Xây dựng Năng lực Quản lý cho KBTB - Học phần 5: Du lịch bền vững

1MPA TRAINING Học phần 5: DU LỊCH BỀN VỮNG Xây dựng Năng lực Quản lý cho KBTB MPA TRAINING NỘI DUNG Tổng quan về Du lịch Bền vững Đánh giá Du lịch Bền vững Quản lý Tác động Du khách Ngành Du lịch Giáo dục và tuyên truyền Xây dựng Năng lực Quản lý cho KBTB MPA TRAINING Du lịch bền vững là gì? Việc đi tới và tham quan các điểm tự nhiên một cách có trách nhiệm về môi trường nhằm thưởng thức và và cảm nhận thiên nhiên (và bất kỳ đặc điểm văn hóa văn hóa kèm theo, cả trong quá khứ và hiện tại) theo cách khiến thúc đẩy bảo tồn, ít tác động, và mang lại lợi ích kinh tế xã hội cho cộng đồng tham gia. (World Conservation Union,1996) “Du lịch bền vững” giống và khác “du lịch tự nhiên” và “du lịch mạo hiểm” như thế nào? - Đều hướng tới trân trọng và thưởng thức tự nhiên và thế giới hoang dã - Nhưng không phải tất cả đều bền vững về mặt giảm thiểu tác động môi trường, mang lợi ích cho địa phương và tôn trọng văn hóa bản địa. MPA TRAINING So sánh Du lịch Bền vững và Du lịch thông thường DU LỊCH THÔNG THƯỜNG DU LỊCH BỀN VỮNG 1. Mục đích duy nhất: Lợi nhuận 2. Không có kế hoạch 3. Hướng tới du khách là chính 4. Do bên ngoài kiểm soát 5. Chỉ tập trung vào giải trí 6. Bảo tồn không được ưu tiên 7. Cộng đồng không được ưu tiên 8. “Rò rỉ” lợi nhuận MPA TRAINING So sánh Du lịch Bền vững và Du lịch thông thường DU LỊCH THÔNG THƯỜNG 1. 3 mục đích: lợi nhuận, môi trường, cộng đồng 2. Thường được lập kế hoạch 3. Hướng tới địa phương 4. Địa phương có thể quản lý 5. Tập trung vào giáp dục 6. Ưu tiên bảo tồn 7. Ưu tiên cộng đồng 8. Lợi nhuận dành cho cộng đồng DU LỊCH BỀN VỮNG 1. Mục đích duy nhất: Lợi nhuận 2. Không có kế hoạch 3. Hướng tới du khách là chính 4. Do bên ngoài kiểm soát 5. Chỉ tập trung vào giải trí 6. Không ưu tiên bảo tồn 7. Không ưu tiên cộng đồng 8. “Rò rỉ” lợi nhuận MPA TRAINING “Ba nguyên tắc cơ bản của Du lịch bền vững” 1. Thân thiện môi trường Giảm thiểu các tác động tiêu cực tới môi trường và cố gắng đem lại lợi ích cho môi trường 2. Gần gũi về xã hội và văn hóa Mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương, tồn trọng truyền thống và văn hóa bản địa 3. Lợi ích kinh tế Công ăn việc làm Lợi nhuận (cho KBTB và cộng đồng) 2MPA TRAINING Du lịch và Môi trường 1. Suy thoái/giảm sút tài nguyên và nguồn lợi tự nhiên Tác động tới các nguồn tài nguyên dễ bị tổn thương, đang bị sức ép và đe dọa 2. Ô nhiễm Khí thải, tiếng ồn, chất thải rắn 3. Tác động vật lý Xây dựng, phát triển cơ sở hạ tầng TÁC ĐỘNG (du lịch thông thường) ĐÓNG GÓP (du lịch bền vững) MPA TRAINING Du lịch và Môi trường 1. Đóng góp tài chính Trực tiếp và gián tiếp 2. Quản lý vững chắc Quản lý phát triển 3. Nhận thức về môi trường Giáo dục và nâng cao nhận thức 4. Bảo vệ và duy trì Luật pháp, quy định 1. Suy thoái/giảm sút tài nguyên và nguồn lợi tự nhiên Tác động tới các nguồn tài nguyên dễ bị tổn thương, đang bị sức ép và đe dọa 2. Ô nhiễm Khí thải, tiếng ồn, chất