Trình bày những vấn đề liên quan đến khẩu hiệu tiết kiệm là quốc sách

µ tiÕt kiÖm trong d©n c­. NÕu c¸c kªnh huy ®éng vèn ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× ®¹i bé phËn nguån tiÕt kiÖm trong d©n ®ã sÏ s½n sµng tÝch tr÷ nguån tiÕt kiÖm ®ã d­íi d¹ng mua vµng, ngo¹i tÖ hoÆc c¸c tµi s¶n cã gi¸ trÞ, thay v× göi chóng vµo ng©n hµng hay c¸c kªnh huy ®éng tµi chÝnh kh¸c. §ã sÏ lµ mét sù l·ng phÝ nguån lùc rÊt lín ®èi víi mét ®Êt n­íc cßn ®ang rÊt kh¸t vèn ®Çu t­ nh­ chóng ta. Cã ®­îc vèn huy ®éng råi , nÕu muèn biÕn chóng thµnh vèn ®Çu t­ thùc hiÖn, ®ßi hái ng©n hµng vµ c¸c tæ choc tÝn dông ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch cho vay hÊp dÉn, m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi ®ñ søc khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp vay vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt. V× thÕ, t¨ng c­êng thu hót vèn trong d©n mµ kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t­ th× sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ø ®äng trong ng©n hµng nh­ t×nh h×nh cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m 1996 - 1997. Kinh nghiÖm cña mét sè n­íc vÒ vÊn ®Ò: “ tiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch “ - Th¸i Lan: N¨m 1997, Th¸i Lan ®ang ®¾m ch×m trong cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh, thÕ giíi ®· ®­îc chøng kiÕn h×nh ¶nh c¶m ®éng ng­êi d©n Th¸i lò l­ît ®i quyªn gãp ®Ó cøu ng©n khè n­íc nhµ. Cã lÏ còng tõ kinh nghiÖm ®ã, lóc nµy ®ang cã ngµy cµng nhiÒu nhµ nghiªn cøu, ph©n tÝch kinh tÕ Th¸i Lan lªn tiÕng kªu gäi ChÝnh phñ thùc hiÖn chñ tr­¬ng tiÕt kiÖm ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc. Cã ®iÒu, tiÕt kiÖm ë ®©y kh«ng theo nghÜa th«ng th­êng, mµ ph¶i lµ sù kÕt hîp vËn ®éng cña tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc t©m lý, x· héi, hµnh chÝnh . . . th«ng qua c¶ khu vùc Nhµ n­íc lÉn khu vùc t­ nh©n. Theo b¸o Matichon, mét tê b¸o lín cã uy tÝn ë Th¸i Lan, tiÒn göi tiÕt kiÖm dï chØ lµ phÇn cña thu nhËp cßn d­ l¹i sau khi chi tiªu nh­ng cã vai trß quan träng trong ho¹t ®éng cña bé m¸y kinh tÕ ë cÊp vÜ m« còng nh­ trong æn ®Þnh kinh tÕ cña c¸c c¸ nh©n, c¸c tæ chøc t­ nh©n. Tê b¸o viÕt: ë cÊp vÜ m«, nÕu ngµnh kinh tÕ nµo kh«ng ®ñ tiÒn tiÕt kiÖm cho ®Çu t­ theo mong muèn cña ngµnh m×nh th× sÏ ph¶i lÖ thuéc vµo ®Çu t­ tõ bªn ngoµi mét c¸ch triÒn miªn. Do vËy, tiÒn tiÕt kiÖm trë thµnh vÊn ®Ò ®Æc biÖt quan träng ®èi víi mäi nÒn kinh tÕ. C¸c nhµ l·nh ®¹o kinh tÕ cÇn ph¶i x©y dùng ®iÒu kiÖn vµ m«i tr­êng thu hót thÝch hîp ®Ó h¹n chÕ viÖc x¶y ra t×nh tr¹ng qu¸ nãng ®ång thêi ®Çu t­ ë møc thÝch hîp víi l­îng tiÒn tiÕt kiÖm theo tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ hîp t×nh hîp lý. §èi víi viÖc göi tiÕt kiÖm tõ khu vùc t­ nh©n, hÖ thèng ®iÒu hµnh tèt cña c¸c tæ chøc, tøc lµ møc ®é minh b¹ch, c«ng b»ng trong lµm viÖc ( ng­êi l·nh ®¹o kh«ng tham nhòng cña c«ng ty vµ cña c¸c cæ ®«ng ) còng gãp phÇn t¹o ra tiÒn göi tiÕt kiÖm ( bao gåm c¶ phÇn d­ cña sè l·i tõ ph©n chia lîi nhuËn mµ cæ ®«ng ®­îc h­ëng ) mét c¸ch cã hiÖu qu¶. §èi víi khu vùc Nhµ n­íc, tiÒn göi tiÕt kiÖm bao gåm phÇn thu nhËp thùc sù cßn l¹i sau khi chi tiªu sÏ xuÊt hiÖn khi c«ng t¸c ®iÒu hµnh ho¹t ®éng tèt. TiÒn NSNN kh«ng bÞ biÓn thñ dÉn tíi chi tiªu hîp lý vµo c¸c dù ¸n ®óng ®¾n. Nãi tãm l¹i lµ ph¶i cã tÇm nh×n tµi chÝnh trong khu vùc Nhµ n­íc ®Ó t¹o ra ®­îc sè d­ tiÕt kiÖm. Do vËy, c¸ch hiÓu coi tiÒn göi tiÕt kiÖm chØ lµ vÊn ®Ò kinh tÕ cã thÓ gi¶i quyÕt ®¬n thuÇn b»ng biÖn ph¸p kinh tÕ nh­ tû lÖ l·i suÊt lµ c¸ch hiÓu sai. Ph¶i huy ®éng tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc t©m lý, x· héi, hµnh chÝnh . . . th«ng qua khu vùc Nhµ n­íc, khu vùc t­ nh©n vµ nh©n d©n th× míi cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò tiÒn göi tiÕt kiÖm ng¾n h¹n còng nh­ dµi h¹n. Mét vÝ dô kh¸c vÒ viÖc kh«ng chØ dïng biÖn ph¸p kinh tÕ mµ ph¶i kÕt hîp nhiÒu lÜnh vùc ®Ó gi¶i quyÕt khã kh¨n lµ sù ñng hé cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Tê b¸o viÕt: nh×n chung, ng­êi ta quan niÖm r»ng biÖn ph¸p tiÒn tÖ lµ sù ñng hé quan träng ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá. Nh­ng thùc ra tiÒn tÖ míi chØ lµ biÖn ph¸p cÇn chø ch­a ®ñ. T×nh tr¹ng thiÕu vèn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë Th¸i Lan tuy ®· ®­îc ®¸p øng trong giai ®o¹n x¶y ra khñng ho¶ng kinh tÕ nh­ng cßn cã nh÷ng ®iÒu kh¸c biÕn doanh nghiÖp nhá trë thµnh m¹ch m¸u kinh tÕ. §ã lµ kinh nghiÖm vµ tr×nh ®é kinh doanh, bao gåm tõ v¹ch kÕ ho¹ch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh vµ triÓn väng l­u th«ng tiÒn mÆt, tÝnh kh¶ thi cña kÕ ho¹ch, cho tíi vÊn ®Ò tµi chÝnh, kÕ to¸n. - Chilª vµ Singapore: Hai quèc gia rÊt thµnh c«ng trong vÊn ®Ò tiÒn göi tiÕt kiÖm. Chilª sö dông hÖ thèng tiÕt kiÖm b¾t buéc, ®ßi hái trÝch tiÒn thu nhËp cña mäi c¸ nh©n lao ®éng ®Ó thµnh lËp ng©n quü. BiÖn ph¸p nµy ®· trë thµnh kiÓu mÉu ®­îc ¸p dông ë kh¾p thÕ giíi. Singapore còng ¸p dông h×nh thøc t­¬ng tù ®Ó t¹o ng©n quü vµ ®em ®i ®Çu t­ kh¾p thÕ giíi. §iÒu nµy t¹o ra ng©n quü æn ®Þnh cho ®êi sèng nh©n d©n lóc ®ang lµm viÖc còng nh­ khi vÒ h­u. Tõ nh÷ng néi dung nªu trªn, viÖc hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó lµm c¬ së sinh sèng cho kh«ng Ýt ng­êi lao ®éng cÇn ph¶i bao gåm c¸c biÖn ph¸p toµn diÖn, chø kh«ng ®¬n thuÇn hç trî vÒ tiÒn tÖ. NghÜa lµ, ph¶i quan t©m ®µo t¹o, h­íng dÉn vÒ ho¹ch ®Þnh kinh doanh, hÖ thèng kÕ to¸n, tµi chÝnh cho doanh nghiÖp. §Æc biÖt, c¸c nhµ kinh doanh nµy ph¶i thay ®æi c¸ch nh×n vµ tËp qu¸n ®Ó cã kh¶ n¨ng tån t¹i l©u dµi trong thÕ giíi kinh doanh hiÖn ®¹i. §· qua råi thêi chép giËt lîi nhuËn b»ng c¸ch lõa g¹t hoÆc Ðp buéc ng­êi tiªu dïng, tæ chøc lao ®éng thiÕu hiÖu qu¶, qu¶n lý kÐm cái cña mäi doanh nghiÖp, dï ë quy m« nµo. NÕu nh­ c¸c khã kh¨n kinh tÕ cã thÓ gi¶i quyÕt thuÇn tuý b»ng c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ th× khñng ho¶ng kinh tÕ cña tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu ®· dÔ dµng ®­îc th¸o gì vµ c¸c nhµ kinh tÕ häc sÏ lµ thÇn t­îng cña ®«ng ®¶o c«ng chóng. Nh­ng trªn thùc tÕ, c¸c kho kh¨n kinh tÕ ®an xen tõ nhiÒu gãc ®é vµ mäi biÖn ph¸p gi¶i quyÕt ®Òu lµ liÒu thuèc ®¾ng ë møc ®é nhÊt ®Þnh. Tøc lµ, sÏ ph¶i cã ng­êi mÊt viÖc lµm, cã ng­êi bÞ thiÖt h¹i, mÊt m¸t ®Þa vÞ trong doanh nghiÖp vµ nÕu kh«ng gi¶i quyÕt døt ®iÓm th× cßn cã thÓ kÐo theo nh÷ng ph¸t sinh nghiªm träng kh¸c. Ch­¬ng 2 Thùc tr¹ng vÒ vÊn ®Ò thùc hµnh tiÕt kiÖm ë ViÖt Nam trong thêi gian qua TiÕt kiÖm trong khu vùc Nhµ n­íc TiÕt kiÖm cña NSNN Nh­ ®· nãi ë trªn, vèn NSNN ®­îc huy ®éng nhê tiÕt kiÖm chªnh lÖch gi÷a thu vµ chi cña ng©n s¸ch quèc gia. T×nh h×nh ho¹t ®éng ng©n s¸ch cã thÓ thÊy râ qua b¶ng sau: Tãm t¾t ho¹t ®éng ng©n s¸ch, giai ®o¹n 1996 - 2003 ChØ tiªu 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Thùc tÝnh ( tû ®ång ) Tæng nguån thu vµ viÖn trî 21 30.7 42.1 53.4 62.4 66.3 68.6 69.5 Thu tõ thuÕ 5.5 11.4 16.8 