Vai trò của tài chính trong Kinh tế thị trường

Lêi më ®Çu N­íc ta còng nh­ mét sè c¸c n­íc XHCN ®· ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo m« h×nh kÕ ho¹ch tËp trung trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh nÒn kinh tÕ còng ®· gãp mét phÇn qu¸ tr×nh vµo th¾ng lîi cña c«ng cuéc chèng Mü vµ thèng nhÊt tæ quèc thÓ hiÖn ®­îc tÝnh ­u viÖt cña chÕ ®é x· héi míi tuy nhiªn duy tr× qu¸ nªn m« h×nh trªn cho nªn nÒn kinh tÕ cña n­íc ta bÞ s¬ cøng kÐm n¨ng ®éng, céng thªm hËu qu¶ chiÕn tranh kÐo dµi vµ khi nguån viÖn trî tõ Nhµ n­íc gi¶m sót ®· g©y ra khñng ho¶ng kinh tÕ, x· héi trong nhiÒu n¨m liÒn. Do ®ã, t¹i §¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng ®· lµm râ h¬n con ®­êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta. §Æc biÖt §¹i héi ®· ®­a ra m« h×nh kinh tÕ tæng qu¸t cña thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH ë n­íc ta. §ã lµ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. V× vËy tµi chÝnh còng chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ®ã lµ mét b­íc ®i qu¸ quan träng cña tµi chÝnh trong giai ®o¹n míi: còng cã b­íc chuyÓn m×nh ®Æc biÖt lµ ph¸t huy vai trß cña m×nh trong viÖc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Lµ mét sinh viªn khoa tµi chÝnh doanh nghiÖp. Em cµng cÇn ph¶i t×m hiÓu s©u thªm vµ nh×n nhËn mét c¸ch thÊu ®¸o vÒ m«n häc cña m×nh. Th«ng qua bµi tiÓu luËn nµy víi sè kiÕn thøc cßn h¹n chÕ, thêi gian häc tËp nghiªn cøu ch­a nhiÒu, bµi viÕt cña em chØ cã thÓ tr×nh bµy mét sè ý kiÕn, suy nghÜ cña b¶n th©n, mong thÇy xem xÐt gióp ®ì vµ chØ b¶o thªm ®Ó em cã thÓ hoµn thiÖn kiÕn thøc cña m×nh vÒ m«n häc nµy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Néi dung 1. Tµi chÝnh. Kh¸i niÖm: Tµi chÝnh lµ hÖ thèng c¸c quan hÖ kinh tÕ biÓu hiÖn trong lÜnh vùc h×nh thµnh vµ ph©n phèi quü tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nh»m x©y dùng vµ ph¸t triÓn x· héi x· héi chñ nghÜa. B¶n chÊt cña tµi chÝnh LÞch sö x· héi cho thÊy tµi chÝnh ra ®êi vµ ph¸t triÓn g¾n liÒn víi sù ra ®êi cña Nhµ n­íc vµ nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN b¶n chÊt cña tµi chÝnh biÓu hiÖn qua c¸c nhãm quan hÖ tµi chÝnh d­íi ®©y: - Nhãm c¸c quan hÖ tµi chÝnh gi÷a c¸c doanh nghiÖp d©n c­, c¸c tæ chøc x· héi víi Nhµ n­íc: ®©y lµ nhãm quan hÖ gi¸ trÞ cã tÝnh chÊt b¾t buéc tËp trung vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ sù ph©n phèi gi¸ trÞ ®ã ph¶i ®¶m b¶o cho c¸c ho¹t ®éng cña Nhµ n­íc diÔn ra b×nh th­êng, trong mèi quan hÖ nµy gi¸ trÞ dÞch chuyÓn theo hai chiÒu tõ d©nghiªn cøu ­, doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ ng­îc l¹i. Trong chñ nghÜa t­ b¶n mèi quan hÖ cµng nh×n bÒ ngoµi cµng ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua hai chiÒu nh­ng môc ®Ých vµ b¶n chÊt lîi Ých cã kh¸c, sù kh¸c nhau nµy cã tÝnh chÊt quan hÖ s¶n xuÊt, nhÊt lµ quan hÖ së h÷u vµ quan hÖ ph©n phèi kh¸c nhau quy ®Þnh. - Nhãm c¸c quan hÖ tµi chÝnh gi÷a c¸c doanh nghiÖp tæ chøc x· héi, d©n c­ víi hÖ thèng ng©n hµng, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhiÒu thµnh phÇn, hÖ thèng c¸c ng©n