Triết học - Tổng giám mục Nguyên Văn Bình nhân vật của những thời điểm lịch sử

  
 QUANG HNG (*) TNG GIÁM MC NGUYN VN BÌNH NHÂN VT C A NH NG THI
IM L CH S Tóm tt: L
ch s Công giáo  Vit Nam giai on t nm 1954  n nay xu t hin nhiu nhân vt n i tri, gn lin vi nhng s kin l
ch s ca Công giáo và Dân tc, trong ó có T ng Giám mc Nguyn Vn Bình. Bài vi t này góp phn làm rõ hn óng góp ca T ng Giám mc T ng Giáo phn Sài Gòn (sau này là T ng Giáo phn Thành ph H Chí Minh) Nguyn Vn Bình, “mt nhân vt ca nhng thi im l
ch s có tính bc ngot” vi Công giáo  Vit Nam và Dân tc Vit Nam. Nhiu t tng và vic làm ca ông, nh t là ng hng“Hi nhp - Canh tân - Hòa gii”, trong nhng thi im l
ch s quan trng ca  t nc v n còn nguyên giá tr
trong giai on hin nay. T khóa: T ng Giám mc Nguyn Vn Bình, Công giáo Vit Nam, Hi ng Giám mc Vit Nam, !y ban "oàn k t Công giáo Vit Nam. 1. Nhp  Cu
c i ca Tng Giám mc Nguyn Vn Bình, t i s ng ca m
t ngi tu hành n i s ng ca m
t ngi ho t 
ng xã h
i tri dài m
t o n lch s quan trng ca Công giáo Vit Nam thi cn hin  i. “c Tng Bình”, nh cách gi thân thu
c ca c
ng ng giáo hu, ã  l i du n không th phai m trong nhng chng ng y thách  vi Công giáo Vit Nam. Ông là “c Tng” ca nhng ý tng cao p ni ngi Công giáo Vit Nam “trc khi là ngi Công giáo tôi ã là ngi Vit Nam”, ca tình t dân t
c trong chin tranh gii phóng dân t
c, ca ng hng hòa bình, hòa h!p và hòa gii dân t
c. Ni tr
i nht, ông ã tr thành “ngi cha tinh thn” ca m
t ng hng chính tr - xã h
i và tôn giáo ni ting “s ng Phúc Âm gia lòng dân t
c...” (Th Chung 1980). Th tch ca Công giáo  Vit Nam n nay v"n cha có m
t chuyên lun riêng vit v# ông. Nhng ông th c s ã tr thành  i t!ng nghiên cu, ít nht c$ng là m
t  i t!ng thng nht, !c # cp và bình lun su t my chc nm qua ca các nhà nghiên cu trong và ngoài Công giáo, trong và ngoài nc vì tính hp d"n mà nhng hành vi, nhng du ch%  o - i mà nhân vt này  l i. 2. Nhng thi im lch s ca mt Giáo hi và mt cá nhân * . GS. TS.,  i hc Khoa hc Xã h
i và Nhân vn,  i hc Qu c gia Hà N
i. 
   Nghiên cu tiu s ca Tng Giám mc Nguyn Vn Bình, chúng tôi c bit chú ý hai giai o n then ch t, ó là giai o n t nm 1954 n nm 1975 và giai o n t nm 1975 n nhng nm tháng cu i i ca ông. Th c ra, trên cái n#n lch s nhi#u bin 
ng và gay g&t ca giai o n này, Công giáo Vit Nam có rt nhi#u nhân vt ni tr
i g&n li#n vi nhng s kin lch s ca Công giáo và dân t
c, thm chí g&n li#n vi nhng bc ngot ca lch s. Ch'ng h n, nu không bit !c và hiu !c ho t 
ng ca nhng nhân vt nh Lê Hu T , Ph m Ngc Chi, Ngô ình Thc, Hoàng Vn oàn... thì khó có th hiu ht !c lch s Công giáo Vit Nam t sau Hip nh Ginev n khi gii phóng Mi#n Nam ngày 30/4/1975, hay nói theo ngôn ng lch s chính th ng là lch s hai cu
c kháng chin ch ng Pháp, M( và th ng nht T qu c. C$ng nh vy, vi lch s ca Công giáo Vit Nam t nm 1975 n nay, ngi ta không th b) qua ho t 
ng ca các nhân vt nh Nguyn Kim i#n, Nguyn Sn Lâm, Trnh Vn Cn, Trnh Nh Khuê... và tt nhiên có Nguyn Vn Bình. Vn # là  ch* cn phi làm rõ hn tr ng thái, v th và “nhng òi h)i lch s” vi Công giáo Vit Nam  nhng thi im y là gì, và nhng con ngi !c coi là “nhân vt” ca nhng thi im lch s y ã góp phn gii quyt nó nh th nào, t o kh nng a Công giáo  Vit Nam sang trang s mi. Th
i im lch s th nht: Tng Giám m c Nguy n Vn Bình và Công giáo Vit Nam t nm 1960 n nm 1975 Sau Chin tranh Th gii ln th Hai, trong i#u kin th gii chia thành phe Xã h
i ch ngh+a và phe T bn ch ngh+a, cc din Chin tranh L nh ã din ra ngày càng gay g&t. Cha bao gi vn # tôn giáo, c bit là Công giáo, l i tr thành m
t vn # chính tr ln trong nhi#u qu c gia, nhi#u khu v c. Cùng vi quá trình gii th ch ngh+a th c dân, Công giáo  nhi#u nc Châu Á, nht là nhng nc trong qu(  o ca Ch ngh+a C