23.4 28.1 28.1 32.1 33.9 §ãng gãp cña DNNN 11.9 15.3 20.6 21.9 25.9 27.6 27.3 27.3 Nguån thu ngoµi thuÕ kh¸c 2.8 3 3.5 6.5 6.9 8 7.3 6.4 ViÖn trî 0.8 1 1.2 1.6 1.5 2.6 1.9 1.9 Tæng chi 22.9 36.9 43.9 54.6 62.9 40.8 72.5 74.5 Chi th­êng xuyªn 15.5 25.6 31.1 39.6 44.6 49.4 49.5 48.5 Chi ®Çu t­ ( kh«ng kÓ cho vay l¹i ) 6.4 9.6 11.7 12.1 15.6 19.5 19.8 23 Tr¶ l·i 1 1.7 1.1 2.9 2.7 1.9 2 2.5 Dù phßng 0 0 0 0 0 0 1.2 0.5 C¸n c©n chung ( c¬ së tiÒn mÆt ) -1.9 -6.2 -1.8 -1.2 -0.5 -4.5 -3.9 -5 Tû lÖ phÇn tr¨m trong GDP Tæng nguån thu vµ viÖn trî 19 22.5 24.7 23.9 22.9 21.1 19 17.8 Thu tõ thuÕ 5 8.3 9..9 10.5 10.3 9 8.9 8.7 §ãng gãp cña DNNN 10.8 11.2 12.1 9.8 9.5 8.8 7.5 7 Nguån thu ngoµi thuÕ kh¸c 2.5 2.2 2.1 2.9 2.5 2.6 2 1.6 ViÖn trî 0.8 0.7 0.7 0.7 0.6 0.8 0.5 0.5 Tæng chi 20.7 27.1 25.8 24.4 23.1 22.6 20.1 19.1 Chi th­êng xuyªn 14 18.8 18.3 17.8 16.4 15.7 13.7 12.4 Chi ®Çu t­ ( kh«ng kÓ cho vay l¹i ) 5.8 7 6.9 5.4 5.7 6.2 5.5 5.9 Tr¶ l·i 1 1.3 0.6 1.3 1 0.6 0.6 0.6 Dù phßng 0 0 0 0 0 0 0.3 0.1 C¸n c©n chung ( s¬ së tiÒn mÆt ) -1.7 -4.6 -1.1 -0.5 -0.2 -1.4 -1.1 -1.3 Ghi chó: GDP ( ngh×n tû ®ång ) 111 137 170 229 272 314 362 391 Nguån: Ng©n hµng ThÕ giíi. Sè liÖu cña Tæng côc Thèng kª. Qua b¶ng trªn, cã thÓ thÊy tû träng thu ng©n s¸ch ®· gi¶m liªn tôc tõ kÓ tõ n¨m 1999. MÆc dï so víi kÕ ho¹ch mµ chÝnh phñ ®Æt ra th× con sè ®¹t ®­îc nªu trªn gÇn s¸t, nh­ng viÖc ®­a ra c¸c con sè kÕ ho¹ch thÊp vÒ môc tiªu thu ng©n s¸ch còng kÐo theo sù sôt gi¶m t­¬ng øng trong c¸c kho¶n chi. Tuy vËy, chi cho ®Çu t­ vÉn ®­îc duy tr× ë kho¶ng trªn d­íi 5.5% ng©n s¸ch hµng n¨m, trong ®ã tËp trung chñ yÕu vµo chi cho h¹ tÇng c¬ së trong n«ng nghiÖp. Møc th©m hôt ng©n s¸ch vÉn dõng ë møc t­¬ng ®èi æn ®Þnh, kho¶ng d­íi 1.5% GDP. Tû träng thu ng©n s¸ch gi¶m gÇn mét phÇn t­ so víi n¨m 2000, theo ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia Ng©n hµng ThÕ giíi, chñ yÕu b¾t nguån tõ sù gi¶m sót nguån thu tõ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ thuÕ nhËp khÈu. Thu thuÕ doanh nghiÖp gi¶m lµ do ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ cña c¸c DNNN, trong khi c¸c DNTN tiÕp tôc gÆp nhiÒu khã kh¨n trong nh÷ng n¨m kÓ tõ n¨m 2001 trë l¹i ®©y. Cßn doanh thu thuÕ nhËp khÈu gi¶m lµ do sù chuyÓn h­íng c¬ cÊu nhËp khÈu theo h­íng h¹n chÕ nhËp hµng tiªu dïng, ®ång thêi tû träng nhËp khÈu trong GDP còng gi¶m dÇn trong nh÷ng n¨m qua. §iÒu nµy cho thÊy, ®Ó gi÷ v÷ng nguån thu cho ng©n s¸ch th× viÖc c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ, nhÊt lµ thµnh c«ng cña thuÕ VAT sÏ ®ãng vai trß cùc kú quan träng. Trong khi nguån thu ng©n s¸ch gi¶m m¹nh tõ 23% GDP n¨m 2000 xuèng d­íi møc 18% n¨m 2003, chÝnh phñ ®· theo ®uæi mét chÝnh s¸ch thËn träng, kh«ng cho phÐp sù gi¶m sót nguån thu ng©n s¸ch g©y ra sù bÊt æn ®Þnh vÒ ng©n s¸ch quèc gia, mµ ®· cã sù c¾t gi¶m chi tiªu mét c¸ch t­¬ng øng. Tuy nhiªn, phÇn lín sù c¾t gi¶m lµ c¸c kho¶n chi cho dÞch vô kinh tÕ vµ chi hµnh chÝnh. Cßn chi ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n vÉn ®­îc duy tr× vµ cã sù gia t¨ng chót Ýt. N¨m 2002 - 2003 còng lµ giai ®o¹n chÝnh phñ më réng h×nh thøc ®Çu t­ tÝn dông Nhµ n­íc - mét lo¹i ­u ®·i tµi chÝnh cña chÝnh phñ ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t­. MÆc dï lo¹i tµi trî nµy ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c tù bï ®¾p nh­ng ng©n s¸ch vÉn ph¶i trî cÊp phÇn chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt huy ®éng cña tæ chøc cho vay vµ l·i suÊt cho vay ­u ®·i mµ c¸c tæ chøc nµy ¸p dông theo ®Þa chØ mµ Nhµ n­íc h­íng dÉn. NÕu nh÷ng n¨m tr­íc 1998, tû träng vèn ®Çu t­ b»ng h×nh thøc tÝn dông Nhµ n­íc trong tæng vèn ®Çu t­ x· héi ®Òu chØ gi÷ ë møc khiªm tèn d­íi 10% th× tõ n¨m 1998 ®Õn nay, tû träng nµy ®· kh«ng ngõng t¨ng lªn. §Õn n¨m 2002, nguån ®Çu t­ nµy ®· chiÕm ®Õn h¬n 15% tæng vèn ®Çu t­ x· héi. V× thÕ, viÖc t¨ng m¹nh c¸c lo¹i h×nh cho vay nµy sÏ ¸p ®Æt mét g¸nh nÆng ®¸ng kÓ lªn ng©n s¸ch trong nh÷ng n¨m tiÕp theo. Tãm l¹i, cã thÓ nªu mét sè ®iÓm chÝnh nh­ sau vÒ thùc tr¹ng c«ng t¸c huy ®éng vµ sö dông vèn ®Çu t­ qua NSNN: Vèn ®Çu t­ tõ NSNN ®· vµ ®ang ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao, nh­ng kh¶ n¨ng thu håi vèn thÊp khiÕn c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n kh«ng thÊy hÊp ( nh­ ®Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë n«ng th«n ). Trong nh÷ng n¨m qua ®· cã sù chuyÓn h­íng m¹nh vÒ ®Þnh h­íng ®Çu t­ c«ng céng. Nhê ®ã, ®· cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t­ nãi chung vµ c¬ cÊu kinh tÕ. C«ng t¸c thu chi ng©n s¸ch ch­a thËt v÷ng ch¾c, khiÕn cho nguån ®Çu t­ tõ tiÕt kiÖm ng©n s¸ch còng ch­a bÒn v÷ng. ViÖc chèng bu«n lËu, chèng thÊt thu thuÕ cho Nhµ n­íc còng ch­a cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc. Ng©n s¸ch th­êng xuyªn c¨ng th¼ng, vèn ®Çu t­ quèc gia ch­a ®­îc qu¶n lý chÆt chÏ, vÉn cßn nhiÒu s¬ hë, g©y thÊt tho¸t l·ng phÝ. TÝch luü cña c¸c DNNN Nh­ ®· nãi ë trªn, nguån vèn ®Çu t­ cña c¸c DNNN chñ yÕu dùa vµo phÇn lîi nhuËn ®Ó l¹i, bæ sung thªm vµo nguån vèn kinh doanh ( t¸i ®Çu t­ ) cña c¸c doanh nghiÖp. HiÖn nay, thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n­íc vÉn gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ. Sè l­îng c¸c doanh nghiÖp quèc doanh cßn nhiÒu, tµi s¶n cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy vÉn chiÕm mét tû träng lín trong tæng tµi s¶n quèc gia. Ho¹t ®éng kinh doanh cña chóng vÉn nhËn ®­îc nhiÒu sù ­u ®·i cña chÝnh phñ vÒ cÊp ph¸t vèn, cho vay ­u ®·i, ­u ®·i vÒ thuÕ . . . §¸ng tiÕc, ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nµy l¹i rÊt kÐm hiÖu qu¶, do ®ã tiÕt kiÖm cña c¸c doanh nghiÖp nµy ®Ó bæ sung vµo nguån vèn ®Çu t­ toµn x· héi ch­a t­¬ng xøng víi tÇm vãc cña chóng. T×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c DNNN yÕu kÐm Lo¹i doanh nghiÖp YÕu kÐm Kh«ng hiÖu qu¶ Sè l­îng DNNN 711 1989 Sè lao ®éng ( ngh×n ng­êi ) 183 583 Tæng nî ( ngh×n tû ®ång ) 19.5 42.5 Nî ng©n hµng ( ngh×n tû ®ång ) 14 29 Vèn Nhµ n­íc ( ngh×n tû ®ång ) 10.2 52.5 Lîi nhuËn tr­íc thuÕ ( ngh×n tû ®ång ) -0.25 5 Nguån: Bé Tµi chÝnh vµ Ban §æi míi Qu¶n lý Doanh nghiÖp Trung ­¬ng Tõ b¶ng trªn cã thÓ thÊy, c¸c DNNN “ yÕu kÐm nhÊt “ vµ “ ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶ “ ®­îc ph©n lo¹i trªn c¬ së tû suÊt lîi nhuËn vµ nî, lÇn l­ît cã møc nî gÇn 20 ngh×n tû vµ 43 ngh×n tû ®ång ( t­¬ng øng víi kho¶ng 1400 vµ 3000 triÖu ®«la ) vµo cuèi n¨m 2001. Sù kÐm cái trong ho¹t ®éng cña c¸c DNNN nãi chung ®· lµm gi¶m søc m¹nh cña nÒn kinh tÕ xÐt vÒ ba khÝa c¹nh. Thø nhÊt, nã g©y ra sù ph©n bæ sai, kh«ng hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc vèn cßn rÊt khan hiÕm cña x· héi. NÕu khu vùc t­ nh©n nãi chung ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n c¸c DNNN th× viÖc n©ng ®ì c¸c DNNN nµy b»ng ng©n s¸ch quèc gia ®· lµm l·ng phÝ nguån lùc x· héi mµ ®¸ng lÏ ph¶i h­íng sang phôc vô c¸c DNTN. Thø hai, nÕu c¸c ng©n hµng