Vấn đề tiền lương trong các doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam hiện nay

Lêi nãi ®Çu Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay vÊn ®Ì tiÒn l­¬ng lu«n lµ mét mèi quan t©m hµng ®Çu cña mçi ng­êi lao ®éng nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc nãi riªng.L­¬ng bæng lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc kÝch thÝch con ng­êi lµm viÖc h¨ng h¸i,kÝch thÝch ng­êi lao ®éng lµm viÖc cã n¨ng xuÊt chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ gãp phÇn t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp nãi riªng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi noi chung.Do vai trß t¸c dông to lín cña viÖc ¸p dông hîp lÝ c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng nªn viÖc nghiªn cøu,®¸nh gi¸ c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng ®Ó chØ ra ph¹m vi ¸p dông cña c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng hîp lÝ ph¸t huy t¸c dông tèt h¬n lu«n lµ vÊn ®Ò cÇn thiÕt. §©y lµ vÊn ®Ò mµ kh¸ nhiÒu doanh nghiÖp khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cßn gÆp khã kh¨n vµ lóng tóng.Trªn c¬ së nh÷ng suy nghÜ cña b¶n th©n kÕt hîp víi qu¸ tr×nh häc tËp,t«i xin ®èng gãp mét sè ý kiÕn cña m×nh ht«ng qua bµi viÕt "VÊn ®Ò tiÒn l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ë viÖt nam hiÖn nay". Bµi viÕt lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh t×m tßi,nghiªn cøu lý luËn vµ kh¶o s¸t thùc tiÔn,cïng víi sù gióp ®ì cña c« giao TS NguyÔn V©n §iÒm. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n Ch­¬ng1: Kh¸i niÖm,vai trß cña tiÒn l­¬ng vµ néi dung cña c«ng t¸c tr¶ l­¬ng 1.Kh¸i niÖm cña tiÒn l­¬ng: Trong kinh tÕ thÞ tr­êng quan niÖm vÒ tiÒn l­¬ng còng cã nh÷ng thay ®æi c¨n b¶n ®Ó phï hîp víi c¬ chÕ qu¶n lÝ míi.Kh¸i niÖm tiÒn l­¬ng cÇn ®¸p øng mét sè yªu cÇu sau: - Quan niÖm søc lao ®éng lµ mét hµng ho¸ cña thÞ tr­êng yÕu tè s¶n xuÊt.TÝnh chÊt hµng ho¸ cña søc lao ®éng cã thÓ bao gåm kh«ng chØ lùc l­îng lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc,lÜnh vùc SX-KD thuéc së h÷u nhµ n­íc mµ c¶ ®èi víi c«ng chøc,viªn chøc trong qu¶n lÝ nhµ n­íc,qu¶n lÝ x· héi.tuy nhiªn do nh÷ng ®Æc thï riªng trong viÖc sö dông lao ®éng cña tõng khu vùc kinh tÕ vµ qu¶n lý mµ c¸c quan hÖ thuª m­ín,mua b¸n,hîp ®ång lao ®éng còng kh¸c nhau. - TiÒn l­¬ng lµ tiÒn tr¶ cho søc lao ®éng tøc lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ søc lao ®éng mµ ng­êi sö dông(nhµ n­íc,c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi,c¸c doanh nghiÖp…)vµ ng­êi cung cÊp tho¶ thuËn víi nhau theo quy luËt cung cÇu,gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng lao ®éng. - TiÒn l­¬ng lµ bé phËn c¬ b¶n(hoÆc duy nhÊt)trong thu nhËp cña ng­êi lao ®éng(ngoµi ra trong thu nhËp cßn cã kho¶n th­ëng,¨n ca vµ c¸c kho¶n thu kh¸c)®ång thêi lµ mét trong c¸c yÕu tè chi phÝ ®Çu vµo cña s¶n xuÊt-kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Vãi ý nghÜa ®ã,tiÒn l­¬ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng lµ gi¸ cña yÕu tè søc lao ®éng tu©n theo c¸c nguyªn t¾c cung,cÇu,gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng vµ ph¸p luËt hiÖn hµnh cña nhµ n­íc. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cµng ph¸t triÓn vµ d­îc x· héi ho¸ cao th× quan hÖ cung øng vµ sö dông søc lao ®éng trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc trë nªn linh ho¹t h¬n,tæ chøc x· héi ho¸ cña lao ®éng ngµy cµng cao h¬n,tiÒn l­¬ng trë thµnh nguån thu nhËp duy nhÊt,lµ mèi quan t©m vµ ®éng lùc lín nhÊt víi mäi ®èi t­îng cung øng søc lao ®éng. Cïng víi kh¸i niÖm trªn,tiÒn c«ng chØ lµ mét biÓu hiÖn, mét tªn gäi kh¸c cña tiÒn l­¬ng.TiÒn c«ng g¾n trùc tiÕp h¬n víi c¸c quan hÖ tho¶ thuËn,mua b¸n søc lao ®éng vµ th­êng sö dông trong lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh,c¸c hîp ®ång thuª cã thêi h¹n. TiÒn c«ng cßn lµ tiÒm tr¶ cho mét d¬n vÞ thêi gian lao ®éng cung øng,tiÒn tr¶ cho kh«i l­îng c«ng viÖc d­îc thùc hiÖn phæ biÕn trong nh÷ng tho¶ thuËn thuª nh©n c«ng trªn thÞ tr­êng tù do vµ cã thÓ gäi lµ gi¸ c«ng lao ®éng. Ngoµi ra,muån thóc ®Èy s¶n xuÊt,muèn ®éng viªn nh©n viªn,®·i ngé nh©n viªn,cÊp qu¶n trÞ ph¶i kÝch thÝch b»ng nguån thï lao lao ®éng mét c¸ch hîp lý. Thï lao lao ®éng bao gåm 2 phÇn:thï lao tµi chÝnh vµ phÝ tµi chÝnh.PhÇn tµi chÝnh bao gåm môc tµi chÝnh trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp.Tµi chÝnh trùc tiÕp bao gåm l­¬ng c«ng nhËt,l­¬ng th¸ng,tiÒn hoa hång vµ tiÒn th­ëng.Tµi chÝnh gi¸n tiÕp bao gåm c¸c kÕ ho¹ch mµ sè c«ng ty t¹i viÖt nam ®· ¸p dông bao gåm:c¸c kÕ ho¹ch b¶o hiÓm nhaan thä,y tÕ…,c¸c lo¹i trî cÊp x· héi:c¸ch phóc lîi gåm kÕ ho¹ch vÒ h­u… Thï lao lao ®éng kh«ng ph¶i chi phÝ ®¬n thuÇn chØ cã mÆt tµi chÝnh mµ cßn nh÷ng mÆt phi tµi chÝnh.T¹i nhiÒu n¬i ®·i ngé phi tµi chÝnh ngµy cµng quan träng h¬n.