ng sn nh Vit Nam, th c s ng trc m
t cc din mi. Nhn xét v# i#u này, có nhà nghiên cu lch s Kitô giáo hin  i  Châu Á ã vit: “Nhng vn # t ra sau Chin tranh Th gii ln th Hai, trc s phát trin rt n t!ng ca Ch ngh+a C
ng sn và nhng i#u kin do hoàn cnh chính tr bt l!i t ra bu
c phn ln các Giáo h
i Á Châu phi thích nghi vi c cu t chc ã !c th a k t thi k, truy#n giáo, b-ng cách tìm kim nhng kh nng tn t i cho mình, ôi khi là bt h!p pháp. Tt c phi hc cách th)a hip vi môi trng chính tr vn hóa - xã h
i ca các hc thuyt, các tôn giáo, trit hc”(1). Chúng ta hãy tr l i vi tình hình ca Công giáo  Mi#n Nam trc và sau khi Giáo hoàng Gioan XXIII cho lp hàng giáo ph.m bn a  Vit Nam vào nm 1960. S kin này, theo chúng tôi, t ra cho Công giáo Vit Nam, trc ht  Mi#n Nam, ba vn # sau ây:   ! ""#
 $%&'()*+ 27 Mt là, vic !c th a nhn chm dt giai o n lch s truy#n giáo và ch 
 i din Tông tòa, ch yu ca các giám mc nc ngoài, qua giai o n hàng giáo s+ bn a n&m quy#n, nhng l i trong i#u kin t nc chia c&t. Ngay t i Mi#n Nam, Giáo h
i c$ng phi t gii “bài toán Nam - B&c” trong vn # nhân s c$ng nh vic phân chia các giáo phn. Hai là, c im chính tr  Mi#n Nam là chính quy#n  nht c
ng hòa ca Ngô ình Dim v n d a vào Công giáo và tính cách gia ình tr, khin chính quy#n c$ng nh Giáo h
i có nhng xung 
t trong vic b trí các nhân vt “ch chn”. Bình lun v# vic này, gn ây nht, Linh mc Thin C.m có vit: “Hi y, chính quy#n Vit Nam C
ng hòa mong mu n cho c cha Ngô ình Thc !c chuyn t V+nh Long v# làm Tng Giám mc Sài Gòn. Ngài v a là bào huynh ca Tng th ng, v a là niên trng ca các giám mc Mi#n Nam, th nên uy th rt m nh. Nhng Tòa Thánh rt khôn ngoan, ã a c Tng Giám mc Ngô ình Thc v# Hu, quê hng ca Ngài, và chuyn c Tng Nguyn Vn Bình t Cn Th lên Sài Gòn”(2). Ba là, bài toán gii quyt di sn ca m
t Giáo h
i mà nhng giai o n quan trng nht ca thi k, truy#n giáo l i là thi thu
c a chu nhng nh hng nng n#, dù !c nâng / không ít ca ch ngh+a th c dân. Hn th na, não tr ng “Kitô gii” (Chretienté) kinh vin kéo dài trong lch s trc Công ng Vatican II,  t o ra din m o mi ca m
t Giáo h
i t lp. i#u này òi h)i trên mi chi#u kích: thn hc, i s ng linh  o, c cu t chc, cho ti th c hành nghi l phng v, i s ng c tin. Tt c nhng i#u trên l i din ra trong i#u kin chin tranh ác lit. Ngày 24/10/1960, ánh du m
t thi im quan trng ca lch s Công giáo Vit Nam, khi !c Tòa Thánh ban Tông hin nâng hàng giáo ph.m bn qu c, thành lp 3 giáo t%nh  Hà N
i, Hu và Sài Gòn, chm dt lch s truy#n giáo hàng trm nm. Vi Giám mc Nguyn Vn Bình, ây là du m c u tiên khi !c b nhim làm Tng Giám mc Sài Gòn, Tng Giáo phn ln và quan trng nht  nc ta lúc ó(3). Vai trò lch s ca Tng Giám mc Nguyn Vn Bình, theo chúng tôi, có l0 !c th hin  nhng chi#u kích sau ây: - Th# nh t, v# phng din nhân s , vic l a chn Giám mc Cn Th tn phong Tng Giám mc Chính tòa tiên khi ca Tng Giáo phn Sài Gòn gii quyt !c bài toán chính tr - tôn giáo phc t p lúc ó gia Tòa Thánh và Chính quy#n Sài Gòn. Không ít ngi, ch'ng h n nh Linh mc Thin C.m, ã nhn xét s “rt khôn ngoan” ó ca Tòa Thánh. Theo chúng tôi, c$ng cn nhn m nh thêm r-ng, vic l a chn này còn góp phn quan trng vào vic gii quyt nhng ,
   “xung 
t Nam - B&c” khi âm %, khi b
c l
gay g&t trong n
i b
Công giáo Mi#n Nam t sau nm 1954. Cu
c di c nm 1954, trong ó ch yu là l c l!ng ngi Công giáo Mi#n B&c ã thay i hoàn toàn bn  a - tôn giáo ca Công giáo nc ta, khi mà Mi#n Nam ã chim ti 7/9 giáo dân c nc. Các giám mc di c nh Lê Hu T , Ph m Ngc Chi, Hoàng Qu,nh... có vai trò rt ln, bên c nh trng h!p Giám mc Ngô ình Thc. Rõ ràng Giám mc Nguyn Vn Bình, t tính cách n ngun g c xut thân là phù h!p vi tâm lý s ông ca giáo dân Mi#n Nam(4). - Th# hai, i#u quan trng hn ngay lúc ó là Giám mc Nguyn Vn Bình th hin !c nhng kh nng ca m
