Văn hoá tổ chức và tác động của văn hoá tổ chức tới động lực của người lao động

phÇn më ®Çu 1.TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Khoa häc vµ thùc tÕ ®· chøng minh ®­îc r»ng v¨n ho¸ tæ chøc cã mèi quan hÖ chÆt chÏ tíi ®éng lùc cña ng­êi lao ®éng, vµ cã rÊt nhiÒu c¸c DN ®· biÕt sö dông v¨n ho¸ tæ chøc nh­ lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó t¸c ®éng tíi ®éng lùc cña ng­êi lao ®éng tõ ®ã dÉn ®Õn n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ t¹o lîi thÕ c¹nh tranh cho doanh nghiÖp. Ch¼ng h¹n nh­ Just Born Inc víi gi¸ trÞ chñ yÕu lµ: h­íng tíi con ng­êi vµ sù hîp t¸c tham gia cña con ng­êi trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng hoÆc mét trong c¸c gi¸ trÞ c¬ b¶n cña Fsoft lµ t«n träng con ng­êi, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh viªn ®­îc ph¸t triÓn ®Çy ®ñ c¶ vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn. KÕt qu¶ lµ c¸c c«ng ty nµy ®· thu ®­îc lîi nhuËn cao qua c¸c n¨m. Nh­ng ®iÒu ®¸ng quan t©m h¬n ®ã lµ c¸c DN ViÖt Nam ch­a nhËn thøc ®­îc hay nhËn thøc rÊt mê nh¹t vÒ vai trß cña v¨n ho¸ tæ chøc ®èi víi ®éng lùc cña ng­êi lao ®éng, thËm chÝ cã c¶ nh÷ng DN xem ®ã lµ c¸i g× ®ã rÊt míi mÎ, hä ch­a nghe thÊy hay nãi ®Õn bao giê. §iÒu nµy qu¶ lµ mét sù l·ng phÝ lín ®èi víi x· héi nãi chung vµ c¸c DN nãi riªng, chóng ta ®· kh«ng khai th¸c vµ sö dông tèi ®a nguån lùc cña m×nh. Tõ tÝnh cÊp thiÕt ®ã em xin chän ®Ò tµi “V¨n ho¸ tæ chøc vµ t¸c ®éng cña v¨n ho¸ tæ chøc tíi ®éng lùc cña ng­êi lao ®éng”. Th«ng qua ®ã em hy väng r»ng m×nh sÏ hiÓu râ h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy, lÊy ®ã lµ c¬ së ®Ó vËn dông vµo trong thùc tiÔn sau nµy. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi. - Lµm râ mèi quan hÖ gi÷a v¨n ho¸ tæ chøc víi ®éng lùc cña ng­êi lao ®éng. -Trªn c¬ së ®ã ®Ò tµi h­íng tíi gióp c¸c DN nh×n nhËn mét c¸ch râ rµng, ®óng ®¾n h¬n mèi quan hÖ nµy. - §Ò tµi còng xin ®­a ra c¸c h­íng ®Ó khai th¸c sö dông tèt h¬n c¸c yÕu tè v¨n ho¸ tæ chøc tíi ®éng lùc cña ng­êi lao ®éng 3. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu. - §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ tæ chøc phæ biÕn mµ DN cã thÓ tõ khai th¸c vµ sö dông nã nh­ lµ mét c«ng cô ®Ó t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng. 4.Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu. - S ö dông ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp, so s¸nh ph­¬ng ph¸p thùc chøng dùa trªn sè liÖu thèng kª tõ tµi liÖu b¸o chÝ. 5.§ãng gãp cña ®Ò tµi. - §éi ngò doanh nghiÖp VN hiÖn nay cßn ch­a cã nh÷ng nh©n thøc râ rµng vÒ v¨n ho¸ tæ chøc. Qua nghiªn cøu ®Ò tµi mong muèn sÏ ®ãng gãp mét phÇn gióp c¸c DN nh×n nhËn mét c¸ch râ rµng vµ ®óng ®¾n h¬n tõ ®ã khai th¸c, sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n trong kinh doanh. 6.KÕt cÊu cña ®Ò tµi. Ngoµi phÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn, ®Ò tµi ®­îc chia lµm 2 ch­¬ng: - Ch­¬ng I :V¨n ho¸ tæ chøc vµ ®éng lùc cña ng­êi lao ®éng. - Ch­¬ng II: V¨n ho¸ tæ chøc vµ ®éng lùc cña ng­êi lao ®éng trong c¸c DN ViÖt Nam. ch­¬ng I: v¨n ho¸ tæ chøc vµ ®éng lùc cña ng­êi lao ®éng I. V¨n ho¸ tæ chøc vµ vai trß cu¶ v¨n ho¸ tæ chøc 1.Kh¸i niÖm vÒ v¨n ho¸ tæ chøc Cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm vÒ v¨n ho¸ ®­îc ®­a ra: V¨n ho¸ tæ chøc lµ thãi quen, c¸ch nghÜ truyÒn thèng vµ c¸ch lµm viÖc trong tæ chøc ®­îc chia sÎ bëi tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong tæ chøc (Elliot Jaques, 1952). V¨n ho¸ tæ chøc lµ hÖ thèng nh÷ng ý nghÜa chung ®­îc chÊp nhËn réng r·i bëi nh÷ng ng­êi lao ®éng trong thêi gian nhÊt ®Þnh (Adrew Pettgrew, 1979). V¨n ho¸ tæ chøc lµ mét lo¹t c¸c quy ph¹m vµ hÖ thèng gi¸ trÞ chung nh»m kiÓm so¸t sù t­¬ng t¸c gi­· c¸c thµnh viªn trong tæ chøc vµ nh÷ng ng­êi bªn ngoµi tæ chøc ®ã. V¨n ho¸ tæ chøc lµ hÖ thèng nh÷ng niÒm tin vµ gi¸ trÞ chung ®­îc x©y dùng trong tæ chøc vµ h­íng dÉn hµnh vi cu¶ c¸c c¸ nh©n trong tæ chøc. V¨n ho¸ tæ chøc lµ mét hÖ thèng ý nghÜa chung hµm gi÷ bëi c¸c thµnh viªn cña tæ chøc, qua ®ã cã thÓ ph©n biÖt tæ chøc nµy víi tæ chøc kh¸c (Robbin,2000). Nh­ vËy v¨n ho¸ tæ chøc lµ hÖ thèng nh÷ng gi¸ trÞ, nh÷ng niÒm tin, nh÷ng quy ph¹m ®­îc chia sÎ bëi c¸c thµnh viªn trong tæ chøc vµ h­íng dÉn hµnh vi cña nh÷ng ng­¬× lao ®éng trong tæ chøc. V¨n ho¸ tæ chøc th­êng ®­îc xem nh­ lµ c¸ch sèng, c¸ch nghÜ chung cña mäi ng­êi trong tæ chøc. Nh÷ng kh¸i niÖm vÒ v¨n ho¸ tæ chøc ë trªn ®Òu g¾n víi mét c¸i g× ®ã chung ®èi víi mäi thµnh viªn trong tæ chøc, ®ã lµ nh÷ng gi¶ ®Þnh chung, hÖ thèng ý nghÜa chung, luËt lÖ vµ nh÷ng kiÕn thøc chung. Nh÷ng gi¸ trÞ x¸c ®Þnh hµnh vi nµo lµ tèt vµ cã thÓ chÊp nhËn ®­îc vµ nh÷ng hµnh vi xÊu hay kh«ng thÓ ch©p nhËn ®­îc. Ch¼ng h¹n, trong mét tæ chøc, viÖc ®æ lçi hay c·i v· víi kh¸ch hµng khi kh¸ch hµng phµn nµn vÒ s¶n phÈm lµ kh«ng thÓ chÊp nhËn ®­îc. Khi ®ã gi¸ trÞ cña tæ chøc- “ Kh¸ch hµng lu«n ®óng” - sÏ chØ cho nh÷ng ng­êi trong tæ chøc thÊy r»ng hµnh ®éng kh«ng c·i v· víi kh¸ch hµng lµ chÊp nhËn ®­îc vµ hµnh ®éng “c·i v· víi kh¸ch hµng” lµ kh«ng chÊp nhËn ®­îc. H¬n n÷a nh÷ng kh¸i niÖm vÔ v¨n ho¸ tæ chøc cßn cho thÊy tÇm