Ứng dụng gis và rs xây dựng bản đồ sinh thái đất tỉnh Bạc Liêu

Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 66 CHÖÔNG 5: KEÁT QUAÛ VAØ THAÛO LUAÄN 5.1. ÖÙNG DUÏNG RS VAØO VIEÄC XAÂY DÖÏNG BAÛN ÑOÀ SINH THAÙI ÑAÁT TÆNH BAÏC LIEÂU Vieäc öùng duïng RS trong quaù trình xaây döïng baûn ñoà sinh thaùi ñaát tænh Baïc Lieâu laø nhaèm muïc ñích laø xaây döïng baûn ñoà hieän traïng söû duïng ñaát tænh Baïc Lieâu, laøm döõ lieäu cho vieäc choàng lôùp trong GIS, ñeå xaây döïng neân baûn ñoà sinh thaùi ñaát cho tænh Baïc Lieâu. Töø ñoù ta so saùnh, kieåm tra vaø lyù giaûi keát quaû phaân vuøng sinh thaùi ñaát. 5.1.1. Tö lieäu aûnh veä tinh AÛnh ASTER vôùi ñoä phaân giaûi khoâng gian 15x15m cuûa 3 keânh ôû böôùc soùng vuøng khaû kieán (VNIR) 0,4 - 0,86 μm coù khaû naêng phaân bieät ñöôïc caùc ñoái töôïng maët nöôùc. Tuy nhieân, coù haïn cheá laø aûnh chuïp bò maây che phuû nhieàu aûnh höôûng ñeán keát quaû giaûi ñoaùn. Do ñoù, ta caàn phaûi keát hôïp caùc keânh phoå hôïp lyù, ñoàng thôøi phoái hôïp vôùi caùc nguoàn tö lieäu khaùc vaø khaûo saùt thöïc ñòa nhaèm ñaûm baûo ñoä chính xaùc phaân loaïi. Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 67 Hình 11: AÛnh veä tinh ASTER thaùng 3/2003, toå hôïp maøu Red: band 3, Green: band 2, Blue: band 1 , khu vöïc tænh Baïc Lieâu 5.1.2. Khaûo saùt thöïc ñòa vaø laáy maãu Caùc keát quaû giaûi ñoaùn, phaân loaïi chuû yeáu döïa treân vieäc khaûo saùt laáy maãu, vaø kieåm chöùng thöïc ñòa (ngoaøi vieäc döïa vaøo baûn ñoà hieän traïng söû duïng ñaát naêm 2001). Tuyeán khaûo saùt thöïc ñòa ñöôïc tieán haønh nhö sau: Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 68 Baûng 6: Lòch khaûo saùt thöïc ñòa Thôøi gian Tuyeán khaûo saùt Muïc ñích 30/11/2007 – 04/12/2007 • Doïc quoác loä 1A; • Moät soá khu vöïc phía Nam quoác loä 1A - tænh Baïc Lieâu; • Moät soá ñieåm ôû phía Baéc quoác loä 1A thuoäc huyeän Vónh Lôïi – tænh Baïc Lieâu. Laáy caùc maãu khoùa giaûi ñoaùn hieän traïng söû duïng ñaát, caäp nhaät vaø boå sung cho baûn ñoà hieän traïng naêm 2001, ñeå xaây döïng baûn ñoà hieän traïng naêm 2007. Caùc taøi lieäu ñöôïc duøng trong khaûo saùt thöïc ñòa bao goàm aûnh veä tinh, baûn ñoà neàn, thieát bò ñònh vò GPS, vaø maùy aûnh. Caùc phöông phaùp laáy maãu giaûi ñoaùn ñöôïc aùp duïng trong quaù trình khaûo saùt thöïc ñòa bao goàm: • Laáy maãu theo tuyeán (caùc tuyeán giao thoâng ñöôøng boä, ñöôøng thuûy): vì khu vöïc nghieân cöùu coù heä thoáng giao thoâng ñöôøng boä vaø ñöôøng thuûy khaù daøy, neân vieäc choïn löïa laáy maãu ñöôïc laáy doïc theo caùc tuyeán giao thoâng lieân xaõ, huyeän giuùp deã xaùc ñònh vò trí vaø caùc ñoái töôïng ñöôïc laáy maãu ñeàu ñaëc tröng, ñieån hình vaø ít bò nhaàm laãn cho caùc ñôn vò hieän traïng söû duïng ñaát. • Laáy maãu coù ñònh höôùng (laáy maãu theo nhöõng vuøng theå hieän ñaëc tröng ñoái töôïng): treân ñòa baøn vuøng nghieân cöùu, caùc ñôn vò hieän traïng söû duïng ñaát theå hieän khaù roõ (vuøng chuyeân toâm, vuøng toâm luùa, vuøng röøng ngaäp maën, baõi boài...). Vì theá, trong quaù trình khaûo saùt thöïc ñòa, ta coù theå laáy maãu taïi nhöõng khu vöïc coù theå hieän ñaëc tröng ñoái töôïng. Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 69 Baûng 7: Toïa ñoä caùc vò trí laáy maãu khoùa giaûi ñoaùn naêm 2007 khu vöïc tænh Baïc Lieâu ID TOADO_X TOADO_Y MO TAÛ 1 577627.779995792 1025305.462047620 Chuyeân toâm 2 587647.890854770 1032205.527559300 Luùa + maøu 3 583327.843553046 1034695.550722310 Luùa + maøu 4 571609.550536378 1031682.254070100 Luùa + maøu 5 567157.668676050 1036415.560619280 Nuoâi caù 6 561271.809755119 1020478.064650350 Chuyeân toâm 7 562537.637558838 1015755.335948080 Chuyeân toâm 8 553257.525258669 1018465.354331700 Chuyeân toâm 9 553087.528932663 1014715.337636720 Chuyeân toâm 10 549489.520740871 1022928.835802990 Luùa + maøu 11 545987.461193307 1019685.375999830 Toâm + luùa 12 545377.458369824 1015905.335416120 Chuyeân toâm 13 543867.454624813 1006805.237714610 Chuyeân toâm 14 543202.682903516 1002164.582306560 Chuyeân toâm 15 535239.225791306 1007184.690478100 Chuyeân toâm Ghi chuù: Toïa ñoä caùc vò trí laáy maãu khoùa giaûi ñoaùn naêm 2005 tænh Baïc Lieâu (xem trong phaàn Phuï luïc) Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 70 Hình 12: Sô ñoà caùc ñieåm laáy maãu tænh Baïc Lieâu Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 71 5.1.3. Giaûi ñoaùn aûnh vaø phaân loaïi Sô ñoà 4: Qui trình xöû lyù vaø giaûi ñoaùn aûnh Vieãn Thaùm Döõ lieäu aûnh veä tinh Aster 03/2003 - Taêng cöôøng chaát löôïng aûnh - Taïo keânh NDVI - Taïo aûnh thaønh phaàn chính PCA Laäp khoùa giaûi ñoaùn, laáy maãu Phaân loaïi ñoái töôïng theo phöông phaùp MLC Ñaùnh giaù ñoä chính xaùc Baûn ñoà hieän traïng söû duïng ñaát naêm 2007 Khaûo saùt thöïc ñòa (ñònh vò GPS) Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 72 5.1.3.1. Giaûi ñoaùn aûnh Theå hieän aûnh Theå hieän aûnh laø moät trong nhöõng öu ñieåm cuûa phöông phaùp xöû lyù aûnh soá, vieäc theå hieän caùc keânh aûnh theo caùc kieåu toå hôïp maøu khaùc nhau cho pheùp xaùc ñònh sô boä caùc ñoái töôïng beà maët phuïc vuï höõu hieäu khi tieán haønh khaûo saùt thöïc ñòa cuõng nhö xaùc ñònh khu vöïc phaân boá cuûa caùc ñoái töôïng beà maët. Toå hôïp maøu giaû (False Color Composite) ñöôïc söû duïng ñeå ñònh nghóa cho caùc keânh cuûa aûnh Aster nhö sau: keânh 3, keânh 2, keânh 1 töông öùng vôùi 3 maøu ñoû (Red), luïc (Green), xanh (Blue). Treân toå hôïp maøu naøy caùc ñoái töôïng ñöôïc theå