t ng hng tôn giáo - chính tr thích h!p mà bn thân Tòa Thánh ã sm thy. M
t “mc t” thun thành, m"u m c, gin d và t trong bn cht ã sm b
c l
ng hng canh tân và hòa gii, rt phù h!p vi nhng t tng thn hc có tính bc ngot ca Công ng Vatican II (1962-1965). V# mt chính tr, Giám mc Nguyn Vn Bình còn là ngi có kh nng gi !c m i quan h úng &n, “gi !c m
t khong cách cn thit gia chính tr và tôn giáo”, khi mà ch 
Ngô ình Dim ngày càng l
rõ tính cht ch ng c
ng sn, 
c tôn Công giáo, k, th các tôn giáo khác. i s ng tôn giáo - chính tr, xã h
i  Mi#n Nam nc ta lúc ó c bit cn nhng m"u ngi nh th này, i#u mà Tòa Thánh sm thy. Nhng nm gay g&t ca cu
c chin tranh cc b
, khi l c l!ng quân M( ngày càng ông o  Mi#n Nam, ng hng bác ái, hòa gii trên c s tình t dân t
c ca Giám mc Nguyn Vn Bình ã b&t u có nhng hiu ng tôn giáo và xã h
i tích c c. Thành ph Sài Gòn lúc ó ã b&t u ni lên các cu
c vn 
ng chính tr và tôn giáo òi dân ch, hòa bình, dân sinh kt h!p vi các cu
c bãi công, bãi khóa... ây là êm trc ca phong trào tìm v# dân t
c ni ting ca ngi Công giáo Mi#n Nam. Ngi Công giáo Mi#n Nam ã ghi nhn thái 
úng &n y ca Giám mc Nguyn Vn Bình trc sc ép ca 2 phía: phong trào qun chúng (c bit là công nhân và sinh viên), cùng vi phong trào ca các linh mc Tuyên úy Thanh lao công (nh Trng Bá Cn, Phan Kh&c T , Trn Th Luân...) và/vi m
t bên là s àn áp ca ch 
Nguyn Vn Thiu vi li tuyên b gin d mà kiên quyt: “Nu h không làm chính tr mà hành 
ng trong tinh thn bo v quy#n l!i chính áng ca gii lao 
ng thì tôi không cm h làm theo lng tâm”. L a chn con ng ng ngoài các ng phái chính tr  th c hin s oàn kt ca Dân Chúa, óng góp vi dân t
c ang trong chin tranh vi v th ca mình là nét c s&c ca nhân vt lch s này trc nm 1975. Xin tr l i vi nhng óng góp ca Giám mc Nguyn Vn Bình trong nhng nm tip theo khi ng hng Canh tân - Nhp th ca Công ng   ! ""#
 $%&'()* 29 Vatican II c$ng nh ng hng “Canh tân - Hòa gii” (gia nhng nm 1970) ca Tòa Thánh ngày càng nh hng sâu s&c n Công giáo  Mi#n Nam. ã có nhi#u bài vit sinh 
ng v# vic này kh'ng nh vai trò “nh c trng” ca Giám mc Nguyn Vn Bình trong các sáng kin lp ra nhóm “Canh tân - Hòa gii” ni ting  Mi#n Nam lúc ó (Nguyn Huy Lch, Nguyn Ngc Lan, Trng Bá Cn, Trn Tam T%nh, Nguyn Vn Chung, Lý Chánh Trung...), c$ng nh nhóm “S ng  o” và Tp chí Nhà Chúa, hoc nhóm “Liên tu s+ thành ph ”(5) Nhng chúng ta c$ng không th không nh&c l i hành 
ng sáng su t, giá tr bc nht giai o n này ca Tng Giám mc Nguyn Vn Bình là li kêu gi ht sc úng lúc vi ngi Công giáo Mi#n Nam sau ngày 30/4/1975, khi mà dòng ngi Công giáo trong hong h t v"n tìm cách di tn. Th gi linh mc, tu s$, giáo dân ngày 5/5/1975 ã tr thành tài liu lch s ca ngi Công giáo Vit Nam vi li kêu gi tha thit, y tính tiên tri: “T ngày 30/4/1975, chin tranh ã chm dt, hòa bình ã lp l i trên t nc thân yêu ca chúng ta. T nay không còn bom  n, tang tóc, hn thù, phân ly... Tt c nhng tai ha ó ã thu
c v# d+ vãng. ây là m
t ni#m vui chung ca c dân t
c, vi cái nhìn theo c tin ca ngi tín hu, ây c$ng chính là m
t hng ân ca Thiên Chúa”(6). Lá th này còn l
ra ng hng ca Th Chung 1980, khi Tng Giám mc Nguyn Vn Bình ch% ra: “Hn mi lúc, gi ây ngi Công giáo phi hòa mình vào nhp s ng ca toàn dân, i sâu vào lòng dân t
c. Thay vì  cho nhng tin n vô cn c làm cho chúng ta hong h t, hoang mang hay khép kín, chúng ta phi hng mình theo trào lu ca lch s, phi có thái 