hµng, c¸c tæ chøc tÝn dông ngµy cµng gi÷ vÞ trÝ quan träng viÖc tµi trî t¹o vèn cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi nãi chung, s¶n xuÊt kinh doanh nãi riªng t¹o thuËn lîi ph¸t triÓn m¹nh mÏ víi quan hÖ tµi chÝnh, quan hÖ tÝn dông gi÷a c¸c tæ chøc d©n c­, c¸c doanh nghiÖp vµ ng©n hµng. - Nhãm c¸c quan hÖ tµi chÝnh gi÷a c¸c chñ thÓ víi thÞ tr­êng. §©y lµ mèi quan hÖ thÓ hiÖn sù mua b¸n c¸c "quü tiÒn tÖ" tån t¹i d­íi c¸c h×nh thøc kh¸c. Tham gia mua b¸n trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ hÇu hÕt c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong x· héi, Nhµ n­íc còng tham gia vµo nhãm quan hÖ tµi chÝnh nµy víi t­ c¸ch nh­ ng­êi mua vµ b¸n c¸c quü tiÒn tÖ Nhµ n­íc b¸n quü tiÒn tª cña m×nh b»ng viÖc ph¸t hµnh c«ng tr¸i trong mèi quan hÖ tµi chÝnh nãi trªn quan hÖ mua b¸n "vèn" gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ nh©n d©n ®Æc biÖt qu¸ tr×nh, Nhµ n­íc cÇn t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn vµ biÖn ph¸p h­u hiÖu ®Ó võa h­íng dÉn, ®iÒu tiÕt sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh, võa chèng l¹i tÝnh tù ph¸t vµ sù lòng lo¹n trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh nh»m ®­a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ph­¬ng h­íng ®· ®Þnh. - Nhãm quan hÖ tµi chÝnh trong néi bé mçi chñ thÓ kinh tÕ. Quan hÖ nµy biÓu hiÖn ë sù dÞch chuyÓn cña gi¸ trÞ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña mçi tæ chøc th«ng qua viÖc chi tr¶ l­¬ng, th­ëng cho viªn chøc, c«ng nh©n ng­êi lao ®éng. Th«ng qua c¸c kho¶n thu vÒ tiÒn ph¹t do vi ph¹m hîp ®ång, vi ph¹m vËt chÊt, th«ng qua viÖc cÊp ph¸t vèn, ph©n phèi ®iÒu hoµ vèn, th«ng qua ph©n phèi thu nhËp gi÷a c¸c thµnh viªn trong néi bé mçi chñ thÓ. Chøc n¨ng cña tµi chÝnh - Chøc n¨ng ph©n phèi: ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn x· héi ph¶i th­êng xuyªn tiÒn hµnh s¶n xuÊt vµ t¸i x· héi cña c¶i vËt chÊt x· héi, trong qu¸ tr×nh Êy, cña c¶i th­êng xuyªn ®­îc tËp trung l¹i råi ®­îc ph©n chia thµnh c¸c bé phËn kh¸c nhau, nhê ®ã mµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, viÖc ph©n chia cña c¶i vËt chÊt cña x· héi chñ yÕu thùc hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng tµi chÝnh ®­îc quy thµnh tiÒn, thµnh gi¸ trÞ vµ chóng ®­îc ph©n phèi th«ng qua sù vËn ®éng tµi chÝnh. V× vËy toµn bé c¸c mèi quan hÖ gi¸ trÞ nãi trªn ®­îc thùc hiÖn th«ng qua chøc n¨ng ph©n phèi cña tµi chÝnh - chøc n¨ng tËp trung vµ ph©n chia cña c¶i vËt chÊt cña x· héi trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. - Chøc n¨ng gi¸m ®èc: Còng nh­ ph©n phèi, chøc n¨ng gi¸m ®èc xuÊt ph¸t tõ thuéc tÝnh vèn cã cña tµi chÝnh, sù tån t¹i cña ph¹m trï tµi chÝnh tÊt yÕu dÉn ®Õn biÓu hiÖn ë chç tµi chÝnh cã vai trß nh­ ng­êi gi¸m s¸t ®«n ®èc lµ sù thèng nhÊt gi÷a sù vËn ®éng cña c¸c quü tiÒn tÖ víi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña Nhµ n­íc vµ cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong nÒn Kinh tÕ Quèc d©n, ch¼ng h¹n ®Ó x©y dùng mét c«ng tr×nh nhÊt ®Þnh, ng­êi ta ph¶i t¸i hiÖn mét sè vèn c¸c phÇn viÖc vµ c¸c lo¹i h×nh