hieän theo caùc gam maøu nhö thöïc vaät luoân coù maøu ñoû vaø caùc möùc ñoä ñoû khaùc nhau theå hieän möùc ñoä daøy ñaëc cuûa thaûm thöïc vaät. Hình 13: Theå hieän caùc ñoái töôïng trong toå hôïp maøu giaû aûnh Aster 03/2003 Baõi boài ven bieån Röøng ngaäp maën Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 73 Caây aên quaû Luùa 3 vuï Luùa 2 vuï - hoa maøu Ñaát dieâm nghieäp Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 74 Nuoâi toâm Soâng, keânh, raïch Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 75 Ñaát nhaân taùc Taïo keânh thöïc vaät NDVI AÛnh Aster keânh 1, 2, 3 ñöôïc phaân tích treân cô sôû cuûa söï khaùc bieät veà ñoä phaûn xaï caùc ñoái töôïng theo töøng keânh. Ñeå taêng cöôøng phaân bieät caùc ñoái töôïng thöïc vaät (NDVI) ñöôïc xaây döïng döïa treân nguyeân taéc phoái hôïp keânh phoå: NDVI = (Gaàn hoàng ngoaïi – Ñoû) / (Gaàn hoàng ngoaïi + Ñoû) Keânh phoå 3 (gaàn hoàng ngoaïi) vaø keânh phoå 2 (ñoû) laø hai keânh phoå phaûn xaï maïnh cuûa ñoái töôïng thöïc vaät. • NDVI = +1 (giaù trò hieån thò 256): khu vöïc coù söï hieän dieän maät ñoä thöïc vaät cao vaø daøy; • NDVI = 0 (giaù trò hieån thò 127): khu vöïc khoâng coù hoaëc coù söï hieän dieän thöïc vaät raát ít; • NDVI = -1 (giaù trò hieån thò 0): khu vöïc ñaát troáng, maët nöôùc. Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 76 Hình 14: AÛnh chæ soá thöïc vaät NDVI Taïo aûnh thaønh phaàn chính PCA • Xaùc ñònh heä soá töông quan: söï töông quan giöõa hai keânh phoå theå hieän möùc ñoä chöùa thoâng tin gioáng nhau cho bôûi hai keânh ñoù. Vieäc xaùc ñònh heä soá töông quan giuùp ta traùnh söû duïng ñoàng thôøi caùc keânh coù heä soá töông quan cao ñeå theå hieän maøu hoaëc chieát taùch caùc ñoái töôïng töông ñoàng veà phaûn xaï phoå. Baûng 8: Ma traän töông quan giöõa caùc keânh aûnh Correlation Band 1 Band 2 Band 3 Band 1 1 0.979392 0.785122 Band 2 0.979392 1 0.7679 Band 3 0.785122 0.7679 1 Baûng 8 cho thaáy keânh 1 (vuøng khaû kieán aùnh saùng xanh) vaø keânh 2 (vuøng khaû kieán aùnh saùng ñoû) coù söï töông quan cao nhaát (gaàn 98%), thaáp hôn laø keânh 1 vaø keânh 3 (78.5%), keânh 2 vaø keânh 3 (gaàn 77%). Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 77 • Phaân tích thaønh phaàn chính (PCA): laø kyõ thuaät chuyeån ñoåi caùc giaù trò ñoä saùng cuûa pixel vaø söï chuyeån ñoåi naøy seõ neùn döõ lieäu aûnh baèng caùch giöõ toái ña löôïng thoâng tin höõu ích vaø loaïi boû caùc thoâng tin truøng laép (caùc yeáu toá töông quan). Keát quaû laø döõ lieäu aûnh thu ñöôïc (aûnh thaønh phaàn chính) chæ chöùa caùc keânh aûnh ít töông quan (ñoäc laäp tuyeán tính). Hình 15: AÛnh veä tinh toå hôïp maøu Red: band 3, Green: PCA, Blue: band 1 Toå hôïp treân cho ta nhaän bieát roõ hôn caùc ñoái töôïng caàn phaân loaïi nhö: • Ñaát nuoâi toâm coù löôïng buøn lôùn, do ñoù chuùng coù giaù trò hieån thò cuûa Band 1 laø chuû yeáu, khoâng coù giaù trò cuûa band 3 (yeáu toá thöïc vaät) vaø band 2 haàu nhö cuõng khoâng theå hieän hoaëc coù nhöng khoâng ñaùng keå. • Ñaát troàng luùa thì giaù trò theå hieän cuûa Band 3 (phaûn xaï thöïc vaät) cao nhaát , trong ñoù cuõng coù giaù trò cuûa Band 1 vaø PCA vì PCA seõ giuùp theå hieän thoâng tin chính veà phaûn xaï cuûa Band 1 vaø Band 2 nghóa laø theå hieän phaûn xaï cuûa ñaát öôùt, ñaát buøn (ñaát troàng luùa). Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 78 5.1.3.2. Phaân loaïi aûnh Vieäc phaân loaïi caùc ñoái töôïng aûnh veä tinh ñöôïc thöïc hieän döïa vaøo giaù trò pixel cuûa caùc ñoái töôïng quan saùt trong phaàn giaûi ñoaùn aûnh ôû treân, keát hôïp vôùi caùc döõ lieäu coù töø vieäc khaûo saùt thöïc ñòa laáy maãu vaø nhöõng thoâng tin töø baûn ñoà hieän traïng söû duïng ñaát naêm 2000. Phaàn phaân loaïi aûnh cuûa ñeà taøi naøy söû duïng phöông phaùp phaân loaïi coù giaùm saùt (Supervised Classification) theo thuaät toaùn xaùc suaát cöïc ñaïi (Maximum Likelihood). Baûng 9: Thoáng keâ phaân loaïi aûnh Lôùp phaân loaïi Ñôn vò moâ taû Soá löôïng pixels Phaàn traêm Dieän tích (ha) 1 Chuyeân toâm 1.240 6.928 61.858,3725 2 Luùa + Toâm 488 5.450 48.662,5500 3 Soâng, keânh, raïch 1.586 0.516 4.611,0825 4 Bôø bieån 5.147 1.110 9.908,4600 5 Nuoâi caù 194 1.771 15.815,6100 6 Baõi boài ven bieån 3.240 2,435 21.738,6225 7 Röøng ngaäp maën 959 0.101 899,6625 8 Luùa 3 vuï 1.057 0.480 4.286,6325 9 Luùa 2 vuï - maøu 942 1.115 9.955,0800 10 Chuyeân rau maøu 221 1.160 10.357,8975 11 Luùa 2 vuï hoaëc 3 vuï 687 0.543 4.850,4375 12 Luùa 2-3 vuï - maøu 520 0.677 6.042,3525 13 Luùa 2 vuï 569 1.511 13.493,2725 14 Caây aên traùi 712 0,796 7.105,0275 15 Laøm muoái (Dieâm nghieäp) 156 0.662 5.913,6525 16 Ñaát nhaân taùc 47 3.890 34.734,9150 17 Khoâng xaùc ñònh - 70.854 632.622,0825 TOÅNG 17.765 100 260.233,6275 (khoâng tính phaàn “khoâng xaùc ñònh”) Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 79 Hình 16: Keát quaû phaân loaïi aûnh Aster tænh Baïc Lieâu Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 79 5.1.4. Ñaùnh giaù ñoä chính xaùc Keát quaû giaûi ñoaùn hieän traïng söû duïng ñaát tænh Baïc Lieâu töø aûnh veä tinh Aster vôùi 7 kieåu söû duïng ñaát nhö ñaõ neâu treân (ñöôïc phaân loaïi chi tieát thaønh 16 ñoái töôïng nhö baûng 6). Ñoä chính xaùc keát quaû giaûi ñoaùn aûnh ñöôïc tính baèng caùch so saùnh caùc pixel giaûi ñoaùn baèng phöông phaùp phaân loaïi vaø chuûng loaïi cuûa töøng ñoái töôïng so vôùi ngoaøi thöïc ñòa. Ñoä chính xaùc chuûng loaïi ñôn vaø ñoä chính xaùc toaøn cuïc ñöôïc xaùc ñònh baèng heä soá