thải rắn 3. Tác động vật lý Xây dựng, phát triển cơ sở hạ tầng TÁC ĐỘNG (du lịch thông thường) ĐÓNG GÓP (du lịch bền vững) MPA TRAINING Du lịch và Xã hội 1. Thay đổi, mất đi các giá trị và đặc trưng bản địa Bị đối xử như hàng hóa 2. Va chạm văn hóa Bất bình đẳng kinh tế, khác biệt trong ứng xử 3. Tác động vật lý gây sức ép xã hội Mâu thuẫn sử dụng nguồn lợi, suy đồi văn hóa TÁC ĐỘNG (du lịch thông thường) ĐÓNG GÓP (du lịch bền vững) MPA TRAINING Du lịch và Xã hội 1. Củng cố vững mạnh cộng đồng Du lịch tạo việc làm, duy trì và phục hồi các truyền thống 2. Tăng giá trị văn hóa và truyền thống bản địa Bảo vệ các di sản văn hóa địa phương TÁC ĐỘNG (du lịch thông thường) 1. Thay đổi, mất đi các giá trị và đặc trưng bản địa Bị đối xử như hàng hóa 2. Va chạm văn hóa Bất bình đẳng kinh tế, khác biệt trong ứng xử 3. Tác động vật lý gây sức ép xã hội Mâu thuẫn sử dụng nguồn lợi, suy đồi văn hóa ĐÓNG GÓP (du lịch bền vững) MPA TRAINING Du lịch và Kinh tế 1. Rò rỉ Tiền không ở lại cộng đồng 2. Chi phí hạ tầng du lịch Thiếu chi phí cho các hạ tầng cơ sở khác như giáo dục, y tế 3. Giá cả tăng cao Tăng giá hàng hóa dịch vụ tại địa phương TÁC ĐỘNG (du lịch thông thường) ĐÓNG GÓP (du lịch bền vững) MPA TRAINING Du lịch và Kinh tế 1. Đóng góp doanh số cho chính quyền địa phương 2. Tạo công ăn việc làm 3. Thúc đẩy kinh tế TÁC ĐỘNG (du lịch thông thường) 1. Rò rỉ Tiền không ở lại cộng đồng 2. Chi phí hạ tầng du lịch Thiếu chi phí cho các hạ tầng cơ sở khác như giáo dục, y tế 3. Giá cả tăng cao Tăng giá hàng hóa dịch vụ tại địa phương ĐÓNG GÓP (du lịch bền vững) 3MPA TRAINING Cancun: Ví dụ về du lịch thông thường Cancun trước kia. Những bức ảnh này đuợc chụp ở phía Nam Cancun cách đây 30 năm MPA TRAINING Cancun ngày nay Đông đúc Phát triển “dàn trải” dọc bờ biển Khu nhà tạm bợ Ngoài ra: •Lượng lớn nước thải đổ thẳng ra biển •Môi trường tự nhiên không dược bảo vệ •Ít quan tâm tới văn hóa địa phương. Du lịch tạo việc làm và doanh thu cho Cancun nhưng liệu phát triển du lịch có thể được thực hiện theo cách cân bằng hơn? MPA TRAINING Có nhu cầu dành cho du lịch bền vững? • Nhu cầu du lịch trên thế giới? • Nhu cầu du lịch tại khu vực Đông Nam Á? vs. MPA TRAINING Du lịch – Ngành kinh tế lớn toàn cầu Nhu cầu dành cho du lịch trên thế giới: • Du lịch tạo ra 11% tổng sản phẩm nội địa toàn cầu • Hơn 200 triệu người làm việc trong ngành du lịch • Cứ 12 việc làm thì có 1 việc làm liên quan đến du lịch • Hàng năm có 700 triệu lượt khách du lịch quốc tế • Du lịch là một trong 5 ngành xuất khẩu lớn nhất tại 83% các quốc gia • Du lịch là nguồn ngoại tệ lớn nhất của 38% quốc gia Æ Ngày nay, Du lịch được coi là ngành kinh tế lớn nhất trên thế giới MPA TRAINING Nhu cầu về du lịch tại Châu Á Du lịch tăng trưởng rất nhanh do: • Phục hồi sau thảm họa sóng thần năm 2004 • Phục hồi sau dịch SARS năm 2003 • Tăng số lượng các dịch vụ hàng không giá rẻ • Du khách quốc tế quan tâm hơn đến khu vực châu Á Tăng trưởng du lịch theo khu vực năm 2006 