c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. C¸c phÇn vèn nµy sÏ ®­îc cung cÊp theo ph­¬ng thøc vµ tiÕn ®é nhÊt ®Þnh ®Ó thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc theo kÕ ho¹ch, tõng b­íc phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ kü thuËt c«ng tr×nh. Th«ng qua sù vËn ®éng cña c¸c quü tiÒn tÖ, ng­êi ta cã thÓ biÕt ®­îc t×nh h×nh thùc hiÖn c«ng tr×nh ®Ó cã gi¶i ph¸p ®iÒu chØnh vÒ tµi chÝnh cho thÝch hîp. Tãm l¹i: hai chøc n¨ng ph©n phèi vµ gi¸m ®èc lµ hai chøc n¨ng c¬ b¶n cña tµi chÝnh lµ biÓu hiÖn hai mÆt g¾n bã chÆt chÏ víi nhau th«ng qua ®ã c¸c chñ thÓ vËn ®éng ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ cña Nhµ n­íc vµ c¸c nguån lùc cña tµi chÝnh nh­ c«ng cô cùc kú quan träng trong phôc vô tèt môc ®Ých ®Ò ra trong tõng thêi kú. 2. Tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch bao cÊp. Tµi chÝnh trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung cao ®é, chÞu t¸c ®éng vµ ¶nh h­ëng nÆng nÒ cña tÝnh chÊt ®¬n nhÊt ho¸ nhµ n­íc, nhËn thøc quan niÖm vÒ b¶n chÊt, chøc n¨ng, vai trß vÞ trÝ cña tµi chÝnh bÞ g¾n ch¾t vµo tÝnh chÊt nhµ n­íc, bÞ bã hÑp ph¹m vi trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña khu vùc cã tÇm bao qu¸t cña nhµ n­íc. V× thÕ ®· dÉn ®Õn nhËn thøc cho r»ng tµi chÝnh chØ lµ c¸c quan hÖ ph©n phèi n¶y sinh trong c¸c qu¸ t×nh ph©n chia tæng s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc d©n h×nh thµnh c¸c quü tiÒn tÖ tËp trung vµ kh«ng tËp trung. Quan niÖm vÒ hÖ thèng tµi chÝnh theo h×nh thøc ph©n chia thµnh tµi chÝnh tËp trung vµ tµi chÝnh phi tËp trung ®· to¸t lªn h×nh ¶nh cña hÖ thèng tµi chÝnh g¾n chÆt vµo hÖ thèng nhµ n­íc, t¸ch rêi víi sù vËn ®éng c¶u c¸c quy luËt kinh tÕ diÔn ta ë c¶ khu vùc nhµ n­íc vµ khu vùc t­ nh©n. Do ®ã, gi¸ trÞ cña c¶i x· héi vµ tµi s¶n quèc gia trë nªn n»m ngoa× ph¹m vi ph©n phèi cña tµi chÝnh. Vai trß cña tµi chÝnh thô ®éng trong viÖc thùc hiÖn c¸c mÖnh lÖnh hµnh chÝnh cña nhµ n­íc, c¸c c«ng cô hµnh chÝnh bÞ xÕp vµo hµng thø yÕu, thËm chÝ bÞ l·ng quªn khi nhµ n­íc thùc hiÖn qu¶n lÝ nÒn kinh tÕ – x· héi. Sù vËn ®éng cña c¸c mèi qu¹ hÖ ph©n phèi cña tµi chÝnh ®Ó h×nh thµnh nªn c¸c quÜ tiÒn tÖ th­êng kh«ng tu©n theo sù vËn ®éng kh¸ch quan cña c¸c quy luËt gi¸ trÞ, tr¸i l¹i nã phô thuéc vµ bÞ khÐp l¹i trong giíi h¹n cña c¸c mÖnh lÖnh hµnh chÝnh vµ chØ tiªu kÕ ho¹ch. 3. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta hiÖn nay Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn cao khi s¶n xuÊt hµng hãa mang tÝnh phæ biÕn, b¶n th©n søc lao ®éng còng trë thµnh hµng ho¸, quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ trë thµnh h×nh thøc néi t¹i cña s¶n xuÊt x· héi. Nãi c¸ch kh¸c, lµ nÒn kinh tÕ lµ mäi quan hÖ kinh tÕ –x· héi c¬ b¶n ®­îc gi¶i quyÕt th«ng qua thÞ tr­êng vµ c¬ chÕ thÞ tr­êng. ChuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét b­íc chuyÓn ®æi m¹nh mÏ cña ®Êt n­íc ta ®Ó cã thÓ hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, kh«ng bÞ tôt hËu, l¹c hËu, nghÌo ®ãi ®eo ®uæi. Kinh tÕ thÞ tr­êng cã nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt so víi kinh tÕ kÕ ho¹ch, bao cÊp mµ n­íc ta ®· thùc hiÖn trong suèt mét thêi gian dµi tr­íc ®ã. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, vai trß cña tµi chÝnh ®­îc ®Èy lªn mét møc míi, quan träng h¬n, cÇn thiÕt h¬n, cÊp thiÕt h¬n rÊt nhiÒu so víi trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch. 4. Vai trß cña tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ChuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ kh«ng bÞ rµng buéc bëi c¸c hµng rµo kÕ ho¹ch ho¸ ph¸p lÖnh, sù vËn ®éng cña c¸c quÜ tiÒn tÖ trë nªn ®a d¹ng, vai trß vµ tÝnh chÊt nhµ n­íc ho¸ ®· ®­îc dung hoµ bëi tÝnh chÊt x· héi ho¸, d­íi nhiÒu h×nh thøc së h÷u, ho¹t ®éng kinh tÕ diÔn ra ë mäi lÜnh vùc theo sù vËn ®éng cóa c¸c quy luËt thÞ tr­êng t¸c ®éng ®Õn c¸c qu¸ tr×nh chu chuyÓn c¸c nguån lùc tµi chÝnh. XuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña tµi chÝnh lµ võa g¾n liÒn víi tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña nhµ nø¬c l¹i võa n¶y sinh tõ kinh tÕ nªn trong ®iÒu hµnh vÜ m«, nã cã 2 vai trß c¬ b¶n: Tµi chÝnh lµ c«ng cô träng yÕu ®Ó ®iÒu hµnh vÜ m« cña nhµ n­íc: Trong kinh tÕ thÞ tr­êng, tuy mäi ho¹t ®éng kinh tÕ diÔn ra trªn thÞ tr­êng, tu©n theo nh÷ng qui luËt kinh tÕ kh¸ch quan. Tuy nhiªn, ®Ó kinh tÕ thÞ tr­êng còng chøa ®ùng hµng lo¹t c¸c khuyÕt tËt mµ b¶n th©n nã kh«ng thÓ tù gi¶i quyÕt, ®ång thêi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng ®Þnh h­íng nhÊt ®Þnh ®Ó ®i ®óng con ®­êng lªn chñ nghÜa x· héi. ChÝnh v× vËy, nhµ n­íc vÉn cÇn cã sù can thiÖp nhÊt ®Þnh vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng- chñ yÕu ë tÇm vÜ m«. Sù ®iÒu chØnh nµy ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, chñ yÕu th«ng qua chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ- tÝn dông. Thùc tÕ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa, kinh tÕ thÞ tr­êng cho thÊy thiÕu c¬ chÕ tµi chÝnh – tiÒn tÖ hoµn thiÖn th× døt kho¸t kh«ng thÓ t¹o ra nÒn kinh tÕ hiÖu qu¶ , cã c¬ cÊu hîp lý, ph¸t triÓn nhÞp nhµng. Tr­íc hÕt nhµ n­íc th«ng qua quan hÖ tµi chÝnh ®Ó x©y dùng mét chÝnh s¸ch tµi chÝnh quèc gia cã tÝnh chiÕn l­îc nh»m: *§iÒu tiÕt kinh tÕ: §Ó ®iÒu tiÕt kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i kÕt hîp c¶ hai chøc n¨ng cña tµi chÝnh: ph©n phèi vµ gi¸m ®èc. Trªn c¬ së kiÓm tra, gi¸m s¸t b»ng ®ång tiÒn, nhµ n­íc n¾m ®­îc thùc tÕ ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ, tõ ®ã ph¸t hiÖn ra nh÷ng vÊn ®Ò cÇn can thiÖp, ®iÒu tiÕt. B»ng c¸c chÝnh s¸ch ph©n phèi, nhµ n­íc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ theo kÕ ho¹ch ®· ®Þnh sao cho t¹o vèn, huy ®éng vèn, sö dông vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ lµm t¨ng gi¸ thÞ tµi s¶n quèc gia. Cña c¶i quèc gia xÐt vÒ mÆt hiÖn vËt nh­ m¸y mãc thiÕt bÞ, d©y chuyÒn c«ng nghÖ cã thÓ vÉn ho¹t ®éng ë mét chç nhÊt ®Þnh… tr¸i l¹i, xÐt vÒ mÆt tiÒn tÖ cña mäi cña c¶i th× nã cã thÓ tuÇn hoµn di ®éng nhanh h¬n, linh ho¹t hoan, t¹o ra nh÷ng kh¶ n¨ng míi to lín h¬n th«ng qua quü khÊu hao, quü b¶o hiÓm, quü cæ phÇn, … VÝ dô: Mét nhµ m¸y s¶n xuÊt g¹ch èp l¸t ®· cã mét thêi gian nhiÒu n¨m liÒn ho¹t ®éng d­íi sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc vµ ®· ®­îc khÊu hao mét phÇn lín trang thiÕt bÞ m¸y mãc vµ céng víi phÇn tÝch luü vÓ b¶o hiÓm, ®· ®­îc Nhµ n­íc th«ng qua tµi chÝnh ®Ó ®Çu t­ x©y dùng mét nhµ m¸y míi ë n¬i kh¸c. víi kü thuËt tiªn tiÕn h¬n hiÖn ®¹i h¬n sovíi nhµ m¸y cò sau ®ã ®Ó tiÕp tôc duy tr× sù ho¹t ®éng cña nhµ m¸y cò Nhµ n­íc ®· tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ nhµ m¸y cò qua ®ã cã thÓ thu håi ®­îc vèn x©y dùng c¬ b¶n ban ®Çu. Th«ng qua tµi chÝnh Nhµ n­íc ®· t¹o ra sù c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. - B¶o hé nh÷ng ngµnh nghÒ lµ thÕ m¹nh cña ®Êt n­íc. - T¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. - Nhµ n­íc còng cã thÓ th«ng qua viÖc n©ng cao hoÆc h¹ thÊp thuÕ suÊt ®Ó ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng ®Çu t­ kinh doanh gi÷a c¸c ngµnh. Víi t¸c dông ®iÒu tiÕt kinh tÕ, tµi chÝnh lµ c«ng cô träng yÕu thóc ®Èy nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn c©n ®èi. *T¨ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh: Th«ng qua chÝnh s¸ch tµi chÝnh quèc gia nh­ tÝnh æn ®Þnh tiÒn tÖ, tÝnh sinh l·i cña c¸c bÊt ®éng s¶n, cña vèn nhµ mçi, cña c¸c vÞ trÝ lîi thÕ so s¸nh… mµ lµm cho mäi ng­êi d©n cã ý thøc b¶o vÖ, sö dông vµ ®­a nhanh c¸c tµi s¶n ®ã vµo kinh doanh. Nh­ vËy nhê chÝnh s¸ch sinh lîi cña tµi chÝnh mµ biÕn bÊt ®éng s¶n thµnh vèn kinh doanh, biÕn tiÒn n»m im thµnh tiÒn kinh doanh…§iÒu nµy ë n­íc ta ®· thÓ hiÖn ë mét phÇn ë mèi liªn hÖ kinh doanh víi n­íc ngoµi nh­: ®Êt, ®åi träc, s«ng suèi,… trë thµnh vèn kinh doanh. C¸c lîi thÕ so s¸nh trë thµnh lùc l­îng kinh doanh, mét sè t­ liÖu sinh ho¹t trë thµnh vèn kinh doanh. *Tµi chÝnh gãp phÇn ®iÒu hµnh thùc hiÖn môc tiªu: tiÕt kiÖm, tÝch luü t¨ng ®Çu t­ ®i ®Õn t¨ng viÖc lµm chèng thÊt nghiÖp vµ gãp phÇn t¨ng thu nhËp t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Theo tÝnh to¸n tõ n¨m 1993 ®Õn 1996, n­íc ta cÇn mét khèi l­îng vèn tÝch luü ®Çu t­ kho¶ng 16% GDP hµng n¨m. Kh¶ n¨ng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu t¨ng tr­ëng nµy vÒ phia ChÝnh phñ kho¶ng 2-3% GDP hµng n¨m, v× ChÝnh phñ ch­a cã kh¶ n¨ng tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ . Do ®ã, 8-9% vèn ®Çu t­ cßn l¹i do 3 nguån sau cung cÊp: - Huy ®éng vèn tÝch luü trong d©n - Vèn viÖn trî n­íc ngoµi - Vèn do khai th¸c tµi nguyªn kho¸ng s¶n, bÊt ®éng s¶n cña quèc gia Trong ®ã,vèn trong d©n lµ chñ yÕu. §Ó huy ®éng ®­îc nguån vèn trong d©n chóng, hay cña c¶ c¸c nguån kh¸c vai trß cña tµi chÝnh lµ rÊt to lín. Tµi chÝnh ph¶i : + Cã chÝnh s¸ch tµi chÝnh sinh lîi thÕ nµo ®Ó khuyÕn khÝch d©n tÝch luü, bá vèn vµo kinh doanh + Tr×nh ChÝnh phñ c¸c chÝnh s¸ch: vÒ së h÷u tµi s¶n t­ nh©n, b¶o vÖ së h÷u t­ nh©n b»ng v¨n b¶n ph¸p quy, quyÒn thõa kÕ vÒ tµi s¶n mét c¸ch l©u dµi, æn ®Þnh ®Ó ng­êi d©n an t©m ®Çu t­, an t©m tÝch luü. + Cã chÝnh s¸ch x©y dùng t©m lÝ tÝch cùc lµm giµu, sao cho mäi ng­êi, mäi ngµnh ®Òu cè g¾ng tù ph¸t triÓn v­¬n lªn. *H×nh thµnh quan hÖ tÝch luü, tiªu dïng hîp lÝ: Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, viÖc ph©n phèi thu nhËp ®­îc thùc hiÖn theo nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. T­¬ng øng víi tõng khu vùc kinh tÕ – x· héi lµ mét hÖ thèng tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp riªng, t­¬ng øng víi tõng thµnh phÇn kinh tÕ lµ mét h×nh thøc kinh doanh riªng, cã quü tiªu dïng riªng. ChÝnh v× thÕ, mµ tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp cña ng­êi lao ®éng ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau cã sù chªnh lÖch cao. Sù chªnh lÖch qu¸ møc vÒ thu nhËp vµ tiÒn l­¬ng gi÷a c¸c tÇng líp d©n c­ dÉn ®Õn møc tiªu dïng hÕt søc kh¸c nhay vµ ®­¬ng nhiªn cã sù ph©n ho¸ trong x· héi. Tõ ®ã t¹o nªn sù mÊt c«ng b»ng x· héi. VD nh­ sù ph©n ho¸ giµu nghÌo gi÷a thµnh thÞ- n«ng th«n. Do ®ã viÖc ®iÒu tiÕt thu nhËp vµ tiÒn l­¬ng gi÷a nh÷ng ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng, ng­êi h­ëng theo chÕ ®é, chÝnh s¸ch x· héi vµ ­u ®·i cña nhµ n­íc trong ph¹m vi toµn x· héi lµ vÊn ®Ò cÊp thiÕt hiÖn nay. Trong ®ã, tµi chÝnh gi÷ vai trß ®Æc biÖt quan träng th«ng qua c¸c chøc n¨ng cña m×nh. VD: th«ng qua thuÕ, quü xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, n©ng l­¬ng cho c¸c ngµnh cã thu nhËp thÊp,…ViÖc ®iÒu chØnh nµy kh«ng chØ lµ ®iÒu tiÕt thu nhËp qu¸ cao mµ c¶ viÖc ®iÒu tiÕt phÇn thu nhËp qu¸ thÊp ®Õn møc trung b×nh ®Ó ng­êi lao ®éng ®¶m b¶o cuéc sèng. §iÒu hµnh c¬ chÕ thÞ tr­êng ®i theo c¸c môc tiªu kinh tÕ – x· héi ®· ®­îc x¸c ®Þnh Tµi chÝnh võa lµ c«ng cô ®Ó gãp phÇn ®iÒu hµnh kinh tÕ vÜ m«, võa lµ lÜnh vùc kinh tÕ ho¹t ®éng theo c¸c yªu cÇu cña kinh tÕ. Ch¼ng h¹n, trong kinh tÕ thÞ tr­êng th× tµi chÝnh võa lµ mua cã träng l­îng, võa lµ ng­êi b¸n cã vai trß quyÕt ®Þnh ®iÒu hµnh thÞ tr­êng ®Ó ®iÒu tiÕt vÜ m«. VÝ dô: ViÖc vô thu ho¹ch hÌ thu n¨m 2001 khi thÞ tr­êng thãc lóa ë ®ång b»ng S«ng Cöu Long ®· bÞ xuèng gi¸ g©y rÊt nhiÒu thiÖt h¹i cho nh©n d©n th× Nhµ n­íc b»ng vai trß tµi chÝnh ®iÒu hµnh vÜ m« ®· chØ ®¹o mét sè C«ng ty l­¬ng thùc miÒn Nam, vµ c¸c tØnh ®ång b»ng S«ng Cöu Long b»ng c¸ch. Qua c¸c ng©n hµng cho c¸c C«ng ty nµy vay vèn víi l·i suÊt ­u ®·i ®Ó hä mua tÝch tr÷ thãc lóa cña d©n nh»m gi÷ gi¸ thãc lóa cña thÞ tr­êng, b¶o vÖ lîi Ých cña ng­êi s¶n xuÊt, còng nh»m tÝch tr÷ ®Ò phßng khi cã nh÷ng c¬n sèt l­¬ng thùc th× cã thÓ tung ra b¸n ®Ó æn ®Þnh thÞ tr­êng. 5. Mét sè biÖn ph¸p nh»m ®¶m b¶o vµ n©ng cao vai trß cña tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng æn ®Þnh gi÷ v÷ng hÖ thèng luËt ph¸p vµ t¨ng c­êng ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa a. X©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn tµi chÝnh nhiÒu thµnh phÇn b. T¹o ®iÒu kiÖn h×nh thµnh ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh (bao gåm thÞ tr­êng tiÒn tÖ, thÞ tr­êng vèn, thÞ tr­êng chøng kho¸n) c. X©y dùng hÖ thèng th«ng tin ph©n tÝch kiÓm tra, vµ kiÓm so¸t tµi chÝnh. d. X©y dùng hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt tµi chÝnh e. KiÖn toµn bé m¸ qu¶n lý tµi chÝnh ë møc Nhµ n­íc §©y lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò nãng báng cña giai ®o¹n hiÖn nay. Bëi tµi chÝnh bao gåm nhiÒu mèi quan hÖ phøc t¹p víi nhiÒu thµnh phÇn. Trong ®ã träng t©m lµ x©y dùng luËt thuÕ, luËt ng©n hµng,… Ph¸t triÓn hÖ thèng th«ng tin, dù b¸o, më réng quan hÖ tµi chÝnh quèc tÕ, kiÖn toµn chÝnh s¸ch më cöa giao l­u kinh tÕ víi bªn ngoµi Vai trß cña th«ng tin trong ®iÒu kiÖn khoa häc kÜ thuËt ph¸t triÓn hiÖn nay lµ rÊt cÇn thiÕt. Nã gióp c¸c nhµ qu¶n lÝ tµi chÝnh cã th«ng tin nhanh h¬n, nhiÒu h¬n, toµn diÖn h¬n kh«ng chØ trong ph¹m vi quèc gia mµ trªn toµn thÕ giíi. Tõ ®ã, cã thÓ ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch hîp lÝ h¬n, phï hîp h¬n víi t×nh h×nh thùc tÕ. T¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra, thanh tra vµ xö lý nghiªm minh c¸c tr­êng hîp vi ph¹m ph¸p luËt. 6. Mét sè kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng VÒ ph©n phèi: ho¹t ®éng tµi chÝnh g¾n liÒn víi ho¹t ®éng ph©n phèi. -Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung: kÕt qu¶ ph©n phèi ®­îc nhµ n­íc ®Þnh ®o¹ tr­íc qua c¸c mÖnh lÖnh hµnh chÝnh. C«ng cô tµi chÝnh- tiÒn tÖ chÝnh chØ lµ h×nh thøc, hay mét ®å trang søc. Mäi chØ tiªu vÒ thiÕt bÞ, vËt t­ lao ®éng ®Òu ®­îc x¸c lËp b»ng hiÖn vËt trªn c¬ së c¸c v¨n b¶n hµnh chÝnh. -Nay: mÖnh lÖnh hµnh chÝnh ®­îc thay b»ng hÖ thèng luËt ph¸p, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc tù do ho¹t ®éng trong khu«n khæ ph¸p luËt. Ho¹t ®éng tµi chÝnh ®· thùc sù trë nªn rÊt phong phó vµ s«i ®éng ®Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu vÒ chi tr¶, thanh to¸n, giao dÞch. Tµi chÝnh võa lµ ph­¬ng tiÖn cña c¸c hµnh vi ®ã l¹i võa lµ môc ®Ých cña c¸c hµnh vi ®ã. Tõ ®ã mµ: + Thay cho viÖc chuyªn ®¶m nhËn bï lç, bï gi¸, bï l­¬ng,… ng©n s¸ch nhµ nø¬c ®· cã thÓ giµnh nguån vèn cña m×nh ®Ó ®Çu t­ cho kÕt cÊu h¹ tÇng, ®¶m nhiÖm c¸c kho¶n chi phÝ theo yªu cÇu chung nhÊt cña toµn x· héi, lµm tiÒn ®Ò thóc ®Èy qu¸ tr×nh bá vèn ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp. + Thay cho ho¹t ®éng cho vay bao cÊp cña ng©n hµng nhµ n­íc, ®· xuÊt hiÖn hµng lo¹t c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian nh­ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. C¸c tæ chøc tÝn dông vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh phi ng©n hµng víi môc ®Ých lµm trung gian vµ thu hót vèn. + H×nh thµnh thÞ tr­êng tµi chÝnh: bao gåm thÞ tr­êng vèn vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ. L¹m ph¸t: sè liÖu thèng kª cho thÊy, n­íc ta ®· cã mét thêi gian dµi n»m trong t×nh tr¹ng l¹m ph¸t víi tèc ®é t¨ng gi¸ b×nh qu©n hµng n¨m tõ trªn 140% ®Õn 600%. §Æc biÖt t×nh tr¹ng siªu l¹m ph¸t gÇn nh­ liªn tôc suèt 6 n¨m liÒn (1982-1984 vµ 1985-1988) ®· thùc sù lµ mét th¶m ho¹ mµ nh©n d©n ta ph¶i g¸nh chÞu. Cã nhiÒu c¸ch nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ kh¸c nhau vÒ nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t. ë n­íc ta, sau qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ ph©n tÝch t×nh h×nh kinh tÕ –tµi chÝnh h¬n mét thËp kØ qua ®· cho thÊy nguyªn nh©n chÝnh cña t×nh tr¹ng l¹m ph¸t lµ sù mÊt c©n ®èi vÒ kinh tÕ, song nguyªn nh©n thóc ®Èy l¹m ph¸t lªn møc cao vµ ngaú cµng trÇm träng l¹i thuéc vÒ lÜnh vùc tµi chÝnh. Tíi n¨m 1988, bªn c¹nh mét sè chÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ chung ta b¾t ®Çu sö dông c«ng cô tµi chÝnh ®Ó tÊn c«ng trë l¹i c¬n sèt l¹m ph¸t. §ã lµ chÝnh s¸ch sö dông tû gi¸ linh do¹t, phï hîp víi sù biÕn ®éng gi¸ c¶ trªn thÞ tr­¬ng vµ ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch l·i suÊt tiÕt kiÖm ®¶m b¶o cho ng­êi göu tiÒn kh«ng bÞ mÊt vèn do yÕu tè l¹m ph¸t g©y ra. ViÖc ®­a l·i suÊt tݪt kiÖm cã k× h¹n( 3 th¸ng) lªn 12%/ th¸ng lµ mét liÒu thuèc cùc m¹nh vÒ mÆt t©m lý ®Ó ®¸nh vµo l¹m ph¸t. L­îng tiÒn göi vµo tiÕt kiÖm lËp tøc t¨ng vät vµ l¹m ph¸t gi¶m dÇn. §Õn nay víi chÝnh s¸ch l·i suÊt hîp lý, tû lÖ l¹m ph¸t ë n­íc ta ®· gi¶m h¼n vµ ë møc cho phÐp. KÕt luËn Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN cña n­íc ta hiÖn nay nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ ph¸t triÓn hÕt søc m¹nh mÏ. Tµi chÝnh cã vÞ trÝ hai mÆt: - Võa lµ c«ng cô träng yÕu ®Ó Nhµ n­íc ®iÒu hµnh vÜ m« cã hiÖu qu¶. - Võa lµ søc m¹nh víi c¸c quÜ tiÒn tÖ ho¹t ®éng sinh lêi, ho¹t ®éng theo quy luËt th«ng qua ng©n s¸ch nhµ n­íc. ThuÕ, b¶o hiÓm, kho b¹c … víi t­ c¸ch ng­êi mua, ng­êi b¸n trong thÞ tr­êng ®Ó thùc hiÖn kiÓm kª, kiÓm so¸t ®ång tiÒn. VÞ trÝ ®ã g¾n víi ®iÒu kiÖn lµ nhµ n­íc vµ tæ chøc tµi chÝnh cã n¨ng lùc thËt sù vÒ hai mÆt: Mét lµ: cã nhËn thøc hiÓu biÕt s©u vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng, c¬ chÕ thÞ tr­êng, vÒ søc m¹nh cña ®ång tiÒn. D­íi con m¾t tµi chÝnh lµ tiÒn di ®éng, tiÒn sinh lêi, tiÌn gi÷ ®­îc ch÷ tÝn, tiÒn ®Ó chÝnh phñ chi tiªu, tiÒn ®Ó trî gióp ng­êi nghÌo, … chø kh«ng ph¶i lµ hiÖn vËt, lµ s¶n phÈm cô thÓ. Hai lµ: cã thùc lùc, biÓu hiÖn ë cã kh¶ n¨ng thu, cã kh¶ n¨ng chi, cã kh¶ n¨ng cay nî vµ tr¶ nî, … cã kh¶ n¨ng dù tr÷, sau cïng lµ mét chÝnh s¸ch tµi chÝnh quèc gia æn ®Þnh cã lßng tin cña d©n chóng: d©n chóng tin vµo ®ång tiÒn cña chÝnh phñ, d©n chóng tin tÝn phiÕu kho b¹c, d©n chóng tin vµo sù b¶o hiÓm nhµ n­íc, … §ã chÝnh lµ vÞ trÝ to lín cña tµi chÝnh ®Ó th¨ng b»ng ng©n s¸ch. §Ó thùc hiÖn tèt c«ng cuéc CNH - H§H nh»m x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi, ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh ®i ®«i víi thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, x©y dùng hoµn thiÖn hÖ thèng s¶n xuÊt míi nh»m c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cho nh©n d©n t¨ng tr­ëng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña n­íc ta, hoµn nhËp víi kinh tÕ khu vùc vµ thtg, tham gia quèc tÕ ho¸, toµn cÇu ho¸. Môc lôc Lêi më ®Çu 1 Néi dung 2 1. Tµi chÝnh 2 a. Kh¸i niÖm 2 b. B¶n chÊt 2 c. Chøc n¨ng 3 2. Tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch bao cÊp 5 3. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta hiÖn nay 6 4. Vai trß cña tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 6 a. Tµi chÝnh lµ c«ng cô träng yÕu ®Ó ®iÒu hµnh vÜ m« cña nhµ n­íc………..7 b. §iÒu hµnh c¬ chÕ thÞ tr­êng ®i theo c¸c môc tiªu kinh tÕ – x· héi ®· ®­îc x¸c ®Þnh…………………………………………………………………………….10 5. Mét sè biÖn ph¸p nh»m ®¶m b¶o n©ng cao vai trß cña tµi chÝnh 11 6. Mét sè kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 12 KÕt luËn 14