Kappa toaøn cuïc vaø heä soá Kappa ñôn (Cohen, 1960). Ñoái vôùi aûnh Aster ñoä chính xaùc ñöôïc ñaùnh giaù döïa treân heä soá Kappa theo coâng thöùc sau: qN qdxacchinhDo − −=__ Trong ñoù: • N: toång soá ñieåm kieåm tra • d: toång tính theo ñöôøng cheùo • q ñöôïc tính theo coâng thöùc sau: ∑== 1 1i iiNYXq Töø 16 ñoái töôïng chi tieát ñöôïc giaûi ñoaùn ôû treân, ta coù keát quaû ñoä chính xaùc phaân loaïi nhö sau: Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 80 Baûng 10: Ñaùnh giaù ñoä chính xaùc phaân loaïi aûnh Aster tænh Baïc Lieâu Lôùp 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Toång 1 1027 12 0 110 0 18 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 1170 2 67 408 0 0 0 145 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 620 3 0 0 1586 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1586 4 10 0 0 5037 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5047 5 44 0 0 0 179 194 0 0 0 0 2 0 0 0 1 0 420 6 46 66 0 0 15 2883 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3010 7 0 0 0 0 0 0 944 0 0 1 0 0 0 3 0 0 948 8 0 0 0 0 0 0 0 1057 0 0 0 0 0 0 0 0 1057 9 0 0 0 0 0 0 0 0 942 0 0 0 0 0 0 0 942 10 0 1 0 0 0 0 0 0 0 220 0 0 0 0 0 0 221 11 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 685 0 0 0 0 0 685 12 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 478 0 0 1 0 479 13 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 569 0 0 0 569 14 0 0 0 0 0 0 15 0 0 0 0 0 0 709 0 0 724 15 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 42 0 0 154 0 196 16 46 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 44 91 Toång 1240 488 1586 5047 194 3240 959 1057 942 221 687 520 569 712 156 47 17765 Töø coâng thöùc Kappa ta tính ñöôïc keát quaû nhö sau: • Ñoä chính xaùc toaøn cuïc (Overall Accuracy) = (16922/17765) = 95.2547% • Heä soá Kappa (Kappa Coefficient) = (d - q)/(N - q) = (16922 - 2484)/(17765 - 2484 = 0.9448 5.1.5. Nhaäp döõ lieäu giaûi ñoaùn vaøo GIS xaây döïng baûn ñoà hieän traïng söû duïng ñaát tænh Baïc Lieâu Treân lyù thuyeát, döõ lieäu aûnh sau khi ñöôïc xöû lyù vaø phaân loaïi treân phaàn meàm ENVI 4.1 ñöôïc chuyeån ñoåi ñònh daïng Raster sang Vector vaø ñöa vaøo phaàn meàm MapInfo 7.5 ñeå xaây döïng baûn ñoà hieän traïng söû duïng ñaát tænh Baïc Lieâu. Caùc döõ lieäu naøy ñoàng nhaát veà heä toïa ñoä vaø löôùi chieáu UTM, heä thoáng caùc lôùp baûn ñoà neàn Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 81 cuõng ñöôïc thoáng nhaát theo cuøng moät heä löôùi chieáu. Treân cô sôû döõ lieäu ñaõ ñöa vaøo GIS , tieán haønh xaây döïng caùc lôùp thoâng tin cho baûn ñoà hieän traïng söû duïng ñaát tænh Baïc Lieâu. Tuy nhieân, vì vieäc thöïc hieän nhö treân caàn maùy chuyeân duïng coù boä xöû lyù maïnh neân giôùi haïn ñeà taøi naøy laø chæ duøng aûnh sau khi phaân loaïi ñeå caäp nhaät laïi thoâng tin cuûa döõ lieäu neàn hieän traïng söû duïng ñaát naêm 2001 ñaõ coù saün ñeå thaønh laäp baûn ñoà hieän traïng söû duïng ñaát naêm 2007. Döõ lieäu ñöôïc ñöa vaøo GIS bao goàm caùc lôùp döõ lieäu baûn ñoà neàn vaø aûnh veä tinh ñaõ phaân loaïi. Caùc döõ lieäu naøy ñöôïc xaây döïng döïa treân heä thoáng löôùi chieáu UTM (WSG 84) vaø ôû tyû leä baûn ñoà 1/50.000. Baûng 11: Döõ lieäu GIS baûn ñoà neàn Lôùp Ñoái töôïng Teân Phaân caáp Ñoä daøi (Km) Dieän tích (ha) Haønh chaùnh Vuøng, ñöôøng * Tænh, huyeän, xaõ * Thuûy vaên Vuøng, ñöôøng * Soâng, keânh, raïch * * Giao thoâng Vuøng, ñöôøng * Quoác loä, tænh loä, lieân huyeän, lieân aáp * * Hieän traïng Vuøng * Caùc ñôn vò söû duïng ñaát * Ñieåm Ñieåm Chöõ Chöõ Ñoái vôùi aûnh veä tinh ñaõ phaân loaïi: Ta choàng caùc lôùp neàn leân aûnh ñeå töø ñoù caäp nhaät laïi nhöõng thoâng tin môùi cho baûn ñoà hieän traïng naêm 2001 thoâng qua döõ lieäu thuoäc tính cuûa noù. Keát quaû ta ñöôïc baûn ñoà hieän traïng söû duïng ñaát tænh Baïc Lieâu naêm 2007 nhö sau: Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 82 Hình 17: Baûn ñoà hieän traïng söû duïng ñaát tænh Baïc Lieâu naêm 2007 Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 83 5.2. KEÁT QUAÛ ÖÙNG DUÏNG GIS VAØO VIEÄC XAÂY DÖÏNG BAÛN ÑOÀ SINH THAÙI ÑAÁT TÆNH BAÏC LIEÂU 5.2.1. Xaây döïng cô sôû döõ lieäu döïa vaøo caùc chæ tieâu phaân vuøng sinh thaùi ñaát Döõ lieäu ñònh daïng vector: Caùc baûn ñoà vector ñöôïc ñöa vaøo GIS theo löôùi chieáu UTM (WSG 84), Zone 48, Northern Hemisphere, vôùi tyû leä 1/50.000. Nhö ñaõ trình baøy ôû treân, baûn ñoà sinh thaùi ñaát ñöôïc xaây döïng döïa treân caùc chæ tieâu phaân vuøng sinh thaùi goàm coù caùc döõ lieäu baûn ñoà veà: ñòa hình ñoä cao, cheá ñoä xaâm nhaäp maën, thoå nhöôõng, vaø hieän traïng söû duïng ñaát (ñöôïc xaây döïng töø vieäc giaûi ñoaùn aûnh veä tinh). 