ lo¹i phÝ lu«n bÞ tÝnh vµo møc gi¸ thµnh s¶n phÈm thÊp h¬n thùc tÕ 30%. Chøng minh ®iÒu nµy «ng Tr­ëng ban kÕ ho¹ch ®Çu t­ Tæng C«ng ty da giµy cho biÕt kh¸ch hµng tiªu thô s¶n phÈm da giµy ViÖt Nam (Ch©u ¢u) lu«n bµy tá mong muèn ®­îc trùc tiÕp mua hµng cña nhµ s¶n xuÊt (doanh nghiÖp ViÖt Nam). V× nh­ vËy hä sÏ bít ®­îc 20% sè tiÒn mua mçi s¶n phÈm. Ng­îc l¹i,nhµ s¶n xuÊt còng ®­îc t¨ng gi¸ b¸n thªm 10%…§iÒu nµy cho thÊy, s¶n phÈm da giµy xuÊt khÈu cña t­ ®Òu b¸n thÊp h¬n gi¸ thùc tÕ tíi 30% dï tÊt c¶ c¸c tiªu chuÈn kh¸c ®Òu t­¬ng ®­¬ng. Nguyªn do thø hai : Trong ngµnh da giµy, c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®Æc biÖt doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi th©u tãm c¬ b¶n kim ng¹ch xuÊt khÈu l¬Þ nhuËn, nh©n c«ng, thÞ tr­êng vµ m¸y mãc thiÕt bÞ. HiÖp héi da giµy ViÖt Nam thèng : C¶ n­íc cã kho¶ng 200 doanh nghiÖp da giµy (gåm quèc doanh trung ­¬ng, quèc doanh ®Þa ph­¬ng, t­ nh©n, liªn doanh, 100% n­íc ngoµi…) th× kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi chiÕm 41,3%, khèi liªn doanh chiÕm 5,6%, khèi t­ nh©n chiÕm 26,73%, 26,3% cßn l¹i thuéc c¸c doanh nghiÖp quèc doanh. Nh÷ng chØ sè kh¸c nh­ : Lîi nhuËn, nh©n c«ng, thÞ phÇn, s¶n l­îng còng tû lÖ thuËn. §· vËy t×nh tr¹ng ®Çu t­ “chui cña n­íc ngoµi ®ang lòng ®o¹n ngµnh da giµy.Cô thÓ tõ n¨m 1999 ®Õn nay lu«n xuÊt hiÖn mét sè t­ nh© ViÖt Nam ®øng lªn thµnh lËp doanh nghiÖp t­ nh©n nh­ng vèn thiÕt bÞ nguyªn liÖu, mÉu m· s¶n phÈm, ®¬n hµng l¹i do ng­êi n­íc ngoµi ®­a vµo. Hä thuª ®Êt lËp nhµ x­ëng vµ thuª nh©n c«ng s¶n xuÊt. Sau ®ã mang s¶n phÈm vÒ n­íc hoÆc b¸n th¼ng cho kh¸ch hµng, lµm nh­ vËy hä lîi dông ®­îc gi¸ nh©n c«ng rÎ, ­u ®·i cña EU cho hµng s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam ®Ó phôc vô lîi Ých riªng. MÆt kh¸c hä còng tr¸nh ®­îc c¸c kho¶n ®ãng gãp cho Nhµ n­íc theo luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nguy hiÓm h¬n c¸c doanh nghiÖp nµy cã d©y chuyÒn hiÖn ®¹i, nhµ x­ëng, quy m« lín, tr¶ l­¬ng cao ®Ó thu hót c¸n bé c«ng nh©n viªn ViÖt Nam cã tr×nh ®é tay nghÒ cao…vµ khi kh¸ch hµng n­íc ngoµi vµo t×m ®èi t¸c ®Ó ®Æt hµng th× hä l¹i chän c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n “gi¶ bia”. Tõ ®ã thÞ phÇn vµ ®¬n hµng cña doanh nghiÖp vèn trong n­íc dÇn bÞ thu hÑp. T×nh tr¹ng nµy diÔn ra phæ biÕn ë §ång Nai, H¶i Phßng vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh. VÝ dô ë H¶i Phßng cã C«ng ty TNHH §Ønh Vµng lín nhÊt thµnh phèi víi 10 d©y chuyÒn s¶n xuÊt giµy thÓ thao, giµy n÷ vµ 2 xÝ nghiÖp s¶n xuÊt ®Ó cho 12 triÖu ®«i s¶n phÈm/ n¨m. Bµ NguyÔn ThÞ Kim Thóy lµm gi¸m ®èc nh­ng do mét ng­êi Th¸i Lan bá vèn vµ th©u tãm : C«ng ty TNHH Thµnh H­ng cho 3 triÖu s¶n phÈm/n¨m do Bµ §oµn ThÞ Thu Hµ lµm Gi¸m ®èc nh­ng vèn vµ quyÒn n»m trong tay ng­êi ngo¹i quèc. Nh­ vËy ngµnh da giµy chØ dùa vµo Tæng C«ng ty da giµy lµm nßng cèt. Tæng C«ng ty nµy cã 17 doanh nghiÖp, n¨ng lùc s¶n xuÊt 39 triÖu ®«i giµy dÐp/n¨m b»ng 1/10 toµn ngµnh, kim ng¹ch xuÊt khÈu, lao ®éng còng tû lÖ thuËn. Nh­ng thiÕt bÞ, vèn cè ®Þnh vµ l­u ®éng tû lÖ ®ã cßn thÊp h¬n nhiÒu. C¸c nhµ nghiªn cøu cho biÕt gèc rÔ cña t×nh tr¹ng kh«ng lµm chñ ®­îc s¶n xuÊt vµ thÞ tr­êng cña ngµnh da giµy chØ lµ kh¶ n¨ng cung cÊp nguyªn liÖu (yÕu tè ®Çu tiªn vµ gÇn nh­ quyÕt ®Þnh) cña ta qu¸ yÕu. Theo tÝnh to¸n cña hiÖp héi da giµy ViÖt Nam, víi s¶n l­îng s¶n xuÊt nh­ hiÖn nay th× mçi n¨m c¶ n­íc cÇn kho¶ng 130 triÖu square feet (gäi t¾t lµ bia) da thµnh phÈm, cïng mét l­îng lín gi¶ da, v¶i, v¶i tr¸ng PU, PU, keo tæng hîp…nh­ng ®Òu ph¶i nhËp ngo¹i tõ 80 - 90% nhu cÇu. §©y kh«ng ph¶i lµ sù khèng chÕ cña n­íc ngoµi khi ta gia c«ng cho hä (v× hä còng muèn mua t¹i ViÖt Nam ®Ó ®ì tèn kÐm) mµ chØ v× ta kh«ng s¶n xuÊt ®­îc nh÷ng s¶n phÈm ®ã. ¤ng Phan §×nh §é chñ tÞch hiÖp héi da giµy ViÖt Nam cho biÕt s¶n l­îng da thuéc thµnh phÈm cña n¨m 2000 cña ngµnh ®¹t 32 triÖu bia. Nh÷ng c¸c chuyªn gia nhËn xÐt ®©y lµ da chÊt l­îng thÊp. Hä ph©n tÝch : §Ó s¶n xuÊt ®­îc s¶n phÈm da thuéc cã chÊt l­îng cao ph¶i cã quy ho¹ch tæng thÓ tõ ch¨n nu«i gia sóc ®­îc ch¨n nu«i hçn hîp, chñ yÕu ®Ó lÊy thÞt søc kÐo vµ s÷a, kh«ng cã lo¹i dµnh riªng cho lÊy da. Kh©u giÕt mæ l¹i hoµn toµn b»ng thñ c«ng kh«ng cã c«ng nghÖ lét da). V× vËy mµ võa l·ng phÝ da võa tèn kÐm cho lµm s¹ch m«i tr­êng vµ quan träng nhÊt lµ da bÞ thñng, r¸ch kh«ng ®ñ tiªu chuÈn lµm s¶n phÈm xuÊt khÈu. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò da thuéc ®ßi hái hai yÕu tè. Thø nhÊt : Quy ho¹ch vÒ ch¨n nu«i giÕt mæ ë ta ch­a lµm ®­îc vµ chØ nu«i gia sóc lÊy thÞt s÷a vµ søc kÐo. Ngµnh thuéc da kh«ng thÓ mua (hay nu«i) mét con bß chØ ®Ó lÊy mét bé da. Sù hîp t¸c gi÷a ch¨n nu«i vµ thuéc da míi n»m trong t­¬ng lai. Thø hia, thuéc da ®ßi hái vèn ®Çu t­, vèn l­u ®éng lín, chu kú s¶n xuÊt dµi. HiÖn chiÕn l­îc cña tæng C«ng ty da giµy míi bµn ®Õn hîp nhÊt, n©ng cÊp hai c¬ së thuéc da, hiÖn cã ®Ó t¨ng c«ng suÊt lªn 10 triÖu bia vµo n¨m 2005 (gÇn b»ng 1/10 nhu cÇu toµn ngµnh n¨m 2000) ®· hÕt 30 tû ®ång vµ cÇn 5 tû n÷a cho nhµ m¸y xö lý n­íc th¶i. VÊn ®Ò trªn tæng C«ng ty da giµy ch­a tù gi¶i quyÕt ®­îc c¸c doanh nghiÖp cã vèn lín (vèn n­íc ngoµi) th× kh«ng ®Çu t­ vµ l©u thu håi. Ngoµi ra c¸c nguyªn phô liÖu : gi¶ da, v¶i, nhùa b¹t, keo…còng t­¬ng tù nh­ t×nh tr¹ng thiÕu da thuéc. Ph¶i cã sù kÕt hîp c¸c ngµnh may mÆc, ho¸ chÊt míi cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc…§Æc thï cña ngµnh da giµy lµ ph¶i cã s¶n phÈm hoµn chØnh ®em giíi thiÖu trªn thÞ tr­êng, nÕu ®­îc lùa chän b­íc 2 míi ®­îc kiÓm tra vÒ c«ng nghÖ, r»ng lùc s¶n xuÊt, m«i tr­êng th× míi ®­îc ký hîp ®ång. V× thÕ ta kh«ng thÓ nhËp mét l­îng nguyªn phô liÖu ®Ó s¶n xuÊt mét ®«i giµy ®em giíi thiÖu vµ còng kh«ng thÓ nhËp mét l­îng lín nguyªn phô liÖu khi kh«ng biÕt s¶n phÈm cã ®­îc lùa chän hay kh«ng. §iÒu nµy kÐo theo tr×nh ®é thiÕt kÕ mÉu m·, khai th¸c thÞ tr­êng mÉu m· dÉm ch©n t¹i chç v× lu«n phô thuéc vµo mÉu m· vµ thÞ tr­êng cña n­íc thuª m×nh gia c«ng. C¸i gèc ®· thiÕu ngµnh da giµy cßn vÊp ph¶i hµng lo¹t nh÷ng khã kh¨n kh¸ch quan nh­ : C¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh trèn nép b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ (60% cho c«ng nh©n nh­ng c¸c doanh nghiÖp quèc doanh l¹i ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ, g©y lùc c¹nh tranh kh«ng c©n ®èi. ThuÕ nhËp khÈu ®èi víi dông cô, phô tïng s¶n xuÊt da giµy ®¸nh gi¸ cao. §Æc thï cña ngµnh lµ ch¹y theo thêi vô vµ hîp ®ång nªn luËt lao ®éng hiÖn hµnh quy ®Þnh vÒ t¨ng ca, gi·n ca g©y trë ng¹i cho s¶n xuÊt kinh doanh. Bëi vËy Gia c«ng lµ b­íc tÊt yÕu ®èi víi ngµnh da giµy cña tÊt c¶ c¸c quèc gia khi muèn biÕt tõ l¹c hËu, non trÎ lªn hiÖn ®¹i, quy m«. §iÒu nµy còng ®· x¶y ra ë Trung Quèc – mét quèc gia hiÖn ®ang rÊt m¹nh vÒ da giµy. 2. §¸nh gi¸ ho¹t ®éng xuÊt khÈu 2.1. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc B¾t ®Çu tõ n¨m 1993, ngµnh da giµy ®· khëi s¾c trë l¹i nhê lµn sãng di chuyÓn s¶n xuÊt vµ cïng víi ®ã lµ sù di chuyÓn cña ®¬n hµng, tõ nh÷ng vïng cã truyÒn thèng vÒ s¶n xuÊt da giµy nh­ §µi Loan, Hµn Quèc sang n­íc ta. NÕu nh­ thêi kú 1990 –1992 míi chØ cã 4 doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc da giµy th× sang ®Çu n¨m 1998 c¶ n­íc cã 32 doanh nghiÖp víi tæng vèn ®Çu t­ ®· thùc hiÖn lµ 124 triÖu USD, n¨ng lùc s¶n xuÊt ®¹t 87 triÖu ®«i giµy dÐp/n¨m vµ 34 triÖu s¶n phÈm da/n¨m. Cho tíi nay toµn ngµnh giµy dÐp cã kho¶ng 130 nhµ m¸y vµ c¬ së s¶n xuÊt víi 250 d©y chuyÒn ®ång bé, c«ng suÊt thiÕt kÕ ®¹t 265 triÖu ®«i/n¨m. VÒ c¬ cÊu s¶n phÈm, giµy thÓ thao ®¹t 130 triÖu ®«i (49%), giµy v¶i ®¹t 48 triÖu ®«i, giµy n÷ ®¹t 38 triÖu ®«i (14%), dÐp ®¹t 48 triÖu ®«i (18%) vµ giµy da ®¹t 4 triÖu ®«i (1,5%) (N¨m 1999). Qu¸ tr×nh ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh ngµnh da giÇy ®· thu hót vµ ®µo t¹o ®­îc mét ®éi ngò lao ®éng ®«ng ®¶o, tÝnh ®Õn 31/12/1998 ®· cã h¬n 200.000 lao ®éng lµm viÖc, ®«ng gÊp 12 lÇn, cã tay nghÒ tèt h¬n, häc vÊn