quan träng cña viÖc “ chia sΔ trong sù ph¸t triÓn cña nh÷ng kh¸i niÖm vÒ v¨n ho¸ tæ chøc. “Sù chia sΔ ë ®©y cã nghÜa lµ lµm viÖc víi kinh nghiÖm chung; khi chóng ta chia sÎ, chóng ta trùc tiÕp tham gia cïng víi nh÷ng ng­êi kh¸c. ë ®©y nhÊn m¹nh sù gièng nhau trong c¸ch nghÜ, c¸ch lµm cu¶ mäi ng­êi. §©y lµ ý nghÜa g¾n chÆt víi c¸c kh¸i niÖm vÒ v¨n ho¸ tæ chøc. Chia sÎ v¨n ho¸ nghÜa lµ mçi thµnh viªn tham gia vµ ®ãng gãp vµo nÒn t¶ng v¨n ho¸ lín h¬n, sù ®ãng gãp vµ kinh nghiÖm cña mçi thµnh viªn lµ kh«ng gièng nhau. Khi nãi ®Õn v¨n ho¸ nh­ lµ mét hÖ thèng ý nghÜa, gi¸ trÞ, niÒm tin vµ kiÕn thøc, cÇn ph¶i ghi nhí r»ng v¨n ho¸ phô thuéc vµo c¶ céng ®ång vµ sù ®a d¹ng v¨n ho¸. V¨n ho¸ cho phÐp sù gièng nhau nh­ng còng thõa nhËn vµ dùa trªn sù kh¸c nhau. 2. Vai trß cña v¨n ho¸ tæ chøc. V¨n ho¸ thùc hiÖn mét sè chøc n¨ng trong ph¹m vi mét tæ chøc.Thø nhÊt, v¨n ho¸ cã vai trß x¸c ®Þnh ranh giíi, nghÜa lµ v¨n ho¸ t¹o ra sù kh¸c biÖt gi÷a tæ chøc nµy víi tæ chøc kh¸c. Thø hai, v¨n ho¸ cã chøc n¨ng lan truyÒn chñ thÓ cho c¸c thµnh viªn trong tæ chøc. Thø ba, v¨n ho¸ lµm t¨ng sù æn ®Þnh cña hÖ thèng x· héi trong tæ chøc. Thø t­ v¨n ho¸ thóc ®Èy nh©n viªn cam kÕt ®èi víi lîi Ých chung cña tæ chøc. V¨n ho¸ lµ mét chÊt keo dÝnh, gióp g¾n kÕt tæ chøc l¹i th«ng qua viÖc ®­a ra c¸c tiªu chuÈn thÝch hîp ®Ó ng­êi lao ®éng biÕt ph¶i lµm g× nãi g×. Cuèi cïng v¨n ho¸ cã t¸c dông kiÓm so¸t ®Ó ®Þnh h­íng vµ h×nh thµnh nªn th¸i ®é vµ hµnh vi cña ng­êi lao ®éng. Chøc n¨ng cuèi cïng nµy cã ý nghÜa ®Æc biÖt ®èi víi chóng ta. V¨n ho¸ cã t¸c dông n©ng cao sù cam kÕt tæ chøc vµ lµm t¨ng tÝnh kiªn ®Þnh trong hµnh vi cña ng­êi lao ®éng. Nh÷ng ®iÒu nµy râ rµng ®em ®Õn lîi Ých ®Ých thùc cho tæ chøc. Theo quan ®iÓm cña ng­êi lao ®éng, v¨n ho¸ cã gi¸ trÞ v× nã lµm gi¶m ®¸ng kÓ sù m¬ hå. Nã chØ cho nh©n viªn mäi thø ®­îc tiÕn hµnh nh­ thÕ nµo vµ c¸i g× lµ quan träng. Ng­îc l¹i, v¨n ho¸ còng cã thÓ lµ mét g¸nh nÆng khi nh÷ng gi¸ trÞ chung cña tæ chøc kh«ng phï hîp. T×nh h×nh nµy hay x¶y ra nhÊt khi m«i tr­êng cña tæ chøc rÊt n¨ng ®éng. Khi m«i tr­êng tæ ®ang tr¶i qua mét sù thay ®æi nhanh chãng, v¨n ho¸ vèn cã cña tæ chøc cã thÓ hÇu nh­ kh«ng cßn phï hîp n÷a. TÝnh kiªn ®Þnh trong hµnh vi lµ mét tµi s¶n ®èi víi tæ chøc trong mét m«i tr­êng æn ®Þnh. Tuy nhiªn nã còng cã thÓ lµ mét g¸nh nÆng cho tæ chøc vµ c¶n trë kh¶ n¨ng thÝch øng cña tæ chøc víi nh÷ng thay ®æi trong m«i tr­êng. H¬n n÷a, v¨n ho¸ còng cã thÓ g©y c¶n trë ®èi víi sù thay ®æi, sù ®a d¹ng cña nguån lùc con ng­êi trong tæ chøc. B¶n th©n mçi ng­êi lao ®éng cã mét hÖ thèng gi¸ trÞ vµ niÒm tin riªng cña hä. Khi lµm viÖc trong m«i tr­¬ng cã nÒn v¨n ho¸ m¹nh, hä cÇn ph¶i tu©n thñ theo nh÷ng quy ph¹m vµ hÖ thèng gi¸ trÞ chung cña tæ chøc. Nh­ vËy nh÷ng mÆt m¹nh hay nh÷ng ­u thÕ cña tõng ng­êi lao ®éng sÏ phÇn nµo bÞ h¹n chÕ. II. §éng lùc cña ng­êi lao ®éng vµ t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng. “ Lµm thÕ nµo ®Ó khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng lµm viÖc h¨ng say, s¸ng t¹o?” lµ nh÷ng c©u hái mµ c¸c nhµ qu¶n lý lu«n tr¨n trë vµ ph¶i t×m c©u tr¶ lêi. Con ng­êi lµm viÖc v× nh÷ng lý do kh¸c nhau, mét sè ng­êi lµm viÖc ®Ó cã thu nhËp cao, mét sè ng­êi muèn c«ng viÖc thö th¸ch, mét sè ng­êi muèn cã quyÒn lùc. Nh÷ng ®iÒu mµ mçi c¸ nh©n muèn khi lµm viÖc trong tæ chøc ®ãng vai trß lµ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh ®éng c¬ lµm viÖc cña hä. 1. §éng lùc cña ng­êi lao ®éng. Mét tæ chøc chØ cã thÓ ®¹t chØ cã thÓ ®¹t ®­îc n¨ng suÊt cao khi cã nh÷ng nh©n viªn lµm viÖc tÝch cùc vµ s¸ng t¹o. §iÒu ®ã phô thuéc vµo c¸ch thøc mµ nh÷ng ng­êi qu¶n lý sö dông ®Ó t¹o ®éng lùc cho nh©n viªn. §éng lùc lao ®éng lµ nh÷ng nh©n tè bªn trong kÝch thÝch con ng­êi lç lùc lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn cho phÐp, t¹o ra n¨ng suÊt hiÖu qu¶ cao.BiÓu hiÖn cña ®éng lùc lµ sù s½n sµng lç lùc, say mª lµm viÖc nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu cña tæ chøc còng nh­ cña b¶n th©n ng­êi lao ®éng. Khi bµn vÒ ®éng lùc cña ng­êi lao ®éng trong tæ chøc, c¸c nhµ qu¶n lý th­êng thèng nhÊt ë mét sè ®iÓm sau ®©y: §éng lùc th­êng g¾n liÒn víi c«ng viÖc, víi tæ chøc vµ m«i tr­êng lµm viÖc, kh«ng cã ®éng lùc chung chung kh«ng g¾n víi c«ng viÖc cô thÓ nµo. §éng lùc kh«ng ph¶i lµ ®Æc ®iÓm tÝnh c¸ch c¸ nh©n. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ kh«ng cã ng­êi cã ®éng lùc vµ ng­êi kh«ng cã ®éng lùc. Vai trß cña ®éng lùc lao ®éng: Trong tr­êng hîp c¸c nh©n tè kh¸c kh«ng thay ®æi, ®éng lùc sÏ dÉn tíi n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc cao h¬n. Gióp cho ng­êi lao ®éng lµm viÖc h¨ng say vµ s¸ng t¹o h¬n. BÊt kÓ ai trong sè chóng ta còng mong muèn cã ®­îc ®éng lùc khi lµm viÖc vµ nguy hiÓm nhÊt lµ khi chóng ta kh«ng biÕt chóng ta lµm viÖc hay lao ®éng v× lý do g× hay môc ®Ých cña lao ®éng lao ®éng lµ g× tøc lµ kh«ng cã ®éng lùc trong lao ®éng tõ ®ã sÏ dÉn ®Õn gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng. Tuy nhiªn, kh«ng nªn cho r»ng ®éng lùc tÊt yÕu dÉn tíi n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc v× sù thùc hiÖn c«ng viÖc kh«ng chØ phô thuéc vµo ®éng lùc mµ cßn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng cña ng­êi lao ®éng, ph­¬ng tiÖn vµ c¸c nguån lùc ®Ó thùc hiªn c«ng viÖc. Ng­êi lao ®éng nÕu kh«ng cã ®éng lùc th× vÉn cã thÓ hoµn thµnh c«ng viÖc. Tuy nhiªn, ng­êi lao ®éng nÕu mÊt ®éng lùc hoÆc suy gi¶m ®éng lùc sÏ kh«ng mÊt kh¶ n¨ng thùc hiÖn c«ng viÖc vµ cã xu h­íng ra khái tæ chøc. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi ®éng lùc cña ng­êi lao ®éng. C¸c nh©n tè ®ã cã thÓ ph©n thµnh 3 nhãm nh­ sau: + Nhãm nh©n tè thuéc vÒ ng­êi lao ®éng, bao gåm: -Th¸i ®é, quan ®iÓm cña ng­êi lao ®éng trong c«ng viÖc vµ ®èi víi tæ chøc -NhËn thøc cña ng­êi lao ®éng vÒ gi¸ trÞ vµ nhu cÇu c¸ nh©n - N¨ng lùc vµ nhËn thøc vÒ n¨ng lùc cña b¶n th©n ng­êi lao ®éng +Nhãm nh©n tè thuéc vÒ c«ng viÖc, bao gåm: - §ßi hái vÒ kü n¨ng nghÒ nghiÖp - Møc ®é chuyªn m«n ho¸ cña c«ng viÖc - Møc ®é phøc cña c«ng viÖc - Sù m¹o hiÓm vµ møc ®é rñi ro cña c«ng viÖc - Møc ®é hao phÝ vÒ trÝ lùc + Nhãm nh©n tè thuéc vÒ tæ chøc, bao gåm: - Môc tiªu chiÕn l­îc cña tæ chøc - V¨n ho¸ tæ chøc - L·nh ®¹o ( quan ®iÓm, phong c¸ch, ph­¬ng ph¸p) - Quan hÖ nhãm - C¸c chÝnh s¸ch liªn quan tíi quyÒn vµ nghÜa vô cña ng­êi lao ®éng, nhÊt lµ c¸c chÝnh s¸ch vÒ qu¶n trÞ nguån nh©n lùc. 2. T¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng. T¹o ®éng lùc ®­îc hiÓu lµ hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p, thñ thuËt qu¶n lý t¸c ®éng ®Õn ng­êi lao ®éng nh»m lµm cho ng­êi lao ®éng cã ®éng lùc trong c«ng viÖc. T¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng lµ tr¸ch nhiÖm vµ môc tiªu cña qu¶n lý. Mét khi ng­êi lao ®éng cã ®éng lùc lµm viÖc th× sÏ t¹o ra kh¶ n¨ng tiÒm n¨ng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c. C¸c nh©n viªn ®­îc t¹o ®éng lùc th­êng ë trong t×nh tr¹ng c¨ng th¼ng. §Ó lµm dÞu sù c¨ng th¼ng, hä tham gia vµo ho¹t ®éng. Møc ®é c¨ng th¼ng cµng lín th× cµng cÇn ph¶i cã c¸c ho¹t ®éng ®Ó lµm dÞu sù c¨ng th¼ng. V× vËy khi thÊy c¸c nh©n viªn lµm viÖc ch¨m chØ trong mét ho¹t ®éng nµo ®ã chóng ta cã thÓ kÕt luËn r»ng hä bÞ chi phèi bëi mét sù mong muèn ®¹t ®­îc môc tiªu nµo ®ã mµ hä cho lµ cã gi¸ trÞ. III. Quan hÖ gi÷a v¨n hãa tæ chøc vµ ®éng lùc lao ®éng. 1.Mèi quan hÖ chung gi÷a v¨n ho¸ tæ chøc vµ ®éng lùc lao ®éng. Tr­íc hÕt ta ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng, v¨n ho¸ tæ chøc lµ mét trong nh÷ng nh©n tè, mét c«ng cô t¸c ®éng tíi ®éng lùc lao ®éng. NÒn v¨n ho¸ ®­îc ®Æc tr­ng bëi c¸c gi¸ trÞ c¬ b¶n cña v¨n ho¸ tæ chøc. Chóng ta nhËn thÊy r»ng, ngµy cµng cã sù kh¸c biÖt gi÷a v¨n ho¸ m¹nh vµ v¨n ho¸ yÕu. V¨n ho¸ tæ chøc cµng m¹nh th× cµng nhiÒu thµnh viªn trong tæ chøc chÊp nhËn gi¸ trÞ c¬ b¶n cña tæ chøc, c¸c gi¸ trÞ nµy ®­îc chia sÎ réng r·i, cã chñ ®Þnh vµ sù cam kÕt cña c¸c thµnh viªn ®èi víi c¸c gi¸ trÞ nµy cµng lín. Theo ®Þnh nghÜa nµy th× v¨n ho¸ m¹nh râ rµng sÏ cã ¶nh h­ëng tíi hµnh vi cña c¸c nh©n viªn trong tæ chøc lín h¬n so víi mét nÒn v¨n ho¸ yÕu. MÆt kh¸c, v¨n ho¸ m¹nh cã mèi liªn quan trùc tiÕp tíi viÖc gi¶m møc ®é thay thÕ nh©n c«ng. V¨n ho¸ còng cã thÓ g©y c¶n trë ®èi víi sù thay ®æi, sù ®a d¹ng cña nguån lùc. B¶n th©n mçi ng­êi lao ®éng cã mét hÖ thèng gi¸ trÞ vµ niÒm tin riªng cña hä. Khi lµm viÖc trong tæ chøc cã nÒn v¨n ho¸ m¹nh, hä cÇn tu©n thñ theo nh÷ng quy ph¹m vµ hÖ thèng gi¸ trÞ chung cña tæ chøc. Nh­ vËy, nh÷ng mÆt m¹nh hay nh­ng ­u thÕ cña ng­êi lao ®éng sÏ phÇn nµo bÞ h¹n chÕ hay kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy, ®iÒu nµy cã thÓ lµm gi¶m ®éng lùc lao ®éng. V¨n ho¸ m¹nh cã thÓ cã nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc hoÆc tÝch cùc tíi tæ chøc vµ hµnh vi cña nh©n viªn. ¶nh h­ëng tÝch cùc cña v¨n ho¸ m¹nh cã thÓ t¹o ra cho tæ chøc cã sù thµnh c«ng v« cïng lín trong kinh doanh nh­ Microsof, Mary Kay. V¨n ho¸ m¹nh cã thÓ gãp phÇn lµm gi¶m sù lu©n chuyÓn lao ®éng v× v¨n ho¸ m¹nh quy tô ®­îc sù nhÊt trÝ cao gi÷a nh÷ng thµnh viªn vÒ nh÷ng g× mµ tæ chøc cña hä ®Ò ra. Sù nhÊt trÝ vÒ môc ®Ých nh­ vËy sÏ t¹o ra ®­îc sù liªn kÕt, sù trung thµnh vµ sù cam kÕt víi tæ chøc vµ nh­ thÕ sÏ gi¶m ®­îc xu h­íng ng­êi lao ®éng tõ bá tæ chøc cña hä . MÆt kh¸c, v¨n ho¸ m¹nh cßn cã t¸c dông lµm t¨ng tÝnh nhÊt qu¸n cña hµnh vi. HiÓu theo c¸ch nµy, chóng ta cÇn thõa nhËn r»ng, v¨n ho¸ m¹nh cã thÓ cã t¸c dông thay thÕ cho sù chÝnh thøc ho¸. ChÝnh thøc ho¸ cao trong tæ chøc th­êng t¹o ra ®­îc tÝnh phôc tïng kû luËt, tÝnh kiªn ®Þnh vµ kh¶ n¨ng tiªn ®o¸n. 2. C¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ phæ biÕn. Cã rÊt nhiÒu c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ mµ theo nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau cã thÓ cho r»ng nã cã thÓ t¸c ®éng lùc cña ng­êi lao ®éng. Sau ®©y em xin ®­îc tr×nh bµy nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ theo em lµ phæ biÕn t¸c ®éng tíi ®éng lùc lµm viÖc cña ng­êi lao ®éng. 2.1.V¨n ho¸ tæ chøc thÓ hiÖn ë truyÒn thèng t«n ty trËt tù, kÝnh giµ yªu trÎ. §©y lµ mét ®¹o lý cña ph­¬ng ®«ng ®­îc khai th¸c, sö dông trong ho¹t ®éng qu¶n lý vµ kinh doanh thÓ hiÖn ë chÕ ®é t¨ng l­¬ng vµ th¨ng th­ëng theo th©m niªn. ChÝnh nhê chÕ ®é ®ã mµ t¹o sù g¾n bã gi÷a ng­êi lao ®éng vµ c«ng