bình t+nh, sáng su t và tích c c trc tình th mi”(7). Th c ra, trc s kin này ã có bc Tâm Th c$ng rt ni ting ca Tng Giám mc Nguyn Kim i#n ngày 1/4/1975, trong ó ã có nhng câu nh th này: “Chin tranh ã chm dt trên Giáo phn Hu. ó là i#u chúng ta mong c và cu nguyn t 30 nm nay. Thi gian s ng trong hãi hùng, lo âu qua ri... Gi ây ã n lúc chúng ta hoan h% s1n sàng và hng say c
ng tác vi mi ngi thin chí di s ch%  o ca Chính ph cách m ng  xây d ng l i quê hng...”. Hai t liu lch s gn nh cùng m
t thi im, nhng ch% có m
t trong hai tác gi ca chúng có kh nng và i#u kin i tip n ích cùng ca ý nguyn. Cn phi nói thêm r-ng,  i th&ng Mùa xuân nm 1975 cha phi là s kt thúc ca câu chuyn Công giáo và C
ng sn, Công giáo và Dân t
c. C hai phía  o - i, Nhà nc và Giáo h
i cn nhi#u thi gian hn na  suy ng"m,  i tho i và nghim sinh. Nhng t tng có tính tiên tri ca Tng Giám mc Nguyn Vn Bình c$ng vy. Linh mc Nguyn Hng Giáo, trong bài vit Phc v công cuc hòa gii, có o n: “Hôm nay tôi ly làm bun phi#n mà th a nhn r-ng nm 1975 tôi ã có ln phi kinh khip và gin gi. Hi y khi Sài Gòn sp 
   , c cha Nguyn Vn Bình công b lá th mc v, kêu gi khá rõ ràng phi c
ng tác vi ngi C
ng sn chin th&ng. Hôm nay, tôi ã bit úng hn r-ng ó là s khôn ngoan không phi là phn b
i. Mi#n B&c ã chin th&ng, ngi M( b .y i, t nc !c th ng nht. Tình cm yêu nc là chính áng, v chng không ít ngi trong gii trí thc Công giáo c$ng chia s2 nhng tâm tình ó. Nhng không phi là các giám mc phía B&c, l i càng không phi là H
i Th a sai Paris (MEP), h
i này cung cp phn ln nhân s truy#n giáo  Vit Nam và có khuynh hng ch ng C
ng trit . Ch 
mi ã trc xut các nhà truy#n giáo Pháp (c$ng nh tt c các nhà truy#n giáo ngo i qu c khác và hin nay c$ng không mu n h quay l i)... Các nhà cm quy#n mi  i x vi ngi Công giáo không chút nh nhàng. H óng ca các chng vin, a m
t s linh mc vào tr i ci t o, qu c hu hóa trng hc và nhà thng... V Tng Giám mc ã phi tri qua nhng nm khó khn. i#u ó !c gii thích nh là “c
ng tác vi k2 thù”. Nhng qua ó, Ngài ch% mu n thúc .y con chiên ca mình can m và bình t+nh s ng Phúc Âm trong m
t xã h
i ã thay i (QH nhn m nh)... c cha Nguyn Vn Bình ã là m
t nhà mc t và m
t nhà hòa gii”(8). Nhng con ngi ca nhng bc ngot lch s, trong  o c$ng nh ngoài i, thng v"n phi  i din vi tr ng thái nh vy trc khi t tng ca mình th c s n !c vi muôn ngi. Th
i im lch s th hai: Tng Giám m c Nguy n Vn Bình và s thích ng vi Ch ngha xã hi Công giáo trong môi trng Ch ngh+a xã h
i, c bit là  Mi#n Nam, sau khi Sài Gòn gii phóng ngày 30/4/1975 ã tr thành ni tiêu biu cho m i quan h này. Trong công trình ã d"n, C. Prudhomme và J. F Zorn ã có nhn xét v# nhng nm tháng u tiên mà Giáo h
i Công giáo  Mi#n Nam b&t u tri nghim môi trng s ng  o mi ca mình trong ch 
Xã h
i ch ngh+a. Trc h t, các tác gi này ã kh'ng nh ng x kp thi, l a chn gii pháp t i u  i vi nhng chính sách u tiên ca ch 
mi  Mi#n Nam, khi nhn xét r-ng: “Tng Giám mc Sài Gòn Nguyn Vn Bình ã kêu gi giáo dân Mi#n Nam tham gia ngay vào công cu
c tái thit t nc. V Giám mc này c$ng ã v!t lên trc chính sách qu c hu hóa tt yu s0 xy ra b-ng cách tr l i cho nhà nc trng hc, bnh vin và m
t phn ln bt 
ng sn”. S kin này ít nhi#u chúng ta ã phân tích t phía hàng giáo s+ và giáo dân,  thy giá tr ca s l a chn.   ! ""#
 $%&'()* 31 Th# hai, v# phng din t chc Giáo h
i, c hai tác gi #u thy quá trình “giành git qun chúng” gia Nhà nc và Giáo h
i. Tt nhiên vi cái nhìn Phng Tây, các tác gi này cho r-ng, vic xut hin  Sài Gòn ngay t cu i 1975 tun báo Công giáo và Dân tc hoc 3y ban Vn 
ng Công giáo Thành ph H Chí Minh (1980) hay vi vic thành lp 3y ban oàn kt Công giáo Vit Nam (1985  Hà N
i) “Có th !c xem nh m