quèc doanh bÞ Ðp ph¶i tiÕp tôc cho c¸c DNNN thua lç nµy vay th× sÏ lµm t¨ng l­îng vèn khª ®äng, vµ nguy hiÓm h¬n cã thÓ lµm mÊt kh¶ n¨ng chi tr¶ cña c¸c ng©n hµng. Thø ba, nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn nÕu kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt triÖt ®Ó th× sÏ ngµy cµng lµm t¨ng thªm chi phÝ cho c¸c cuéc c¶i c¸ch ng©n hµng vµ DNNN. Theo ­íc tÝnh, nÕu kh«ng cã c¸c chÝnh s¸ch thÝch hîp, chi phÝ cho viÖc c¬ cÊu l¹i hÖ thèng ng©n hµng ( xo¸ c¸c kho¶n nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c DNNN vµ t¸i cÊp vèn cho c¸c ng©n hµng ) cã thÓ sÏ t¨ng thªm hµng n¨m 1-2% GDP, trong khi møc dù kiÕn hiÖn nay ®· vµo kho¶ng 8 - 10% GDP. Nh­ vËy, t×nh h×nh ho¹t ®éng bi quan cña ®a sè c¸c DNNN cho thÊy kh«ng thÓ dù kiÕn g× nhiÒu vÒ nguån vèn do c¸c DNNN nµy tù ®Çu t­ trong thêi gian tíi so víi nh÷ng g× hä ®· lµm ®­îc trong nh÷ng n¨m qua, nÕu kh«ng muèn nãi lµ t×nh h×nh cßn cã thÓ xÊu h¬n n÷a. C¶i c¸ch m¹nh khu vùc nµy theo h­íng s¾p xÕp l¹i DNNN, xóc tiÕn cæ phÇn ho¸, kiªn quyÕt s¸t nhËp hoÆc gi¶i thÓ nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ lµ h­íng ®i cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña chóng, gi¶m g¸nh nÆng tµi chÝnh cho ng©n s¸ch quèc gia, ®ång thêi tõng b­íc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã ®­îc tÝch luü thùc sù tõ lîi nhuËn do kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh hiÖu qu¶ cña chÝnh hä. TiÕt kiÖm trong khu vùc t­ nh©n TÝch luü cña c¸c DNTN Tû träng ®ãng gãp cña khu vùc t­ nh©n trong GDP n¨m 2000 vµo kho¶ng 51%, trong ®ã riªng khu vùc t­ nh©n trong n­íc ( kh«ng kÓ khu vùc t­ nh©n n­íc ngoµi ) lµ 41% ( xem b¶ng d­íi ). Trong giai ®o¹n 1999 - 2002, tuy gÆp nhiÒu trë ng¹i nh­ng khu vùc t­ nh©n ViÖt Nam vÉn t¨ng tr­ëng 9% mét n¨m, chØ kÐm khu vùc Nhµ n­íc cã 1%. Tû träng cña khu vùc t­ nh©n trong GDP n¨m 2000 ( % ) Tæng GDP GDP cña ngµnh chÕ t¹o Khu vùc Nhµ n­íc C¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc 49 54 Khu vùc t­ nh©n Khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi 10 18 Khu vùc ®Çu t­ trong n­íc 41 28 trong ®ã: C¸c doanh nghiÖp gia ®×nh 34 18 DNTN võa vµ nhá 7 10 Nguån: Niªn gi¸m Thèng kª, 2003. Khu vùc t­ nh©n ®ang t¹o ra gÇn mét nöa GDP trong c¸c ngµnh chÕ t¹o, trong ®ã khu vùc t­ nh©n vÉn chiÕm ­u thÕ, vµ tû träng nµy cßn tiÕp tôc gia t¨ng. C¸c doanh nghiÖp gia ®×nh vµ DNTN võa vµ nhá chiÕm 28% GDP cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o. TiÕp tôc nh÷ng c¶i c¸ch trong viÖc khuyÕn khÝch ®Çu t­ t­ nh©n tõ nh÷ng n¨m tr­íc, n¨m 1999, chÝnh phñ ®· tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p nh­: . Cho phÐp c¸c c«ng ty t­ nh©n ViÖt Nam gãp quyÒn sö dông ®Êt cña m×nh d­íi d¹ng vèn së h÷u trong c¸c liªn doanh, khi hä ®· tr¶ ®Çy ®ñ tiÒn thuª ®Êt. . Thµnh lËp DiÔn ®µn Khu vùc T­ nh©n vµ gÆp gì hµng quý ®Ó trao ®æi c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn quyÒn lîi cña khu vùc t­ nh©n trong n­íc vµ ngoµi n­íc. . Thµnh lËp Ban ChØ ®¹o x©y dùng chiÕn l­îc 5 n¨m ph¸t triÓn khu vùc t­ nh©n. . C«ng bè danh s¸ch c¸c khuyÕn khÝch míi dµnh cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. . Th«ng qua LuËt Doanh nghiÖp, b·i bá sù h¹n chÕ cã tÝnh chÊt ph©n biÖt vÒ quyÒn thµnh lËp doanh nghiÖp vµ tiÕn hµnh kinh doanh cña bÊt kú mét ph¸p nh©n hoÆc thÓ nh©n nµo, ®¬n gi¶n ho¸ ®¸ng kÓ c¸c quy ®Þnh thñ tôc vÒ ®¨ng ký, t¹o c¬ së ph¸p lý thèng nhÊt cho tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp, kÓ c¶ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸. . C«ng bè cô thÓ vÒ ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng vÒ khu vùc t­ nh©n theo KÕ ho¹ch Myazawa. Ch­¬ng tr×nh nµy kh«ng chØ ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò gi¶m bít khã kh¨n trong qu¸ tr×nh lËp DNTN vµ t¹o s©n ch¬i b×nh ®¼ng, mµ cßn nªu lªn c¸c ®Þnh chÕ tÝn dông vµ c¸c c¬ quan hç trî cho khu vùc t­ nh©n. Tuy nhiªn, c¸c doanh nh©n ®Òu cho r»ng, chÝnh s¸ch míi cßn ch­a ®­îc tù do ho¸ ®Çy ®ñ vµ qua tr×nh thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch hiÖn hµnh cßn rÊt chËm ch¹p. Mét sè ®iÓm cô thÓ vÒ nh÷ng trë ng¹i nµy lµ: . VÒ sù tham gia cña khu vùc t­ nh©n. LuËt Doanh nghiÖp vÉn ch­a cñng cè thªm tÝnh chÊt tù do ho¸. . VÒ khu«n khæ ph¸p lý cña khu vùc t­ nh©n. VÉn ch­a cã mét hÖ thèng khu«n khæ ph¸p lý thèng nhÊt dµnh cho toµn bé c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n. . ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai. VÉn cã sù ph©n biÖt vÒ quyÒn sö dông ®Êt. QuyÒn sö dông ®èi víi ®Êt thuª vµ c¸c bÊt ®éng s¶n kh¸c sÏ kh«ng ®­îc chuyÓn nh­îng nÕu kh«ng ®­îc sù ®ång ý cña chÝnh phñ trong tõng tr­êng hîp. Ch­a cã mét hÖ thèng ph¸p lý thèng nhÊt vÒ ®¨ng ký ®Êt ®ai. Do ®ã, dÔ g©y ra sù tranh chÊp vÒ ®Êt ®ai vµ g©y khã kh¨n cho tæ chøc tÝn dông khi muèn x¸c ®Þnh chñ së h÷u ®Ých thùc cã quyÒn sö dông ®Êt. . Kh¶ n¨ng tiÕp cËn yÕu ®èi víi c¸c nguån nhËp khÈu vµ m¹ng l­íi xuÊt khÈu. VÒ xuÊt khÈu, thñ tôc h¶i quan ®èi víi hµng xuÊt khÈu cßn rÊt r­êm rµ. VÒ nhËp khÈu, c¸c c«ng ty bÞ h¹n chÕ quyÒn nhËp khÈu c¸c mÆt hµng kh«ng ®¨ng ký trong giÊy phÐp, vµ ®Ó xin ®­îc c¸c giÊy phÐp kinh doanh míi cã liÖt kª mÆt hµng nhËp khÈu thÝch hîp th× rÊt khã kh¨n. Thñ tôc h¶i quan ®èi víi hµng nhËp khÈu còng tèn thêi gian vµ chi phÝ kh«ng kÐm, nhiÒu mÆt hµng nhËp khÈu vÉn chÞu h¹n chÕ cña c¸c hµng rµo phi thuÕ quan. . Kh¶ n¨ng tiÕp cËn nguån tÝn dông cßn h¹n chÕ. Mét nguyªn nh©n chÝnh lµ c¸c DNTN gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc tho¶ m·n c¸c yªu cÇu thÕ chÊp. . C¸c tæ chøc hç trî thÞ tr­êng kÐm. Do ®ã, DNTN thiÕu nh÷ng kªnh quan träng ®Ó trao ®æi, thu thËp th«ng tin. C¸c dÞch vô hç trî kinh doanh còng cßn h¹n chÕ, do ®ã ch­a tranh thñ ®­îc kinh nghiÖm vµ tr×nh ®é thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc chuyªn m«n cña nh÷ng chuyªn gia giái. TÊt c¶ nh÷ng trë ng¹i trªn ®©y ®ang tõng b­íc ®­îc chÝnh phñ ViÖt Nam tÝch cùc t×m c¸ch th¸o gì. MÆc dï ®©y kh«ng ph¶i lµ c«ng viÖc mét sím mét chiÒu, nh­ng víi triÓn väng ngµy mét thuËn lîi cña khu vùc t­ nh©n, cã thÓ dù kiÕn tû träng vèn ®Çu t­ cña DNTN trong tæng vèn ®Çu t­ x· héi trong nh÷ng n¨m tíi sÏ gia t¨ng m¹nh mÏ. TiÕt kiÖm cña c¸c tÇng líp d©n c­ ë n­íc ta, ng­êi d©n cã tiÒn th­êng ®­a vµo nh÷ng c¸ch sö dông chñ yÕu sau: Mua ngo¹i tÖ, vµng cÊt tr÷. C¸ch lµm nµy th­êng ®­îc ¸p dông khi cã sù biÕn ®éng cao vÒ tû gi¸ hoÆc tû lÖ l¹m ph¸t. §Çu t­ kinh doanh, kÓ c¶ viÖc mua ®Êt ®ai, x©y dùng kh¸ch s¹n. . . §©y lµ hiÖn t­îng phæ biÕn trong c¸c n¨m 1989 - 1996. Theo mét thèng kª cña c¸c chuyªn gia tµi chÝnh, ®Õn cuèi n¨m 1996, vèn cña d©n ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh lµ 4.350 tû ®ång. Mua cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty cæ phÇn, ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn hay c¸c c«ng ty tµi chÝnh cæ phÇn. H×nh thøc nµy hiÖn nay ch­a phæ biÕn, do sè l­îng c¸c c«ng ty cæ phÇn ë n­íc ta cßn Ýt, thÞ tr­êng chøng kho¸n ch­a thµnh lËp. Phæ biÕn nhÊt lµ viÖc c¸c c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc trong c¸c DNNN ®øng ra mua cæ phÇn khi c¸c doanh nghiÖp nµy ®­îc cæ phÇn ho¸. Mua tr¸i phiÕu Kho b¹c Nhµ n­íc. H×nh thøc nµy míi xuÊt hiÖn ë n­íc ta tõ n¨m 1992 ®Õn nay. Do l·i suÊt cao h¬n nhiÒu so víi l·i suÊt ng©n hµng cïng kú h¹n, l¹i lµ c¸ch ®¶m b¶o nhÊt nªn h×nh thøc tr¸i phiÕu Kho b¹c ®· hÊp dÉn ®­îc rÊt nhiÒu tÇng líp d©n c­ trong nh÷ng n¨m qua. Göi tiÒn tiÕt kiÖm th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông. §©y lµ h×nh thøc ®­îc ng­êi d©n lùa chän nhiÒu nhÊt vµ còng lµ kªnh thu hót ®­îc khèi l­îng tiÒn nhµn rçi cña d©n c­ lín nhÊt. Hïn vèn kinh doanh hoÆc cho nhau vay trªn thÞ tr­êng phi chÝnh thøc d­íi nhiÒu h×nh thøc nh­ ch¬i bôi, ch¬i hä . . . Gi÷ tiÒn mÆt trong nhµ cho tiÖn viÖc chi tiªu sö dông. Kh¸c víi c¸c n­íc kh¸c, h×nh thøc nµy còng t­¬ng ®èi phæ biÕn ë n­íc ta, nhÊt lµ khi tû lÖ giao dÞch b»ng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ cßn rÊt cao nh­ hiÖn nay. C¬ cÊu sö dông nguån tiÕt kiÖm cña d©n c­ ®­îc thÓ hiÖn râ nÐt th«ng qua kÕt qu¶ §iÒu tra Møc sèng D©n c­ võa ®­îc Tæng côc Thèng kª kÕt hîp víi Ng©n hµng ThÕ giíi thùc hiÖn trong n¨m 2001 - 2002, nh­ b¶ng d­íi ®©y. TiÒn tiÕt kiÖm, theo h×nh thøc tiÕt kiÖm cña khu vùc thµnh thÞ - n«ng th«n ( §¬n vÞ: phÇn tr¨m ) Chung Khu vùc Thµnh thÞ N«ng th«n Tæng sè 100 100 100 Sæ tiÕt kiÖm ng©n hµng quèc doanh 14.2 17.8 9.31 Sæ tiÕt kiÖm c¸c ng©n hµng kh¸c, 4.29 7.1 0.46 HTX tÝn dông, tÝn phiÕu, kú phiÕu §«la Mü vµ ngo¹i tÖ kh¸c 2.26 3.83 0.13 Cæ phiÕu, cæ phÇn, gãp hä 3.2 3.09 3.35 TiÒn mÆt 26.27 23.71 29.76 Vµng, b¹c, kim lo¹i quý vµ ®¸ quý kh¸c 28.82 26.35 32.17 §å trang søc 18.65 15.84 22.46 Thãc g¹o, s¶n phÈm c©y trång kh¸c 0.22 0.06 0.44 C¸c h×nh thøc kh¸c 2.09 2.22 1.92 Nguån: §iÒu tra Møc sèng D©n c­ lÇn II, n¨m 2001 - 2002. Qua b¶ng trªn, cã thÓ thÊy h×nh thøc tiÕt kiÖm phæ biÕn nhÊt hiÖn nay lµ tÝch tr÷ vµng b¹c, ®¸ quý chiÕm 28.82% c¸c h×nh thøc tiÕt kiÖm. Sau ®ã lµ h×nh thøc gi÷ tiÒn mÆt chiÕm 26.27%, h×nh thøc thø ba lµ ®å trang søc chiÕm 18.65%. NÕu tÝnh gép c¸c h×nh thøc nµy, céng víi h×nh thøc gi÷ ngo¹i tÖ m¹nh th× cã ®Õn 76% nguån tiÕt kiÖm cña d©n c­ vÉn tån ®äng trong khu vùc d©n c­, vµ kh«ng ®­îc huy ®éng vµo phôc vô s¶n xuÊt. Cßn nÕu gi¶ ®Þnh l­îng tiÒn mÆt mµ c¸ nh©n gi÷ sÏ ®­îc huy ®éng vµo c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña hä th× tû lÖ vèn “ n»m chÕt “ trong d©n còng vµo kho¶ng 50% tæng tiÕt kiÖm d©n c­. Nh÷ng con sè nµy tuy míi chØ lµ s¬ bé, nh­ng nã còng t­¬ng xøng víi ­íc tÝnh cña nhiÒu chuyªn gia ng©n hµng cho r»ng cã ®Õn 60% tiÕt kiÖm cña d©n c­ vÉn tån ®äng trong khu vùc nµy. TÝnh ®Õn nay, hÖ thèng ng©n hµng míi chØ huy ®éng ®­îc 18.5% tiÕt kiÖm cña d©n c­. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m cña vèn huy ®éng qua hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh giai ®o¹n 1996 - 2001 lµ 37,1%, trong ®ã huy ®éng b»ng néi tÖ t¨ng 50.9%, b»ng ngo¹i tÖ t¨ng 22.95%. Tuy nhiªn, trong n¨m 2003, xu h­íng nµy ®· ®¶o ng­îc. Vèn huy ®éng b»ng ngo¹i tÖ ®· t¨ng nhanh h¬n vèn huy ®éng b»ng néi tÖ. T¹i hai thµnh phè lín lµ Hµ Néi vµ TP.Hå ChÝ Minh, tèc ®é t¨ng vèn huy ®éng b»ng ngo¹i tÖ ®· gÊp tõ 1.5 ®Õn 2 lÇn tèc ®é t¨ng vèn huy ®éng b»ng néi tÖ. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do tû gi¸ trong n¨m qua ®· æn ®Þnh. Tû träng vèn tÝn dông trong tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi n¨m 1995 chiÕm 8.3%, n¨m 2000 lµ 10.6%, n¨m 2001 lµ 9.9% vµ n¨m 2002 lµ 10.5%. 2.3. §¸nh gi¸ chung vµ nguyªn nh©n VÒ mÆt ®­îc Ho¹t ®éng huy ®éng vèn cã nhiÒu tiÕn bé, l­îng vèn huy ®éng ®­îc trong d©n c­ ngµy cµng t¨ng víi m¹ng l­íi c¸c kªnh huy ®éng ngµy cµng më réng. Trong vßng mét thËp kû qua, hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ViÖt Nam ®· cã b­íc ph¸t triÓn kh¸, bao gåm 4 ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh ( Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng, Ng©n hµng C«ng th­¬ng, Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n vµ Ng©n hµng §Çu t­ Ph¸t triÓn ), gi÷ vai trß chñ ®¹o trong ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ. Ngoµi ra cßn cã nhiÒu ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ngoµi quèc doanh nh­ 33 ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn ®« thÞ, 21 ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn n«ng th«n, 2 c«ng ty tµi chÝnh cæ phÇn, 23 chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi, 4 ng©n hµng liªn doanh víi n­íc ngoµi, 40 v¨n phßng ®¹i diÖn c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi vµ trªn 950 Quü tÝn dông nh©n d©n. Tuy nhiªn, do t©m lý ng­êi d©n vÉn tin t­ëng vµo c¸c ng©n hµng quèc doanh h¬n nªn hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh chiÕm tû träng lín nhÊt trong vèn huy ®éng tõ d©n c­. Tèc ®é t¨ng vèn huy ®éng cña c¸c ng©n hµng nµy ®¹t 18% - 19% trong n¨m 1999 so víi n¨m 1998, mét tèc ®é t¨ng nhanh nhÊt trong thêi gian trë l¹i ®©y. Bªn c¹nh nh÷ng kªnh huy ®éng trùc tiÕp truyÒn thèng ®ã, chÝnh phñ còng ®· h×nh thµnh nh÷ng kªnh huy ®éng míi rÊt cã triÓn väng nh­ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu Kho b¹c Nhµ n­íc hay cho phÐp mét sè tæng c«ng ty huy ®éng vèn th«ng qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, kú phiÕu ( vÝ dô, Tæng c«ng ty Vµng b¹c §¸ quý ViÖt Nam ®· huy ®éng kú phiÕu b»ng vµng ®¹t kÕt qu¶ tèt ). Tuy nhiªn, thùc tÕ cho thÊy trong n¨m 1999, kÓ c¶ khèi l­îng tr¸i phiÕu do Kho b¹c Nhµ n­íc trùc tiÕp b¸n lÎ vµ khèi l­îng c«ng tr¸i mµ ng­êi d©n mua th× tæng gi¸ trÞ cña hai lo¹i nµy chØ míi b»ng 50% khèi l­îng tr¸i phiÕu Kho b¹c Nhµ n­íc b¸n lÎ trong n¨m 1998, l¹i diÔn ra kh«ng th­êng xuyªn, nªn kªnh huy ®éng vèn qua c¸c h×nh thøc ph¸t hµnh c«ng tr¸i, tr¸i phiÕu nµy trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ch­a ph¶i lµ kªnh chñ lùc, mµ göi tiÒn vµo ng©n hµng vÉn lµ h×nh thøc chÝnh, ngoµi viÖc cÊt tr÷ tµi s¶n, hµng ho¸ cña ng­êi d©n. Tõ th¸ng 11 n¨m 1998, Tæng côc B­u ®iÖn ®· khai th¸c dÞch vô tiÕt kiÖm qua B­u ®iÖn. Kinh nghiÖm cña nhiÒu quèc gia nh­ §µi Loan, NhËt B¶n cho thÊy ®©y lµ mét kªnh huy ®éng vèn rÊt quan träng, bëi ®Æc thï ngµnh B­u ®iÖn lµ cã chi nh¸nh v­¬n ra kh¾p mäi miÒn ®Êt n­íc, v× thÕ chi phÝ huy ®éng vèn cña ngµnh sÏ thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi nh÷ng kªnh huy ®éng truyÒn thèng kh¸c. Trong thêi gian sau ®¹i chiÕn ThÕ giíi LÇn thø 2, chÝnh tiÕt kiÖm qua B­u ®iÖn lµ kªnh huy ®éng vèn d©n c­ quan träng nhÊt, gãp phÇn lµm nªn sù thÇn kú cña NhËt B¶n. H×nh thøc huy ®éng vèn ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Trong thêi gian qua, ngµnh ng©n hµng ®· më ra nhiÒu h×nh thøc thu hót tiÒn göi cña ng­êi d©n nh­ cho phÐp göi tiÒn mét n¬i vµ rót tiÒn nhiÒu n¬i, ph¸t hµnh thÎ ®iÖn tö, sÐc c¸ nh©n ®Ó thanh to¸n thay cho viÖc ph¶i sö dông tiÒn mÆt, huy ®éng c¶ tiÒn göi b»ng ®ång néi tÖ vµ ngo¹i tÖ, ng­êi d©n cã thÓ më tµi kho¶n tiÕt kiÖm b»ng ngo¹i tÖ vµ ®­îc rót ra b»ng ngo¹i tÖ . . . Th¸ng 4 n¨m 1998, lÇn ®Çu tiªn, ng©n hµng ®· thÝ ®iÓm cho ra ®êi h×nh thøc “ tr¸i phiÕu Ng©n hµng trung ­¬ng vµ dµi h¹n “, ®· thu ®­îc kÕt qu¶ kh¶ quan. ChØ sau 25 ngµy ®· huy ®éng ®­îc 1.100 tû ®ång, v­ît kÕ ho¹ch 100 tû. Cïng víi viÖc ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc huy ®éng, ngµnh ng©n hµng còng ®· cã nhiÒu c¶i tiÕn vÒ thñ tôc göi vµ rót tiÒn, tõng b­íc m¸y tÝnh ho¸ c¸c c«ng ®o¹n kh¸c nhau trong nghiÖp vô ng©n hµng, ®¶m b¶o nhanh, gän, chÝnh x¸c, ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc phôc vô nh­ gióp göi tiÒn vµ chi tr¶ t¹i nhµ . . . Nhê ®ã, uy tÝn cña ngµnh ®· ®­îc n©ng cao. ChÝnh s¸ch huy ®éng lu«n ®¶m b¶o l·i suÊt thùc d­¬ng cho ng­êi göi tiÒn. Trong thêi gian qua, Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· cã chÝnh s¸ch l·i suÊt tÝch cùc, ®¶m b¶o l·i suÊt thùc lu«n d­¬ng ®Ó t¹o t©m lý yªn t©m cho ng­êi göi tiÒn, khuyÕn khÝch hä göi tiÒn vµo ng©n hµng. §iÒu nµy cã thÓ ®­îc chøng tá qua b¶ng sau: L·i suÊt tiÒn göi ng©n hµng, giai ®o¹n 1996 - 2003 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 L·i suÊt tiÒn göi ( % ) 20.4 20.4 20.4 20.4 10.8 7.8 11.7 8.4 Tèc ®é l¹m ph¸t ( % ) 17.5 5.2 14.4 12.7 4.5 3.6 9.2 1.5 L·i suÊt thùc ( % ) 2.9 15.2 6 7.7 6.3 4.2 2.5 7.2 Nguån: Ng©n hµng Nhµ n­íc. VÒ mÆt ch­a ®­îc TiÒm lùc vèn trong d©n cßn lín, mµ ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh ch­a huy ®éng ®­îc. Nh­ ®· s¬ bé ­íc tÝnh ë trªn, tû lÖ vèn nhµn rçi cña d©n c­ ®­îc huy ®éng qua hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c h×nh thøc ph¸t hµnh kú phiÕu, tr¸i phiÕu cña chÝnh phñ vÉn cßn rÊt khiªm tèn ( chiÕm ch­a ®Õn 20% tæng møc tiÕt kiÖm cña d©n c­ ). §ã lµ ch­a kÓ mét l­îng kiÒu hèi kh¸ lín hµng n¨m vÉn ®­îc kiÒu bµo ta ë n­íc ngoµi göi vÒ cho th©n nh©n trong n­íc. Theo mét ­íc tÝnh kh«ng chÝnh thøc, con sè nµy hµng n¨m cã thÓ lªn tíi 1 tû ®«la, trong ®ã l­îng kiÒu hèi chuyÓn vÒ n­íc n¨m 1999 ®· t¨ng tõ 1,5 ®Õn 1,8 lÇn so víi n¨m 1988. Vèn d©n c­ huy ®éng ®­îc chñ yÕu lµ vèn ng¾n h¹n. N¨m 1996, trong tæng sè d­ tiÒn göi tiÕt kiÖm trÞ gi¸ 7.500 tû ®ång th× cã ®Õn 90% lµ tiÒn göi tiÕt kiÖm ng¾n h¹n. Cßn theo c¸c chuyªn gia Ng©n hµng ThÕ giíi ­íc tÝnh th× trong tæng tiÒn göi tiÕt kiÖm, trung b×nh cã ®Õn 70% - 80% lµ lo¹i tiÕt kiÖm ng¾n h¹n ( d­íi 1 n¨m ) vµ kh«ng thêi h¹n. C¸c trung gian tµi chÝnh cßn gÆp khã kh¨n vµ mét sè h×nh thøc huy ®éng ch­a ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶. Nh­ ®· ph©n tÝch ë phÇn trªn, muèn thu hót ®­îc vèn nhµn rçi trong d©n c­, kh«ng nh÷ng ng©n hµng cÇn cã mét chÝnh s¸ch huy ®éng tiÒn göi hÊp dÉn, mµ cÇn cã kh¶ n¨ng cho vay ®­îc. Tuy vËy, mét hiÖn t­îng næi cém trong thêi gian qua lµ nhiÒu lóc ng©n hµng gÆp t×nh tr¹ng “ ø ®äng vèn “ kh«ng cho vay ®­îc. §iÒu ®ã ®· khiÕn nhiÒu ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ tæ choc tÝn dông ph¶i xö lý b»ng c¸ch dïng vèn ø ®äng mua l¹i c«ng tr¸i mµ nh©n d©n b¸n ra ®Ó h­ëng chªnh lÖch vÒ l·i suÊt. Thùc tÕ nµy ®· lµm mÊt t¸c dông thùc sù cña c«ng tr¸i x©y dùng ®Êt n­íc, cßn vèn d©n c­ vÉn kh«ng huy ®éng ®­îc thªm vµo c¸c kªnh tÝn dông chÝnh thøc cña ®Êt n­íc. Nguyªn nh©n cña nh÷ng mÆt ch­a ®­îc T×nh h×nh trªn do nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra. Cã nh÷ng nguyªn nh©n mang tÝnh kh¸ch quan, vµ cã nhiÒu nguyªn nh©n mang tÝnh chñ quan vÒ mÆt c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, m«i tr­êng ®Çu t­ còng nh­ nh÷ng yÕu kÐm cña b¶n th©n hÖ thèng ng©n hµng. VÒ nguyªn nh©n kh¸ch quan Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc vµ møc ®é tiÒn tÖ ho¸ nÒn kinh tÕ cßn thÊp. MÆc dï 10 n¨m qua, n­íc ta ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ nh­ng nh×n tæng thÓ, chóng ta ch­a tho¸t ra khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu. Thu nhËp quèc d©n tÝnh theo ®Çu ng­êi cßn thÊp, tû lÖ ®ãi nghÌo cao vµ nÒn kinh tÕ chñ yÕu vÉn dùa vµo n«ng nghiÖp. ë nhiÒu n¬i, ®Æc biÖt lµ c¸c vïng s©u, vïng xa vÉn cßn t×nh tr¹ng trao ®æi b»ng hiÖn vËt. Cßn phæ biÕn lµ ng­êi d©n vÉn cßn thãi quen trao giao dÞch chÝnh b»ng tiÒn mÆt. Nh÷ng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n hiÖn ®¹i nh­ sÐc, thÎ ®iÖn tö vÉn cßn xa l¹. §iÒu nµy ®· h¹n chÕ tèc ®é chu chuyÓn tiÒn tÖ trong l­u th«ng, g©y t©m lý thÝch dù tr÷ tiÒn mÆt trong d©n c­ thay v× göi vµo ng©n hµng hay c¸c tæ chøc tÝn dông. C¬ cÊu s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶, kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh quèc tÕ. Nguyªn nh©n nµy cã thÓ g©y ra nhiÒu hËu qu¶ kh¸c nhau, nh­ng chñ yÕu lµ søc s¶n xuÊt yÕu kÐm, møc lîi nhuËn thÊp ®· kh«ng khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp vay vèn ®Çu t­, g©y ra t×nh tr¹ng ø ®äng vèn trong ng©n hµng kh«ng cho vay ®­îc. ViÖt Nam ch­a cã thÞ tr­êng chøng kho¸n, vµ c¸c h×nh thøc trung gian tµi chÝnh phi ng©n hµng ch­a ph¸t triÓn. §©y lµ nh÷ng kªnh quan träng ®Ó ng­êi cã nhu cÇu vay hoÆc ®Çu t­ vèn nhµn rçi cña m×nh gÆp gì nhau, tr¸nh ®­îc nh÷ng thñ tôc phiÒn hµ g©y chi phÝ giao dÞch lín. ThiÕu v¾ng mét thÞ tr­êng vµ nh÷ng tæ chøc tµi chÝnh nh­ vËy, ng­êi d©n mÊt ®i nh÷ng c¬ héi cã thÓ trùc tiÕp bá tiÒn ®Çu t­ vµo nh÷ng dù ¸n hay doanh nghiÖp cã triÓn väng. Cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc còng ®· gãp phÇn lµm c¸c doanh nghiÖp ®iªu ®øng, kh«ng cßn kh¶ n¨ng sinh lêi, chø ch­a nãi g× ®Õn viÖc ®Çu t­ më réng s¶n xuÊt. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 1997, nî qu¸ h¹n ®· lªn ®Õn 12,3% tæng tÝn dông so víi 6% n¨m 1994. Con sè nµy trong n¨m 1998 cßn cao h¬n n÷a, ®¹t 13%. Mét lý do kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ c¬ héi ®Çu t­ cña d©n c­ rÊt thÊp, søc mua thÊp nªn kh¶ n¨ng ph¸t triÓn khã kh¨n. VÒ nguyªn nh©n chñ quan ChÊt l­îng hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng cña n­íc ta cßn thÊp, ch­a theo kÞp yªu cÇu hiÖn ®¹i ho¸, do ®ã ®· g©y nhiÒu phiÒn to¸i cho nh©n d©n trong viÖc göi vµ rót tiÒn. MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc ph¸t triÓn m¹ng l­íi thu hót vèn nhµn rçi cña d©n c­, nh­ng so víi yªu cÇu cña mét sè quèc gia h¬n 75 triÖu d©n hiÖn nay th× con sè ®ã cßn thÊp c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. Theo Ng©n hµng ThÕ giíi ®¸nh gi¸ th× n­íc ta, b×nh qu©n 30.000 ng­êi cã mét chi nh¸nh ng©n hµng phôc vô, trong khi con sè nµy ë Indonesia lµ 22.000, ë Th¸i Lan lµ 12.000, ë Hµn Quèc vµ §µi Loan lµ 5.500 ng­êi vµ ë NhËt B¶n lµ 2.200 ng­êi. ChÊt l­îng cña hÖ thèng ng©n hµng còng cßn rÊt yÕu kÐm. Møc ®é tin häc ho¸ ch­a cao, tr×nh ®é cña c¸n bé ng©n hµng cßn non kÐm, nhÊt lµ trong kh©u thÈm ®Þnh, ®¸nh gi¸ vµ qu¶n lý vèn vay. V× thÕ, nhiÒu ng©n hµng ®· ®Ó thÊt tho¸t khèi l­îng vèn rÊt lín cña Nhµ n­íc, g©y mÊt uy tÝn cho hÖ thèng ng©n hµng nãi chung. Sau nh÷ng t×nh huèng nh­ vËy, ng©n hµng l¹i cã xu h­íng chuyÓn sang mét th¸i cùc kh¸c lµ th¾t