§ã chÝnh b¶n th©n c«ng viÖc vµ m«i tr­êng lµm viÖc.B¶n th©n c«ng viÖc cã hÊp dÉn kh«ng cã th¸ch ®è ®ßi hái søc phÊn ®Êu kh«ng,nh©n viªn cã ®­îc giao tr¸ch nhiÖm kh«ng,khi lµm viÖc cã c¶m gi¸c vui khi hoµn thµnh c«ng viÖc vµ hä cã c¬ héi th¨ng tiÕn kh«ng. Nãi chung,kh¸i niÖm tiÒn l­¬ng cã tÝnh phæ qu¸t h¬n vµ cïng víi nã lµ mét lo¹t c¸c kh¸i niÖm:tiÒn l­¬ng danh nghÜa,tiÒn l­¬ng thùc tÕ,tiÒn l­¬ng tèi thiÓu,tiÒn l­¬ng kinh tÕ. -TiÒn l­¬ng danh nghÜa:lµ kh¸i niÖm chØ sè l­îng tiÒn tÖ mµ ng­êi sö dông søc lao ®éng c¨n cø vµo hîp ®ång tho¶ thuËn giu÷a hai bªn trong viÖc thuª lao ®éng.Trªn thùc tÕ.Mäi møc l­¬ng tr¶ cho ng­êi lao ®éng ®Òu lµ l­¬ng danh nghÜa.Song b¶n th©n tiÒn l­¬ng danh nghÜa l¹i ch­a cã thÓ cho ta mét nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ møc tiÒn c«ng thùc tÕ cho ng­êi lao ®éng.Lîi Ých mµ ng­êi cung øng søc lao ®éng nhËn ®ù¬c ngoµi viÖc phô thuéc vµo møc l­¬ng danh nghÜa cßn phô thuéc vµo gi¸ c¶ hµng ho¸,dÞch vô vµ sè l­îng thÕ mµ ng­êi lao ®éng sö dông tiÒn l­¬ng ®ã ®Ó mua s¾m hoÆ ®ãng thuÕ. -TiÒn l­¬ng thùc tÕ:lµ sè l­îng t­ liÖu sinh ho¹t vµ dÞch vô sinh ho¹tvµ dÞch vô ng­êi lao ®éng cã thÓ mua ®­îc b»ng tiÒn l­¬ng cña m×nh,sau khi ®· ®ãng ch­¬ng kho¶n thuÕ theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ,ta cã c«ng thøc: ILDN ILTT = IG Trong ®ã: TLTT lµ chØ sè tiÒn l­¬ng thùc tÕ ILDN lµ chØ sè l­¬ng danh nghÜa IG lµ chØ sè gi¸ c¶ Víi møc tiÒn l­¬ng nhÊt ®Þnh,nÕu gi¸ c¶ hµng ho¸ thÞ tr­êng t¨ng th× chØ sè tiÒn l­¬ng thùc tÕ gi¶m vµ ng­îc l¹i.Tr­êng hîp gi¸ c¶ æn ®Þnh,tiÒn l­¬ng danh nghÜa t¨ng lªn,chØ sè tiÒn l­¬ng thùc tÕ còng t¨ng.Nõu cïng mét lóc tiÒn l­¬ng danh nghÜa vµ gi¸ c¶ hµng ho¸ thÞ r­êng cïng t¨ng hoÆc cïng gi¶m,th× ®¹i l­îng nµo cã tèc ®é t¨ng gi¶m lín h¬n sÏ quyÕt ®Þnh chØ sè tiÒn l­¬ng thùc tÕ.§èi víi ng­êi lao ®éng lîi Ých vµ môc ®Ých cuèi cïng cña viÖc cung øng søc lao ®éng lµ tiÒn l­¬ng thùc tÕ chø kh«ng ph¶i tiÒn l­¬ng danh nghÜa,v× tiÒn l­¬ng thùc tÕ quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng quyÕt ®Þnh c¸c lîi Ých trùc tiÕp cña hä. -VÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu(gäi ®óng lµ møc l­¬ng tèi thiÓu)còng cã nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau.Tõ tr­íc ®Õn nay møc l­¬ng tèi thiÎu d­îc xem lµ c¸i ng­ìng cuèi cïng,®Ó tõ ®ã x©y dùng c¸c møc l­¬ng kh¸c,t¹o thµnh hÖ thèng tiÒn l­¬ng cña mét f nµo ®ã hoÆc hÖ thèng tiÒn l­¬ng chung cña mét n­íc,lµ c¨n cø ®Î ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng.Víi quy ®Þnh nh­ vËy møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc coi lµ yÕu tè rÊt quan träng cña mét chÝnh s¸ch tiªnf l­¬ng,nã liªn hÖ chÆt chÏ víi 3 yÕu tè: +Møc sèng trung b×nh cña d©n c­ mét n­íc +ChØ sè gi¸ c¶ hµng ho¸ sinh ho¹t +Lo¹i lao ®éng vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng Møc l­¬ng tèi thiÓu do l­êng gi¸ lo¹i søc lao ®éng th«ng th­êng trong ®iÒu kiÖn lµm viÖc b×nh th­êng,yªu cÇu mét kÜ n¨ng ®¬n gi¶n víi mét khung gi¸ c¸c t­ liÖu sinh ho¹t hîp lý,NghÞ ®Þnh 197/CP cña nhµ n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ngµy 31/12/1994 vÒ viÖc thi hµnh Bé luËt lao ®éng ®· ghi: "Møc l­¬ng tèi thiÓu…lµ møc l­¬ng ®Ó tr¶ cho ng­êi lao ®éng lµm c«ng viÖc ®¬n gi¶n nhÊt(kh«ng qua ®µo t¹o)víi ®iÒu kiÖn lao ®éng vµ m«i tr­êng lao ®éng b×nh th­êng" Quan niÖm cña kinh tÕ häc hiÖn ®¹i vÒ møc l­¬ng tèi thiÓu l¹i xuÊt ph¸t tõ c¸c quy luËt cung cÇu,gi¸ c¶ thÞ tr­êng lao ®éng,tõ mèi quan hÖ gi÷a kh¶ n¨ng cung øng vµ kh¶ n¨ng tiªu thô nguån cung øng søc lao ®éng.Nhµ kinh tÕ häc d>Begg viÕt:"TiÒn c«ng tèi thiÓu cña mét yÕu tè s¶n xuÊt…lµ tiÒn tr¶ tèi thiÓu cÇn thiÕt ®Ó l«i cuèn ng­êi cung cÊp søc lao ®éng vµo lµm viÖc ®ã".Theo ý kiÕn nµy th× c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ t¸c nh©n chñ yÕu,®iÒu tiÕt mø lao ®éng,møc tiÒn l­¬ng diÒu tiÕt mèi quan hÖ gi÷a ng­êi sö dông vµ ng­êi cung øng søc lao ®éng.ë ®©y quan hÖ lîi Ých gi÷a c¸c chñ thÓ trong mét doanh nghiÖp thÓ hiÖn rÊt râ,doanh nghiÖp muèn cã søc lao ®éng ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh,chÝ Ýt ph¶i tr¶ møc l­¬ng kh«ng thÊp h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc Ên ®Þnh bëi thÞ tr­êng lao ®éng.MÆt kh¸c,do môc tiªu lîi nhuËn chi phèi,doanh nghiÖp phæ th«ng tÝnh toan so s¸nh gi÷a chi phÝ vµ doanh thu trong ®ã tiÒn l­¬ng lµ mét chi phÝ quan träng,nã sÏ ®iÒu chØnh møc s¶n l­îng tèi ­u cña doanh nghiÖp ®ã,do ®ã sÏ ®iÒu chØnh møc thuª lao ®éng. TiÒn l­¬ng kinh tÕ lµ mét kh¸i niÖm cña kinh tÕ häc.C¸c doanh ngiÖp muèn cã ®­îc sù cung øng søc lao ®éng nh­ nã yªu cÇu,cÇn ph¶i tr¶ møc l­¬ng cao h¬n so víi tiÒn l­¬ng tèi thiÓu.TiÒn tr¶ thªm vµo tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®Î ®¹t ®­îc yªu cÇu cung øng søc lao ®éng gäi lµ tiÒn l­¬ng kinh tÕ.V× vËy cã ng­êi quy ®Þnh,tiÒn l­¬ng kinh tÕ gièng nh­ tiÒn l­¬ng thuÇn tuý cho ng­êi ®· hµi lßng cung øng søc lao ®éng cho doanh nghiÖp nµo ®ã víi c¸c ®iÒu kiÖn mµ ng­êi thuª lao ®éng yªu cÇu. 2.Vai trß cña tiÒn l­¬ng: TiÒn l­¬ng lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc h×nh thµnh lîi Ých v©t chÊt ®èi víi ng­êi lao ®éng,v× vËy ®Ó sö dông ®ßn bÈy tiÒn l­¬ng nh»m ®¶m b¶o s¶n xuÊt ph¸t triÓn,duy tr× mét ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é kü thuËt nghiÖp vô kÜ thuËt cao víi ý thøc kØ luËt v÷ng ®ßi hái tæ chøc tiÒn l­¬ng trong doanh nghiÖp ph¶i ®Æc biÖt coi träng.§èi víi chñ doanh nghiÖp tiÒn l­¬ng lµ mét yÕu tè dïng ®Ó chi phÝ s¶n xuÊt cßn ®èi víi ng­êi cung øng søc lao ®éng tiÒn l­¬ng lµ nguån thu nhËp chñ yÕu.Môc ®Ých cña c¸c nhµ s¶n xuÊt lµ lîi nhuËn,cßn môc ®Ých cña ng­êi cung øng søc lao ®éng lµ tiÒn l­¬ng,víi ý nghÜa nµy tiÒn l­¬ng kh«ng chØ mang b¶n chÊt lµ chi phÝ mµ nã trë thµnh ph­¬ng tiÖn t¹o ra gi¸ trÞ míi hay ®ung h¬n cung øng sù s¸ng t¹o søc s¶n xuÊt,n¨ng lùc cña lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n sinh ra c¸c gi¸ trÞ gia t¨ng. §èi víi ng­êi lao ®éng,tiÒn l­¬ng nhËn tho¶ d¸ng sÏ lµ ®éng lùc h×nh thµnh n¨ng lùc s¸ng t¹o ®Ó lµm t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng,mÆt kh¸c khi n¨ng xuÊt lao ®éng t¨ng th× lîi nhuËn doanh nghiÖp sÏ t¨ng,do ®ã nguån phóc lîi cña doanh nghiÖp mµ ng­êi lao ®éng nhËn ®­îc còng sÏ l¹i t¨ng lªn,nã lµ phÇn bæ xung thªm cho tiÒn l­¬ng,lµm t¨ng thu nhËp vµ t¨ng lîi Ých cho cung øng søc lao ®éng lªn n÷a,khi lîi Ých cña ng­êi lao ®éng ®­îc b¶o ®¶m b»ng møc l­¬ng tho¶ ®¸ng nã sÏ t¹o ra sù g¾n kÕt céng ®ång nh÷ng ng­êi lao ®éng víi môc tiªu vµ lîi Ých cña doanh nghiÖp xo¸ bá sù ng¨n c¸ch gi÷a ng­êi chñ doanh nghiÖp vµ ng­êi cung øng søc lao ®éng,lµm cho ng­êi lao ®éngcã tr¸ch nhiÖm h¬n,tù gi¸c h¬n víi c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ... Ng­îc l¹i nÕu doanh nghiÖp kh«ng hîp lÝ hoÆc ë møc tiªu lîi nhuËn thuÇn tuý,kh«ng chó ý ®óng møc ®Ðn lîi Ých cña ng­êi lao ®éng vµ quyÒn c«ng nh©n cã thÓ bÞ kiÖt quÖ vÒ thÓ lùc,gi¶m sót vÒ chÊt l­îng,lµm h¹n chÕ vÒ c¸c ®éng c¬ lµm h¹n chÕ c¸c ®éng c¬ cung øng søc lao ®éng.BiÓu hiÖn râ nhÊt lµ t×nh tr¹ng c¾t xÐn thêi gian lµm viÖc,l·ng phÝ nguyªn vËt liÖu vµ thiÕt bÞ,lµm dèi,lµm Èu,m©u thuÉn gi÷a ng­êi lµm c«ng vµ chñ doanh nghiÖp cã thÓ dÉn ®Õn b·i c«ng,®×nh c«ng... Mét biÓu hiÖn n÷a lµ di chuyÓn lao ®éng,nhÊt lµ nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n vµ tay nghÒ cao sang nh÷ng khu vùc vµ doanh nghiÖp cã møc l­¬ng hÊp dÉn h¬n.Hëu qu¶ g©y ra lµ võa mÊt ®i nguån nh©n lùc quan träng,võa lµm thiÕu hôtcôc bé,®×nh ®èn hoÆc ph¸ vì tiÕn tr×nh b×nh th­êng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt – kinh doanh cña doanh nghiÖp.Mét nhµ qu¶n lÝ ®· nhËn xÐt “nÕu tÊt c¶ nh÷ng g× anh ®­a ra chØ lµ hét l¹c,th× ch¼ng cã ng¹c nhiªn r»ng kÕt côc anh chØ ®¸nh b¹n víi lò khØ vµ nÕu c¾t xÐn cña nh÷ng ng­êi lµm c«ng cho ta,hä sÏ c¾t xÐn l¹i ta vµ kh¸ch hµng cña ta”. 3, Tr×nh tù x©y dùng hÖ thèng tr¶ c«ng lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp. Cã 3 quyÕt ®Þnh ®­îc ®­a ra trong qu¸ tr×nh x©y dùng: - QuyÕt ®Þnh vÒ møc tr¶ c«ng: Cao nh­ thÕ nµo? cao ®Õn ®©u? chÝnh s¸ch tr¶ c«ng nh­ thÕ nµo? b»ng bao nhiªu? cao h¬n hay thÊp h¬n møc l­¬ng b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng? - QuyÕt ®Þnh vÒ c¬ cÊu cña hÖ thèng tr¶ c«ng: QuyÕt ®Þnh sù chªnh lÖch gi÷a c¸c c«ng viÖc thùc hiÖn trong doanh nghiÖp ®¶m b¶o sù c«ng b»ng trong néi bé. - QuyÕt ®Þnh vÒ tiÒn c«ng cho c¸ nh©n: Cã thÓ tr¶ c«ng cho ng­êi lao ®éng t­¬ng xøng víi ng­êi lao ®éng, quyÕt ®Þnh sù chªnh lÖch trong viÖc tr¶ c«ng cho ng­êi lao ®éng trong tõng c«ng viÖc nh­ nhau, t¹o ®éng lùc trong lao ®éng. C¸c b­íc x©y dùng: - B­íc 1: Xem xÐt møc l­¬ng tèi thiÓu mµ Nhµ n­íc quy ®Þnh, Nhµ n­íc quy ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu cho tõng doanh nghiÖp kh¸c nhau lµ kh¸c nhau. - B­íc 2: Kh¶o s¸t c¸c møc l­¬ng thÞnh hµnh trªn thÞ tr­êng. - B­íc 3: §¸nh gi¸ c«ng viÖc ®ã lµ viÖc x¸c ®Þnh mét c¸ch cã hÖ thèng gi¸ trÞ hay gi¸ trÞ t­¬ng ®èi cña mçi mét c«ng viÖc trong tæ chøc, ®­a ra hÖ thèng thø bËc vÒ gi¸ trÞ cña c«ng viÖc tõ ®ã ta ®¶m b¶o x©y dùng c¬ cÊu cña hÖ thèng tr¶ c«ng ®ång thêi nã ®¶m b¶o sù c«ng b»ng trong doanh nghiÖp. §©y lµ mét b­íc rÊt quan träng trong viÖc kh¶o s¸t møc l­¬ng thÞnh hµnh trªn thÞ tr­êng. §Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña c«ng viÖc cÇn cã hai ®iÒu kiÖn: - Thµnh lËp héi ®ång ®¸nh gi¸ c«ng viÖc: VÒ nguyªn t¾c kh«ng nªn qu¸ nhiÒu ng­êi tõ 3 - 5 ng­êi. Nh÷ng ng­êi trong héi ®ång ph¶i lµ nh÷ng ng­êi am hiÓu vÒ c«ng viÖc trong doanh nghiÖp, c«ng nh©n lµnh nghÒ, c¸n bé nh©n sù, c«ng ®oµn (nªn cã ng­êi cña phÝa lao ®éng, phÝa qu¶n lý). - Trong doanh nghiÖp, tån t¹i mét hÖ thèng c¸c b¶n m« t¶ c«ng viÖc vµ c¸c b¶n x¸c ®Þnh yªu cÇu cña c«ng viÖc ®èi víi ng­êi thùc hiÖn mét c¸ch khoa häc chÝnh x¸c vµ tØ mØ. 4,C¸c h×nh thøc tr¶ c«ng C¸c h×nh thøc tr¶ c«ng c¬ b¶n gianTr¶ c«ng theo thêi