t giai o n mi trong chính sách kim soát ca chính ph và n* l c sáp nhp  o Công giáo vào Mt trn T qu c”(9). Th# ba, các tác gi nhn xét r-ng, trong thp niên 80 u 90 ca th k4 XX, c hai phía Chính ph Vit Nam và Tòa Thánh c$ng ã có nhng n* l c bình thng hóa m i quan h, nhng không phi mi vic ã !c gii quyt d dàng. Ch'ng h n, nu tháng 6/1988 có s “tranh cãi d d
i” xung quanh vic Roma quyt nh phong Thánh cho 117 v Thánh t  o, nhng ri chính ph Vit Nam v"n cho phép m l i Chng vin Thành ph H Chí Minh và phong chc cho 10 linh mc. Hoc s kin phc t p liên quan n vic Giám mc Nguyn Vn Thun !c Tòa Thánh tn phong làm Giám mc ph tá k nhim (coadjuteur) Tng Giáo phn Thành ph H Chí Minh, nhng không !c s ng thun ca chính ph Vit Nam. Các tác gi c$ng ghi nhn, vn # nhân s th hin ch trng “bình thng hóa” gia 2 bên v"n gt hái !c kt qu quan trng nh vic cu i thp niên 90 ca th k4 XX, sau nhng cu
c thng l!ng kéo dài và các cu
c ving thm ca các phái oàn Tòa Thánh ã d"n n vic b nhim Giám mc Ph m Minh M"n làm Tng Giám mc Thành ph H Chí Minh và Giám mc Nguyn Nh Th làm Tng Giám mc Hu khin ngi ta “cm thy t ng bc v!t qua nhng bt ng”. Nói nhng i#u này  chúng ta thy !c nhng c ng hin quan trng vi Giáo h
i và Dân t
c ca Tng Giám mc Nguyn Vn Bình  thi im lch s y. Trc ht, chúng tôi mu n kh'ng nh l i nhng óng góp to ln ca v “mc t” này trong th c tin trc và sau khi có Th Chung 1980. Nhng ngi vit tiu s v# Tng Giám mc Nguyn Vn Bình, thng ghi nhn nhng s kin tiêu biu cho vic t o nên ng hng s ng  o mi trong môi trng Xã h
i ch ngh+a. T nhng ho t 
ng bui u nh thành lp các ban “mc v kinh t mi” và “lao 
ng sn xut” ngay t i Tòa Tng Giám mc, bn thân ông ã nhi#u ln tham gia các !t lao 
ng t i C Chi cùng vi linh mc, tu s+, giáo dân ca mình. Thm chí, Tng Giám mc c$ng không e ng i khuyn khích oàn chiên ca mình hc tp chính tr, hng say lao 
ng sn xut(10). Nhng phi nói r-ng, óng góp th c tin quan trng bc nht ca Tng Giám mc Nguyn Vn Bình lúc này là vic “di tri#u  i Ngài, có hai bin c ln” ó là, ng h
vic thành lp 3y ban Vn 
ng Công giáo Thành ph H Chí Minh, và quan trng hn, ông ã cho phép các linh mc và tu s+ !c tham gia t 
   chc này vi ng hng vn 
ng yêu nc, xây d ng quê hng và oàn kt dân t
c(11). L0 d+ nhiên, s kin  i h
i các giám mc Vit Nam tin hành t i th ô Hà N
i (t ngày 24/4 n ngày 1/5/1980), !c coi là  i h
i thành lp H
i ng Giám mc Vit Nam vi bc Th Chung ni ting, kh'ng nh ng hng “S ng Phúc Âm gia lòng Dân t
c  phc v h nh phúc ng bào”, mà n hôm nay v"n còn nguyên giá tr. ã có quá nhi#u bài vit kh'ng nh vai trò “ngi dn t và gieo mm” cho s kin lch s này ca Tng Giám mc Nguyn Vn Bình. Cn nói thêm r-ng, thi im gieo mm cho ng hng mc v y ã !c b&t u ngay t sau ngày 30/4/1975 vi c quá trình suy t v# thn hc, s vn dng Hc thuyt xã h
i Công giáo theo tinh thn ca Công ng Vatican II c$ng nh th c tin ca Công giáo Vit Nam mà ông là m
t trong nhng ngi có óng góp quan trng nht. Chúng tôi mu n khép l i bài vit này b-ng nhng óng góp khác, t m gi là nhng “óng góp v# lý thuyt” ca Tng Giám mc Nguyn Vn Bình vi ch # không mi nhng gai góc nht ó là Công giáo i vi Ch ngh+a xã h
i nh th nào. Trc ht, phi nói ngay, t nm 1975, Tng Giám mc Nguyn Vn Bình ã có nhng suy t u tiên th hin trong phát biu t i H
i ngh hip thng chính tr, th ng nht t nc ngày 20/12/1975. Ông kh'ng nh l i ý kin ca Tng Giám mc Nguyn Kim i#n trong Thông cáo ngày 22/11/1975, ng thi kh'ng nh ng hng ca Th Chung v thng nh t  t nc ngày 5/5/1975, mà bn thân ông là tác gi: “Th ng nht trên c s Ch ngh+a xã h
i có th làm Nam B&c xum hp, nc m nh dân giàu, ai c$ng !c h nh phúc, ai c$ng !c tôn trng”. “Xã h
i ch ngh+a ích th c chính là Kitô giáo s ng m