cao h¬n, phong c¸ch lµm viÖc hiÖn ®¹i h¬n so víi tr­íc 1992. Tr×nh ®é qu¶n lý kü thuËt s¶n xuÊt, qu¶n trÞ kinh doanh, kh¶ n¨ng tiÕp thÞ…cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý ®· ®­îc n©ng lªn râ rÖt. VÒ gi¸ xuÊt khÈu, do chi phÝ s¶n xuÊt vµ chi phÝ l­u th«ng thÊp nªn gi¸ hµng giµy dÐp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam t­¬ng ®èi thÊp, cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi c¸c n­íc kh¸c. Sè l­îng c¸c s¶n phÈm giµy dÐp chÊt l­îng cao ®­îc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu t¨ng lªn ®· gãp phÇn n©ng cao ®¬n gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n tõng chñng lo¹i t¨ng cao h¬n. VÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu, hµng giµy dÐp lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng cã tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh nhÊt : N¨m 1997 lµ 965,5 triÖu USD, t¨ng 82,2% n¨m 1998 : 1.031,8 triÖu USD, t¨ng 6,9%, n¨m 1999 : 1391,6 triÖu USD t¨ng 34,9%, ®øng thø 3 sau DÇu khÝ vµ DÖt may, ®· thu hót h¬n 300.000 lao ®éng trong ®ã 80% lµ n÷. Trong n¨m 1999, thÞ tr­êng xuÊt khÈu chñ yÕu lµ EU ®¹t 932,4 triÖu USD, chiÕm 67% trong ®ã Anh : 194,5 triÖu USD, chiÕm 14%, §øc : 192,3 triÖu USD chiÕm 13,8%, BØ : 146,5 triÖu USD, chiÕm 10,5%, Ph¸p : 132,7 triÖu USD chiÕm 9,5% vµ Hµ Lan : 125,6 triÖu USD, chiÕm 9%. Ngoµi ra cßn cã Hoa Kú, Hµn Quèc, §µi Loan còng lµ nh÷ng thÞ tr­êng nhËp kh¶u nhiÒu giµy dÐp ViÖt Nam. VÒ so s¸nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi hµng ngo¹i, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng giµy dÐp ViÖt Nam ®¹t vµo lo¹i trung b×nh, xÊp xØ s¶n phÈm cïng lo¹i cña Th¸i Lan, In®«nªxia, philippin, nh­ng thÊp h¬n hµng Trung Quèc. Th«ng th­êng gi¸ b¸n hµng Trung Quèc nhËp khÈu thÊp h¬n tõ 20 – 50% hµng ViÖt Nam cïng lo¹i. N¨m 2000 lµ n¨m chuyÓn giao thÕ kû víi bao biÕn ®éng trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Thêi c¬ víi ngµnh da giµy ViÖt Nam hÕt søc thuËn lîi ®ã lµ thÞ tr­êng Mü réng lín, ®Çy høa hÑn. HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt – Mü ®· ®­îc ký kÕt th¸ng 7/2000, ®­îc Quèc héi hai n­íc th«ng qua vµ cã hiÖu lùc tõ th¸ng 12/2001. TiÕp ®ã lµ viÖc ViÖt Nam ®ang ®µm ph¸n ®Ó trë thµnh thµnh viªn tæ chøc th­¬ng m¹i Quèc tÕ (WTO) trong thêi gian tíi. §iÒu ®ã, ®ång nghÜa víi viÖc xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®èi víi hµng ho¸ n­íc ta xuÊt kh©ñ vµo Mü vµ c¸c n­íc trong tæ chøc Th­¬ng m¹i Quèc tÕ. §ã lµ thêi c¬ lín ®èi víi ngµnh da giÇy ViÖt Nam, mét ngµnh ®ang cã ­u thÕ xuÊt khÈu, cã ®éi ngò lao ®éng ®«ng ®¶o, cÇn cï, chÞu khã, tiÕp thu nhanh, cã ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ kü thuËt cã kinh nghiÖm sau kho¶ng 10 n¨m hîp t¸c gia c«ng víi n­íc ngoµi. 2.2. Nh÷ng tån t¹i th¸ch thøc vµ nguyªn nh©n Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc ngµnh da giµy ViÖt Nam cßn cã nh÷ng tån t¹i vµ yÕu kÐm ®ã lµ : - §ang bÞ lÖ thuéc qu¸ nhiÒu vµo viÖc cung øng nguyªn vËt liÖu, phô liÖu, ho¸ chÊt, phô tïng m¸y mãc tõ n­íc ngoµi vµ nhÊt lµ tõ chÝnh c¸c ®èi t¸c ®Æt s¶n xuÊt hoÆc mua s¶n phÈm cña t­. YÕu kÐm nµy lµm h¹n chÕ rÊt nhiÒu vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, ¶nh h­ëng ®Õn thÕ c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm. - T×nh tr¹ng qu¸ yÕu kÐm vÒ tµi lùc, vèn ®Çu t­ ®Òu ph¶i tù vay trung h¹n víi l·i suÊt cao, nÕu trªn 70% c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i thùc hiÖn gia c«ng s¶n phÈm cho n­íc ngoµi. Ph­¬ng thøc nµy ®ang t¹o ®iÒu kiÖn cho kh¸ch hµng n­íc ngoµi vµo khai th¸c thÞ tr­êng lao ®éng rÎ (ch­a ®Õn 0,3 USD cho 1 giê c«ng lao ®éng giÇy, thÊp nhÊt so víi c¸c n­íc trong khu vùc). - Tr×nh ®é qu¶n lý kü thuËt c«ng nghÖ thiÕt kÕ vµ ph¸t triÓn mÉu mèt qu¶n lý vµ vËn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸n bé ViÖt Nam cßn yÕu kÐm do míi h×nh thµnh ngµnh kinh tÕ kü thuËt, ch­a cã tr­êng líp ®µo t¹o. PhÇn lín c¸n bé ViÖt Nam ch­a thÓ tù m×nh