5.2.1.1. Ñòa hình ñoä cao Baïc Lieâu coù ñòa hình töông ñoái baèng phaúng, thaáp. Ñoä cao trung bình so vôùi maët nöôùc bieån töø 0,8 – 1,0m, trong ñoù vuøng Nam Quoác loä 1A coù ñoä cao töø 0,4 - 0,8 m do nhöõng gioàng caùt khoâng lieân tuïc taïo neân nhöõng daõy ñòa hình cao ven bieån coù höôùng nghieâng thaáp daàn töø bieån vaøo noäi ñòa, vuøng Baéc Quoác loä 1A coù ñoä cao thaáp hôn khoaûng töø 0,2 - 0,3 m, ñoä doác trung bình trong toaøn tænh töø 1 - 1,5 cm/km theo höôùng töø Ñoâng Baéc xuoáng Taây Nam taïo thaønh nhöõng vuøng truõng noäi ñòa nhö huyeän Hoàng Daân vaø moät phaàn huyeän Phöôùc Long, muøa möa nöôùc ngaäp saâu vaø ruùt chaäm hôn. Nhö vaäy ñòa hình tænh Baïc Lieâu ñöôïc phaân thaønh 3 caáp ñoä nhö sau: Baûng 12: Thuoäc tính lôùp döõ lieäu ñòa hình Ñoái töôïng ID Cao (1 m - 1,5 m) A Trung bình (0,5 m - 1 m) B Thaáp (0,2 m - 0,5 m) C Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 84 5.2.1.2. Cheá ñoä xaâm nhaäp maën Vuøng Nam Quoác loä IA chòu aûnh höôûng maïnh meõ cuûa trieàu Bieån Ñoâng vaø daïng trieàu naøy thöôøng xuyeân ñöa nöôùc maën vaøo saâu trong noäi ñòa taïo söï xaâm nhaäp maën, tuy nhieân ñaõ ñöôïc kieåm soaùt bôûi heä thoáng coáng doïc theo tuyeán Quoác loä 1A. Vuøng Baéc Quoác loä IA ñöôïc ngoït hoùa moät phaàn do nöôùc töø Soâng Haäu ñoå veà theo tuyeán keânh Quaûn Loä - Phuïng Hieäp, phía Baéc keânh Quaûn Loä - Phuïng Hieäp chòu aûnh höôûng cuûa cheá ñoä nhaät trieàu Bieån Taây qua heä thoáng soâng Caùi Lôùn ñoå vaøo keânh Xeûo Chích – Canh Ñieàn. Nhö vaäy, baûn ñoà xaâm nhaäp maën treân ñòa baøn tænh Baïc Lieâu ñöôïc chia thaønh 4 cheá ñoä nhö sau: Baûng 13: Thuoäc tính lôùp döõ lieäu cheá ñoä xaâm nhaäp maën Ñoái töôïng ID Khoâng bò xaâm nhaäp maën a Xaâm nhaäp maën töøng thôøi kyø trong naêm, döôùi 3 thaùng (thaùng I, II, III) b Xaâm nhaäp maën töøng thôøi kyø trong naêm, treân 3 thaùng (thaùng I, II, III, IV, V) c Xaâm nhaäp maën thöôøng xuyeân d 5.2.1.3. Thoå nhöôõng Nhö ñaõ trình ôû chöông 4, baûn ñoà thoå nhöôõng tænh Baïc Lieâu bao goàm caùc ñoái töôïng sau ñaây: Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 85 Baûng 14: Thuoäc tính lôùp döõ lieäu thoå nhöôõng ID Kyù hieäu Loaïi ñaát 1 Cz Ñaát caùt gioàng 2 Mm Ñaát maën thöôøng xuyeân döôùi röøng ngaäp maën 3 Mn Ñaát maën naëng muøa khoâ 4 M Ñaát maën trung bình muøa khoâ 5 Mi Ñaát maën ít muøa khoâ coù taàng loang loå ñoû vaøng 6 Sp1Mm Ñaát pheøn tieàm taøng noâng (0 - 50 cm), maën thöôøng xuyeân döôùi röøng ngaäp maën 7 Sp1Mn Ñaát pheøn tieàm taøng noâng (0 - 50 cm), maën naëng muøa khoâ 8 Sp2Mn Ñaát pheøn tieàm taøng saâu (> 50 cm), maën naëng muøa khoâ 9 Sp1M Ñaát pheøn tieàm taøng noâng (0 - 50 cm), maën trung bình muøa khoâ 10 Sp2M Ñaát pheøn tieàm taøng saâu (> 50 cm), maën trung bình muøa khoâ 11 Sp1Mi Ñaát pheøn tieàm taøng noâng (0 - 50 cm), maën ít muøa khoâ 12 Sp2Mi Ñaát pheøn tieàm taøng saâu (> 50 cm), maën ít muøa khoâ 13 Sp2(h)Mi Ñaát pheøn tieàm taøng saâu - giaøu höõu cô, maën ít muøa khoâ 14 Sp1 Ñaát pheøn tieàm taøng noâng (0 - 50 cm) 15 Sj1pM Ñaát pheøn hoaït ñoäng noâng (0 - 50 cm) treân neàn pheøn tieàm taøng, maën trung bình muøa khoâ 16 Sj2pM Ñaát pheøn hoaït ñoäng saâu (> 50 cm) treân neàn pheøn tieàm taøng, maën trung bình muøa khoâ 17 Sj1pMi Ñaát pheøn hoaït ñoäng noâng (0 - 50 cm), treân neàn pheøn tieàm taøng, maën ít muøa khoâ 18 Sj2pMi Ñaát pheøn hoaït ñoäng saâu (> 50 cm), treân neàn pheøn tieàm taøng, maën ít muøa khoâ 19 Sj1p Ñaát pheøn hoaït ñoäng noâng (0 - 50 cm) treân neàn pheøn tieàm taøng noâng 20 Sj2p Ñaát pheøn hoaït ñoäng saâu (> 50 cm) treân neàn pheøn tieàm taøng 21 Sj1Mi Ñaát pheøn hoaït ñoäng noâng (0 - 50 cm), maën ít muøa khoâ 22 Sj2Mi Ñaát pheøn hoaït ñoäng saâu (> 50 cm), maën ít muøa khoâ 23 Sj2M Ñaát pheøn hoaït ñoäng saâu (> 50 cm) , maën trung bình muøa khoâ 24 Sj1 Ñaát pheøn hoaït ñoäng noâng (0 - 50 cm) 25 Sj2 Ñaát pheøn hoaït ñoäng saâu (> 50 cm) 26 Srj1pMi Ñaát pheøn hoaït ñoäng bò thuûy phaân noâng (0 - 50 cm), treân neàn pheøn tieàm taøng, maën ít muøa khoâ 27 Srj2pMi Ñaát pheøn hoaït ñoäng bò thuûy phaân saâu (> 50 cm), treân neàn pheøn tieàm taøng, maën ít muøa khoâ 28 Srj2pM Ñaát pheøn hoaït ñoäng bò thuûy phaân saâu (> 50 cm), treân neàn pheøn tieàm taøng, maën trung bình muøa khoâ Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 86 5.2.1.4. Hieän traïng söû duïng ñaát tænh Baïc Lieâu Nhö ñaõ trình baøy ôû chöông 4, hieän traïng söû duïng ñaát ôû Baïc Lieâu goàm caùc ñoái töôïng chính nhö sau: Baûng 15: Caùc ñoái töôïng chính cuûa hieän traïng söû duïng ñaát ID Ñoái töôïng I Ñaát röøng ngaäp maën II Ñaát troàng luùa III Ñaát dieâm nghieäp IV Ñaát troàng maøu V Ñaát troàng caây aên quaû VI Ñaát nuoâi troàng thuûy saûn VII Ñaát thoå cö leân lieáp (ñaát nhaân taùc) 29 Srj1p Ñaát pheøn hoaït ñoäng bò thuûy phaân noâng (0 - 50 cm), treân neàn pheøn tieàm taøng 30 Srj2p Ñaát pheøn hoaït ñoäng bò thuûy phaân saâu (> 50 cm), treân neàn pheøn tieàm taøng 31 Srj1M Ñaát pheøn hoaït ñoäng bò thuûy phaân noâng (0 - 50 cm), maën trung bình muøa khoâ 32 Srj2M Ñaát pheøn hoaït ñoäng bò thuûy phaân saâu (> 50 cm), maën trung bình muøa khoâ 33 Srj1Mi Ñaát pheøn hoaït ñoäng bò thuûy phaân noâng (0 - 50 cm), maën ít muøa khoâ 34 Srj2Mi Ñaát pheøn hoaït ñoäng bò thuûy phaân saâu (>50 cm), maën ít muøa khoâ 35 Srj1 Ñaát pheøn hoaït ñoäng bò thuûy phaân noâng (0 - 50 cm) 36 Srj2 Ñaát pheøn hoaït ñoäng bò thuûy phaân saâu (> 50 cm) 37 SrMi Ñaát pheøn hoaït ñoäng bò thuûy phaân hoaøn toaøn, maën ít muøa khoâ 38 Sr Ñaát pheøn hoaït ñoäng bò thuûy phaân hoaøn toaøn 39 Pf Ñaát phuø sa khoâng ñöôïc boài coù taàng loang loå ñoû vaøng 40 Pg Ñaát phuø sa khoâng ñöôïc boài glay 41 Vp Ñaát bò xaùo troän (thoå cö, leân lieáp) 42 Soâng Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 87 5.2.2. Xaây döïng baûn ñoà sinh thaùi ñaát tænh Baïc Lieâu Döïa vaøo caùc chæ tieâu phaân vuøng sinh thaùi treân, cuøng vôùi vieäc öùng duïng coâng ngheä GIS vôùi caùc chöùc naêng choàng lôùp, toå hôïp döõ lieäu baûn ñoà, ta coù theå phaân vuøng heä sinh thaùi ñaát tænh Baïc Lieâu thaønh caùc vuøng nhö sau: Baûng 16: Phaân vuøng sinh thaùi ñaát tænh Baïc Lieâu Vuøng sinh thaùi ID - Ñoä cao ñòa hình ID - Xaâm nhaäp maën ID - Thoå nhöôõng ID - Hieän traïng söû duïng Dieän