t cách trn vn b-ng cách phân chia và bình 'ng cn bn”. Theo chúng tôi, nhng suy ngh+ chín mui hn và toàn din hn !c th hin trong tham lun quan trng ca ông t i  i h
i Giám mc Th gii 1977 vi tiêu # Sng và truyn t #c tin trong môi trng Xã hi ch ngh$a. Tác gi ã không e ng i, trong im xut phát lun lý, nêu rõ s khác bit có th c lúc ó gia nhng ngi mácxít và Công giáo trong nhi#u vn # t duy c bn. Tham lun vit: “Ngi C
ng sn Vit Nam nhìn H
i ng Giám mc Công giáo Vit Nam qua nhng s kin lch s t khi Tin M ng ti Vit Nam cho n nhng gì ang xy ra hôm nay. H phân tích mi yu t lch s, kinh t, chính tr và xã h
i liên quan ti vic truy#n giáo và ti Giáo h
i, ánh giá nhng yu t y di ánh sáng ca lý lun Mác - Lê. Kt qu là ngi C
ng sn Vit Nam có m
t hình nh không my sáng sa v# Kitô giáo. H thy r-ng, hình nh mà C. Mác   ! ""#
 $%&'()* 33 ã phác ha v# tôn giáo ã ng nghim trong th c t Vit Nam vi nét ni bt là s liên h vi  qu c. Chúng tôi nêu lên s kin này không phi vì mc cm t
i l*i, nhng  thy tm quan trng ca nó  i vi Giáo h
i Công giáo. Ngi C
ng sn không mu n tranh lun lý thuyt, ch% mu n thy th c t. Vy thì Kitô hu phi trình bày m
t khuôn mt mi ca c Kitô và Giáo h
i”. Ngày nay, khi c l i nhn nh này, ít nht chúng ta c$ng ghi nhn ây là s chm ht ca “não tr ng H Nai” v n tn t i dai d'ng trong gii Công giáo trc nm 1975 khi bu
c t
i ngi C
ng sn “tam vô” (không gia ình, không T qu c, không tôn giáo). Nhng c$ng phi nói r-ng,  các thp niên 70 - 80 ca th k4 XX, khi cc din Chin tranh L nh v"n tn t i, thì cu
c  i tho i C
ng sn - Công giáo v"n không my thun l!i(12). Dù sao cái nhìn ca Tng Giám mc Nguyn Vn Bình c$ng khin ngi Công giáo bc u có th an tâm  s ng  o, nghim sinh trong “môi trng mácxít”. i#u quan trng hn trong tham lun này, Tng Giám mc Nguyn Vn Bình ã a ra nhng suy t v# “thái 
ca ngi Kitô hu  Vit Nam”. Trên c s tinh thn Hi n ch Vui mng và Hy vng ca Công ng Vatican II, xác lp ng hng h!p tác vi “ch 
mácxít ã !c thit lp”, kiên quyt không  tình tr ng “Ghetto  s ng bên l# xã h
i”, ngi Công giáo hoàn toàn có th s ng trong môi trng y và “cùng vi ngi C
ng sn xây d ng xã h
i mi”. Nhng hành trình ó b&t u nh th nào và gii quyt m i quan h gia  o và i ra sao trong môi trng Ch ngh+a xã h
i, tác gi c$ng ã thy !c tính phc t p mu ch t, cn bn và còn kéo dài là: “Bc chân ca chúng tôi là dt khoát nhng vn # cn bn v"n tn t i: làm sao chung s ng, chung xây vi ngi c
ng sn mà v"n là Kitô hu và em l i phn c thù ca mình vào trong cu
c xây d ng này? Trên phng din mc v, nhng vn # phát sinh t hoàn cnh mi này v!t quá sc chúng tôi nu nhìn theo con m&t loài ngi. Các tín hu c$ng nh chính nhng ngi ang có trách nhim mc v hôm nay cha !c chu.n b  s ng trong xã h
i mácxít. Chúa Thánh thn v"n ang ho t 
ng, nhng chúng tôi phi h!p tác vi Ngài”. Nhng suy t thn hc y !c Tng Giám mc Nguyn Vn Bình t trong khuôn kh “vn # cp bách” vi công tác mc v và giáo dc ca bn thân Giáo h
i là vn # ging d y giáo lý trong môi trng Xã h
i ch ngh+a. Mc dù cha th i vào nhng mnh # thn hc cn bn, nhng lun im ch yu ca Hc thuy t Xã hi Công giáo, nhng nhng suy t ca Tng Giám mc Nguyn Vn Bình vào thi im lch s y v"n có ý ngh+a “tiên tri” nh nhn xét ca nhi#u trí thc Công giáo, trng h!p Linh mc Nguyn Hng Giáo ch'ng h n. Chúng ta có th nói thêm trng h!p bài Phúc Âm, mt ng lc tuyt ho  sng tinh thn Xã hi ch ngh$a (phát biu t i cu
c hp Liên Tu s+, ngày 4/6/1976). Ông nh&c nh c
ng oàn Công giáo và gii tu s+ ng hng -
   “Canh tân và Hòa gii”, “ i tho i và Hòa h!p dân t
c” mà Giáo h
i ã kh'ng nh t nm 1975 cn phi coi ó v a là m
t òi h)i ca dân t
c, t nc, ng thi c$ng là òi h)i ca Tin M ng. Ngi Kitô hu Vit Nam nói chung cn kh'ng nh xut phát im có tính thn hc và xã h
i y: “Dân ta b&t u xây d ng Ch ngh+a xã h