ty, sù æn ®Þnh ®Ó cèng hiÕn vµ lµ c¬ së ®Ó tiÕp thu c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ tõ bªn ngoµi còng nh­ kü thuËt tiªn tiÕn. Nh­ng chØ xÐt theo th©m niªn ®Ó t¨ng l­¬ng vµ th¨ng th­ëng th× ch­a chÝnh x¸c mµ cßn ®i kÌm víi hiÖu qu¶ c«ng viÖc nÕu kh«ng sÏ t¹o ra sù tr× trÖ trong tæ chøc, t¹o ra sù kh«ng c«ng b»ng gi÷a c¸c nh©n viªn ch¼ng h¹n nh­ ng­êi lµm viÖc víi hiÖu qu¶ c«ng viÖc cao, sè n¨m c«ng t¸c thÊp bÞ tr¶ møc l­¬ng ng­êi lµm viÖc víi hiÖu qu¶ c«ng viÖc thÊp h¬n nh­ng sè n¨m c«ng t¸c nhiÒu h¬n, theo häc thuyÕt c«ng b»ng cña J. Stasy Adam sÏ lµm gi¶m ®éng lùc cña ng­êi lao ®éng. §éng lùc cña nh©n viªn chÞu ¶nh h­ëng lín cña nh÷ng phÇn th­ëng t­¬ng ®èi còng nh­ phÇn th­ëng tuyÖt ®èi. Khi c¸c nh©n viªn nhËn biÕt ®­îc sù bÊt c«ng, hä sÏ cã nh÷ng hµnh ®éng ®Ó hiÖu chØnh t×nh h×nh nµy. KÕt qu¶ cã thÓ lµ n¨ng suÊt lao ®éng sÏ thÊp h¬n, chÊt l­îng gi¶m ®i, møc ®é v¾ng mÆt t¨ng lªn hay th«i viÖc tù nguyÖn. 2.2NÐt v¨n ho¸ tæ chøc thÓ hiÖn ë lßng trung thµnh, bæn phËn vµ tr¸ch nhiÖm, sù cèng hiÕn hÕt m×nh cho tæ chøc, ®i cïng víi nã lµ c¸c chÕ ®é g×n gi÷ vµ thu hót nh©n tµi. §iÒu nµy thÊy râ trong c¸c c«ng ty NhËt B¶n, c¸i ®éc ®¸o lµ ë chç nã ®­îc vËn dông mét c¸ch khÐo lÐo trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c c«ng ty. §©y lµ sù ph©n biÖt râ rÖt nhÊt so víi chÕ ®é qu¶n lý ë c¸c n­íc TBCN ph­¬ng t©y. Nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng ®ã ®· tån t¹i l©u ®êi vµ trë thµnh ý thøc khã xo¸ bá trong mçi ng­êi d©n còng nh­ x· héi NhËt b¶n. H¬n thÕ n÷a, nã cßn tiÕp thu, bæ sung c¸i míi vµ lµ nh©n tè céng h­ëng vµ lµ ®éng lùc quan ®Ó ho¹t ®éng qu¶n lý cã hiÖu qu¶ h¬n, sinh ®éng h¬n. B¶n th©n c«ng ty NhËt B¶n ®­îc x©y dùng vµ tæ chøc trªn c¬ së chÕ ®é gia ®×nh. V× vËy, c«ng ty cã bæn phËn cè g¾ng duy tr× tèt c«ng ¨n viÖc lµm cho c«ng nh©n vµ t¹o ra sù th©n ¸i ®oµn kÕt trong c«ng ty. Cßn ng­êi lao ®éng cã bæn phËn vµ tr¸ch nhiÖm hoµn thµnh c«ng viÖc cña m×nh víi sù cè g¾ng nhÊt. ë ®©y d­êng nh­ quyÒn lîi cña c«ng ty vµ ng­êi lao ®éng lµ mét. Quan hÖ chñ tí truyÒn thèng vèn dùa trªn lßng trung thµnh ®· chuyÓn thµnh quan hÖ thuª m­ín dùa trªn ®ång tiÒn, song nã kh«ng béc lé râ rµng ra bªn ngoµi. §iÒu nµy che lÊp thùc chÊt chÕ ®é thuª m­ín, b¸n søc lao ®éng. ChÝnh nhê quan niÖm ®ã mµ huy ®éng ®­îc n¨ng lùc cña ng­êi lao ®éng vµ h­íng sù tù gi¸c cña hä vµo c¸c ho¹t ®éng tËp thÓ, trong tr­êng hîp nµy ®ã chÝnh lµ c«ng ty. §©y chÝnh lµ nguån gèc søc m¹nh ®Ó c¸c c«ng ty nhËt cã thÓ ®øng v÷ng vµ cã ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Tuy nhiªn ®Ó cã ®­îc ®iÒu nµy lµ do sù t­¬ng t¸c cña nhiÒu yÕu tè: hÖ thèng gia ®×nh v÷ng ch¾c, bæn phËn vµ sù gióp ®ì lÉn nhau vµ kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn c¸c chÝnh s¸ch ®·i ngé rÊt cao mµ c¸c c«ng ty NhËt dµnh cho ng­êi lao ®éng ®Æc biÖt lµ khi ph¸t hiÖn ra nh©n tµi, hä ®·i ngé vÒ tÊt c¶ nhµ c¶, ®Þa vÞ, khuyÕn khÝch c«ng nh©n göi tiÕt kiÖm t¹i c«ng ty víi l·i suÊt cao h¬n l·i suÊt ng©n hµng, ®Ó sau mét thêi gian cã thÓ mua nhµ cho riªng m×nh. 2.3.NÐt v¨n ho¸ tæ chøc ®­îc thÓ hiÖn ngay trong chÝnh bÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ cu¶ chÝnh tæ chøc ®ã. Víi bÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ khÐp kÝn: C¸c quyÕt ®Þnh ®Òu ®­îc cÊp qu¶n trÞ cÊp cao lµm ra; cÊp qu¶n trÞ vµ cÊp d­íi thiÕu tin t­ëng lÉn nhau; bÝ mËt bao trïm; c«ng nh©n viªn kh«ng ®­îc khuyÕn khÝch ®Ò ra s¸ng kiÕn vµ tù m×nh gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò. ë mét cùc kh¸c lµ bÇu kh«ng khÝ t©m lý më hay tho¸ng mµ c¸c quyÕt ®Þnh th­êng ®­îc c¸c nhµ qu¶n trÞ cÊp thÊp ®Ò ra; cÊp trªn vµ cÊp d­íi rÊt tin t­ëng lÉn nhau; truyÒn th«ng më réng vµ c«ng nh©n ®­îc khuyÕn khÝch ®Ò ra s¸ng kiÕn vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò. Mét sè c«ng ty muèn ®øng ®Çu trong viÖc tr¶ l­¬ng cao hay h¬n c¸c c«ng ty kh¸c. C¸c c«ng ty nµy muèn thu hót nh©n tµi bëi v× hä cho r»ng tr¶ l­¬ng cao h¬n c¸c h·ng kh¸c sÏ thu hót ®­îc nh÷ng øng viªn cã kh¶ n¨ng cao. Tr¶ l­¬ng cao còng thóc ®Èy nh©n viªn lµm viÖc cã chÊt l­îng cao,vµ n¨ng suÊt cao, vµ v× thÕ chi phÝ cho tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm sÏ thÊp h¬n. Mét sè c«ng ty kh¸c l¹i ¸p dông møc l­¬ng thÞnh hµnh - nghÜa lµ møc l­¬ng trung b×nh mµ hÇu hÕt c¸c c«ng ty kh¸c ®ang ¸p dông. Hä cho r»ng hä vÉn cã thÓ thu hót ®­îc nh÷ng ng­êi cã kh¶ n¨ng vµo lµm viÖc, ®ång thêi hä vÉn duy tr× ®­îc vÞ trÝ c¹nh tranh cña m×nh b»ng c¸ch kh«ng n©ng gi¸ c¸c s¶n phÈm, dÞch vô cña m×nh. NhiÒu lo¹i c«ng viÖc trong d©y chuyÒn s¶n xuÊt chØ ®ßi hái c¸c c«ng nh©n cã kh¶ n¨ng trung b×nh lµ ®­îc råi. Trong tr­êng hîp nµy, mét sè c«ng nh©n xuÊt s¾c còng kh«ng cã n¨ng suÊt cao h¬n mét c«ng nh©n cã kh¶ n¨ng trung b×nh. Ch¼ng h¹n nh­ vÆn bu l«ng trong d©y chuyÒn. Cã c«ng ty l¹i ¸p dông chÝnh s¸ch tr¶ l­¬ng thÊp h¬n møc l­¬ng hiÖn hµnh. cã 2 lý do c«ng ty nµy l¹i tr¶ møc l­¬ng thÊp h¬n: mét lµ c«ng ty r¬i vµo t×nh tr¹ng tµi chÝnh khã kh¨n; hai lµ hä cho r»ng hä kh«ng cÇn c«ng nh©n giái ®Ó lµm nh÷ng c«ng viÖc rÊt ®¬n gi¶n. Nh­ng c¸c cuéc nghiªn cøu ®· chøng tá r»ng tr¶ l­¬ng thÊp kh«ng cã nghÜa lµ tiÕt kiÖm ®­îc mét kho¶n tiÒn chi phÝ lao ®éng. Ng­îc l¹i c«ng ty sÏ tèn kÐm h¬n, bëi v× c«ng nh©n lµm viÖc sÏ kh«ng cã n¨ng suÊt, tû lÖ sè ng­êi lµm viÖc tèt sÏ bá ®i ®Ó t×m n¬i kh¸c tr¶ l­¬ng cao h¬n. 2.4.V¨n ho¸ tæ chøc lµ ý chÝ céng ®ång vµ tinh thÇn tËp thÓ. Tri thøc lµ kho tµng quý b¸u cña nh©n lo¹i nãi chung vµ mçi d©n téc nãi riªng. Tri thøc kh«ng cña riªng ai vµ kh«ng cã mét vÜ nh©n nµo cã ®Çy ®ñ tri thøc mét c¸ch toµn diÖn. Sö dông tri thøc ®ã ®ßi hái ph¶i cã sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c c¸ nh©n, c¸c céng ®ång ng­êi ®Ó khai th¸c hÕt kho tµng tri thøc ®ã phôc vô cho s¶n xuÊt kinh doanh. ë ViÖt Nam cã c©u: tam ngu th¸nh hiÒn hay nãi mét c¸ch d©n d· lµ ba «ng thî da b»ng mét Gia C¾t L­îng lµ mét tæng kÕt ®óc rót tõ thùc tiÔn. Nã thÓ hiÖn r»ng trÝ tuÖ cña mçi ng­êi lµ cã h¹n, cßn trÝ tuÖ cña nh©n lo¹i lµ v« h¹n, trÝ tuÖ cña tËp thÓ, cña céng ®ång cã thÓ b»ng trÝ tuÖ cña c¸c siªu nh©n vµ th­êng th× bao giê còng hoµn thiÖn, ®Çy ®ñ h¬n trÝ tuÖ c¸ nh©n. Trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, trÝ tuÖ mçi ng­êi sÏ bæ sung cho nhau t¹o ra trÝ tuÖ tËp thÓ ë mét tr×nh ®é cao vµ hoµn thiÖn h¬n. Sù kÕt hîp ®ã lµ nÐt ®Ñp v¨n ho¸ trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ chÝnh nã t¹o ra søc m¹nh tËp thÓ, cña céng ®ång. Trong tæ chøc ý chÝ céng ®ång vµ tinh thÇn tËp thÓ ®­îc khai th¸c b»ng viÖc sö dông chÕ ®é tham dù, chÕ ®é lµm viÖc theo nhãm. Víi ph­¬ng ph¸p qu¶n lý nµy, khai th¸c ®­îc n¨ng lùc s¸ng kiÕn c¸ nh©n, tËp hîp ®­îc ý chÝ chung tËp thÓ. V× vËy, c¸c quyÕt ®Þnh th­êng lµ ®óng ®¾n vµ ®iÒu quan träng lµ ngay tõ lóc khëi ®Çu ®Õn lóc ra quyÕt ®Þnh lµ qu¸ tr×nh t×m kiÕm vµ ®¹t ®­îc sù nhÊt trÝ cña c¸c c¸ nh©n vµ cña tËp thÓ. H¬n thÕ, lµm viÖc tËp thÓ gióp mçi ng­êi v­ît qua ®­îc gian khæ v­¬n lªn giµnh ®­îc h¹nh phóc lín lao vÒ cho m×nh, gióp mçi ng­êi hiÓu ®­îc c¸i t«i vµ c¸i chóng ta ®Ó tù nguyÖn hoµ ®ång vµo céng ®ång, ®ãng gãp cho céng ®ång ph¸t triÓn. Theo häc thuyÕt vÒ hÖ thèng nhu cÇu cña Maslow, mçi ng­êi ®Òu cã nhu cÇu lµ muèn ®­îc ng­êi kh¸c t«n träng vµ nhu cÇu muèn ®­îc kh¼ng ®Þnh b¶n th©n m×nh. Tæ chøc cÇn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®­îc tho¶ m·n h¬n víi c«ng viÖc hay còng chÝnh lµ ®Ó t¹o ®éng lùc lµm viÖc cho ng­êi lao ®éng. 2.5.Trong ph¹m vi néi bé doanh nghiÖp, néi dung v¨n ho¸ thÓ hiÖn ë viÖc tæ chøc kinh doanh, nh©n c¸ch cña ng­êi l·nh ®¹o vµ ng­êi lao ®éng. Tr­íc hÕt lµ doanh nghiÖp kh«ng nªn chØ chó träng ®Õn lîi nhuËn ®¬n thuÇn mµ ph¶i xem ng­êi lao ®éng võa lµ ®éng lùc cho ph¸t triÓn kinh doanh, võa lµ môc tiªu cña ho¹t ®éng kinh doanh. CÇn xem ®¬n vÞ kinh doanh lµ mét gia ®×nh lín, trong ®ã mçi thµnh viªn ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ph¶i hµnh ®éng vÒ sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nã; mÆt kh¸c ng­êi lao ®éng ph¶i lµ ®èi t­îng ®­îc ch¨m sãc vµ ®­îc h­ëng thÝch ®¸ng kÕt qu¶ do c«ng søc hä lµm ra. Quan hÖ ®èi xö, phong c¸ch kinh doanh... lµ nÐt riªng cña tõng DN, vµ tÊt nhiªn ®ã lµ biÓu hiÖn bªn ngoµi cña sù ph¸t triÓn hay sa sót cña mét DN. Cã nh÷ng DN rÊt t«n träng ng­êi lao ®éng, t«n träng nh©n viªn d­íi quyÒn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh viªn ph¸t triÓn ®Çy ®ñ c¶ vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn. Xem xÐt quan hÖ gi÷a ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn ta thÊy chóng ta lµ hai mÆt cña ®êi sèng con ng­êi lµ hai mÆt cña vÊn ®Ò. Theo quan niÖm biÖn chøng, tÊt yÕu 2 mÆt ®ã cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, quy ®Þnh t¸c ®éng lÉn nhau, kh«ng thÓ thiÕu c¸i nµo. BÊt kÓ mét sù thiªn lÖch nµo, nÕu chØ coi träng mét mÆt cña ®êi sèng th× sù ph¸t triÓn cña con ng­êi sÏ mÊt ®i sù toµn diÖn, bÞ lÖch l¹c vµ lóc ®ã con ng­êi khã mµ thÓ hiÖn ®óng t­ c¸ch x· héi cña m×nh lµ tæng hoµ c¸c mèi quan hÖ x· héi. VËt chÊt ë ®©y chÝnh lµ tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng, vµ c¸c phóc lîi dÞch vô kh¸c, tinh thÇn ë ®©y gåm giÊy khen, vui ch¬i gi¶i trÝ. Con ng­êi kh«ng ph¶i lµ c¸i m¸y chØ biÕt ®Õn c«ng viÖc nÕu thÕ ®Õn mét lóc nµo ®ã hä sÏ c¶m thÊy c« ®¬n vµ kh«ng cã c¸ch nµo bï ®¾p ®­îc, tõ ®ã hä sinh ra ch¸n ghÐt, thï ®Þch víi c«ng viÖc, ch¸n ng¸n tÊt c¶ vµ víi chÝnh c¶ b¶n th©n hä. Ngoµi c«ng viÖc ra, c¸c nhµ qu¶n lý cÇn quan t©m, chia sÎ víi hä nh÷ng lóc hä èm ®au, hay quan t©m tíi nh÷ng thµnh viªn trong gia ®×nh hä, ®Ó hä thÊy ®­îc DN nh­ lµ gia ®×nh thø 2 cña hä. NÕu quan hÖ ®èi xö tèt ng­êi lao ®éng sÏ cèng hiÕn hÕt m×nh, mét lßng v× tæ chøc, thu hót ®­îc nh©n tµi hay chÝnh lµ ®· t¹o ®­îc ®éng lùc cña ng­êi lao ®éng. 2.6.Néi dung v¨n ho¸ cña mét doanh nghiÖp cßn thÓ hiÖn ë th¸i ®é ®èi víi sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i trong th­¬ng tr­êng: “th¾ng kh«ng kiªu, b¹i kh«ng n¶n”. §ã lµ th¸i ®é ®óng ®¾n mang ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. Qu¸ tr×nh kinh doanh lµ qu¸ tr×nh v­ît dèc, nhµ doanh nghiÖp ph¶i lu«n lu«n tÝnh to¸n ®Ó ®­a c¶ ®¬n vÞ ®i lªn, vµ lóc h­ng thÞnh vÉn ph¶i lo l¾ng lµm sao ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn mµ kh«ng ph¸ s¶n. Vµ ph¶i lu«n nhí r»ng kh«ng cã ai mét m×nh ë qu¸ tr×nh nµy. C¸ nh©n chØ lµ c¸i chÊm nhá nhoi trong lßng cña tËp thÓ ng­êi lao ®éng. Cã suy nghÜ nh­ thÕ, nhµ doanh nghiÖp míi ®éng viªn, thuyÕt phôc vµ huy ®éng ®­îc mäi ng­êi lao ®éng h­íng vÒ môc tiªu chung chø kh«ng ph¶i chØ phôc vô, sïng b¸i mét ng­êi, mét tËp thÓ nµo. IV. Đưa ra một số kiến nghị góp phần xây dư v¨n ho¸ tæ chøc ®Ó cã thÓ t¹o ®­îc ®éng lùc lµm viÖc cho ng­êi lao ®éng. Trong mèi quan hÖ gi÷a v¨n ho¸ tæ chøc vµ vÊn ®Ò t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng nh­ trªn ®· tr×nh bµy, vËy chóng ta cÇn ph¶i lµm g×? 