Tr¶ c«ng theo s¶n phÈm a,Tr¶ c«ng theo thêi gian: Tr¶ c«ng theo thêi gian lµ h×nh thøc tr¶ c«ng c¨n cø vµo møc l­¬ng theo cÊp bËc(®­îc quy ®Þnh trong hÖ thèng thang b¶ng l­¬ng cña Nhµ n­íc vµ quy®Þnh cña tõng doanh nghiÖp) vµ thêi gian lµm viÖc thùc tÕ cña NL§. C¸c møc tiÒn c«ng ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: Møc tiÒn c«ng = Møc l­¬ng cÊp bËc Sè l­îng thêi gian lµm viªc;lµm viÖc thùc tÕ Møc l­¬ng cÊp bËc ngµy = Error! Møc l­¬ng cÊp bËc giê = Error! Tr¶ c«ng theo thêi gian th­êng ®­îc ¸p dông trong c¸c tr­êng hîp: C«ng viÖc khã ®Þnh møc chÝnh x¸c vµ chÆt chÏ C«ng viÖc ®ßi hái chÊt l­îng cao C«ng viÖc cã møc ®é tù ®éng ho¸ cao C«ng viÖc cã tÝnh chÊt t¹m thêi ¸p dông tr¶ c«ngtheo thêi gian th× ®¬n gi¶n trong thùc hiÖn viÖc tr¶ l­¬ng nh­ng kh«ng khuyÕn khÝch ®­îcn t¨ng l¨ng xuÊt lao ®éng.§Ó kh¾c phôc mét phÇn nh­îc ®iÓm nµy,tr¶ c«ng theo thêi gian th­êng ®­îc chia lµm hai lo¹i: Tr¶ c«ng theo thêi gian cã th­ëng. Néi dung cña chÕ ®é tr¶ c«ng theo thêi gian d¬n gi¶n thùc chÊt ®· d­îc tr×nh bµy ë trªn cßn chÐe ®é tr¶ c«ng theo thêi gian ®¬n gi¶n víi tiÒn th­ëng khi ®¹t ®­îc nh÷ng chØ tiªu vÒ sè l­îng hoÆc chÊt l­îng qui ®Þnh.¸p dông tr¶ c«ng theo thêi gian cã th­ëng khuyÕn khÝch tèt h¬n sù nç lùc t¨ng n¨ng xuÊt,t¨ng chÊt l­îng,tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu... b,Tr¶ c«ng theo s¶n phÈm: Tr¶ c«ng theo s¶n phÈm lµ h×nh thøc tr¶ c«ng trong ®ã tiÒn c«ng ®­îc x¸c ®Þnh theo møc l­¬ng cÊp bËc (®­îc quy ®Þnh trong hÖ thèng thang b¶ng l­¬ng Nhµ n­íc vµ quy ®Þnh cña doanh nghiÖp),møc lao ®éng vµ sè l­îng s¶n phÈm thùc tÕ ®­îc s¶n xuÊt ra vµ ®­îc ngiÖm thu. Tr¶ c«ng theo s¶n phÈm ph¶n ¸nh t­¬ng ®èi chuÈn x¸c l­îng lao ®éng thùc tÕ bá ra,®ång thêi ph©n biÖt ®­îc n¨ng lùc cã thÓ kh¸c nhau gi÷a nh÷ng ng­êi cïng lµm mét lo¹i s¶n phÈm,l¹i g¾n chÆt thu nhËp víi kÕt qu¶ lao ®éng cô thÓ,kÝch thÝch n©ng cao tr×nh ®é mäi mÆt,sö dông tèt vµ hîp lÝ thêi gian lµm viÖc vµ ngØ ng¬i,t¨ng c­êng kû luËt doang nghiÖp,c¶i tiÕn qu¶n lý doanh nghiÖ.Do ®ã tr¶ c«ng theo thêi s¶n phÈm cã t¸c dông tÝch cùc .Tuy vËy,tr¶ c«ng theo s¶n phÈm còng dÔ dÉn ®Õn hiÖn t­îng ch¹y theo sè l­îng,coi nhÑ chÊt l­îng,l·ng phÝ NVL,coi nhÑ viÖc gi÷ g×n m¸y mãc thiÕt bÞ dông cô vµ an toµn,vÖ sinh lao ®éng,tranh thñ thêi gian qu¸ møc,g©y ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õn søc khoÎ NL§.Tr¶ c«ng theo s¶n phÈm kh«ng thÝch hîp víi c¸c c«ng viÖc c¬ khÝ ho¸,tù ®éng ho¸ cao.V× v¹y,nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái chÊt l­îng cao h¬n lµ vÒ sè l­îng th× chØ nªn ¸p dông h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian hoÆc tr¶ c«ng theo thêi gian cã th­ëng. Tr¶ c«ng theo nh÷ng chÕ ®é sau: ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n: ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n lµ chÕ ®é tr¶ c«ng s¶n phÈm ¸p dông ®èi víi c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt trong ®ã tiÒn c«ng tØ lÖ thuËn víi sè l­îng s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt ra vµ ®­îc nghiÖm thu. §¬n gi¸ cña chÕ ®é tr¶ c«ng nµy cè ®Þnh vµ ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau: §G = Error! Hay §G =L x T Trong ®ã : §G:®¬n gi¸ s¶n phÈm L:L­¬ng theo cÊp bËc c«ng nh©n viªn hoÆc møc l­¬ng giê Q:Møc s¶n l­îng T:Møc thêi gian (tÝnh theo giê) TiÒn c«ng cña c«ng nh©n ®­îc tÝnh theo c«ng thøc L = §G x Q1 Q1:s¶n l­îng thùc tÕ ­u ®iÓm næi bËt cña chÕ ®é tiÒn c«ng nµy lµ mèi quan hÖ gi÷a tiÒn c«ng cña c«ng nh©n nhËn d­îc vµ kÕt qu¶ lao ®éng thÓ hiÖn râ rµng,do ®ã kÝch thÝch c«ng nh©n nhËn ®­îc vµ kÕt qu¶ lao ®éng thÓ hiÖn râ rµmg,do ®ã kÝch thÝch c«ng nh©n cè g¾ng n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ,n©ng cao n¨ng uÊt lao ®éng nh»m t¨ng thu nhËp.ChÕ ®é tiÒn c«ng nµy dÔ hiÓu,c«ng nh©n dÔ dµng tÝnh to¸n ®­îc sè tiÒn c«ng nh©n ®­îc.Sau khi hoµn thµnh nhiÖm vô s¶n xuÊt. Nh­îc ®iÓm cña chÕ ®é tiÒn c«ng nµy lµ : NL§ Ýt quan t©m ®Õn viÖc sö dông tèt m¸y mãc,thiÕt bÞ vµ NVL,Ýt ch¨m lo ®Õn c«ng viÖc chung cña tËp thÓ v.v... ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm tËp thÓ: ChÕ ®é tr¶ c«ng tÝnh theo s¶n phÈm tËp thÓ lµ chÕ ®é tr¶ c«ng trong ®ã tiÒn c«ng ®­îc tr¶ cho mét nhãm NL§ cho khèi l­îng c«ng viÖc mµ hä ®· thùc hiÖn vµ sau ®ã ®­îc ph©n chia ®Õn NL§ theo mét ph­¬ng ph¸p nhÊt ®Þnh nµo ®ã. §¬n gi¸ ë ®©y ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau: Li:Møc l­¬ng cÊp bËc cña c«ng viÖc i SLci:Tæng sè tiÒn l­¬ng tÝnh theo cÊp bËc c«ng viÖc cña c¶ tæ Q:Møc s¶n l­îng Ti:Møc thêi gian cña c«ng viÖc bËc i TiÒn c«ng thùc tÕ cña tæ,nhãm c«ng nh©n ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: Li = §G x Q1 Trong ®ã: L1:tiÒn c«ng thùc tÕ tæ nhËn ®­îc Q1:s¶n l­îng thùc tÕ tæ ®· hoµn thµnh ViÖc ph©n phèi tiÒn c«ng cã thÓ ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p sau: Ph­¬ng ph¸p thø nhÊt:ph­¬ng ph¸p hÖ sè ®iÒu chØnh. +) B­íc 1: TÝnh tiÒn c«ng theo cÊp bËc vµ thêi gian lµm viÖc cña mçi c«ng nh©n. Lci = Li x Ti Trong ®ã: Lci:TiÒn c«ng cÊp bËc cña mçi c«ng nh©n Li: Møc l­¬ng cÊp bËc c«ng viÖc Ti:thêi gian lµm viÖc thùc tÕ cña c«ng nh©n i +)B­íc 2: X¸c ®Þnh hÖ sè ®iÒu chØnh Hdc = Error! Trong ®ã : Hdc:hÖ sè ®iÒu chØnh +)B­íc 3; TÝnh tiÒn c«ng cho tõng c«ng nh©n Lli =Lci x Hdc Trong ®ã : Lli:TiÒn c«ng thùc tÕ c«ng nh©n i nhËn ®­îc Ph­¬ng ph¸p thø hai:Ph­¬ng ph¸p giê – HÖ sè +)B­íc 1:Qui ®æi sè giê lµm viÖc thùc tÕ tõng c«ng nh©n ë c¸c cÊp bËc kh¸c nhau ra sè giê lµm viÖc cña c«ng nh©n bËc 1 theo c«ng thøc: Tq®i = Ti x Hi Trong ®ã: Tq®:Sè giê lµm viÖc qui ®æi ra bËc 1 cña c«ng nh©n bËc i Hi:HÖ sè l­¬ng bËc i trong thang l­¬ng +)B­íc 2:TÝnh tiÒn c«ng cho mét giê lµm viÖc cña c«ng nh©n bËc 1 L11 = Error! Trong ®ã: L11:TiÒn l­¬ng 1 giê cña c«ng nh©n bËc 1 tÝnh theo l­¬ng thùc tÕ Tq®1:Tæng sè giê bËc 1 sau khi quy ®æi +)B­íc 3:TÝnh tiÒn l­¬ng cho tõng ng­êi L1i = L11 x Tq®i Hai ph­¬ng ph¸p ph©n phèi tiÒn c«ng trªn ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c trong viÖc tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng nh­ng viÖc tÝnh to¸n t­¬ng ®èi phøc t¹p.Do vËy trong thùc tÕ,ngoµi hai ph­¬ng ph¸p trªn,c¸c doanh nghiÖp cßn ¸p dung chia cã sù kÕt hîp gi÷a cÊp bËc víi viÖc b×nh c«ng,chÊm ®iÓm hoÆc ph©n lo¹i A,B,C. “ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm tËp thÓ cã ­u ®iÓm lµ khuyÕn khÝch c«ng nh©n tæ,nhãm n©ng cao tr¸ch nhiÖm tËp thÓ,quan t©m ®Õn kÕt qu¶ cuèi cïng cña tæ.Song,nã cã nh­îc ®iÓm lµ s¶n l­îng cña mçi c«ng nh©n kh«ng trùc tiÕp quyÕt ®Þnh tiÒn c«ng cña hä.Do ®ã,Ýt kÝch thÝch c«ng nh©n n©ng cao NSL§ c¸ nh©n.MÆt kh¸c do ph©n phèi tiÒn c«ng ch­a tÝnh ®Õn tÝnh h×nh thùc tÕ cña c«ng nh©n vÒ søc khoÎ,th¸i ®é lao ®éng...nªn ch­a thÓ hiÖn ®Çy ®ñ nguyªn t¾c ph©n phèi theo sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng.(“Gi¸o tr×nh QTNL,trang 127”) ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp: ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp lµ chÕ ®é tr¶ c«ng ¸p dông cho nh÷ng c«ng nh©n phô mµ c«ng viÖc cña hä cã ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn kÕt qu¶ lao ®éng cña c«ng nh©n chÝnh h­ëng l­¬ng theo s¶n phÈm. §Æc ®iÓm cña chÕ ®é tr¶ c«ng nµy lµ thu nhËp vÒ tiÒn c«ng cña c«ng nh©n phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña c«ng nh©n chÝnh.Do ®ã,®¬n gi¸ tÝnh theo c«ng thøc sau: §G = Error! Trong ®ã: §G:§¬n gi¸ tiÒn cña c«ng nh©n phô(phôc vô) L:L­¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n phô M:Møc l­¬ng cña c«ng nh©n phô Q:Møc s¶n l­îng cña mét c«ng nh©n chÝnh TiÒn l­¬ng thùc tÕ cña c«ng nh©n phô tÝnh theo c«ng thøc: L1 = §G x Q1 Trong ®ã : L1:TiÒn l­¬ng thùc tÕ cña c«ng nh©n phô Q1:Møc hoµn thµnh thùc tÕ cña c«ng nh©n chÝnh ChÕ ®é tiÒn c«ng nµy cã ­u ®iÓm lµ khuyÕn khÝch c«ng nh©n phôc vô tèt h¬n cho ho¹t ®éng cña c«ng nh©n chÝnh,tao ®iÒu kiÖn n©ng cao NSL§ cña c«ng nh©n chÝnh.Tuy nhiªn,do tiÒn k­¬ng cña c«ng nh©n phô thuéc vµo kÕt qu¶ lµm viÖc thùc tÕ cña c«ng nh©n chÝnh,mµ kÕt qu¶ nµy nhiÒu khi l¹i chÞut¸c ®éng cña c¸c yÕu tè kh¸c cã thÓ lµm h¹n chÕ sù cè g¾ng cña coong nh©n phô. ChÕ ®ä tr¶ c«ng kho¸n : ChÕ ®éu tr¶ c«ng kho¸n ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc,nÕu giao tõng chi tiÕt,bé phËn sÏ kh«ng co lîi mµ ph¶i giao toµn bé khèi l­îng cho c«ng nh©nhoµn thµnh trong thêi gian nhÊt ®Þnh.ChÕ ®é nµy ®­îc thùc hiÖn kh¸ phæ biÕn trong ngµnh c«ng nghiÖp,x©y dùng c¬ b¶n hay trong mét sè ngµnh kh¸c khi c«ng nh©n lµm viÖc mang tÝnh ®ét xuÊt,c«ng viÖc kh«ng thÓ c¸c ®Þnh mét ®Þnh møc lao ®éng æn ®Þnh... TiÒn c«ng kho¸n ®­îc tÝnh nh­ sau: L1 =§Gk x Q1 Trong ®ã L1:tiÒn c«ng thùc tÕ c«ng nh©n nh©n ®­îc §Gk:§¬n gi¸ kho¸n cho mét s¶n phÈm hay mét c«ng viÖc Q1:Sè l­îng s¶n phÈm hay khèi l­îng c«ng viÖc®­îc hoµn thµnh hay nghiÖm thu. ChÕ ®é tr¶ c«ng kho¸n cã t¸c dông lµm cho NL§ ph¸t huy s¸ng kiÕn vµ tÝch cùc c¶i tiÕn ph­¬ng ph¸p lao ®éng ®Ó tèi ­u ho¸ qu¸ tr×ng lµm viÖc,hoµn thµnh nhanh c«ng viÖc giao kho¸n,®¶m b¶o chÊt l­îng c«ng viÖc th«ng qua hîp ®ång kho¸n chÆt chÏ. Tuy nhien,chÕ ®é tr¶ c«ng kho¸n ®ßi hái viÖc tÝnh to¸n ®¬n gi¸ hÕt søc chÆt chÏ,tû mû ®Ó x©y dùng®¬n gi¸ tr¶ c«ng chÝnh x¸c cho c«ng nh©n lµm kho¸n. ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm cã th­ëng: ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm cã th­ëng lµ sù kÕt hëpt¶ l­¬ng theo s¶n phÈm(theo chÕ ®é ®· tr×nh bµy ë trªn)vµ tiÒn th­ëng. ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm cã th­ëng gåm hai phÇn:PhÇn tr¶ c«ng theo ®¬n gi¸ cè ®Þnh vµ sè l­îng s¶n phÈm thùc tÕ ®· hoµn thµnh.PhÇn tiÒn th­ëng ®­îc tÝnh dùa vµo møc ®é hoµn thµnh vµ hoµn thµnh v­ît møc c¸c chØ tiªu vÒ sè l­oùng cña chÕ ®é tiÒn th­ën quy ®Þnh. TiÒn c«ng tr¶ theo s¶n phÈm cã th­ëng (Lth)tÝnh theo c«ng thøc: Trong ®ã: L :TiÒn cæn tr¶ theo s¶n phÈm víi gi¸ cè ®Þnh M:%tiÒn th­ën cho 1%hoµn thµnh v­ît møc chØ tiªu th­êng h :%hoµn thµnh v­ît møc chØ tiªu th­ëng Yªu cÇu khi thùc hiÖn chÕ ®é tr¶ c«ng nµy lµ cÇn ph¶i quy ®Þnh chÆt chÏ c¸c chØ tiªu,®iÒu kiÖn th­ëng,nguån tiÒn th­ëng vµ tØ lÖ th­ëng b×nh qu©n. ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm luü tiÕn: ChÕ ®é tr¶ c«ng rheo s¶n phÈm luü tiÕn ¸p dông cho nh­ng kh©u yÕu hay nh÷ng kh©u quan träng cña viÖc s¶n xuÊt mµ viÖc t¨ng NSL§ ë nh÷ng kh©u nµy cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt ë nh÷ng bé phËn kh¸c cã liªn quan gãp phÇn hoµn thµnh v­ît møc kÕ ho¹ch cña doang nghiÖp. ChÕ ®é tr¶ c«ng nµy dïng hai lo¹i ®¬n gi¸:Cè ®Þnh vµ luü tiÕn.§¬n gi¸ cè ®Þnh dïng ®Ó tr¶ cho nh÷ng s¶n phÈm thùc tÕ ®· hoµn thµnh.C¸ch tÝnh ®¬n gi¸ nµy gièng nh­ trong chÕ ®é tr¶ c«ng s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n. §¬n gi¸ luü tiÕn ®Ó tÝnh cho nh÷ng s¶n phÈm v­ît møc khëi ®iÓm.§¬n gi¸ nµy dùa vµo ®¬n gi¸ cè ®inh vµ cã tÝnh ®Õn tû lÖ t¨ng ®¬n gi¸.Tû lÖ t¨ng ®¬n gi¸ hîp lÝ ®­îc tÝnh nh­ sau: Trong ®ã: Dc®:Tû träng chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp cè ®Þnh trong g¸ thµnh s¶n phÈm Tk:Tû lÖ cña sè tiÒn tiÕt kiÖm vÒ chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp cè ®Þnh dïng ®Ó t¨ng ®¬n gi¸. D1:Tû träng cña tiÒn c«ng CNSX trong gi¸ thµnh s¶n phÈm khi hoµn thµnh møc s¶n l­îng 100%. TiÒn c«ng cña c«ng nh©n nhËn ®­îc(SL)lµ SL = P.Q1 + P.L.(Q1 – Q0) Trong ®ã: Q1:s¶n l­îng thùc tÕ Q0:møc khëi ®iÓm P:®¬n gi¸ cè ®Þnh Khi ¸p dông chÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm luü tiÕn cÇn chó ý: §¬n gi¸ ®­îc n©ng cao nhiÒu hay Ýt cho nh÷ng s¶n phÈm v­ît møc khëi ®iÓm lµ do møc ®é quan träng cña bé phËn s¶n xuÊt ®ã quyÕt ®Þnh. Møc khëi ®iÓm ®Ó tÝnh ®¬n gi¸ luü tiÕn kh«ng cè ®Þnh mµ thay ®æi phï hîp víi nhiÖm vô s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. Ch­¬ng 2:C¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn møc l­¬ng. B¶n th©n c«ng viÖc . §¸nh gi¸ c«ng viÖc Ên ®Þnh møc l­¬ng B¶n th©n nh©n viªn - Møc hoµn thµnh c«ng viÖc. - Th©m niªn. - Kinh nghiÖm. - Thµnh viªn trung thµnh. - TiÒm n¨ng cña nh©n viªn ThÞ tr­êng lao ®éng - L­¬ng bæng trªn thÞ tr­êng. - Chi phÝ sinh ho¹t - X· héi - NÒn kinh tÕ - Ph¸p luËt L­¬ng bæng vµ ®·i ngé cho tõng c¸ nh©n M«i tr­êng c«ng ty - ChÝnh s¸ch - BÇu kh«ng khÝ VH - C¬ cÊu tæ chøc - Kh¶ n¨ng chi tr¶ 1.M«i tr­êng c«ng ty: a,ChÝnh s¸ch cña c«ng ty:TiÒn l­¬ng võa lµ mét chi phÝ tèn kÐm võa lµ mét lo¹i tµi s¶n.Chi phÝ tèn kÐm ph¶n ¸nh qua chi phÝ lao ®éng.Trong c¸c ngµnh dÞch vô,chi phÝ lao ®éngchiÕm vµo kho¶ng 50% tæng chi phÝ.Tuy nhiªn tiÒn l­¬ng lµ mét lo¹i tµi s¶n v× nã thóc ®Èy nh©n viªn lç kùc.Nã lµ mét tiÒm n¨ng ¶nh h­ëng tíi hµnh vi lµm viÖc cña nh©n viªn,thóc ®Èy nh©n viªn lµm viÖc cã n¨ng xuÊt lao ®éng cao h¬n.TiÒn l­¬ng th­ëng gióp cho nh©n viªn c¶i tiÕn c«ng t¸c,gia t¨ng n¨ng xuÊt.vµ tØ lÖ sè ng­êi bá viÖc sÏ thÊp h¬n. b,BÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ cña c«ng ty; BÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ cña c«ng ty ¶nh h­ëng rÊt lín tíi c¸ch tuyÓn nh©n viªn,®Õn th¸i ®é cña cÊp trªn vµ cÊp d­íi,®Õn hµnh vi c«ng t¸c,vµ do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn viÖc s¾p xÕp tiÒn l­¬ng vµ tiÒn th­ëng cho nh©n viªn. c,C¬ cÊu tæ chøc cña c«ng ty còng ¶nh h­ëng tíi c¬ cÊu tiÒn l­¬ng.trong mét c«ng ty lín cã nhiÒu giai tÇng,nhiÒu cÊp qu¶n trÞ th× qu¶n trÞ cÊp cao th­êng quyÕt ®Þnh c¬ cÊu l­¬ng th­ëng.ChÝnh ®iÒu nµy dÔ g©y bÊt lîi cho nhiÒu nh©n viªn bëi v× cÊp cao nhÊt Ýt ®i s©u ®Ó quan s¸t nh©n viªn.Ng­îc l¹i ®èi víi c¸c c«ng ty Ýt cÊp bËc qu¶n trÞ hay c«ng ty lín cã nhiÒu cÊp bËc qu¶n trÞ,nÕu hä ®Ó cho c¸c c¸p qu¶n trÞ trùc tiÕp quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò vÒ tiÒn l­¬ng th­ëng,c«ng nh©n sÏ ®­îc h­ëng l­¬ng hîp lÝ h¬n v× c¸c cÊp qu¶n trÞ nµy ®i s©u s¸t c«ng nh©n h¬n.Do ®ã l­¬ng th­ëng còng tuú thuéc vµo c¬ cÊu cña c«ng ty. d,Kh¶ n¨ng chi tr¶ cña c«ng ty,thÕ ®øng tµi chÝnh cña c«ng ty vµ t×nh h×nh kinh doanh cña c«ng ty.C¸c c«ng ty kinh doanh thµnh c«ng th­êng tr¶ l­¬ng cao h¬n møc l­¬ng trung b×nh trong x· héi. 2.ThÞ tr­êng lao ®éng. Khi nghiªn cøu ®Ó Ên ®Þnh møc l­¬ng, c«ng ty cÇn ph¶i nghiªn cøu mét yÕu tè quan träng ®ã lµ thÞ tr­êng lao ®éng hiÓu theo nghÜa réng. §ã lµ nh÷ng yÕu tè: l­¬ng th­ëng trªn thÞ tr­êng, chi phÝ sinh ho¹t, c«ng ®oµn, x· héi, nÒn kinh tÕ vµ luËt ph¸p. C¸c c«ng ty ®Òu n»m ë vÞ trÝ c¹nh tranh gay g¾t. Do ®ã cÇn ph¶i nghiªn cøu kü møc l­¬ng hiÖn t¹i trong x· héi hiÖn nay ®èi víi cïng mét ngµnh nghÒ ®ã ra sao. ViÖc nghiªn cøu nµy dùa trªn lÜnh vùc sau: Khu vùc ®Þa lý n¬i c«ng ty ®ang kinh doanh, mét sè c«ng ty nhÊt ®Þnh nµo ®ã cÇn nghiªn cøu c¸c c«ng viÖc cÇn so s¸nh ®èi chiÕu. * Chi phÝ sinh ho¹t. L­¬ng th­ëng ph¶i phï hîp víi chi phÝ sinh ho¹t ®ã lµ quy luËt chung cña bÊt kú n­íc nµo trªn thÕ giíi. T¹i ViÖt Nam Nhµ n­¬c còng quyÕt ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu ®Ó cho nh©n viªn ®ñ sèng khi lµm viÖc t¹i c¸c c«ng ty n­íc ngoµi hoÆc c¸c c«ng ty liªn doanh. Lý luËn chi phÝ sinh ho¹t rÊt ®¬n gi¶n: Khi gi¸ t¨ng lªn trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh nµo ®ã, th× tiÒn l­¬ng th­ëng hiÖn thêi thùc sù bÞ gi¶m xuèng. Do ®ã c«ng ty ph¶i t¨ng l­¬ng theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh ®ñ ®Ó cho nh©n viªn duy tr× møc l­¬ng thùc sù tr­íc ®©y. * C«ng ®oµn. C«ng ®oµn lµ mét lùc l­îng rÊt m¹nh mµ c¸c cÊp qu¶n trÞ ph¶i th¶o luËn víi hä trong ba lÜnh vùc sau: - C¸c tiªu chuÈn ®­îc sö dông ®Ó xÕp l­¬ng th­ëng. - C¸c møc chªnh lÖch l­¬ng. - C¸c ph­¬ng ph¸p tr¶ l­¬ng. Cã c«ng ®oµn ñng hé c¸c kÕ ho¹ch kÝch thÝch s¶n xuÊt cña c«ng ty. * X· héi. Søc Ðp cña x· héi còng rÊt quan träng. Ai còng biÕt r»ng l­¬ng th­ëng ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ c¶ cña s¶n phÈm vµ dÞch vô. X· héi, ®¹i biÓu lµ ng­êi tiªu dïng, kh«ng bao giê muèn gi¸ c¶ sinh ho¹t t¨ng. Hä t¹o søc Ðp buéc sè l­¬ng c«ng ty kh«ng ®­îc t¨ng l­¬ng mµ ph¶i theo møc l­¬ng c«ng ty kh¸c ®ang ¸p dông. * NÒn kinh tÕ. Trong mét nÒn kinh tÕ ®ang suy tho¸i, nguån cung øng lao ®éng dÜ nhiªn t¨ng cao cã nghÜa lµ sè ng­êi thÊt nghiÖp t¨ng. Do ®ã, c¸c c«ng ty cã khuynh h­íng h¹ thÊp l­¬ng hoÆc kh«ng t¨ng l­¬ng. Tuy nhiªn, c«ng ®oµn, ChÝnh phñ vµ x· héi l¹i Ðp c«ng ty t¨ng l­¬ng cho phï hîp víi møc chi phÝ sinh ho¹t gia t¨ng. §©y lµ vÊn ®Ò hãc bóa ®èi víi nhµ qu¶n trÞ. * LuËt ph¸p. ChÝnh s¸ch l­¬ng th­ëng ph¶i tu©n theo luËt lÖ Nhµ n­íc. LuËt lao ®éng cña c¸c n­íc nãi chung, cña ViÖt Nam nãi riªng ®Òu nghiªm cÊm ph©n biÖt ®èi xö nam, n÷ khi tr¶ l­¬ng. 3. B¶n th©n nh©n viªn. B¶n th©n nh©n viªn rÊt t¸c ®éng ®Õn viÖc tr¶ l­¬ng. Møc l­¬ng vµ phóc lîi tuú thuéc vµo sù hoµn thµnh c«ng t¸c cña nh©n viªn, tuú thuéc vµo møc th©m niªn, kinh nghiÖm, sù trung thµnh, tiÒm n¨ng vµ kÓ c¶ ¶nh h­ëng chÝnh trÞ. - Sù hoµn thµnh c«ng t¸c: Kh«ng cã lµm n¶n lßng nh©n viªn cho viÖc c¸c c«ng nh©n giái, xuÊt s¾c l¹i lÜnh l­¬ng b»ng hoÆc thÊp h¬n nh©n viªn cã n¨ng xuÊt kÐm do ®ã cÊp qu¶n trÞ cÇn ph¶i ¸p dông hÖ thèng l­¬ng dùa vµo sù hoµn thµnh c«ng t¸c. - Kinh nghiÖm: Kinh nghiÖm còng lµ mét yÕu tè ¶nh h­¬ng ®Õn l­¬ng th­ëng, hÇu hÕt c¸c c¬ quan tæ chøc trªn thÕ giíi ®Òu dùa vµo yÕu tè nµy ®Ó tuyÓn chän vµ cøu xÐt l­¬ng th­ëng. Ch­¬ng III. Trùc tr¹ng tiÒn l­¬ng tiÒn c«ng ë c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ViÖt Nam hiÖn nay. 1. Nh÷ng ­u ®iÓm cña hÖ thèng tr¶ l­¬ng. - HÖ thèng tr¶ l­¬ng hîp lý kÝch thÝch ng­êi lao ®éng h¨ng h¸i lµm viÖc, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng b¶o ®¶m chÊt l­îng s¶n phÈm, hoµn thµnh ®óng kÕ ho¹ch ®­îc giao. - Gióp cho ng­êi lao ®éng tho¶ n·m nhu c©u lîi Ých cña m×nh, gióp hä ®¶m b¶o duy tr× cuéc sèng vµ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. - Gióp ng­êi lao ®éng n©ng cao tr¸ch nhiÖm lµm viÖc, trung thµnh víi c«ng ty. 2. Nh÷ng tån t¹i. - Ph¹m vi ¸p dông: do chÝnh s¸ch vµ chÕ ®é tiÒn l­¬ng cña n­íc ta vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò bÊt hîp lý gi÷a tiÒn l­¬ng vµ thu thËp cña ng­êi lao ®éng ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. - Møc tiÒn l­¬ng nh×n chung vÉn cßn thÊp. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng hiÖn ®ang ¸p dông cho ng­êi lao ®éng kh«ng ph¶n ¸nh ®óng gi¸ trÞ søc lao ®éng vµ kh«ng phï hîp víi nh÷ng biÕn ®æi cña gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng. - ChÕ ®é tiÒn l­¬ng cßn mang tÝnh b×nh qu©n cao. - ChÕ ®é tiÒn l­¬ng cßn ch­a thùc hiÖn ®ång bé víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi nh­ b¶o hiÓm x· héi, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o... Nh÷ng tån t¹i trªn cña hÖ thèng tr¶ l­¬ng c«ng lµ do nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu sau ®©y: - Nhµ n­íc vµ c¸c ngµnh chøc n¨ng ch­a nhËn thøc ®óng b¶n chÊt tiÒn l­¬ng, ch­a xem tiÒn l­¬ng lµ yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ do ®ã tiÒn l­¬ng ch­a theo ®óng gi¸ trÞ søc lao ®éng. Ch­a g¾n víi chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ tõng thêi kú. - Trong khi chuyÓn tõ c¬ chÕ qu¶n lý cò sang c¬ chÕ qu¶n lý míi, nhiÒu ngµnh ®· ®æi míi ho¹t ®éng cho phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng nh­ng hÖ thèng tiÒn l­¬ng l¹i chËm ®­îc thay ®æi, tiÒn l­¬ng vÉn cßn nöa bao cÊp, nhiÒu kho¶n vÉn cßn ch­a ®­îc tiÒn tÖ ho¸, ®iÒu ®ã ®· t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng x· héi. - Thªm vµo ®ã nhiÒu hiÖn t­îng tiªu cùc nh­ tham nhòng ®éc quyÒn, ®Æc lîi... g¾n víi nh÷ng s¬ hë trong qu¶n lý kinh tÕ còng t¸c ®éng xÊu ®Õn tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp lµm cho vÊn ®Ò c¶i thiÖn, n©ng cao ®êi sèng ng­êi lao ®éng kh«ng ®­îc lµ bao. 3. Nguyªn nh©n cña tån t¹i. * Thø nhÊt: Môc tiªu cña chñ doanh nghiÖp lµ tèi ®a lîi nhuËn cßn ng­êi lao ®éng ë ®©y