i. Tinh thn ca Ch ngh+a xã h
i là ly s tng thân tng ái phc v c
ng ng thay th cho s tham lam b a bãi  hng th riêng t, ly s phc hi ph.m giá con ngi và giá tr úng &n ca lao 
ng  thay th cho nhng c cu bt công và bóc l
t. Kitô hu chúng ta phi thy r-ng mình có th tìm !c trong TIN M5NG C3A CHÚA M6T 6NG L7C TUY8T H9O : S;NG TINH TH<N =Y”. 3. Vài suy ngh kt lun Ngày nay, nhìn l i ng hng “H
i nhp - Canh tân - Hòa gii” ca Tng Giám mc Nguyn Vn Bình trong nhng thi im lch s quan trng ca t nc, chúng ta thy v"n còn nguyên giá tr. ng hng mà nhng nhân vt cp tin trong Giáo h
i, tiêu biu nh trng h!p Tng Giám mc Nguyn Vn Bình, ã dày công vun &p v"n luôn có ý ngh+a vi Giáo h
i và Dân t
c hôm nay. Tuy th, hôm nay dng nh có nhng ting nói “xét l i” ng hng y. Cn có nhng cnh báo cn thit mà hai phía  o - i t góc 
ca mình kh&c phc, tuyt  i tránh s lây lan ca nó. Nhng di sn thn hc và ng hng phng v ca Tng Giám mc Nguyn Vn Bình là i#u ngày hôm nay v"n tip tc phi ào sâu suy ngh+ phát huy nó trong hoàn cnh mi.  nghiên cu sâu s&c và toàn din nhng c s thn hc và giáo hun xã h
i ca ng hng y trc ht phi là công vic ca chính gii trí thc trong Giáo h
i cha nói là nhng n* l c chung ca gii tôn giáo hc nc nhà. ành r-ng, m
t trong nhng ngn ngun ca t tng mi v# thn hc và giáo hun xã h
i y b&t ngun t du n cách m ng ca Công ng Vatican II, nhng nó c$ng là nhng suy t, óng góp, sáng t o ca chính nhng ngi Công giáo Vit Nam, tin b
và sâu m tình t dân t
c. Mt khác, cha bao gi nh hôm nay, bài hc ca Tng Giám mc Nguyn Vn Bình  l i còn th hin  ch* cn phi t o ra r
ng rãi hn na xu th  i tho i gia  o và i, Nhà nc và Giáo h
i. Dng nh  nc ta t trc n nay, i#u này cha tr thành m
t thói quen, thm chí m
t hình thc cn thit trong sinh ho t chính tr - xã h
i thi hin  i. C hai phía  o và i cn có nhng n* l c  t o i#u kin cho xu th này hin hình và vn hành theo nhng chi#u hng tích c c, góp phn ci g/ nhng vng m&c mà cái ích ca nó không gì khác hn là vic cng c và kh'ng nh, c$ng nh vi mi tôn giáo ca nc Vit thân yêu, Giáo h
i Công giáo Vit Nam ngày càng có kh nng thích ng h
i nhp và ng hành vi Ch ngh+a xã h
i nh chính s mong m)i ca Tng Giám mc Nguyn Vn Bình.   ! ""#
 $%&'()* 35 Chúng tôi cho r-ng, Tng Giám mc Nguyn Vn Bình là nhân vt ca nhng thi im lch s quan trng nht ca t nc nhng thp niên gn ây, lch s ca c  o và i. Hn th na, ông còn là hình m"u nhân vt mà ngày hôm nay, c  o và i v"n cn thit s có mt./. CHÚ THÍCH: 1. C. Prudhomme và J. F. Zorn, “Des chrítianismes trés minoritaires dans une Asie démographiquement dominante”, trong L’ Histoire de Christianisme, Vol. 13, Paris: 657. 2. Thin C.m, "#c Giám mc Phaolô Nguyn Vn Bình vi Th chung 1980, tham lun t i Hi tho 40 nm Th Chung ca Hi ng Giám mc Vit Nam t i Vin Nghiên cu Tôn giáo, ngày 28/6/2010. 3. Giáo phn Sài Gòn u thp niên 60 ca th k4 XX, không k 2 Giáo phn à L t và M( Tho !c tách ra, là m
t giáo phn ln nht: vi 27 giáo h t, 263 h  o chính, 284 h  o l2, 583 linh mc tri#u, 125 linh mc dòng, 567.455 giáo hu (xem Niên giám Giáo hi Công giáo Vit Nam 1964, Sài Gòn, 1964: 313-314). 4. Bn thân Giám mc Nguyn Vn Bình trc khi v# nhm chc  Tng Giáo phn Sài Gòn, ngày 2/4/1961 ã có công ln khi s&p t i s ng bình thng hóa cho hn na triu ngi Công giáo di c. Ông c$ng quan tâm, h n ch nhng  k gia ngi Công giáo Nam và B&c, t o nên nhng h  o pha tr
n vùng mi#n, dòng tu, h
i oàn, cho ti các trng t thc Công giáo. Ông không nhng là ngi Công giáo Mi#n Nam yêu nc thit tha mà còn sm là ngi ni ting khi tham gia oàn Giám mc Vit Nam i d Công ng Vatican II vi nhng kin ngh 
c áo lúc ó: dùng ting Vit trong Thánh l, i mi c cu sinh ho t mc v  a phng, h