chÆt qu¸ møc viÖc cho vay, khiÕn nhiÒu dù ¸n cã kh¶ n¨ng sinh lêi còng kh«ng thÓ tiÕp cËn ®­îc vèn tÝn dông cña ng©n hµng. Tr×nh ®é cña c¸n bé ng©n hµng ®· vËy, nh­ng cña c¸n bé c¸c Quü tÝn dông nh©n d©n cßn bÊt cËp h¬n n÷a. NhiÒu c¸n bé míi chØ qua ®µo t¹o ng¾n h¹n vÒ nghiÖp vÞ cho vay vµ huy ®éng trong kho¶ng 45 ngµy, mét sè kh¸c míi ®­îc h­íng dÉn theo kiÓu “ cÇm tay chØ viÖc “ tõ 10 ®Õn 15 ngµy. M«i tr­êng ®Çu t­ ch­a th«ng tho¸ng, nhiÒu chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ch­a ®ång bé hoÆc thùc hiÖn thiÕu nhÊt qu¸n. T×nh h×nh ®Çu t­ trùc tiÕp cña d©n c­ bÞ ch÷ng l¹i, còng nh­ hiÖn t­îng c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc tá ra ngÇn ng¹i kh«ng muèn ®Çu t­ còng mét phÇn cã nguyªn nh©n tõ c¸c chÝnh s¸ch ®éng viªn, khuyÕn khÝch ®Çu t­ cña Nhµ n­íc cßn ch­a ®ñ hÊp dÉn, ch­a thùc sù t¹o dùng mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng gi÷a DNTN vµ DNNN. VÊn ®Ò nµy ®· ®­îc ph©n tÝch kü ë trªn. ChÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ch­a cã ®é æ ®Þnh cao còng lµ mét nguyªn nh©n khiÕn ng­êi d©n cã t©m lý thÝch tÝch tr÷ tiÒn mÆt vµ tµi s¶n cã gi¸ trÞ h¬n lµ göi tiÒn vµo ng©n hµng hay bá vèn ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Trªn ®©y lµ mét sè nguyªn nh©n c¬ b¶n dÉn ®Õn nh÷ng tån ®äng trong ho¹t ®éng thu hót vèn d©n c­ vµo ph¸t triÓn kinh tÕ ë n­íc ta trong thêi gian qua. §Ó kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm nµy, t¨ng c­êng thu hót vèn d©n c­ nãi riªng vµ vèn trong n­íc nãi chung ®Ó phôc vô cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé, m¹nh mÏ cña chÝnh phñ. Nh÷ng chÝnh s¸ch ®ã kh«ng thÓ t¸ch rêi mµ ph¶i ®­îc ®Æt trong bèi c¶nh cã sù kÕt hîp chÆt chÏ víi c¸c chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t­ ngoµi n­íc cã hiÖu qu¶, mét nguån vèn quan träng mµ phÇn d­íi ®©y xin ®­îc ®Ò cËp tíi. Ch­¬ng 3 Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ tiÕt kiÖm ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi §èi víi khu vùc Nhµ n­íc §èi víi nguån vèn ®Çu t­ tõ NSNN T¨ng c­êng nguån thu cho ng©n s¸ch ThuÕ lu«n lµ nguån thu c¬ b¶n vµ l©u dµi cña ng©n s¸ch quèc gia. V× thÕ, nh÷ng biÖn ph¸p t¨ng c­êng nguån thu ng©n s¸ch sÏ chñ yÕu tËp trung vµo viÖc t¨ng doanh thu thuÕ, theo ph­¬ng ch©m thu ®óng, thu ®ñ c¸c kho¶n thu mµ luËt thuÕ ®· quy ®Þnh. Trong t­¬ng lai, cïng víi tiÕn tr×nh gia nhËp AFTA vµ xa h¬n n÷a lµ WTO, nguån thu tõ thuÕ nhËp khÈu sÏ gi¶m. §Ó tr¸nh thÊt thu cho ng©n s¸ch th× thuÕ VAT sÏ trë thµnh nguån thu chñ lùc ®Ó bï ®¾p cho sù sôt gi¶m trªn. §ång thêi, khi hÖ thèng kÕ to¸n kiÓm to¸n cña chóng ta ®· ®­îc cñng cè v÷ng m¹nh th× thuÕ thu nhËp c¸ nh©n vµ doanh nghiÖp còng sÏ lµ nh÷ng nguån thu quan träng. Tinh thÇn chung lµ ph¶i tËn dông tèi ®a c¸c kho¶n thu tõ thuÕ vµ lÖ phÝ cho Nhµ n­íc, b»ng c¸ch më réng dÇn diÖn thuÕ vµ h¹n chÕ c¸c ®èi t­îng miÔn gi¶m thuÕ. Nh­ng ®Ó gi¶m t×nh tr¹ng trèn lËu thuÕ th× c¸c s¾c thuÕ ph¶i ®¬n gi¶n, râ rµng, cã tÝnh æn ®Þnh t­¬ng ®èi, thuÕ suÊt ë møc ph¶i ch¨ng, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, khuyÕn khÝch ®­îc c¸ nh©n vµ doanh nghiÖp thùc hiÖn nghÜa vô ®ãng thuÕ ®èi víi Nhµ n­íc. Trong n¨m võa qua, chÝnh phñ ®· thùc hiÖn viÖc gi¶m thuÕ ®èi víi nhiÒu giao dÞch trong nÒn kinh tÕ nh­ gi¶m thuÕ mua b¸n, chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông ®Êt. §©y lµ mét dÊu hiÖu tÝch cùc, thÓ hiÖn nh÷ng nç lùc rÊt lín nh»m gi¶m thÊt thu cho ng©n s¸ch. Xu h­íng nµy cÇn tiÕp tôc ®­îc ®Èy m¹nh trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ. Bªn c¹nh viÖc hoµn chØnh vµ ®­a c¸c s¾c thuÕ míi vµo cuéc sèng, cÇn t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý thÞ tr­êng, chèng hµng lËu hµng gi¶. N©ng cao n¨ng lùc thu thuÕ còng lµ mét h­íng quan träng trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch thuÕ. Muèn vËy, cÇn tõng b­íc chuyÓn c¬ chÕ thu thuÕ sang ®Ó ng­êi kinh doanh tù kª khai vµ nép thuÕ. C¬ quan thuÕ sÏ chuyÓn träng t©m sang viÖc theo dâi, gi¸m s¸t vµ xö lý c¸c tr­êng hîp vi ph¹m luËt thuÕ. Xö lý nghiªm minh víi nh÷ng tr­êng hîp tham nhòng, hèi lé vµ gian lËn thuÕ, còng nh­ Ðp buéc ng­êi nép thuÕ ph¶i nép nh÷ng kho¶n ngoµi quy ®Þnh cña luËt ph¸p. TriÓn khai viÖc chøng tõ ho¸ c¸c giao dÞch kinh tÕ, n©ng cao kû luËt vÒ kÕ to¸n thèng kª kÕt hîp víi viÖc gi¸o dôc s©u réng ý thøc vµ thãi quen sö dông ho¸ ®¬n, chøng tõ trong mua b¸n hµng ho¸. §­a c¸c tiÕn bé khoa häc nh­ vi tÝnh ho¸, tù ®éng ho¸ vµo c«ng t¸c xö lý c¬ së d÷ liÖu vÒ thuÕ, tiÕn tíi m· ho¸ ng­êi nép thuÕ vµ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt trªn ph¹m vi toµn quèc. B»ng c¸c biÖn ph¸p tÝch cùc ®ã, ch¾c ch¾n hiÖu qu¶ c«ng t¸c thu thuÕ sÏ ®­îc ®Èy m¹nh. TiÕt kiÖm chi tiªu ng©n s¸ch quèc gia Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn, t¨ng c­êng huy ®éng vèn qua ng©n s¸ch kh«ng nh÷ng ®ßi hái ph¶i t¨ng thu mµ cßn ®ßi hái ph¶i gi¶m chi tiªu tõ ng©n s¸ch quèc gia. §èi víi c¸c kho¶n chi th­êng xuyªn: tiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc tiÕt kiÖm chi hµnh chÝnh sù nghiÖp b»ng c¸ch thùc hµnh chèng xa hoa, l·ng phÝ trong c¬ quan Nhµ n­íc kÕt hîp víi viÖc t¨ng c­êng tinh gi¶m biªn chÕ trong bé m¸y Nhµ n­íc. CÇn rµ so¸t l¹i c¸c kho¶n chi tiªu, kiªn quyÕt c¾t gi¶m c¸c kho¶n chi kh«ng hîp lý hoÆc ch­a cÇn thiÕt. Trong nh÷ng tr­êng hîp phï hîp, cã thÓ kho¸n c¸c quü chi tiªu ®èi víi c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n­íc. §èi víi chi ®Çu t­: cÇn kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®Çu t­ trµn lan, thiÕu träng ®iÓm. Gi¶m dÇn tiÕn tíi xo¸ bá bao cÊp qua ng©n s¸ch, nh­ bao cÊp qua l·i suÊt cho vay, qua thuÕ, qua c¸c kho¶n cÊp ph¸t . . . ®èi víi nh÷ng DNNN kh«ng thuéc nh÷ng ngµnh hoÆc khu vùc träng yÕu cña nÒn kinh tÕ. Nhµ n­íc cÇn kiªn quyÕt chØ ®Çu t­ cho c¸c c«ng tr×nh hoÆc dù ¸n ®Çu t­ c«ng céng cã hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao, nh­ng kh¶ n¨ng thu håi vèn khã hoÆc kh«ng thÓ ®­îc, cho nªn kh«ng thu hót ®­îc khu vùc t­ nh©n tham gia ®Çu t­. §ång thêi, ®Ó gi¶m bít g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch, Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch linh ho¹t, ®a d¹ng ®Ó gäi vèn ®Çu t­ tõ khu vùc t­ nh©n vµo nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc mµ tr­íc ®©y chØ tr«ng chê vµo sù ®Çu t­ cña Nhµ n­íc nh­ y tÕ, gi¸o dôc, c¬ së h¹ tÇng, giao th«ng vËn t¶i, th«ng tin liªn l¹c . . . C¸ch lµm nµy ®· thu ®­îc thµnh c«ng ë rÊt nhiÒu n­íc, nh­ng ë n­íc ta trong thêi gian qua ch­a ®­îc chó träng ®óng møc. Muèn vËy, cÇn cã mét quy chÕ râ rµng víi c¸c lo¹i h×nh ®Çu t­ cã t­ nh©n bá vèn nh­ BOT, BT hay BTO ®Ó t­ nh©n yªn t©m ®Çu t­. N©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c qu¶n lý vèn ®Çu t­ XDCB tõ ng©n s¸ch §Çu t­ XDCB qua ng©n s¸ch Nhµ n­íc lu«n lµ lÜnh vùc næi cém vµ cßn nhiÒu yÕu kÐm trong nh÷ng n¨m qua. Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc thÓ chÕ ho¸ c«ng t¸c qu¶n lý vèn ®Çu t­ XDCB cña ng©n s¸ch, c¶i tiÕn c¸c quy chÕ vÒ ®Êu thÇu ®Ó cã thÓ thùc hiÖn ®­îc c¸c c«ng tr×nh vµ dù ¸n ®Çu t­ c«ng céng mét c¸ch hiÖu qu¶ c¶ vÒ chi phÝ, tiÕn ®é lÉn thêi gian. Bªn c¹nh ®ã, cÇn n©ng cao n¨ng lùc cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý dù ¸n Nhµ n­íc trong c¶ ba kh©u x©y dùng, thÈm ®Þnh vµ thùc hiÖn dù ¸n, n©ng cao hiÖu lùc cña bé m¸y qu¶n lý vèn cña Nhµ n­íc theo h­íng gi¶m bít ®Çu mèi, t¨ng c­êng c«ng t¸c thanh kiÓm tra c¸c dù ¸n ®Çu t­ b»ng vèn ng©n s¸ch. §èi víi nguån ®Çu t­ cña c¸c DNNN §a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u. TÝnh ®Õn cuèi th¸ng 8 n¨m 1998, ®· cã gÇn 224 DNNN ®­îc cæ phÇn ho¸. Tuy nhiªn, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp nµy ®Òu lµ võa vµ nhá, chØ cã mét sè Ýt doanh nghiÖp ®­îc coi lµ t­¬ng ®èi lín ( cã gi¸ trÞ vµo kho¶ng 1 triÖu ®«la ). Tuy vËy nÒn kinh tÕ còng sÏ thu ®­îc nh÷ng lîi Ých rÊt lín tõ cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nµy. Víi c¸c doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸ kh«ng cã cæ phÇn khèng chÕ cña Nhµ n­íc vµ tû lÖ cæ phÇn ngoµi quèc doanh ®· v­ît qu¸ 65% th× c¶ quyÒn së h÷u vµ kiÓm so¸t sÏ ®­îc chuyÓn sang cho ng­êi mua ngoµi quèc doanh. Ngoµi ra, chuyÓn ®æi së h÷u cßn cã thÓ bao gåm b¸n ®Êu gi¸, ®Êu thÇu c¹nh tranh, b¸n th¼ng hay chuyÓn cho c«ng nh©n viªn vµ cho thuª. NghÞ ®Þnh 103 cña Thñ t­íng chÝnh phñ th¸ng 9 n¨m 1999 ®· cho phÐp chuyÓn ®æi së h÷u cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn Ýt h¬n 1 tû ®ång ( t­¬ng ®­¬ng víi 70.000 ®«la ) vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Õn 5 tû ®ång ( hay 350.000 ®«la ), nÕu ®ang thua lç. §Ó ®Èy nhanh tèc ®é cæ phÇn ho¸, cã thÓ cÇn thùc hiÖn mét sè b­íc ®i nh­ sau: Xo¸ bá quy ®Þnh vÒ së h÷u cæ phÇn tèi ®a trong nh÷ng DNNN kh«ng thùc sù cã vai trß träng yÕu ®Ó cho phÐp c¸c nhµ kinh doanh t­ nh©n cã tµi n¨ng vµ n¨ng lùc qu¶n lý cã thÓ mua ®a sè cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp nµy. T¨ng c­êng h¬n n÷a tÝnh minh b¹ch trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸, ch¼ng h¹n cã thÓ kÐo dµi thêi gian c«ng bè b¸n cæ phÇn tr­íc thêi h¹n b¸n ®Ó thu hót nhiÒu ng­êi quan t©m h¬n. ChuyÓn thÈm quuyÒn b¸n vµ ph¸t hµnh cæ phiÕu ra ngoµi bé m¸y l·nh ®¹o c¸c DNNN, ®Ó më réng kh¶ n¨ng c¸c nhµ ®Çu t­ bªn ngoµi doanh nghiÖp cã thÓ tiÕp cËn ®­îc c¸c DNNN ®ang cæ phÇn ho¸. S¸t nhËp vµ gi¶i thÓ DNNN. §èi víi c¸c DNNN ®­îc liÖt vµo lo¹i yÕu kÐm nhÊt vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng tån t¹i, chÝnh phñ cÇn kiªn quyÕt gi¶i thÓ. Cßn biÖn ph¸p s¸t nhËp cã thÓ ¸p dông ë bÊt cø ®©u nÕu sù s¸t nhËp ®ã n©ng cao ®­îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Theo kÕ ho¹ch, chÝnh phñ ®· cho gi¶i thÓ hoÆc ph¸ s¶n trªn 300 trong sè c¸c doanh nghiÖp thua lç nhÊt, kÓ c¶ mét sè doanh nghiÖp lín, trong giai ®o¹n 2000 - 2002. C¬ cÊu l¹i c¸c DNNN lín. §èi víi c¸c DNNN lín mµ Nhµ n­íc chñ tr­¬ng gi÷ l¹i d­íi h×nh thøc quèc doanh, viÖc c¬ cÊu l¹i c¸c doanh nghiÖp nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng. Muèn vËy, cÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p sau: ThiÕt lËp mét hÖ thèng theo dâi hµng quý viÖc vay ng©n hµng vµ hç trî cña ng©n s¸ch cho nh÷ng DNNN nî nÇn nhiÒu nhÊt. Cã thÓ cÇn ¸p dông mét møc trÇn tÝn dông hµng n¨m ( trong ph¹m vi møc trÇn ¸p dông ®èi víi tÊt c¶ c¸c DNNN ) vµ giíi h¹n trî gióp ng©n s¸ch ®èi víi c¸c DNNN nãi trªn, ®Ó khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp nµy tiÕn hµnh c¬ cÊu l¹i. TiÕn hµnh kiÓm to¸n ph©n tÝch ®Ó ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng ®èi víi c¸c DNNN ®ang c¬ cÊu l¹i, qua ®ã sÏ x¸c ®Þnh c¸c biÖn ph¸p c¶i thiÖn t×nh h×nh tµi chÝnh cho c¸c doanh nghiÖp nµy. §Èy m¹nh kÕ ho¹ch c¬ cÊu l¹i tõng Tæng c«ng ty Nhµ n­íc. Tr­íc m¾t sÏ cã ba Tæng c«ng ty ( TCT ) ®­îc chän lµm thÝ ®iÓm lµ TCT XuÊt nhËp khÈu Thuû s¶n ( SEAPRODEX ), DÖt may vµ Cµ phª. §©y lµ nh÷ng TCT lín ho¹t ®éng trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam. ViÖc c¬ cÊu l¹i thµnh c«ng ba TCT nµy sÏ t¹o nªn mét m« h×nh hÕt søc thuyÕt phôc cho c¸c TCT kh¸c. §Þnh h­íng chung lµ ph¶i ®­a c¸c TCT nµy tËp trung vµo c¸c kh¶ n¨ng kinh doanh chÝnh cña m×nh, rì bá c¸c rµo c¶n ng¨n chÆn sù tham gia cña khu vùc t­ nh©n, thóc ®Èy c¹nh tranh ®Þnh h­íng l¹i c¸c c«ng ty vµo c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu. X©y dùng hÖ thèng b¶o trî x· héi cho c¸n bé c«ng nh©n viªn trong c¸c DNNN. Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch DNNN sÏ lµm d­ d«i lao ®éng. Ch¼ng h¹n, ®ît c¶i c¸ch DNNN n¨m 1989 - 1992 ®· lµm gÇn 1/3 sè c«ng nh©n trong c¸c DNNN nµy kh«ng cã viÖc lµm. V× thÕ, ®Ó qu¸ tr×nh c¶i c¸ch kh«ng g©y ra x¸o ®éng lín vÒ mÆt x· héi, cÇn chuÈn bÞ kü l­ìng c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng mét quü b¶o trî x· héi víi môc ®Ých båi th­êng thu nhËp cho c«ng nh©n, b¶o ®¶m hä tù trang tr¶i ®­îc cho m×nh trong thêi kú qu¸ ®é ch­a t×m ®­îc viÖc lµm míi. §èi víi khu vùc t­ nh©n TiÕp tôc t¹o lËp mét m«i tr­êng th«ng tho¸ng, thóc ®Èy ®Çu t­ t­ nh©n §©y lµ mét chÝnh s¸ch lín cña §¶ng, kh«ng chØ ®Ó t¨ng c­êng sù ®ãng gãp cña khu vùc t­ nh©n vµo nguån vèn ®Çu t­ x· héi, mµ thùc sù ®Ó khu vùc t­ nh©n ph¸t huy ®­îc hÕt sù n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña m×nh, trë thµnh mét ®éng lùc quan träng cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ héi nhËp kinh tÕ. §iÒu nµy ®ßi hái tr­íc hÕt Nhµ n­íc ph¶i tiÕp tôc gi¶m bít ®iÒu tiÕt vµ t¹o lËp mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng gi÷a c¸c DNNN vµ DNTN. Bªn c¹nh c¸c chÝnh s¸ch gi¶m ®iÒu tiÕt vµ thóc ®Èy ®Çu t­ t­ nh©n, m«i tr­êng chÝnh s¸ch vÜ m« mµ trong ®ã, quan träng nhÊt lµ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, còng sÏ gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc ®éng viªn, khuyÕn khÝch t­ nh©n bá vèn ®Çu t­. C¶i c¸ch chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i sÏ cho phÐp khu vùc t­ nh©n tiÕp cËn ®­îc c¸c nguån nguyªn vËt liÖu nhËp khÈu vµ m¹ng l­íi xuÊt khÈu. §ång thêi, tù do ho¸ th­¬ng m¹i theo h­íng huû bá c¸c h¹n chÕ vÒ giÊy phÐp nhËp khÈu vµ c¸c lo¹i thuÕ xuÊt khÈu cßn n©ng cao c¹nh tranh vµ t¹o khuyÕn khÝch vµ t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, vµ ®Þnh h­íng c¸c nguån lùc x· héi ®Çu t­ vµo nh÷ng lÜnh vùc cã hiÖu suet ®Çu t­ cao nhÊt. §Èy m¹nh viÖc c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng tµi chÝnh HÖ thèng ng©n hµng tµi chÝnh ®­îc coi lµ m¹ch m¸u cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, vµ lµ kªnh chñ lùc ®Ó thu hót nguån vèn nhµn rçi cña d©n c­ ë n­íc ta cho ®Õn nay. Tuy ®· cã nh÷ng c¶i c¸ch ®¸ng kÓ, nh­ng hÖ thèng nµy vÉn tá ra yÕu kÐm, ch­a b¾t kÞp ®­îc víi nhÞp ®é ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ, vµ ch­a thùc hiÖn ®­îc triÖt ®Ó vai trß trung gian, ®­a ng­êi cã vèn vµ ng­êi muèn vay ®Õn gÆp nhau, cña m×nh. Cã thÓ nªu mét sè ®Þnh h­íng c¬ b¶n ®èi víi viÖc