l¹i Ýt am hiÓu vÒ luËt ph¸p lao ®éng. * Thø hai: N¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cßn thÊp. * Thø ba: HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n ch­a vËn dông hÖ thèng thang b¶ng l­¬ng cña nhµ n­íc. * Thø t­: Thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n ë giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. * Thø n¨m: HÖ thèng ph¸p luËt tiÒn l­¬ng, lao ®éng vµ hiÖu qu¶ c¸c chÝnh s¸ch nhµ n­íc ch­a ®­îc hoµn thiÖn, cßn nhiÒu h¹n chÕ, c¸c chÝnh s¸ch gi÷a c¸c ngµnh c¸c cÊp qu¶n lý ch­a ®ång bé. * Thø s¸u: Nhµ n­íc ch­a cã biÖn ph¸p kiÓm tra chÆt chÏ viÖc thi hµnh c¸c qui ®Þnh cña nhµ n­íc, ®Æc biÖt trong vÊn ®Ò tr¶ c«ng cho ng­êi lao ®éng chÕ ®é lµm viÖc ë c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n. * Thø b¶y: PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp ch­a ký kÕt tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ, tuyÓn dông vµ tr¶ l­¬ng theo hîp ®ång lao ®éng. * Thø t¸m: Tæ chøc c«ng ®oµn ch­a ®­îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng ë hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n. Ch­¬ng IV. Mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p Tõ thùc tr¹ng vµ nguyªn nh©n trªn c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i nghiªn cøu x©y dùng hÖ thèng tr¶ l­¬ng cho hîp lý. - TiÒn l­¬ng ph¶i lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng, lao ®éng s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ph¶i cã gi¸ trÞ, l­îng lao ®éng chøa ®ùng trong hµng ho¸ ph¶i ®­îc tÝnh ®óng tÝnh ®ñ vµ tiÒn l­¬ng ph¶i tr¶ trªn c¬ së gi¸ trÞ søc lao ®éng, b¶o ®¶m cho ng­êi h­ëng l­¬ng hoµ nhËp vµo thÞ tr­êng x· héi. - §Ó khuyÕn khÝch nh÷ng ng­êi cã tµi n¨ng, nh÷ng ng­êi lµm viÖc thùc sù cã n¨ng suÊt chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cÇn thùc hiÖn viÖc tr¶ l­¬ng theo c«ng viÖc chø kh«ng ph¶i theo ng­êi thùc hiÖn. - Ph¶i thay ®æi tiÒn tÖ ho¸ l­¬ng, thay ®æi c¬ b¶n kÕt cÊu l­¬ng, c¶i c¸ch tiÒn l­¬ng cÇn lµm râ mèi quan hÖ gi÷a chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng víi c¸c chÝnh s¸ch BHXH, b¶o hiÓm y tÕ, gi¸o dôc vµ phÇn tiÒn nhµ ë, ®iÖn, n­íc, ph­¬ng tiÖn ®i l¹i, trang bÞ ®å dïng cho chuyªn gia cao cÊp vµ c¸n bé l·nh ®¹o. - TiÒn l­¬ng ph¶i ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, ph¶i tr¶ ®¶m b¶o b»ng møc l­¬ng tèi thiÓu. §Ó tiÒn l­¬ng ®­îc ®¶m b¶o ®­îc t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ph¶i phï hîp víi tõng ngµnh, nghÒ vµ chØ sè gi¸ sinh ho¹t tõng thêi kú. - X©y dùng chÕ ®é tiÒn l­¬ng míi ph¶i nh»m ®¸nh gi¸ ®óng chÊt l­îng lao ®éng vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c, gi¶m dÇn tÝnh b×nh qu©n, më réng béi sè thang l­¬ng lao ®éng vµ ph¶i tÝnh ®Õn ®Æc thï riªng cña tõng khu vùc. - ViÖc c¶i c¸ch chÕ ®é tiÒn l­¬ng ph¶i ®­îc thùc hiÖn ®ång bé víi c¸c vÊn ®Ò nh­ b¶o hiÓm y tÕ, gi¸o dôc... KÕt luËn TiÒn l­¬ng lµ mét ý nghÜa v« cïng quan träng ®èi víi ng­êi lao ®éng v× nã lµ nguån thu nhËp quan träng gióp hä ®¶m b¶o cuéc sèng cña b¶n th©n vµ gia ®×nh. §èi víi mçi doanh nghiÖp, tiÒn l­¬ng lµ mét bé phËn kh«ng nhá cña chi phÝ s¶n xuÊt. §Æc biÖt lµ ®èi víi doanh nghiÖp t­ nh©n, tiÒn l­¬ng lµ yªu cÇu cÇn thiÕt kh¸ch quan lu«n ®­îc chñ doanh nghiÖp quan t©m hµng ®Çu. V× vËy trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn hiÖn nay nhµ n­íc ®ãng vai trß quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. Trong viÖc ®iÒu tiÕt quan hÖ tiÒn l­¬ng, nhµ n­íc cÇn ph¶i gi¶i quyÕt hµi hoµ gi÷a lîi Ých cña ng­êi lao ®éng, lîi Ých cña chñ doanh nghiÖp. Cã nh­ vËy doanh nghiÖp míi ph¸t triÓn, thu nhËp cña ng­êi lao ®éng míi ®­îc n©ng cao mét c¸ch l©u dµi vµ nÒn kinh tÕ míi ph¸t triÓn. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh “ Kinh tÕ lao ®éng” tËp I, II - tr­êng §¹i häc KTQD - NXB Gi¸o dôc n¨m 1995. 2. Vc - 10409 - 10492/92: Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 3. T¹p chÝ lao ®éng vµ x· héi sè th¸ng 10/1999; 11/1999 vµ 2/2000. 4. Th«ng t­ 11/L§TBXH ngµy 19/4/1995 5. Tµi liÖu m«n häc chuyªn ®Ò. 6. NghÞ ®Þnh 28/CP ngµy 26/3/1997 Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 1 Ch­¬ng 1: Kh¸i niÖm, vai trß cña tiÒn l­¬ng vµ néi dung cña c«ng t¸c tr¶ l­¬ng 2 1. Kh¸i niÖm cña tiÒn l­¬ng 2 2. Vai trß cña tiÒn l­¬ng 5 3. Tr×nh tù x©y dùng hÖ thèng tr¶ c«ng lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp 7 4. C¸c h×nh thøc tr¶ c«ng 8 Ch­¬ng II. C¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn møc l­¬ng 15 1. M«i tr­êng c«ng ty 16 2. ThÞ tr­êng lao ®éng 16 3. B¶n th©n nh©n viªn 18 Ch­¬ng III. Thùc tr¹ng tiÒn l­¬ng tiÒn c«ng ë c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ViÖt Nam hiÖn nay 18 1. Nh÷ng ­u ®iÓm cña hÖ thèng tr¶ l­¬ng 18 2. Nh÷ng tån t¹i 18 3. Nguyªn nh©n cña tån t¹i 19 Ch­¬ng IV. Mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p 21 KÕt luËn 22 Tµi liÖu tham kh¶o 23