i nhp vn hóa dân t
c (xem Th%nh nguyn th ca tín hu Vit Nam). 5. C$ng trong bài vit ca Linh mc Thin C.m nói trên, tác gi nhn xét r-ng, vi nhng ho t 
ng phong phú, thit th c, Tng Giám mc Nguyn Vn Bình là ngi “dn t s1n sàng, ón lúa tr bông” (TV 65,10), ng thi c$ng t o ra “nhng tha ru
ng m gi ng cho Th Chung 1980”. 6. Xem cu n "#c T ng Giám mc Phaolô Nguyn Vn Bình, Công giáo và Dân t
c, 1995: 38. 7. Xem cu n "#c T ng Giám mc Phaolô Nguyn Vn Bình, Công giáo và Dân t
c, 1995: 38. 8. Nguyn Hng Giáo (2008), Mt chng ng Giáo hi Vit Nam, Hc vin Phanxicô: 153-154. Lu hành n
i b
. 9. L’ Histoire de Christianisme, Vol.13, Paris, 2002: 714. 10. Xem bài Tiu s "#c T ng Giám mc Phaolô Nguyn Vn Bình (1910-1995) ca Ph m Ngc Trn, trong cu n "#c T ng Giám mc Phaolô Nguyn Vn Bình, t liu ã d"n: 11. Nm 1977, tham lun t i  i h
i Giám mc Th gii, Tng Giám mc Nguyn Vn Bình hóm h%nh kt lun: “Ai thy mình có  kh nng trình bày giáo lý b-ng ngôn ng mácxit, làm n ch% giúp chúng tôi”. 11. Ngày 17/1/1980, 3y ban này ra m&t vi 53 thành viên, phn ln là linh mc và tu s+, là c s  nm 1983, chuyn thành 3y ban oàn kt Công giáo Thành ph H Chí Minh hin nay. Tng Giám mc Nguyn Vn Bình không ch% ng h
v# ng hng mà còn có nhng quan h c bit vi nhng nhân vt ch ch t ca t chc này nh trng h!p Linh mc Võ Thành Trinh,  c th hóa ng hng ho t 
ng ca nó. i#u này th hin tp trung trong bài "ã  n lúc chúng ta không th l&ng l 'c na, phát biu t i cu
c hp trù b thành lp 3y ban Vn 
ng Công giáo Thành ph H Chí Minh, ngày 9/1/1980, trong ó có câu: “S d+ lúc u tôi cha th tán thành vic chúng ta thành lp 3y ban Liên l c Công giáo ngay !c là vì trong quá kh, do m
t s bt ng, T qu c này cha !c s ng h
hoàn toàn ca gii Công giáo và hàng giáo ph.m ngoài B&c... Tuy nhiên, tôi mu n nói là hôm nay tôi ti ây ngh+a là tôi không ch ng  i, tôi không do d mà trong nhng i#u kin t t, có th !c, bao gi tôi c$ng nâng / t chc này. Tôi mu n nâng / là vì mu n nh&m n tinh thn dân t
c và lòng yêu quê hng, T qu c”. 12. Nu  i chiu vi quan im hôm nay, ch'ng h n ca Andrew Collier trong cu n Christianity and Marxism, Routledge, London, 2001, chúng ta thy rõ khong cách này. Tác gi m
t mt cho r-ng, trong xã h
i hin  i “chính Kitô giáo và Ch ngh+a Mác có nhi#u im chung hn so vi Ch ngh+a t do (Liberalism) hoc Ch ngh+a phi tôn giáo mi (Neo - Paganism) là nhng 
   khuynh hng gn g$i vi xã h
i t bn công nghip”. ng thi tác gi c$ng cho r-ng,  cu
c  i tho i hôm nay có hiu qu hn, “nhng ngi mácxít nên hc ni#m tin và ngi Kitô giáo nên hc “Ch ngh+a C
ng sn”. TÀI LIU THAM KHO: 1. "#c T ng Giám mc Phaolô Nguyn Vn Bình, Công giáo và Dân t
c, 1995. 2. Linh mc Nguyn Hng Giáo (2008), Mt chng ng Giáo hi Vit Nam, Hc vin Phanxicô. Lu hành n
i b
. 3. L’ Histoire de Christianisme, Vol. 13, Paris, 2002. 4. Niên giám Giáo hi Công giáo Vit Nam 1964, Sài Gòn, 1964. ARCHBISHOP NGUYN VN BÌNH - A FIGURE OF SOME HISTORICAL PERIODS From 1954 to now, in history of Vietnamese Catholic there have been many prominent figures whose names have associated with historical events of Church and Nation. Among them there is Archbishop Nguyn Vn Bình. This article helps readers to find the contributions of Archbishop of Sài Gòn Archdiocese (later Archdiocese of H Chí Minh City) Nguyn Vn Bình “a figure of some historical periods” of Vietnamese Catholic. His ideas and works, especially orientation on “Integration - Innovation - Reconciliation” in the importantly historical moments of the country remain values at present. Key words: Archbishop Nguyn Vn Bình, Vietnam Catholicism, Vietnam Council of Bishops, Vietnam Committee for Solidarity of Vietnamese Catholics