1.X©y dùng tinh thÇn ®oµn kÕt trong doanh nghiÖp. CÇn ph¶i xem ®¬n vÞ kinh doanh lµ mét gia ®×nh lín mçi thµnh viªn ph¶i cã tr¸ch nhiÖm hµnh ®éng v× sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. ë ®ã lîi Ých cña DN vµ ng­êi lao ®éng lµ mét. Muèn thÕ th× DN kh«ng nh÷ng quan t©m ®Õn ®êi sèng vËt chÊt (tiÒn l­¬ng vµ c¸c ®·i ngé kh¸c) mµ cßn ph¶i quan t©m tíi ®êi sèng tinh thÇn cña ng­êi lao ®éng(tæ chøc thi ®Êu thÓ thao, giao l­u v¨n nghÖ,ch­¬ng tr×nh d· ngo¹i). Tõ ®ã x©y dùng nªn mét bÇu kh«ng khÝ t©m lý lµnh m¹nh nã thÓ hiÖn ë sù ®oµn kÕt gióp ®ì lÉn nhau trªn t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi, cïng nhau thùc hiÖn môc tiªu chung cña tæ chøc cña m×nh, kh«ng ®­îc l­êi biÕng, thô ®éng. 2.X©y dùng bÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ cëi më, tin cËy lÉn nhau trong doanh nghiÖp. BÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ chÝnh lµ linh hån cña doanh nghiÖp, nghÜa lµ tiÒm thøc cña mét tæ chøc. Mét mÆt, nã ®­îc t¹o ra tõ mèi quan hÖ cña c¸c thµnh viªn doanh nghiÖp, mÆt kh¸c nã l¹i ®iÒu khiÓn mèi quan hÖ ®ã víi danh nghÜa lµ “ch­¬ng tr×nh cña tËp thÓ”. BÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ cëi më, tin cËy lÉn nhau, ®ã h×nh thµnh tõ viÖc thu hót sù tham gia cña c¸c nh©n viªn, l¾ng nghe ý kiÕn cña hä, khuyÕn khÝch lßng tËn tuþ v× sù thµnh c«ng cña tæ chøc. LogÝc c¬ së lµ ë chç ®­a nh©n viªn vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh vµ t¨ng møc ®é tù chñ vµ quyÒn kiÓm so¸t cña hä trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn quyÕt ®Þnh sÏ, c¸c c¸ nh©n cã c¬ héi ®Ó ph¸t huy s¸ng kiÕn, tÊt c¶ c¸c nh©n viªn ®Òu c¶m nhËn ®­îc ý nghÜa cña sù ®ãng gãp cña m×nh trong tËp thÓ. Tõ ®ã nh©n viªn lµm viÖc sÏ cã ®éng lùc h¬n, tËn tuþ h¬n víi tæ chøc, n¨ng suÊt h¬n vµ tho¶ m·n víi c«ng viÖc cña m×nh h¬n. Ch¼ng h¹n, bÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ cña c«ng ty Just Born Inc gi¸ trÞ chñ yÕu lµ: h­íng tíi con ng­êi vµ sù hîp t¸c cña con ng­êi trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng vµ c«ng ty ®· ®i ®Õn kÕt luËn lµ: kÕt qu¶ kinh doanh tèt h¬n nÕu qu¸ tr×nh tham gia vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh cña nh©n viªn ngµy cµng t¨ng. C«ng ty liªn tôc thu ®­îc lîi nhuËn cao víi tû suÊt lîi nhuËn trªn doanh thu lµ 10%. Muèn x©y dùng ®­îc bÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ doanh nghiÖp cëi më, tin t­ëng lÉn nhau vµ mang tÝnh nh©n b¶n cÇn ph¶i cã mét c¬ cÊu tæ chøc t­¬ng thÝch, mét ban l·nh ®¹o theo d¹ng “ liªn kÕt bao gåm c¸c thµnh viªn cã ®Çu ãc kinh doanh”. 3.X©y dùng mét nÐt v¨n ho¸ tæ chøc mµ ë ®ã thÓ hiÖn ®­îc kh¶ n¨ng chÊp nhËn rñi ro cña mäi ng­êi lao ®éng trong tæ chøc. - Tr­íc hÕt ph¶i tuyÓn chän ®­îc nh÷ng nh©n viªn thùc sù cã n¨ng lùc. Hä ph¶i lµ nh÷ng ng­êi mµ cã thÓ cïng tæ chøc v­ît qua nh÷ng th¸ch thøc khã kh¨n. - Qu¸n triÖt t­ t­ëng “ th¾ng kh«ng kiªu, b¹i kh«ng n¶n”, “khi vui muèn khãc, buån tªnh l¹i c­êi”. §ã lµ th¸i ®é ®óng ®¾n mang ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. C¸ nh©n chØ lµ c¸i chÊm nhá nhoi trong lßng cña tËp thÓ vµ kh«ng cã ai th¾ng mét m×nh trong qu¸ tr×nh nµy. Coi rñi ro lµ mét yÕu tè ngÉu nhiªn cña qu¸ tr×nh kinh doanh, coi thÊt b¹i lµ mÑ ®Î cña thµnh c«ng, cã thÊt b¹i míi cã thµnh c«ng, tõ thÊt b¹i míi cã ®­îc nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm bæ Ých. 4. X©y dùng v¨n ho¸ tæ chøc dùa trªn nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng cña d©n téc Nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ ®ã sÏ ®­îc chuyÓn t¶i mét c¸ch linh ho¹t vµ thÓ hiÖn b»ng thùc tÕ trong ho¹t ®éng qu¶n lý, ®iÒu nµy thÊy râ ë c¸c c«ng ty nhËt, nh÷ng gi¸ trÞ chung ®ã ®· tån t¹i l©u ®êi vµ trë thµnh ý thøc khã xo¸ bá trong mçi ng­êi lao ®éng. Hä biÕt dùa trªn hÖ thèng gia ®×nh v÷ng ch¾c, trªn t­ t­ëng vÒ lßng trung thµnh, bæn phËn vµ tr¸ch nhiÖm, dùa trªn truyÒn thèng vÒ t«n ty trËt tù, kÝnh giµ yªu trÎ, trªn ý chÝ céng ®ång vµ tinh thÇn tËp thÓ. 5.X©y dùng v¨n ho¸ tæ chøc h­íng tíi con ng­êi, t«n träng con ng­êi. DN hay bÊt cø tæ chøc nµo còng ®­îc t¹o thµnh bëi c¸c thµnh viªn lµ con ng­êi hay nguån nh©n lùc cña nã. Con ng­êi lµ yÕu tè cÊu thµnh nªn tæ chøc, vËn hµnh tæ chøc vµ quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña tæ chøc. Do ®ã tæ chøc cÇn quan t©m tíi c¸c thµnh viªn cña m×nh. Chóng ta th­êng ®¬n gi¶n cho r»ng muèn thóc ®Èy s¶n xuÊt, muèn ®éng viªn nh©n viªn, cÊp qu¶n trÞ ph¶i kÝch thÝch b»ng vËt chÊt vµ tinh thÇn. VËt chÊt bao gåm l­¬ng bæng vµ tiÒn th­ëng. Tinh thÇn bao gåm giÊy khen, vui ch¬i gi¶i trÝ. Quan