tích (ha) Vuøng 1 C d 2; 6 I 4.630,858 Vuøng 2 B c 7; 8 III; VI 6.096,564 Vuøng 3 A c 1 IV; V 453,102 Vuøng 4 B; C a; b; c; d 4; 5; 9; 10; 11; 12; 14; 17; 18; 19; 20; 21; 22; 23; 24; 27; 28; 29; 30; 31; 32; 33; 34; 35 IV; VI 64.746,087 Vuøng 5 B a; b; c 5; 11; 12; 13; 14; 17; 18; 20; 21; 24; 25; 28; 30; 31; 32; 33; 37; 38; 39; 40 II; IV; V; VI 86.208,956 Vuøng 6 B; C c; d 4; 12; 15; 16; 18; 19; 26; 28; 30 II; VI 15.860,979 Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 88 Vuøng 7 C c; d 3 III; VI 4.439,564 Vuøng 8 A; B; C a; b; c; d 5; 12; 17; 18; 19; 20; 21; 22; 27; 30; 33; 35; 37; 38; 39; 41; VI, VII 23.027,291 ™ Vuøng 1- Vuøng sinh thaùi ñaát baõi boài döôùi röøng ngaäp maën Ñaây laø vuøng ñaát môùi ñöôïc boài ôû ñòa hình thaáp ven bieån, bò xaâm nhaäp maën thöôøng xuyeân, thuoäc hai nhoùm ñaát laø ñaát maën thöôøng xuyeân döôùi röøng ngaäp maën (Mm) vaø ñaát pheøn tieàm taøng noâng (0 - 50 cm), maën thöôøng xuyeân döôùi röøng ngaäp maën (Sp1Mm). Hieän traïng söû duïng cho vuøng sinh thaùi ñaát naøy laø ñaát röøng ngaäp maën. ™ Vuøng 2- Vuøng sinh thaùi ñaát ñoàng thuûy trieàu cao Ñaây laø daûi ñaát coù ñòa hình töông ñoái cao naèm doïc bôø naèm ngay phía sau röøng ngaäp maën, bò xaâm nhaäp maën töøng thôøi kyø trong naêm, treân 3 thaùng (thaùng I, II, III, IV, V) vaø thöôøng chæ ngaäp noâng vaøo giai ñoaïn trieàu cöôøng, ñòa hình trung bình vaø ñaëc bieät khaù baèng phaúng. ÔÛ vuøng Gaønh Haøo, vuøng sinh thaùi naøy naèm saùt ngay bôø bieån bò xoùi lôû. Thaûm phuû töï nhieân laø caùc traûng caây buïi, sam bieån, coû nöôùc maën laø nhöõng ñaëc tröng cho vuøng coù ñoä maën cao. Vuøng sinh thaùi naøy thuoäc vaøo caùc nhoùm ñaát: ñaát pheøn tieàm taøng noâng (0 - 50 cm), maën naëng muøa khoâ (Sp1Mn) vaø ñaát pheøn tieàm taøng saâu (> 50 cm), maën naëng muøa khoâ (Sp2Mn). Dieän tích dieâm nghieäp taäp trung chuû yeáu treân heä sinh thaùi ñaát naøy, ngoaøi ra ngöôøi ta coøn söû duïng nuoâi toâm (suù, theû). ™ Vuøng 3- Sinh thaùi ñaát gioàng caùt Ñaây laø vuøng ñaát heïp thon daøi coù ñòa hình nhoâ cao so vôùi xung quanh, ít bò ngaäp trieàu, thöôøng bò xaâm nhaäp maën töøng thôøi kyø trong naêm, treân 3 thaùng. Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 89 Vuøng sinh thaùi naøy thuoäc nhoùm ñaát caùt gioàng (Cz), taäp trung vaät lieäu khoaùng thoâ (caùt laø chuû yeáu). Thaûm phuû ñaëc tröng bôûi thöïc vaät nöôùc ngoït ít chòu ngaäp. Hieän taïi, phaàn lôùn dieän tích ñöôïc troàng caây aên traùi, chuyeân rau, maøu. ™ Vuøng 4- Sinh thaùi ñaát ñoàng thuûy trieàu thaáp Ñaây laø vuøng coù ñòa hình töø thaáp ñeán trung bình, thöôøng bò chia caét bôûi maïng löôùi laïch trieàu, bò ngaäp trieàu noâng vaøo caùc con nöôùc lôùn (neáu khoâng coù bôø bao) nghóa laø cheá ñoä xaâm nhaäp maën coù theå laø xaâm nhaäp maën töøng thôøi kyø trong naêm, treân hoaëc döôùi 3 thaùng hoaëc xaâm nhaäp maën thöôøng xuyeân ñoái vôùi khu vöïc khoâng coù ñeâ bao vaø khoâng bò xaâm nhaäp maën ñoái vôùi khu vöïc coù ñeâ bao. Caùc nhoùm ñaát maën (maën trung bình vaø maën ít muøa khoâ), ñaát pheøn vaø pheøn maën ñeàu thuoäc vuøng sinh thaùi naøy. Thaûm phuû ñaëc tröng bôûi thöïc vaät öa nöôùc lôï nhö döøa nöôùc, raùng... Treân phaân vò naøy coù 2 daïng sinh thaùi ñaát chính laø ñaát coù aûnh höôûng maën (vuoâng nuoâi toâm) vaø ñaát ñöôïc ngoït hoùa (troàng luùa). ™ Vuøng 5- Sinh thaùi ñaát phaúng giöõa gioàng Ñaây laø vuøng coù ñòa hình trung bình vaø khaù baèng phaúng, chæ ngaäp vaøo thôøi kyø trieàu lôùn nhaát trong naêm (bò xaâm nhaäp maën töøng thôøi kyø trong naêm, treân hoaëc döôùi 3 thaùng). Nhöng thöïc teá hieän nay ñaõ coù heä thoáng ñeâ bao neân moät soá khu vöïc khoâng bò aûnh höôõng tröïc tieáp cuûa trieàu (khoâng bò xaâm nhaäp maën). Caùc nhoùm ñaát maën (maën ít vaø trung bình muøa khoâ), nhoùm ñaát pheøn, pheøn maën vaø nhoùm ñaát phuø sa ñeàu thuoäc vuøng sinh thaùi naøy. Thaûm phuû töï nhieân chuû yeáu laø caùc loaøi caây nöôùc ngoït nhö coû oáng, chaân vòt, raùng gaïc nai, traâm, me taây... Ñaây laø vuøng canh taùc chuû yeáu luùa 1 - 2 vuï vaø 3 vuï, ngoaøi ra vuøng ñaát naøy coøn ñöôïc söû duïng ñeå troàng caây aên traùi, caây coâng nghieäp daøi ngaøy, chuyeân rau maøu. Heä sinh thaùi ñaát naøy chieám phaàn lôùn dieän tích thuoäc thò xaõ Baïc Lieâu vaø huyeän Vónh Lôïi. Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 90 ™ Vuøng 6- Sinh thaùi ñaát truõng giöõa gioàng Ñaây laø vuøng coù ñòa hình töø thaáp ñeán trung bình, thöôøng bò ngaäp uùng nhöng aûnh höôûng cuûa thuyû trieàu haøng ngaøy laø töông ñoái haïn cheá do vò trí töông ñoái bò coâ laäp (bò xaâm nhaäp maën töøng thôøi kyø trong naêm, treân 3 thaùng vaø coù nôi bò xaâm nhaäp maën thöôøng xuyeân). Vuøng sinh thaùi naøy bao goàm caùc nhoùm ñaát maën ít ñeán trung bình, ñaát pheøn vaø pheøn maën. Thaûm phuû töï nhieân chuû yeáu laø caùc gioáng loaøi öa nöôùc lôï. Phaàn lôùn dieän tích ñöôïc duøng ñeå nuoâi toâm (suù, theû) vaø phaàn coøn laïi troàng luùa moät vuï, naêng suaát thaáp. ™ Vuøng 7- Sinh thaùi ñaát ñaàm laày maën Ñaây laø vuøng coù ñòa hình thaáp, thöôøng ngaäp uùng laâu vaø saâu bôûi nöôùc maën, bò caét xeû bôûi maïng löôùi laïch trieàu khaù daøy ñaëc ôû khu vöïc laân caän tuyeán soâng Gaønh Haøo tôùi Giaù Rai. Trong ñaàm maën ta gaëp chuû yeáu caùc caây tieân phong cuûa röøng ngaäp maën nhö maém vaø ñöôùc, khi caøng ñi saâu vaøo noäi ñòa thì moâi tröôøng trôû neân töông ñoái bò coâ laäp hôn vaø thaûm phuû ñaëc tröng bôûi caùc caây chòu moâi tröôøng ñaát