chñ ®éng ®éc lËp ®iÒu hµnh s¶n xuÊt vµ kü thuËt mét c¸ch khoa häc, ®ång bé, ®óng tiÕn ®é vµ cã chÊt l­îng. - Do l­îng hµng tån kho lín vµ sù mÊt gi¸ cña ®ång EURO, nªn søc mua cña thÞ tr­êng truyÒn thèng cña chóng ta (EU) ®ang gi¶m m¹nh vµo n¨m 2000. §Æc biÖt lµ ®èi víi giµy v¶i vµ giµy thÓ thao, l­îng ®¬n hµng n¨m 2000 chØ ®¹t tõ 50 – 70% so víi 1999. Thªm vµo ®ã lµ sù c¹nh tranh khèc liÖt víi Trung Quèc, mét ®Êt n­íc cã thÕ m¹nh gièng ViÖt Nam nh­ng lín h¬n vµ m¹nh h¬n ta nhiÒu lÇn. Míi ®©y Trung Quèc l¹i cã lîi thÕ th­¬ng m¹i h¬n ta do hiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i Trung Mü ®· cã hiÖu lùc vÒ Trung Quèc ®· gia nhËp WTO. Bªn c¹nh ®ã gi¸ giµy dÐp Trung Quèc lu«n thÊp h¬n ta tõ 10 – 30% do chÝnh s¸ch hç trî xuÊt khÈu cña Trung Quèc tèt h¬n, n¨ng suÊt lao ®éng ë Trung Quèc cao h¬n ®Æc biÖt lµ Trung Quèc ®· ®Çu t­ vµ s¶n xuÊt ®­îc hÇu hÕt c¸c nguyªn phô kiÖn cho giµy dÐp nªn cã ®iÒu kiÖn h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ hoµn toµn chñ ®éng trong s¶n xuÊt vµ ®a d¹ng vÒ mÉu mèt. Cã lÏ ®©y lµ th¸ch thøc lín nhÊt ®èi víi ngµnh da giÇy ViÖt Nam. - ThÞ tr­êng Mü vµ mét sè n­íc më réng ®èi víi ngµnh Da giÇy ViÖt Nam víi nh÷ng ­u ®·i vÒ thuÕ quan vµ phi thuÕ qaun, nh­ng còng cã nh÷ng ®ßi hái kh¾t khe vÒ tiªu chuÈn chÊt l­îng, vÖ sinh c«ng nghiÖp, m«i tr­êng luËt ph¸p mµ kh«ng ph¶i doanh nghiÖp nµo, s¶n phÈm nµo còng cã thÓ vµo ®­îc mét c¸ch dÔ dµng. Trong khi ®ã ngµnh da giÇy ViÖt Nam cßn qu¸ nhá bÐ so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, chñ yÕu vÉn lµm theo ph­¬ng thøc gia c«ng, tr×nh ®é thiÕt bÞ c«ng nghÖ chØ ë møc trung b×nh, sè m¸y mãc thiÕt bÞ cò thÕ hÖ 2,3 cßn ®ang phæ biÕn. Tr×nh ®é nghiªn cøu c«ng nghÖ, thiÕt kÕ mÉu mèt thêi trang cßn yÕu. Nguyªn vËt liÖu vµ phô tïng ph¶i nhËp ngo¹i nhiÒu. HiÖn nay (n¨m 2001) mét sè doanh nghiÖp s¶n xuÊt giµy dÐp xuÊt khÈu ®ang gÆp ph¶i trë ng¹i lín ®ã lµ sù gi¶m sót vÒ ®¬n hµng do kh¸ch hµng chuyÓn ®¬n hµng tõ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn cña Tæng C«ng ty sang c¸c doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. ViÖc xóc tiÕn th­¬ng m¹i diÔn ra cßn chËm, kÐm hiÖu qu¶. TÝnh ®Õn hÕt quý I/2001 gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®¹t 125 tû ®ång, b»ng 75% so víi cïng kú n¨m 2000, doanh thu ®¹t 182 tû ®ång b»ng 20% kÕ ho¹ch n¨m. MÆt kh¸c, do s¶n l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gi¶m sót vµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµm gi¸ trÞ xuÊt khÈu trong quý 1 n¨m 2001 cña Tæng C«ng ty gi¶m chØ ®¹t 31 triÖu USD b»ng 21% kÕ ho¹ch vµ b»ng 70% so víi cïng kú n¨m 2000. Ngoµi ra cßn cã nguyªn nh©n kh¸c lµ c¸c doanh nghiÖp t¨ng s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng phôc vô thÞ tr­êng néi ®Þa, gi¶m s¶n l­îng gia c«ng t¨ng s¶n l­îng tù s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu ®iÒu ®ã còng gãp phÇn lµm cho gi¸ trÞ xuÊt khÈu tÝnh theo gi¸ FOB gi¶m. Ch­¬ng III TriÓn väng vµ gi¶i ph¸p thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu da giÇy ViÖt Nam I. TriÓn väng xuÊt khÈu cña ngµnh da giÇy Theo ®¸nh gi¸ vµ dù ®o¸n cña c¸c chuyªn gia th× trong nh÷ng n¨m tíi, c¸c n­íc Ch©u ¸, ViÔn §«ng sÏ chiÕm tíi 75% s¶n l­îng giµy dÐp toµn thÕ giíi (kho¶ng trªn 10 tû ®ång), trong ®ã ViÖt Nam còng sÏ lµ mét trong c¸c n­íc cã tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn ngµnh hµng nµy. C¸c n­íc vµ c¸c khu vùc cã møc tiªu thô vµ nhËp khÈu giµy dÐp lín trªn thÕ giíi mµ ViÖt Nam cã lîi thÓ ®· x©m nhËp vµo EU, Mü, NhËt B¶n. C¨n cø vµo tiÒm n¨ng vµ lîi thÓ cña ViÖt Nam trong c¸c n¨m tíi cã thÓ ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng hµng n¨m kho¶ng 20 -25% vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu. Bªn c¹nh ®ã, viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO, ®­îc th¸o bá c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i sÏ lµm nh÷ng thÕ m¹nh cña ta bÞ ®e do¹ vµ mê nh¹t. Tuy nhiªn ban ®Çu Trung Quèc vÉn bÞ khèng chÕ bëi h¹n ng¹ch vµ mét sè ®iÒu kho¶n chèng ph¸ gi¸ cña WTO nªn ta còng kh«ng gÆp biÕn ®éng ngay, song thêi gian ®Ó ®èi phã còng kh«ng cßn nhiÒu. CÇn ph¶i nãi thªm r»ng ngµnh da giÇy cña ViÖt Nam cã rÊt nhiÒu ®iÓm thuËn lîi, nguån lao ®éng dåi dµo. Nh©n c«ng t¹i ViÖt Nam, In®«nªxia vÉn rÎ h¬n nhiÒu so víi c¸c n­íc trong khu vùc. Tham gia vµo s¶n xuÊt da giÇy cã nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp nh­ t­ nh©n, Nhµ n­íc, liªn doanh vµ ®©y lµ c¬ héi ®Ó häc hái, trao ®æi kinh nghiÖm s¶n xuÊt, kinh nghiÖm qu¶n lý vµ c¹nh tranh nhau cïng tiÕn lªn. H¬n n÷a, nh÷ng c¸nh cöa më ra cho ViÖt Nam nh­ AFTA, WTO…còng sÏ lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c«ng nghiÖp da giµy nãi riªng vµ ngµnh c«ng nghiÖp nãi chung cu¶ ViÖt Nam ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Dù ®o¸n trong 10 n¨m n÷a s¶n l­îng giµy dÐp, cÆp tói c¸c lo¹i cña ta kho¶ng 720 triÖu chiÕc, kim ng¹ch xuÊt khÈu lµ 4,7 tû USD s¶n xuÊt gia c«ng ®­îc thay b»ng s¶n xuÊt khÐp kÝn, 80 triÖu bia da, 250 triÖu yard gi¶ da vµ c¸c lo¹i v¶i 550000 tÊn ®Õ giµy, 10000 tÊn keo tæng hîp… lµ nguyªn phô liÖu s¶n xuÊt trong n­íc. ViÖt Nam sÏ cã c¸c Trung t©m th­¬ng m¹i, trung t©m nghiªn cøu thiÕt kÕ mÉu mèt ngang tÇm khu vùc. S¶n phÈm cã mÆt ë tÊt c¶ c¸c thÞ tr­êng lín. Tuy nhiªn, ngµnh da giµy ViÖt Nam chØ cã thÓ t×m ®­îc con ®­êng v¹n dÆm khi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®Òu nç lùc hÕt m×nh cïng sù hç trî kÞp thêi cña nhµ n­íc. II. Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ thóc ®Èy xuÊt khÈu da giÇy. 1. Mét sè gi¶i ph¸p 1.1. §èi víi Nhµ n­íc N¨m 2001, ngµnh da giÇy ViÖt Nam tiÕp tôc ®­¬ng ®Çu víi nh÷ng khã kh¨n biÕn ®éng cña thÞ tr­êng giÇy thÕ giíi, nh÷ng khã kh¨n n¶y sinh do søc Ðp tõ phÝa néi t¹i c¸c doanh nghiÖp trong n­íc, do ®ã t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña ngµnh nãi chung vµ cña Tæng C«ng ty Da giµy ViÖt Nam nãi riªng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. V× vËy Nhµ n­íc cÇn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p sau : - Kho¶ng c¸ch chªnh lÖch qu¸ xa hiÖn nay gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong n­íc so víi n­íc ngoµi trªn c¸c mÆt : Vèn, c«ng nghÖ, tr×nh ®é qu¶n trÞ, Marketing ®ang lµ mét khã kh¨n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Nhµ n­íc cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch nh»m b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc ®Ó sím ®­a nÒn c«ng nghiÖp da giµy n­íc ta tiÕn kÞp c¸c n­íc trong khu vùc, ®¶m b¶o tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh thÞ tr­êng. - Nhµ n­íc cÇn qu¶n lý chÆt chÏ s¶n phÈm da giµy nhËp tiÓu ng¹ch, quµ biÕu ng¨n chÆn nhËp lËu, xö ph¹t nÆng c¸c vi ph¹m. - §iÒu chØnh c¸c chÝnh s¸ch thuÕ ®Æc thï nh»m khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ bá vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Xem xÐt, miÔn hoÆc gi¶m thuÕ ®èi víi mét sè nguyªn liÖu s¶n xuÊt trong n­íc cung cÊp cho ngµnh lµm hµng xuÊt khÈu vµ tiªu thô néi ®Þa. - CÇn cã c¸c s¾c thuÕ nhËp khÈu hîp lý cho tõng lo¹i nguyªn vËt liÖu, c«ng cô lao ®éng ®Ó hç trî s¶n xuÊt trong n­íc ®Ó h¹n chÕ c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi lîi dông kinh doanh kiÕm l¬×, nh­ng còng tr¸nh v« t×nh gi¸n tiÕp “®¸nh thuÕ” vµo phÝa gia c«ng cña doanh nghiÖp ViÖt Nam nh­ hiÖn nay. - Kh«ng ®¸nh thuÕ vµo nguyªn liÖu, vËt liÖu, bao b× cã chÝnh s¸ch thuÕ hîp lý c«ng b»ng. - Cã chÝnh s¸ch miÔn gi¶m thuÕ nh»m khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn . C¨n cø n¨ng lùc cña tõng doanh nghiÖp cã thÓ gióp ®ì vÒ h­íng ®Çu t­ nghiªn cøu, hç trî vÒ kü thuËt. - Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt trong n­íc, nh­ cho vay ngo¹i tÖ víi l·i suÊt ­u ®·i ®Ó nhËp m¸y mãc thiÕt bÞ, c¶i t¹o më réng nhµ x­ëng. - Hç trî tµi chÝnh cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Trî gi¸ s¶n xuÊt mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu, nh»m t¹o thÞ tr­êng vµ gi¶i quyÕt khã kh¨n lóc ®Çu cho doanh nghiÖp. - Tæ chøc l¹i ho¹t ®éng ph©n phèi khuyÕn khÝch c¹nh tranh lµnh m¹nh, ®¶m b¶o quyÒn lîi nhµ s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng. - Thµnh lËp c¸c tæ chøc t­ vÊn vÒ lÜnh vùc ®Çu t­, vÒ lùa chän vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ…cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng gióp c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶, hoµ nhËp víi thÞ tr­êng da giµy thÕ giíi. Ngµnh c«ng nghiÖp da giµu lµ ngµnh c«ng nghiÖp cã triÓn väng ph¸t triÓn m¹nh ®em vÒ cho ®Êt n­íc mét sè ngo¹i tÖ lín, ®ång thêi t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm cho rÊt nhiÒu lao ®éng, Nhµ n­íc cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch nh»m kÝch thÝch sù ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh cña ngµnh da giµy, cô thÓ lµ : - Cã ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ngµnh tËp trung vµ c¸c s¶n phÈm da giÇy xuÊt khÈu. - Cã chÝnh s¸ch hç trî vµ b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. - ChÝnh s¸ch ­u ®·i trong viÖc vay vèn tõ c¸c nguån tÝn dông hoÆc b¶o vÖ vay vèn tõ c¸c nguån tµi chÝnh n­íc ngoµi. - KiÓm so¸t viÖc ®Çu t­ c«ng nghÖ tr¸nh viÖc nhËp c¸c c«ng nghÖ qu¸ cò, qu¸ l¹c hËu g©y t¸c h¹i ®Õn m«i tr­êng. - LËp qòy b¶o vÖ m«i tr­êng, c¸c doanh nghiÖp ®ãng gãp tèi thiÓu 10% lîi nhuËn ®èi víi lÜnh vùc thuéc vµ s¶n xuÊt da do lµ ngµnh g©y « nhiÔm nÆng ®Õn m«i tr­êng. - Quy ho¹ch bè trÝ c¸c nhµ m¸y thuéc da hay c¸c c¬ së thuéc da míi sÏ c¸ch c¸c vïng ®« thÞ ®«ng d©n c­ vµ ph¶i cã c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i thÝch hîp kh«ng g©y « nhiÔm. - ChÝnh s¸ch thuÕ lîi tøc ­u ®·i ®Ó khuyÕn khÝch kh«ng chØ c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi mµ c¶ trong n­íc tham gia ph¸t triÓn ngµnh. - ChÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu uyÓn chuyÓn trong tõng thêi kú cô thÓ lµ trong khi nguån nguyªn liÖu da trong n­íc ch­a cung cÊp ®ñ cho c¸c nhµ m¸y thuéc da ho¹t ®éng hÕt c«ng suÊt ph¶i miÔn thuÕ nhËp da t­¬i, da muèi. Nh­ vËy, ngµnh da giµy chØ cã thÓ thùc hiÖn thµnh c«ng môc tiªu chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu trong sù nç lùc thèng nhÊt h÷u c¬ liªn ngµnh, ®ång thêi nhê vµo chÝnh s¸ch b¶o hé ®óng ®¾n cña Nhµ n­íc còng nh­ c¸c gi¶i ph¸p æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn hîp lý cña ngµnh. Râ rµng vai trß t¹o m«i tr­êng ®iÒu kiÖn cña ChÝnh phñ b»ng qu¶n lý vÜ m«, b»ng ph¸p luËt, b»ng ®ßn bÈy kinh tÕ, b»ng c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i… lµ rÊt quan träng. 1.2. §èi vãi doanh nghiÖp. Sang thÕ kû 21 ®Ó ngµnh Da giµy ViÖt Nam kh«ng ngõng ph¸t triÓn vµ trô v÷ng trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®Çy biÕn ®éng víi xu h­íng toµn cÇu ho¸, ®Ó ngµnh Da giµy ViÖt Nam cã thÓ ®ãng gãp tÝch cùc vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc vµ trë thµnh ng¹ch xuÊt khÈu chñ lùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n ngµnh Da - giµy ViÖt Nam cßn cã nh÷ng gi¶i ph¸p tÝch cùc, t¸o b¹o vµ kiªn quyÕt sau : - Tr­íc hÕt, tõng doanh nghiÖp ph¶i tù nç lùc v­¬n lªn hoµn thiÖn m×nh, ®Ó doanh nghiÖp m×nh héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng míi nh­ Mü vµ c¸c n­íc trong WTO… M¹nh d¹n ®Çu t­ ®æi míi thiÕt bÞ, c«ng nghÖ (tr­íc hÕt ë nh÷ng kh©u then chèt) nh»m n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. §Æc biÖt lµ lÜnh vùc nghiªn cøu, thiÕt kÕ, chÕ t¹o mèt, x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng quèc tÕ theo tiªu chuÈn ISO 9001 vµ ISO 9002. - Ngµnh Da - giµy ViÖt Nam mµ nßng cèt lµ Tæng C«ng ty Giµy ViÖt Nam cÇn nhanh chãng hoµn thiÖn chiÕn l­îc x©y dùng, ph¸t triÓn c¸c c¬ së s¶n xuÊt nguyªn phô liÖu cho ngµnh ®Æc biÖt lµ cho phÇn mò giµy. Khi chñ ®éng ®­îc nguyªn phô liÖu sÏ tiÕt kiÖm ®­îc l­îng ngo¹i tÖ nhËp khÈu ®¸ng kÓ cho ®Êt n­ãc vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm sÏ h¹ nh»m t¨ng søc c¹nh tranh