niÖm trªn ®óng nh­ng ch­a ®ñ. Trong hoµn c¶nh cña ViÖt Nam tõ thËp niªn 1990 ®Õn thËp niªn 2000, quan niÖm trªn t¹m ®øng v÷ng bëi n­íc ta cßn nghÌo vµ l¹c hËu, cßn nhiÒu ng­êi thÊt nghiÖp. Do ®ã viÖc kÝch thÝch b»ng l­¬ng bæng vµ tiÒn th­ëng lµ nguån ®éng viªn c¬ b¶n vµ quan träng nhÊt. Nh­ng vµo thËp niªn 2000, ®Êt n­íc ViÖt Nam sÏ ph¸t triÓn, lóc bÊy giê c¸c vÊn ®Ò næi cém b¾t ®Çu xuÊt hiÖn, vµ chóng ta sÏ trë tay kh«ng kÞp. L­¬ng bæng vµ ®·i ngé bao gåm 2 phÇn: L­¬ng bæng vµ ®·i ngé vÒ mÆt tµi chÝnh vµ vÒ mÆt phi tµi chÝnh. Tµi chÝnh trùc tiÕp bao gåm l­¬ng c«ng nhËt, l­¬ng th¸ng, tiÒn hoa hång vµ tiÒn th­ëng. Tµi chÝnh gi¸n tiÕp bao gåm c¸c kÕ ho¹ch: c¸c kÕ ho¹ch b¶o hiÓm nh©n thä, y tÕ, gi¶i phÉu, r¨ng, tai n¹n...; c¸c lo¹i trî cÊp x· héi; c¸c phóc lîi bao gåm kÕ ho¹ch vÒ h­u, an sinh x· héi... Nh­ng l­¬ng bæng vµ ®·i ngé kh«ng chØ ®¬n thuÇn chØ cã mÆt tµi chÝnh, mµ cßn lµ nh÷ng mÆt kh¸c- phi tµi chÝnh. §ã chÝnh lµ b¶n th©n c«ng viÖc vµ m«i tr­êng lµm viÖc, nh©n viªn cã ®­îc giao tr¸ch nhiÖm kh«ng, c«ng nh©n cã c¬ héi ®­îc cÊp trªn nhËn biÕt thµnh tÝch cña m×nh hay kh«ng, cã c¬ héi ®­îc th¨ng tiÕn hay kh«ng. Khung c¶nh c«ng viÖc còng lµ mét yÕu tè quan träng trong x· héi hiÖn nay trªn thÕ giíi. §ã lµ c¸c chÝnh s¸ch hîp lý, viÖc kiÓm tra khÐo lÐo, ®ång nghiÖp hîp tÝnh, c¸c biÓu t­îng ®Þa vÞ phï hîp, c¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc tho¶ m¸i, giê lµm viÖc uyÓn chuyÓn, tuÇn lÔ lµm viÖc dån l¹i, chia sÎ c«ng viÖc... Nh­ng nÕu ch­¬ng tr×nh nµy mang tÝnh chÊt chñ quan thiªn vÞ, tÊt c¶ sÏ tiªu thµnh m©y khãi. Do ®ã ph¶i c«ng b»ng, c«ng b»ng ®èi víi bªn ngoµi vµ c«ng b»ng trong néi bé. ch­¬ng II : v¨n ho¸ tæ chøc vµ t¹o ®éng lùc lao ®éng trong c¸c tæ chøc ë ViÖt Nam. I.V¨n ho¸ tæ chøc trong c¸c DN ViÖt Nam. NhËn thøc vÒ v¨n ho¸ tæ chøc vµ t¸c ®éng cña nã tíi ®éng lùc lµm viÖc cña ng­êi lao ®éng cßn mê nh¹t, ch­a râ rµng, nhiÒu DN cßn ch­a biÕt v¨n ho¸ tæ chøc lµ g×. ¤ng TrÇn thanh h¶i thuéc c«ng ty Fretech Electronics Group nªu mét sè nguyªn nh©n sau: Thø nhÊt, V¨n ho¸ DN kh«ng thÓ t¸ch rêi v¨n ho¸ céng ®ång x· héi v× c¸c thµnh viªn cña DN còng ®ång thêi lµ c¸c thµnh viªn cña gia ®×nh vµ x· héi. Nh­ng x· héi ta cßn nhiÒu bÊt cËp. Mét trong nh÷ng bÊt cËp ®ã lµ chÊt l­îng cña hÖ thèng gi¸o dôc, s¶n phÈm cña hÖ thèng gi¸o dôc ®ã lµ c¸c kü s­, cö nh©n, c«ng nh©n lµnh nghÒ míi ra tr­êng. PhÇn ®«ng hä rÊt thiÕu kiÕn thøc x· héi, ý thøc céng ®ång cña nhiÒu ng­êi trong sè hä d­íi ®iÓm trung b×nh! Hä cã thÓ quan t©m tíi b¶n th©n, b¹n bÌ, gia ®×nh, thËm chÝ nh÷ng vÊn ®Ò lín h¬n cña quèc gia, thÕ giíi nh­ng l¹i thê ¬ hoÆc kh«ng biÕt c¸ch thÓ hiÖn sù quan t©m víi sù sèng cßn, tån t¹i hay kh«ng tån t¹i, hiÖu qu¶ hay l·ng phÝ cña c¸i céng ®ång mµ hä g¾n bã suèt 8 tiÕng quý b¸u trong mét ngµy. Thø hai, x· héi ta ch­a quan t©m tíi viÖc hç trî c¸c DN trong viÖc x©y dùng nÒn v¨n ho¸ cña hä. PhÇn nhiÒu nÕu cã quan t©m th× ®iÒu nµy mµy mß häc hái cña nhau. C¸c hiÖp héi nÕu cã th× ho¹t ®éng theo kiÓu h×nh thøc. C¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc quan t©m tíi DN ë khÝa c¹nh t×m hiÓu xem hä cã trèn thuÕ kh«ng? Cã bu«n lËu kh«ng? Thø ba, b¶n th©n c¸c gi¸m ®èc ph¶i lµ ng­êi coi träng viÖc x©y dùng v¨n ho¸ DN, tuy nhiªn hÇu hÕt c¸c nhµ l·nh ®¹o hiÖn nay ®Òu ch­a nhËn thøc ®­îc ®óng ®¾n vÞ trÝ vµ vai trã cña v¨n ho¸ DN ®èi víi sù thµnh c«ng cña DN nãi chung còng nh­ t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng nãi riªng. Thø t­, ë n­íc ta ch­a cã sù tuyªn truyÒn s©u réng vÒ v¨n ho¸ DN. §©y cßn lµ mét kh¸i niÖm kh¸ l¹ lÉm víi nhiÒu ng­êi, thËm chÝ c¶ víi nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é häc vÊn cao. II.T¹o ®éng lùc trong c¸c DN ViÖt Nam. 1. ¦u ®iÓm. Tr×nh ®é c¸c chñ DN ViÖt Nam ngµy cµng cao, do ®ã nhËn thøc cña c¸c DN vÒ v¨n ho¸ vµ t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng cã h¬n tr­íc nhiÒu. RÊt nhiÒu DN ®· h­íng tíi con ng­êi, ngµy cµng quan t©m tíi ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho ng­êi lao ®éng, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ng­êi lao ®éng ngµy cµng ®­îc n©ng cao. 2. Nh­îc ®iÓm + Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay cung v­ît qu¸ cÇu lao ®éng trªn thÞ tr­êng dÉn ®Õn tû lÖ thÊt nghiÖp cßn cao; nhËn thøc cña c¸c nhµ qu¶n lý trong c¸c tæ chøc vÒ c«ng t¸c qu¶n trÞ nh©n lùc cßn ch­a cao th× viÖc nghiªn cøu vÒ ®éng lùc vµ t¹o ®éng lùc còng nh­ øng dông c¸c häc thuyÕt vÒ t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng trong c¸c tæ chøc ë ViÖt Nam ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc vµ ®Æt ë ®óng vÞ trÝ vµ tÇm quan träng cña nã. + Ch­a cã nh÷ng chÝnh s¸ch g×n gi÷ vµ thu hót nh©n tµi, ng­êi lao ®éng ch­a ®­îc quan t©m thÝch ®¸ng, ®Æc biÖt trong c¸c DN t­ nh©n ®«i khi ng­êi lao ®éng ch­a ®­îc t«n träng, ng­êi lao ®éng chØ biÕt ®Õn lµm viÖc, bÞ tËn dông mét c¸ch tèi ®a, cßn cã nh÷ng doanh nghiÖp ng­êi lao ®éng cßn bÞ ®¸nh ®Ëp. + Quan niÖm vÒ ®éng lùc vµ t¹o ®éng lùc cßn ®¬n gi¶n, cøng nh¾c thiÕu linh ho¹t vµ kiÕn thøc vÒ ®éng lùc vµ t¹o ®éng lùc thiÕu tÝnh hÖ thèng. Cßn cã nh÷ng sai lÇm trong nhËn thøc vµ ®­a ra chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p vÒ t¹o ®éng lùc. C¸c sai lÇm phæ biÕn nh­: Coi ®éng lùc lµ ®Æc ®iÓm tÝnh c¸ch cña ng­êi lao ®éng, cã nghÜa lµ ng­êi lao ®éng cã ®éng lùc vµ ng­êi lao ®éng kh«ng cã ®éng lùc ; kh«ng quan t©m tíi ®iÒu kiÖn mµ ®éng lùc n¶y sinh nhÊt lµ liªn quan tíi c«ng viÖc vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc; g¾n ®éng lùc víi sù tho¶ m·n nhu cÇu c¸ nh©n; t¸ch biÖt c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch t¹o ®éng lùc vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇnvv...Ch­a cã tæ chøc nµo thùc hiÖn nghiªn cøu øng dông ®Ó ®­a ra c¸c hÖ thèng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng. III. V¨n ho¸ tæ chøc vµ ®éng lùc lao ®éng trong c¸c DN ViÖt Nam. Nh­ trªn ®· ph©n tÝch v¨n ho¸ tæ chøc lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó t¸c ®éng tíi ®éng lùc cña ng­êi lao ®éng, nÕu nh­ c¸c DN ViÖt Nam kh«ng sö dông th× ®ã thùc sù lµ sù l·ng phÝ lín ®èi víi x· héi nãi chung vµ c¸c DN nãi riªng. VËy ®Ó v¨n ho¸ tæ chøc cã t¸c dông trong viÖc t¸c ®éng vµo ®éng lùc lao ®éng chóng ta cÇn ph¶i lµm g×? Sau ®©y em xin ®Ò xuÊt mét sè kiÕn nghÞ cña m×nh: Thø nhÊt: Ph¶i ®µo t¹o mét ®éi ngò nh©n viªn thùc sù cã n¨ng lùc trong c«ng t¸c qu¶n trÞ nh©n lùc, n©ng cao kiÕn thøc vÒ ®éng lùc vµ t¹o ®éng lùc cho hä. Muèn vËy ph¶i n©ng cao chÊt l­îng cña hÖ thèng gi¸o dôc, s¶n phÈm cña hÖ thèng gi¸o dôc lµ c¸c kü s­, cö nh©n c«ng nh©n lµnh nghÒ míi ra tr­êng. N©ng cao kiÕn thøc x· héi vµ ý thøc céng ®ång cho hä. Thø hai: NÕu nh­ trong c¸c DN ViÖt Nam ch­a h×nh thµnh v¨n ho¸ tæ chøc th× viÖc ®Çu tiªn ta ph¶i h×nh thµnh lªn nã. Muèn vËy, x· héi cÇn quan t©m tíi viÖc hç trî c¸c DN trong viÖc x©y dùng nÒn v¨n ho¸ cña hä, cßn b¶n th©n c¸c gi¸m ®èc ph¶i lµ ng­êi coi träng viÖc x©y dùng v¨n ho¸ DN. Th­êng th× nh÷ng ng­êi s¸ng lËp ra mét tæ chøc cã ¶nh h­ëng lín trong viÖc h×nh thµnh nªn v¨n ho¸ ban ®Çu cña tæ chøc. Hä cã kh¶ n¨ng nh×n nhËn tæ chøc sÏ trë lªn nh­ thÕ nµo, hä còng kh«ng bÞ rµng buéc bëi nh÷ng thãi quen xö lý c«ng viÖc hoÆc hÖ t­ t­ëng tr­íc ®ã. Thø ba: Ph¶i thùc hiÖn tèt c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ v¨n ho¸ DN bëi v× ®©y lµ mét kh¸i niÖm kh¸ míi mÎ víi nhiÒu ng­êi. Thø t­: V¨n ho¸ DN ViÖt Nam ph¶i kh¬i dËy nh÷ng truyÒn thèng d©n téc trong mçi ng­êi lao ®éng ®ã lµ tÝnh céng ®ång, sù ®oµn kÕt chÆt chÏ gi÷a c¸c d©n téc anh em trong ®¹i gia ®×nh c¸c d©n téc ViÖt Nam. ViÖt Nam lµ mét n­íc cã 54 thµnh phÇn d©n téc kh¸c nhau sinh sèng. TruyÒn thuyÕt bµ mÑ ¢u C¬ ®Î ra “mét bäc tr¨m trøng në ra 100 ng­êi con” ph¶i ch¨ng lµ mét c¬ së t©m lý, tinh thÇn cña tÝnh céng ®ång nguyªn thuû, nh­ng nã cßn nguyªn vÑn gi¸ trÞ cho ®Õn ngµy nay, nã kh«ng chØ cã gi¸ trÞ trong b¶o vÖ tæ quèc mµ cßn cã gi¸ trÞ rÊt lín trong viÖc x©y dùng tæ quèc ngµy nay. Trªn c¬ së ®ã x©y dùng t×nh ®oµn kÕt trong c¸c DN. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay t©m lý ch¹y theo ®ång tiÒn, bon chen tiÒn tµi ®Þa vÞ, c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ®· lµm phai nh¹t truyÒn thèng ®oµn kÕt, t×nh nghÜa cña mäi ng­êi nãi chung vµ ng­êi lao ®éng nãi riªng. PHÇn kÕt luËn Qua nghiªn cøu ë trªn chóng ta phÇn nµo thÊy ®­îc mèi quan hÖ gi÷a v¨n ho¸ tæ chøc vµ vÊn ®Ò t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng. VËy nhµ qu¶n lý ph¶i t¸c ®éng vµo nã nh­ thÕ nµo ®Ó nã trë thµnh mét c«ng cô t¸c ®éng tíi ®éng lùc lao ®éng mét c¸ch hiÖu qu¶? Trong thùc tr¹ng v¨n ho¸ tæ chøc, còng nh­ nhËn thøc mèi quan hÖ gi÷a nã vµ vÊn ®Ò t¹o ®éng lùc cña c¸c DN ViÖt Nam th× viÖc tr¶ lêi c©u hái trªn lµ mét ®iÒu v« cïng khã kh¨n bëi v× còng ch­a cã mét tµi liÖu nµo chÝnh thøc bµn vÒ vÊn ®Ò nµy, h¬n n÷a nhËn thøc cña c¸c DN vÒ vÊn ®Ò nµy cßn mê nh¹t. Dùa trªn mèi quan hÖ gi÷a v¨n ho¸ tæ chøc vµ vÊn ®Ò t¹o ®éng lùc, dùa trªn thùc tr¹ng c¸c DN ®Ò tµi còng m¹nh d¹n ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ nh»m gãp phÇn x©y dùng mét v¨n ho¸ tæ chøc mµ cã thÓ t¹o ®­îc ®éng lùc lµm viÖc cho ng­êi lao ®éng nh»m hç trî c¸c DN biÕt c¸ch sö dông vµ khai th¸c tèi ®a c¸c yÕu tè v¨n ho¸ vµo trong s¶n xuÊt kinh doanh tõ ®ã t¹o ®éng lùc lµm viÖc cho ng­êi lao ®éng. V× thêi gian nghiªn cøu ®Ò tµi kh«ng nhiÒu vµ gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc t×m kiÕm, thu thËp d÷ liÖu. §Ò tµi cßn cã nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ mét c¸ch cã chiÒu s©u vÒ mèi quan hÖ nµy. ChÝnh v× lÏ ®ã, em rÊt mong muèn sù tham gia ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy vµ cña tÊt c¶ mäi ng­êi cã quan t©m t¬i vÊn ®Ò nµy. Trong thêi gian nghiªn cøu em cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña ®Ò tµi, qua ®©y em xin göi lêi c¶m ¬n tíi thÇy Bïi Anh TuÊn ®· gióp ®ì em trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu võa qua. c¸c tµi liÖu tham kh¶o 1.TS NguyÔn H÷u Th©n, Qu¶n trÞ nh©n sù, NXB thèng kª. 2.THS :L­¬ng v¨n óc, TS: Ph¹m Thuý H­¬ng, gi¸o tr×nh t©m lý häc lao ®éng x· héi häc lao ®éng, Hµ Néi 2004. 3.TS Bïi Anh TuÊn, gi¸o tr×nh Hµnh Vi Tæ Chøc, NXB thèng kª. 4. Ph¹m Xu©n Nam, V¨n ho¸ vµ Kinh Doanh. 5. Mü- ¢u - NhËt: V¨n ho¸ vµ ph¸t triÓn. 6. Mét sè tµi liÖu cã liªn quan kh¸c