vaø nöôùc bò nhaït hoaù nhö döøa nöôùc, oâ roâ, coû loâng heo. Vuøng sinh thaùi naøy thuoäc nhoùm ñaát maën naëng muøa khoâ (Mn). Hieän nay phaàn lôùn dieän tích ñöôïc duøng ñeå khoanh bao nuoâi toâm vaø laøm muoái. ™ Vuøng 8- Sinh thaùi ñaát nhaân taùc Ñaây laø nhöõng vuøng ñaát ñai coù heä sinh thaùi bò thay ñoåi haàu nhö raát cô baûn do taùc ñoäng cuûa con ngöôøi nhö: ñòa hình ñòa maïo, caùc taàng phaùt sinh trong ñaát, cheá ñoä khoâ ngaäp töï nhieân vaø thaûm phuû töï nhieân. Trong vuøng nghieân cöùu daïng sinh thaùi ñaát naøy coù dieän tích ñaùng quan taâm nhaát vaø ñaëc tröng nhaát laø vuøng ñaàm ao nuoâi toâm vaø phaàn ñaát ñöôïc naïo veùt, ñaép leân lieáp. Hai daïng sinh thaùi ñaát naøy coù ñaëc tính khaù töông phaûn nhöng laïi cuøng toàn taïi keà nhau vaø taäp trung ôû vuøng Gaønh Haøo - Giaù Rai. Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 91 Hình 18: Baûn ñoà phaân vuøng sinh thaùi ñaát tænh Baïc Lieâu Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 92 5.3. ÑAÙNH GIAÙ VAØ ÑEÀ XUAÁT CAÙC BIEÄN PHAÙP QUAÛN LYÙ, CAÛI TAÏO CHO TÖØNG VUØNG SINH THAÙI ÑAÁT Nhìn chung, caùc heä sinh thaùi ñaát trong vuøng nghieân cöùu khaù ña daïng do coù quaù trình tieán hoùa rieâng treân nhöõng daïng laäp ñòa khaùc nhau. Trong quaù trình phaùt trieån thì tính phaân dò giöõa caùc heä sinh thaùi naøy caøng lôùn do söï chi phoái cuûa caùc yeáu toá thuyû lyù - thuyû hoùa (ngaäp uùng, maën – chua pheøn) cuõng nhö nguoàn cung caáp vaät chaát boå sung khoâng oån ñònh veà chaát cuõng nhö veàø löôïng. ÔÛ vuøng ven bieån Baïc Lieâu trong caùc heä sinh thaùi ñaát ñang dieãn ra hai xu höôùng phaùt trieån traùi ngöôïc nhau do nhöõng taùc ñoäng ngoaïi sinh, ñoù laø: - Quaù trình ngoït hoùa thuùc ñaåy chuyeån hoaù tích luyõ dinh döôõng vaø laøm phong phuù hôn (ña daïng hôn) caùc heä sinh thaùi, goùp phaàn laøm chuùng trôû neân beàn vöõng hôn; - Ngöôïc laïi laø quaù trình tích luyõ maën vaø tích luyõ pheøn (löu huyønh) trong ñieàu kieän khöû laïi hoaëc chua hoùa (oxy hoùa vaät lieäu sinh pheøn) laøm giaûm tính ña daïng cuûa heä sinh vaät ñaát cuõng nhö caùc hoaït tính sinh hoùa trong quaù trình tích luyõ vaø chuyeån hoùa dinh döôõng. Caùc hoaït ñoäng nhaân sinh trong khu vöïc, ñaëc bieät treân caùc heä sinh thaùi ñaát ñoàng thuyû trieàu thaáp, truõng giöõa gioàng vaø ñaàm maën ñaõ vaø ñang thuùc ñaåy hoaëc kìm haõm hai xu höôùng naøy. Tuy nhieân, caùc heä sinh thaùi trong vuøng cuõng coù nhöõng ñaëc thuø rieâng vaø do ñoù cuõng caàn coù nhöõng bieän phaùp khai thaùc - söû duïng vaø baûo toàn khaùc nhau. Bôûi moät heä sinh thaùi ñaát caøng ña daïng vaø phong phuù thì tính oån ñònh beàn vöõng cuûa noù caøng lôùn vaø ngöôïc laïi. Do ñoù, caùc bieän phaùp caûi taïo hoaëc khai thaùc söû duïng ñoái vôùi moãi heä sinh thaùi ñaát raát caàn quan taâm tôùi vaán ñeà naøy. Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 93 5.3.1. Vuøng 1- Heä sinh thaùi ñaát baõi boài döôùi röøng ngaäp maën Heä sinh thaùi ñaát ôû ñaây hieän taïi chöa phong phuù vaø ñaëc bieät laø chöa oån ñònh. Maët khaùc, heä sinh thaùi röøng ngaäp maën ñoùng vai troø heát söùc quan troïng ñoái vôùi caùc heä sinh thaùi ven bôø khaùc cuõng nhö vai troø tieân phong trong vieäc baûo veä vaø phaùt trieån vuøng bôø chaâu thoå. Vì vaäy, heä sinh thaùi trong vaø döôùi röøng ngaäp maën raát caàn thieát ñöôïc baûo veä ñeå chuùng phaùt trieån theo tieán trình töï nhieân. 5.3.2. Vuøng 2- Heä sinh thaùi ñaát ñoàng thuyû trieàu cao Ñöôïc phaân boá ôû thò traán Gaønh Haøo, Long Ñieàn Taây, xaõ An Phuùc thuoäc Huyeän Giaù Rai. Heä sinh thaùi ñaát coù haïn cheá cô baûn laø bò tích luyõ maën cao, cuõng nhö aåm ñoä trong ñaát khoâng oån ñònh. Muøa khoâ ñoä boác hôi cao thuùc ñaåy hieän töôïng mao daãn maën vaø tích luyõ treân beà maët ñaát. Vì vaäy, moät khi khoáng cheá ñöôïc caùc yeáu toá haïn cheá naøy, thì caùc hoaït ñoäng sinh ñòa hoùa trong heä sinh thaùi ñaát ôû ñaây seõ phaùt trieån phong phuù hôn. Do phaân boá ôû gaàn bieån, neân heä sinh thaùi ñaát naøy vaãn coù nguy cô bò aûnh höôûng maën ít nhieàu do gioù ñöa hôi nöôùc maën tôùi vaø maën do mao daãn ôû taàng ñaát saâu leân treân maët ñaát. Vì vaäy, nhöõng vöôøn rau hoaëc caây aên traùi ôû ñaây raát caàn coù caùc vaønh ñai baûo veä baèng caùch troàng caây ít nhieàu chòu ñöôïc maën nhö caây coùc, keo, phi lao… Veà laâu daøi, caàn taêng cöôøng ñoä che phuû cuûa ñaát baèng caùch troàng caây. Ta cuõng coù theå söû duïng cô giôùi ñeå caøy xôùi ñaát thaønh luoáng vaøo cuoái muøa möa naêm tröôùc, roài troàng caây vaøo muøa möa tieáp theo. Ñeå boå sung höõu cô caûi taïo cho ñaát thì treân nhöõng lieáp ñaõ ñöôïc röûa maën toát neân troàng theâm caùc loaïi caây hoï ñaäu, ñieân ñieån. Vieäc leân moâ lieáp nhaèm röûa bôùt maën trong ñaát laø hôïp lyù vì seõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caây phaùt trieån do ñaát ñöôïc ngoït hoùa. Tuy nhieân, caàn ñaàu tö theâm bôø bao ngaên maën ñeå haïn cheá hieän töôïng ngaäp trieàu, öù ñoïng nöôùc vaø saéc maën ñaát vaøo thôøi kyø trieàu cöôøng. Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 94 5.3.3. Vuøng 3- Heä sinh thaùi ñaát caùt gioàng Heä sinh thaùi ñaát caùt gioàng ñöôïc phaân boá ôû xaõ Thuaän Hoøa thuoäc thò xaõ Baïc Lieâu. Trong heä sinh thaùi ñaát naøy, ñaát coù nhöõng thuaän lôïi: ñoä thoâng thoaùng khí toát, khoâng bò aûnh höôûng maën, löôïng laân toång soá ôû möùc khaù, caáu truùc ñaát tôi xoáp. Sinh vaät ñaát khaù phaùt trieån: nhoùm giun ñaát raát phaùt trieån vaø maät ñoä caùc vi khuaån coá ñònh ñaïm, phaân giaûi laân, phaân giaûi celullose cuõng ñeàu ôû möùc khaù cao. Hoaït tính sinh hoaù lieân quan tôùi quaù trình chuyeån hoùa ñaïm, chaát höõu cô vaø laân nhö: urease, phosphomonoesterase vaø celullase cuõng cao. Tuy nhieân coøn coù nhöõng haïn cheá: ñaát ngheøo muøn, ñaïm vaø kali, caáu truùc ñaát nheï neân khaû naêng giöõ döôõng chaát keùm neân raát mau ngheøo kieät chaát dinh döôõng cuõng nhö naêng löôïng cho caùc quaù trình chuyeån hoùa naøy. Hieän cô caáu caây troàng chuû yeáu laø caây aên traùi laø phuø hôïp vôùi heä sinh thaùi ñaát naøy, nhöng caàn thieát boå sung löôïng muøn vaø ñaïm trong ñaát, neân chuù yù tôùi vieäc troàng xen caùc caây hoï ñaäu cuõng nhö phaân khoaùng coù laân vaø kali ñeå cho heä sinh thaùi ñaát ôû ñaây phaùt trieån caân ñoái vaø oån ñònh hôn. Ñeå caûi taïo coù theå troän boå sung moät phaàn ñaát thòt seùt ñaõ ñöôïc röûa maën nhaèm caûi thieän cô caáu ñaát, ñaëc bieät laø giuùp taêng khaû naêng trao ñoåi ion (CEC) cuõng nhö khaû naêng giöõ aåm cuûa ñaát. 5.3.4. Vuøng 4- Heä sinh thaùi ñoàng thuyû trieàu thaáp Heä sinh thaùi ñaát ôû ñaây ngoaøi toàn taïi chính laø thuoäc daïng ñaát chua pheøn coù döôõng chaát ôû daïng deã tieâu thaáp, hoaït tính sinh hoùa khoâng phong phuù vaø keùm oån ñònh, vaø ñoàng thôøi luoân phaûi chòu aûnh höôûng cuûa vaán ñeà chua pheøn cuõng nhö xaâm nhieãm maën vaø uùng ngaäp. Do ñieàu kieän khaùch quan khaù phöùc taïp nhö vaäy neân heä thoáng canh taùc hieän nay ôû ñaây chöa ñöôïc oån ñònh. Vieäc khoáng cheá caùc taùc nhaân maën vaø chua seõ taïo ñieàu kieän cho heä sinh thaùi ñaát ôû ñaây phaùt trieån toát vaø keát quaû laø laøm taêng hieäu quaû, naêng suaát caây troàng. Do nguoàn nöôùc ngoït (nöôùc möa) laø haïn cheá neân moät bieän phaùp haïn cheá maën vaø Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 95 chua pheøn coù hieäu quaû toát laø taêng cöôøng tröõ aåm, tröõ nöôùc ngoït cho töøng vuøng, thoâng qua vieäc taêng maät ñoä coâng trình tröõ nöôùc (keânh bao ngaên maën – tröõ ngoït, ao ñìa). Ngoaøi ra, do ñaát coù taàng sinh pheøn ôû saâu deã bò chua hoùa khi ñaát bò khoâ, neân raát caàn nöôùc ngoït ñeå eùm vaø röûa chua pheøn cho ñaát. Ta cuõng caàn boå sung theâm laân vaø voâi ñeå caûi thieän ñaát chua. Beân caïnh ñoù, ta cuõng caàn taêng cöôøng möùc ñoä thoâng thoaùng cho ñaát thoâng qua vieäc caøy phôi aûi ñaát ruoäng nhaèm thuùc ñaåy söï chuyeån hoùa vaät chaát vaø haïn cheá nguy cô tích luyõ caùc nguyeân toá baát lôïi cho caây troàng nhö SO42-, vaø Fe2+, Mn2+ ôû daïng hoøa tan, vì vaäy maø caàn coù heä thoáng coáng tieâu xoå pheøn maën hoaøn chænh. 5.3.5. Vuøng 5- Heä sinh thaùi ñaát phaúng giöõa gioàng Ñaây laø heä sinh thaùi ñaát khaù phong phuù vaø ñaëc bieät laø coù tính oån ñònh cao nhaát trong khu vöïc veà maët noâng hoùa vaø sinh hoùa, coù nhieàu ñieàu kieän thuaän lôïi cho caây luùa phaùt trieån. Nhöng ôû ñaây cuõng coù moät haïn cheá chung laø tieàm naêng döï tröõ cuûa heä thoáng chöa cao, haøm löôïng dinh döôõng chuû yeáu laø laân vaø ñaïm coøn thaáp vaø thieáu caân ñoái cuõng nhö döï tröõ naêng löôïng laø löôïng muøn cuõng thaáp. Neân trong tröôøng hôïp taêng vuï saûn suaát luùa (taêng vuï) seõ sôùm laøm ngheøo kieät ñaát bôûi caây luùa mang ra khoûi heä thoáng (thoâng qua löôïng luùa moãi muøa thu hoaïch) moät löôïng vaät chaát raát lôùn. Ngoaøi ra cuõng caàn taêng cöôøng möùc ñoä thoâng thoaùng cho ñaát thoâng qua vieäc caøy aûi (ñoái vôùi ñaát ruoäng luùa) nhaèm thuùc ñaåy quaù trình sinh ñòa hoùa giuùp chuyeån hoùa chaát dinh döôõng trong ñaát. Do ñoù, ñoái vôùi heä sinh thaùi ñaát ñang ñöôïc taäp trung khai thaùc naøy caàn coù bieän phaùp xen canh, vaø boå sung chaát höõu cô cho ñaát ñeå thuùc ñaåy caùc chuyeån hoùa sinh hoùa hoïc trong ñaát kòp phuïc hoài löôïng vaät chaát caây troàng ñaõ laáy ñi. Xeùt theo quan ñieåm baûo toàn sinh thaùi ñaát thì quaù trình troàng xen canh ñaõ taïo ñieàu kieän cho ñaát ñöôïc “nghæ” vaø kòp phuïc hoài löôïng vaät chaát maø caây troàng laáy ñi. Maët khaùc, moâ hình naøy cuõng taïo neân nhöõng ñieàu kieän moâi tröôøng môùi thuùc ñaåy khuynh Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 96 höôùng phaùt trieån cuûa sinh vaät ñaát ña daïng hôn (sinh vaät ñaát thöôøng soáng coäng sinh trong ñôùi phaùt trieån boä reã cuûa caây) vaø keát quaû laø caùc quaù quaù trình sinh ñòa hoùa cuõng phong phuù hôn. 5.3.6. Vuøng 6- Heä sinh thaùi ñaát truõng giöõa gioàng Ñöôïc phaân boá ôû phía Nam huyeän Giaù Rai. Heä sinh thaùi ñaát naøy phaân boá ôû ñòa hình töông ñoái truõng neân vöøa coù nguy cô bò xaâm nhaäp maën, vöøa bò uùng ngaäp cuïc boä. Ñieàu kieän ñaát ñai cho thaáy caùc chaát dinh döôõng ôû möùc trung bình. Maëc khaùc, do ñieàu kieän tieâu thoaùt nöôùc keùm neân coù bieåu hieän tích ñoïng SO42- , Cl- vaø Mn2+ hoøa tan trong ñaát, cuõng vì lyù do naøy maø hoaït ñoäng cuûa vi sinh vaät ñaát khoâng oån ñònh. Vì vaäy ñeå thuùc ñaåy heä sinh thaùi ñaát naøy phaùt trieån, phuïc vuï toát hôn cho saûn xuaát raát caàn coù bieän phaùp thuûy lôïi vuøng vaø thuûy lôïi noäi ñoàng ñeå baûo ñaûm tieâu uùng, xoå chua vaø maën. AÛnh höôûng xaâm nhaäp maën do thuyû trieàu coù theå deã daøng khoáng cheá bôûi heä sinh thaùi ñaát naøy ñöôïc bao boïc bôûi vuøng coù ñòa hình töông ñoái cao. Treân thöïc teá trong heä sinh thaùi ñaát naøy ñang coù söï caïnh tranh giöõa dieän tích troàng luùa vaø dieän tích duøng ñeå laøm vuoâng toâm. Ñaây laø moät vaán ñeà caàn giaûi quyeát moät caùch