c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng - tµi chÝnh nh­ sau: . Trong thêi gian tíi, Ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn ®æi míi thªm mét b­íc n÷a c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt cña m×nh theo h­íng tù do ho¸, ®Ó l·i suÊt thùc sù lµ mét c«ng cô ®iÒu tiÕt cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng. §ång thêi, cÇn sím kh¾c phôc nh÷ng bÊt hîp lý trong chÝnh s¸ch trÇn l·i suÊt cho vay nh­ hiÖn nay. CÇn b¾t buéc c¸c ng©n hµng ph¶i triÖt ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ ho¹t ®éng ®Ó gi¶m l·i suÊt cho vay, thu hÑp tiÕn tíi thèng nhÊt l·i suÊt gi÷a ®ång néi tÖ vµ ngo¹i tÖ, gi÷a tiÒn göi cña d©n c­ vµ tiÒn göi thanh to¸n cña c¸c doanh nghiÖp. Ngµnh ng©n hµng cÇn më réng vµ hoµn thiÖn thÞ tr­êng thanh to¸n néi tÖ vµ ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng. TiÕp tôc ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh tæ chøc tµi chÝnh nh­: hîp t¸c x· tÝn dông, c¸c quü tÝn dông nh©n d©n, quü ®Çu t­, c«ng ty b¶o hiÓm, c«ng ty tµi chÝnh . . . . C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ( NHTM ) cÇn linh ho¹t ®iÒu hoµ vèn gi÷a c¸c chi nh¸nh trong toµn quèc. Kh«ng nªn ®iÒu hµnh theo kiÓu giao chØ tiªu huy ®éng vèn t¹i chç mét c¸ch cøng nh¾c, mµ tr¸i l¹i, cÇn cã sù mÒm dÎo, linh ho¹t trong ®iÒu hµnh theo ph­¬ng ch©m n¬i nµo cã kh¶ n¨ng huy ®éng m¹nh th× sÏ t¨ng c­êng c«ng t¸c huy ®éng, råi chuyÓn vèn ®Õn cho nh÷ng n¬i cã nhu cÇu cho vay lín. NHTM còng ph¶i cã chiÕn l­îc tiÕp cËn nhanh ®Õn nghiÖp vô tiÒn göi ng¾n h¹n víi c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ quèc tÕ. Nhanh chãng ®­a c¸c øng dông cña c«ng nghÖ tin häc vµo phôc vô ho¹t ®éng cña ng©n hµng, hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng, ®i ®«i víi viÖc t¨ng c­êng ®µo t¹o, n©ng cao nghiÖp vô qu¶n lý, thÈm ®Þnh vèn vay còng nh­ c¸c m¶ng nghiÖp vô kh¸c cña c¸n bé ng©n hµng. . §Èy m¹nh ch­¬ng tr×nh c¬ cÊu l¹i c¸c NHTM quèc doanh vµ ng©n hµng cæ phÇn. ViÖc c¬ cÊu l¹i c¸c NHTM cæ phÇn cã thÓ thùc hiÖn qua c¸c gi¶i ph¸p ®ãng cöa, s¸t nhËp vµ cñng cè c¸c ng©n hµng hiÖn t¹i. KÕ ho¹ch c¬ cÊu l¹i cÇn tËp trung vµo viÖc c¶i c¸ch ho¹t ®éng, gi¶i quyÕt nî vµ t¸i cÊp vèn cho c¸c ng©n hµng. Ngoµi ra, cÇn xóc tiÕn viÖc ban hµnh mét nghÞ ®Þnh vÒ c¬ chÕ b¶o hiÓm tiÒn göi ®èi víi ng­êi göi tiÒn ®Ó hä cã thÓ an t©m khi göi tiÒn vµo hÖ thèng tµi chÝnh. §èi víi viÖc c¬ cÊu l¹i c¸c NHTM quèc doanh, cÇn chuyÓn chóng sang ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c th­¬ng m¹i vµ bÒn v÷ng, x©y dùng mét tËp qu¸n qu¶n lý tÝn dông theo h­íng thÞ tr­êng trong c¸c ban l·nh ®¹o NHTM quèc doanh. Nhµ n­íc cÇn gióp c¸c NHTM quèc doanh nµy gi¶i quyÕt nh÷ng kho¶n nî kh«ng sinh lêi, do c¬ chÕ chØ ®Þnh tÝn dông trong thêi kú bao cÊp tr­íc ®©y ®Ó l¹i. . §èi víi hÖ thèng Quü TÝn dông nh©n d©n, ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña nh÷ng quü tÝn dông nµy ®Ó khai th¸c thÕ m¹nh cña chóng trong viÖc khai th¸c c¸c nguån vèn d©n c­ ë n«ng th«n. Muèn vËy, quü tÝn dông nh©n d©n cÇn nghiªm chØnh thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ nghiÖp vô huy ®éng vµ cho vay cña Nhµ n­íc, ®Èy m¹nh viÖc thu nî ®Õn h¹n hoÆc qu¸ h¹n, n©ng cao tr×nh ®é tæ chøc, qu¶n lý cña c¸n bé quü tÝn dông, ®ång thêi t¨ng c­êng kiÓm tra, kiÓm so¸t ®Ó kÞp thêi kh¾c phôc nh÷ng sai sãt, yÕu kÐm. §a d¹ng ho¸ vµ hoµn thiÖn c¸c kªnh huy ®éng vèn. Trong thêi gian tíi, ngµnh ng©n hµng - tµi chÝnh cÇn chó träng ®Õn viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn. Cã thÓ nªn cô thÓ mét sè gi¶i ph¸p nh­ sau: . Më réng c¸c h×nh thøc göi tiÕt kiÖm cña nh©n d©n nh­ tiÕt kiÖm qua b­u ®iÖn, tiÕt kiÖm x©y dùng nhµ ë, tiÕt kiÖm tuæi giµ, tÝn dông tiªu dïng, b¶o hiÓm c¸c lo¹i . . . Cã thÓ kÌm theo c¸c h×nh thøc khuyÕn khÝch göi tiÒn tiÕt kiÖm nh­ më th­ëng ®Þnh kú, nhËn tiÒn göi theo hîp ®ång ( ng©n hµng ký hîp ®ång víi kh¸ch chi tr¶ l·i suÊt tho¶ thuËn cè ®Þnh trong suèt thêi gian göi tiÒn ®èi víi c¸c kho¶n tiÒn göi dµi h¹n ), nh©n réng h×nh thøc nhËn göi tiÒn mét n¬i vµ rót nhiÒu n¬i . . . . T¨ng c­êng c¸c h×nh thøc ph¸t hµnh kú phiÕu, tr¸i phiÕu víi nhiÒu lo¹i kú h¹n, nhiÒu lo¹i mÖnh gi¸ ( b»ng c¶ néi tÖ vµ ngo¹i tÖ ) vµ cã kh¶ n¨ng thanh kho¶n dÔ dµng. CÇn cã gi¶i ph¸p cô thÓ ®Ó ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ vµ tÝnh linh ho¹t cña thÞ tr­êng tr¸i phiÕu Kho b¹c Nhµ n­íc, mua b¸n l¹i c«ng tr¸i . . . . T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c lo¹i thÎ tÝn dông quèc tÕ thùc sù hoµ nhËp vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ trong n­íc, khuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc giao dÞch kh«ng dïng tiÒn mÆt nh­ dïng thÎ ®iÖn tö, sÐc . . . §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã, cÇn nhanh chãng hiÖn ®¹i ho¸ nghiÖp vô ng©n hµng, ®¶m b¶o c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n hiÖn ®¹i cã thÓ sö dông ë nhiÒu n¬i, nhiÒu lóc, võa thuËn tiÖn võa an toµn. Ph¸t triÓn m¹nh ho¹t ®éng thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖc ra ®êi thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi d©n cã c¬ héi ®Çu t­, dï vèn Ýt hay nhiÒu, vµo c¸c c«ng ty cæ phÇn ®Ó sö dông nguån tiÕt kiÖm cña hä cã hiÖu qu¶ nhÊt. §ång thêi, nã t¹o ra kh¶ n¨ng chia sÎ lîi nhuËn cña c¸c doanh nghiÖp trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ cã triÓn väng gi÷a ®«ng ®¶o tÇng líp d©n c­, t¹o ®iÒu kiÖn huy ®éng vèn ®Ó x©y dùng nh÷ng c«ng tr×nh c«ng nghiÖp lín cña quèc gia. Muèn ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n cÇn lµm tèt c¸c gi¶i ph¸p sau: . Ph¶i t¹o hµng ho¸ cho thÞ tr­êng chøng kho¸n. Muèn vËy, cÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN vµ thµnh lËp c¸c c«ng ty cæ phÇn t­ nh©n. TiÕp tôc triÓn khai viÖc ph¸t hµnh c¸c lo¹i tÝn phiÕu, kú phiÒu, tr¸i phiÕu vµ cho phÐp ®­îc mua b¸n, chuyÓn nh­îng c«ng khai trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. C¸c c«ng ty cæ phÇn còng cÇn ph¸t hµnh c¸c lo¹i chøng kho¸n kh«ng ghi danh, vµ cã mÖnh gi¸ thÝch hîp ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi tÇng líp nh©n d©n ®Òu cã kh¶ n¨ng mua ®­îc. . CÇn c¶i t¹o ®iÒu kiÖn vÒ vËt chÊt, kü thuËt, tæ chøc chu ®¸o cho thÞ tr­êng chøng kho¸n ho¹t ®éng. T¨ng c­êng gi¸o dôc tuyªn truyÒn trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®Ó phæ biÕn t¸c dông vµ nh÷ng kü thuËt c¬ b¶n khi tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ kinh doanh chøng kho¸n ®Õn mäi ng­êi d©n. KhuyÕn khÝch céng ®ång ng­êi ViÖt ë n­íc ngoµi göi tiÒn vÒ n­íc, gãp phÇn x©y dùng quª h­¬ng §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã, ph¶i cã chÝnh s¸ch t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi, dÔ dµng cho viÖc chuyÓn tiÒn tõ n­íc ngoµi vÒ n­íc, h­íng viÖc sö dông kiÒu hèi vµo ®Çu t­ t¨ng tr­ëng b»ng c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Çu t­, khuyÕn khÝch kiÒu bµo kh«ng chØ ®Çu t­ tiÒn cña mµ c¶ chÊt x¸m vÒ x©y dùng quª h­¬ng.