cho toµn ngµnh. Kh«ng nh÷ng thÕ, khi chñ ®éng s¶n xuÊt ®­îc nguyªn, phô liÖu, c¸c doanh nghiÖp míi chñ ®éng thiÕt kÕ nhiÒu mÉu mèt phong phó ®a d¹ng, ®¸p øng yªu cÇu ngµy cµng cao cña thÞ tr­êng vµ cã thÓ linh ®éng chuyÓn tõ ph­¬ng thøc gia c«ng sang ph­¬ng thøc mua ®øt b¸n ®o¹n. §©y lµ bµi häc mµ Trung Quèc ®· ¸p dông rÊt thµnh c«ng trong nh÷ng n¨m qua. §Ó lµm ®­îc viÖc nµy ®ßi hái mét l­îng vèn rÊt lín, v× vËy ph¶i cã sù hç trî tÝch cùc tõ ChÝnh phñ, ®ång thêi ngµnh ph¶i cã ph­¬ng thøc huy ®éng mäi nguån vèn tõ trong n­íc vµ n­íc ngoµi. §Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu ®Çu t­ cho c¸c doanh nghiÖp trong giai ®o¹n tíi, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ngµnh ph¶i thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p sau : + Thu hót ®Çu t­ chÕ t¸c giµy xuÊt khÈu. So víi mét sè n­íc trong khu vùc, ViÖt Nam cã lîi thÕ lµ gi¸ nh©n c«ng rÎ, thêi gian giao hµng t­¬ng ®èi ®¶m b¶o do vËy mµ c¸c doanh nghiÖp giµy ViÖt Nam cã ®ñ ®iÒu kiÖn thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi trong viÖc nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ. ViÖc nhËn chuyÓn giao nh÷ng c«ng nghÖ Ýt phøc t¹p sÏ rÎ h¬n, chi phÝ b¶o d­ìng Ýt h¬n, sö dông ®­îc nguån nh©n lùc phæ cËp h¬n. MÆt kh¸c lu«n cÇn n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng, tiÕt kiÖm chi phÝ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm. + Thu hót ®Çu t­ s¶n xuÊt ®Õ giµy + Thu hót ®Çu t­ cho riªng s¶n xuÊt giµy da + NhËn chuyÓn giao c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i Gi¶i ph¸p nµy gåm hai h­íng chÝnh lµ øng dông CAD cho c«ng t¸c t¹o mÉu s¶n phÈm vµ qu¶n lý c¬ së d÷ liÖu. + Thóc ®Èy nghiªn cøu triÓn khai R & D ë c¬ së. C¸c gi¶i ph¸p vi m« cña c¸c doanh nghiÖp giµy ViÖt Nam ë trªn sÏ cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh vµ ph¸t huy t¸c dông thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi cho c¸c doanh nghiÖp, bæ trî cho nhau t¹o ra søc m¹nh cho tõng doanh nghiÖp, cho toµn ngµnh kinh tÕ kü thuËt Da - giµy nh»m thùc hiÖn chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu, gãp phÇn vµo sù nghiÖp CNH - H§H. - §Ó ngµnh Da -giµy ViÖt Nam cã thÓ chuyÓn tõ ph­¬ng thøc gia c«ng truyÒn thèng sang ph­¬ng thøc mua ®øt b¸n ®o¹n, nh»m t¨ng tÝnh chñ ®éng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh th× ngoµi viÖc chñ ®éng vÒ nguyªn phô liÖu chóng ta ph¶i thóc ®Èy nghiªn cøu khoa häc - c«ng nghÖ vµ thÞ tr­êng. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn m¹nh d¹n chi phÝ ®Ó chñ ®éng th©m nhËp thÞ tr­êng th«ng qua c¸c héi chî triÓn l·m quèc tÕ ë trong n­íc vµ n­íc ngoµi, tham gia tÝch cùc vµo hÖ thèng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Ó tiÕp cËn kh¸ch hµng. VÒ phÝa ChÝnh phñ, phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam, c¸c ®¹i diÖn th­¬ng m¹i ViÖt Nam t¹i n­íc ngoµi, HiÖp héi Da - giµy ViÖt Nam, Tæng C«ng ty Da - giµy ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p hç trî c¸c doanh nghiÖp trong viÖc më réng vµ tiÕp cËn thÞ tr­êng, v× nhiÒu viÖc tù doanh nghiÖp kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc. Ngµnh cÇn m¹nh d¹n ®Çu t­ x©y dùng c¸c trung t©m nghiªn cøu, thiÕt kÕ, chÕ t¹o mÉu mèt, chÕ t¹o form vµ ®Õ giµy. §©y lµ viÖc lµm khã kh¨n vµ tèn kÐm nh­ng ph¶i lµm ®­îc th× chóng ta míi lµm chñ ®­îc khoa häc c«ng nghÖ míi chñ ®éng ®­îc trong s¶n xuÊt vµ míi ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña thÞ tr­êng. §Ó lµm ®­îc viÖc nµy, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî mét phÇn kinh phÝ. Bé C«ng nghiÖp, Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o, Tæng C«ng ty Da giµy ViÖt Nam cÇn phèi hîp tæ chøc c¸c kho¸ ®µo t¹o kü s­ chuyªn ngµnh Da giµy t¹i mét sè tr­êng ®¹i häc nh»m cung cÊp ®éi ngò c¸n bé khoa häc, kü thuËt cho ngµnh. Ngoµi ra, còng cÇn ph¶i tæ chøc mét sè tr­êng chuyªn ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt cho ngµnh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng ë c¸c doanh nghiÖp. - VÒ tæ chøc qu¶n lý ngµnh, nªn ®a d¹ng vµ b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Ó ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp vµ huy ®éng ®­îc mäi nguån vèn. Nh­ng rÊt cÇn ph¶i x©y dùng mét hiÖp héi ngµnh nghÒ ®ñ m¹nh ®Ó thèng nhÊt vµ b¶o vÖ lîi Ých cña toµn ngµnh. Ho¹t ®éng cña HiÖp héi ph¶i thùc sù mang l¹i quyÒn lîi cho c¸c héi viªn th× míi thu hót ®­îc ®«ng ®¶o c¸c doanh nghiÖp tham gia. §Ó tËn dông ®­îc thêi c¬ , v­ît qua ®­îc c¸c th¸ch thøc trong thêi gian tíi, ngµnh Da - giµy ViÖt Nam cÇn ph¶i nç lùc, cè g¾ng rÊt nhiÒu, ph¶i cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn mang tÝnh ®ét ph¸ m¹nh mÏ nh­ ngµnh DÖt may. C¸c doanh nghiÖp ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc, khÈn tr­¬ng ®Ó chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn th©m nhËp vµo thÞ tr­êng Mü vµ mét sè thÞ tr­êng míi kh¸c, b»ng kh«ng thêi c¬ sÏ qua ®i vµ c¸c th¸ch thøc th× vÉn cßn ®ã. 2. Mét sè kiÕn nghÞ. a) Trªn c¬ së quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh Da giµy ®Õn n¨m 2010 sÏ ®­îc Bé c«ng nghiÖp vµ ChÝnh phñ phª duyÖt, ®Ò nghÞ Nhµ n­íc chØ ®¹o c¸c ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn ®Çu t­ ph¸t triÓn ngµnh Da giµy theo ®óng h­íng vµ theo quy ho¹ch vïng, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ngµnh thùc hiÖn c¸c môc tiªu ph¸t triÓn, tr¸nh ®Çu t­ tù ph¸t, kÐm hiÖu qu¶. b) §Ò nghÞ ChÝnh phñ hoµn thiÖn c¬ chÕ tæ chøc Tæng C«ng ty vµ cã gi¶i ph¸t hç trî cïng víi sù nç lùc cña Tæng C«ng ty ®Ó ®¶m b¶o vai trß chñ ®¹o trong toµn ngµnh Da - giµy ViÖt Nam. c) §èi víi ngµnh Da giµy, thêi h¹n vay vèn ®Çu t­ trong kÕ ho¹ch cÇn tõ 7-10 n¨m. ChØ víi thêi gian nh­ vËy, c¸c doanh nghiÖp míi cã ®iÒu kiÖn hoµn tr¶ vèn vay mµ kh«ng ph¶i chiÕm dông tõ nguån kh¸c. Do vËy ®Ò nghÞ Nhµ n­íc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch cho phï hîp. d) Thêi gian qua, Nhµ n­íc ®· ban hµnh mét sè chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p hç trî cho c¸c doanh nghiÖp cña ngµnh gÆp khã kh¨n ®Æc biÖt vÒ vèn nh­ cho phÐp c¸c doanh nghiÖp ®­îc chuyÓn vèn vay tõ trung h¹n sang dµi h¹n cho vay ®¶o nî ë mét sè doanh nghiÖp, cÊp bæ sung vèn l­u ®éng… Trong thêi gian tíi, ®Ò nghÞ Nhµ n­íc tiÕp tôc xem xÐt, ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cè ®Þnh, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc thùc sù ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng nh­ mäi thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c th× míi cã thÓ x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp nµy. §Æc biÖt, ®Ò nghÞ Nhµ n­íc tiÕp tôc hç trî c¸c doanh nghiÖp ngµnh thuéc da ®Ó v­ît qua giai ®o¹n c¨ng th¼ng vÒ vèn hiÖn nay, cã ®iÒu kiÖn tiÕp tôc tån t¹i vµ ph¸t triÓn, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. f) §Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc ®Ò nghÞ Nhµ n­íc cã biÖn ph¸p kiªn quyÕt vµ cã hiÖu qu¶ ng¨n chÆn hµng nhËp lËu tõ Trung Quèc, ®ång thêi cã biÖn ph¸p hç trî ngµnh Da giµy trong viÖc t×m kiÕm thÞ tr­êng míi. KÕt luËn Tãm l¹i triÓn väng ph¸t triÓn cña ngµnh Da giµy trong nh÷ng n¨m tíi lµ to lín. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta cßn kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n cÇn gi¶i quyÕt ®Ó ®­a ngµnh Da - giµy trë thµnh mét ngµnh c«ng nghiÖp v÷ng m¹nh ®ñ kh¶ n¨ng héi nhËp vµ c¹nh tranh cã hiÖu qu¶ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vµ khu vùc trong nh÷ng n¨m tíi. Tµi liÖu tham kh¶o 1. B¸o C«ng nghiÖp - 17/1999 2. B¸o C«ng nghiÖp - 8/1999 ; 5/1999 3. T¹p chÝ c«ng nghiÖp ViÖt Nam 10/2001 4. T¹p chÝ c«ng nghiÖp ViÖt Nam sè 23/2000 ; 3/2001 ; 5/2001 5. Ph¸t triÓn kinh tÕ 6. Doanh nghiÖp 7. Kinh tÕ vµ dù b¸o sè 5/2000 8. Ngo¹i th­¬ng 5-11/11/1999 9. Th­¬ng m¹i sè 1 n¨m 2000 10. Th­¬ng m¹i 15/2001 11. Ngo¹i th­¬ng 28/10 - 4/11/1999 12. C«ng nghiÖp xu©n 2001 13. T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn Môc lôc