toaøn dieän vì keùo theo nhieàu heä quaû: - Môû roäng dieän tích nuoâi toâm seõ daãn tôùi vieäc môû roäng kinh laáy nöôùc. Ñaây seõ laø nguy cô laâu daøi veà xaâm nhieãm maën ñoái vôùi caùc heä sinh thaùi ñaát laân caän; - Vieäc nuoâi toâm taäp trung treân dieän tích lôùn chöa coù hieäu quaû cao vaø oån ñònh do haïn cheá veà nguoàn nöôùc vaø khaû naêng trao ñoåi nöôùc; - Neáu môû roäng maïng löôùi kinh thoâng laáy nöôùc ra bieån seõ laøm taêng nguy cô laâu daøi veà xoùi moøn vuøng bôø bieån. Heä sinh thaùi ñaát naøy keùm phaùt trieån do ñieàu kieän yeám khí vaø tích luyõ chua pheøn luoân chieám öu theá. Vì vaäy, veà cô baûn vieäc nuoâi thuyû saûn nöôùc lôï vaø maën Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 97 khoâng gaây ra nhöõng haïn cheá ñoái vôùi tieán trình phaùt trieån töï nhieân cuûa heä sinh thaùi ñaát naøy. Nhöng trong thöïc teá hieän nay, vieäc phaù ñaát nuoâi toâm quaûng canh oà aït treân dieän tích lôùn ñaõ gaây ra nhöõng ñaûo loän raát nhieàu tieán trình phaùt trieån töï nhieân: töø maën → lôï → ngoït. Ñaát bò ñaûo loän caùc taàng ñaát voán ñöôïc phaùt sinh trong moät thôøi gian töông ñoái daøi. Ñoàng thôøi vieäc môû roäng dieän tích ngaäp (vuoâng toâm) cuõng keøm theo söï gia taêng tích luyõ S trong buøn ñaùy vuoâng toâm. Moät vaán ñeà nghieâm troïng hôn laø do thaûm phuû bò huyû hoaïi neân nguoàn caáp boå sung muøn höõu cô cho ñaát noùi chung seõ giaûm vaø döï tröõ naêng löôïng cho heä sinh thaùi naøy cuõng vì vaäy maø mau suy kieät. 5.3.7. Vuøng 7- Sinh thaùi ñaát ñaàm laày maën Heä sinh thaùi ñaát naøy thuoäc vuøng ñaát maën naëng, do ñoù bieän phaùp caûi taïo chuû yeáu laø xaây döïng heä thoáng thuûy lôïi vaø bôø bao ngaên maën. Beân caïnh ñoù, vuøng sinh thaùi ñaát naøy canh taùc chính laø thuûy saûn nöôùc maën, do ñoù caàn thieát xaây döïng heä thoáng keânh daãn vaø keânh tieâu thoaùt hôïp lyù. Ngoaøi ra, caàn phaûi baûo veä röøng ngaäp maën nhaèm ñaûo baûo maät ñoä thaûm phuû cho vieäc ngaên hôi maën vaøo caùc vuøng sinh thaùi laân caän. 5.3.8. Vuøng 8- Sinh thaùi ñaát nhaân taùc • Heä sinh thaùi ñaát lieáp Do yeáu toá maën ñaõ ñöôïc haïn cheá, neân hoaït ñoäng sinh hoùa trong ñieàu kieän thoâng thoaùng khí hôn ñaõ tích cöïc goùp phaàn laøm cho heä sinh thaùi ñaát naøy trôû neân phong phuù hôn vaø thích hôïp cho troàng rau maøu vaø moät soá gioáng caây aên traùi. Tuy nhieân, do ñaát bò xaùo troän, neân caáu truùc thoå nhöôõng thöôøng keùm phaùt trieån neân caàn ñöôïc boå sung theâm muøn höõu cô. Treân lieáp ñaõ ñöôïc röûa maën, ta chæ neân troàng caây aên traùi coù boä reã caïn ñeå traùnh aûnh höôûng boác maën töø döôùi leân do mao daãn hoaëc do thaám khi möïc thuyû trieàu cao (luùc trieàu cöôøng). Ngoaøi ra, vieäc haïn cheá boác hôi baèng caùch taêng ñoä che Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 98 phuû ñaát cuõng coù yù nghóa raát quan troïng ñoái vôùi moät vuøng thieáu nöôùc ngoït, phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo söï phaân boá löôïng möa töï nhieân. Tuy nhieân ñoái vôùi ñaát pheøn maën thì neân haïn cheá leân lieáp, hoaëc neáu coù leân lieáp thì phaûi coù thôøi gian röûa maën -pheøn töông ñoái laâu daøi. Bôûi ñaát pheøn leân lieáp sau thôøi gian vaøi naêm pH vaãn coøn khoaûng 4,0 - 4,5; nhoâm di ñoäng coøn cao khoaûng 70 -500 ppm (Buøi Ñaéc Tuaán, 1996). Trong tröôøng hôïp leân lieáp töø buøn ñaùy vuoâng toâm thì cuõng caàn coù thôøi gian töông ñoái daøi ñeå röûa chua pheøn. • Heä sinh thaùi ñaát trong ao vuoâng nuoâi toâm Dieän tích vuoâng nuoâi toâm chieám tyû leä cao trong toång dieän tích töï nhieân. Ñaây laø moät loaïi hình canh taùc gaây ra nhieàu thay ñoåi veà moâi tröôøng. Töø dieän tích naøy haøng naêm khoái löôïng buøn ñaùy ñöôïc naïo veùt laø raát lôùn. Vieäc kieåm soaùt khoâng tích cöïc coù theå gaây ra nhöõng bieán ñoäng lôùn, ñaëc bieät laø ñoái vôùi moâi tröôøng nöôùc nuoâi toâm. Vì vaäy, khoâng neân veùt ñoå buøn ñaùy traøn lan maø neân taäp trung thaønh khoái. Lôùp buøn ñaùy naøy ñeå khoâ seõ coù bieåu hieän nhö ñaát pheøn bò oxy hoùa vôùi nhöõng oå jarosite, nhöng buøn neáu ñöôïc taäp trung thaønh khoái lôùn cuõng laøm chaäm laïi cöôøng ñoä quaù trình naøy. Buøn boài laéng trong vuoâng nuoâi toâm moät maët naøo ñoù laø moâi tröôøng tích luyõ löu huyønh, nhöng maët khaùc cuõng laø chaát höõu cô giaøu dinh döôõng töø treân lieáp röûa troâi ñöa xuoáng vaø töø chu trình dinh döôõng cuûa con toâm. Do ñoù, neáu haïn cheá ñöôïc quaù trình khöû tích luyõ S ôû neàn ñaùy, thoâng qua vieäc taêng cöôøng trao ñoåi nöôùc giöõa caùc taàng trong vuoâng toâm thì seõ goùp phaàn giaûm bôùt ñoä ñoäc haïi cuûa buøn ñaùy khi ñöa leân bôø. Ñeå haïn cheá boài laéng buøn ñaùy trong vuoâng toâm caàn kieåm soaùt löôïng phuø sa lô löûng trong nöôùc ñöa vaøo vuoâng nuoâi baèng caùch cho nöôùc qua caùc ao laéng. Bieän phaùp naøy khoâng chæ haïn cheá khoái löôïng boài laéng - naïo veùt maø coøn goùp phaàn caûi thieän vaø oån ñònh moâi tröôøng nöôùc nuoâi toâm. Ñoà aùn toát nghieäp GVHD: Th.S. Leâ Thanh Hoøa SVTH: Traàn Nhaät Vy Trang 99 Vieäc ñöa nöôùc maën vaøo ruoäng ñeå nuoâi toâm ñaõ thuùc ñaåy quaù trình khöû sulphat vaø tích luyõ sulfure (vaät lieäu sinh pheøn) trong ñaát. Ñaây seõ laø moät trong nhöõng vaán ñeà phöùc taïp veà moâi tröôøng - sinh thaùi ñaát khi chuyeån ñoåi trôû laïi muïc tieâu söû duïng ñaát cho troàng troït. Vì vaäy raát caàn coù quy hoaïch söû duïng laâu daøi ñoái vôùi vuøng ñaát ruoäng do ñieàu kieän canh taùc hieän nay coøn baáp beânh.