so với 2005: Đông Bắc Á: 7.0% Đông Nam Á: 8.2% Nam Á nói chung: 20.5% MPA TRAINING Nhu cầu đối với Du lịch Bền vững? Nói chung du lịch tăng trưởng ở mức 4% hàng năm, nhưng du lịch sinh thái tăng trưởng nhanh hơn rất nhiều: 10~15%/năm Du lịch sinh thái chiếm 40-60% tổng thị trường du lịch toàn cầu 4MPA TRAINING Du khách ưa thích du lịch bền vững đến từ đâu? Top 12 quốc gia có lượng khách đi du lịch bền vững lớn nhất: 1. Hoa Kỳ 2. Anh Quốc 3. Đức 4. Australia 5. Pháp 6. Thụy Điển 7. Hà Lan 8. Đan Mạch 9. Na Uy 10. Áo 11. Canada 12. New Zealand Î 12 nước này cung cấp ¼ số du khách tới Đông Nam Á MPA TRAINING Tại sao du khách muốn đi du lịch bền vững? - Xu hướng tăng sự quan tâm tới môi trường - Du khách tìm kiếm những điểm đến xa xôi, ít đông đúc - Du khách tìm kiếm sự đa dạng – không thích sự nhàm chán, giống nhau giữa các điểm du lịch MPA TRAINING THẢO LUẬN Lợi ích và mối đe dọa từ Du lịch tới KBTB Trong 10 phút, thảo luận: 1. Du lịch đã mang lại lợi ích gì cho bạn, gia đình bạn, và KBTB? 2. Du lịch có ảnh hưởng tiêu cực hay không? 3. Nói chung, du lịch mang lại trải nghiệm tích cực hay tiêu cực đối với bạn? MPA TRAINING Lợi ích từ du lịch đối với KBTB 1. Doanh thu • Phí vào cửa, phí sử dụng Thu tại cổng vào khu bảo tồn (nếu có) Thu ở trên tàu, thuyền Lồng ghép vào phí đi tour du lịch Phí sử dụng trang thiết bị (tàu, đồ lặn) Phí hoạt động giải trí (lặn, câu cá) • Lợi ích chia sẻ từ nhóm kinh tế tư nhân Bán quà tặng, lưu niệm, cho thuê tàu, cửa hàng ăn Do cá nhân sở hữu hoặc quản lý Một phần lợi nhuận đóng góp cho KBTB • Khoản đóng góp từ du khách MPA TRAINING Lợi ích từ du lịch đối với KBTB 2. Cơ hội việc làm • Cán bộ du lịch cho KBTB • Việc kinh doanh liên quan trực tiếp đến phục vụ du khách Chủ nhà trọ, nhà hàng v.v • Hướng dẫn viên về tự nhiên • Việc làm gián tiếp: Công việc trong các ngành dịch vụ, xây dựng, cung ứng MPA TRAINING Lợi ích từ du lịch đối với KBTB 3. Lợi thế về chính sách cho KBTB Chính quyền thấy được lợi ích lớn từ KBTB – doanh thu và việc làm – nên sẽ hỗ trợ việc hoạt động của KBTB. 4. Cơ hội giáo dục về môi trường Hướng dẫn viên về tự nhiên Trung tâm du khách Các biển báo, panô tại địa điểm Hướng tới các đối tượng khác nhau: khách quốc tế, quốc gia, địa phương 5MPA TRAINING Đâu là những mối đe dọa? Du khách gây tác động nào: - Tới nguồn tài nguyên? - Tới chính trải nghiệm của họ? MPA TRAINING Ô nhiễm nước MPA TRAINING Rác thải và mảnh vụn MPA TRAINING Phá hủy đáy biển MPA TRAINING Bãi rùa đẻ (Kalamaki, Hy Lạp) xếp đầy thuyền đạp nước, cửa hàng dịch vụ, xây dựng sát biển khiến cho rùa không thể lên đẻ. Tác động tới sinh vật hoang dã MPA TRAINING Tác động tới sinh vật hoang dã Du khách đuổi theo khi chú rùa biển đang cố bơi ra xa. Nên nhớ rằng du khách bơi ở phía trên đầu chú rùa biển khiến nó không thể nổi lên mặt nước để thở. 6MPA TRAINING Quá đông đúc – cho dù có phá hoại môi trường hay không, việc quá đông đúc sẽ làm giảm tính tự nhiên hoang dã của KBTB. Tác động tới trải nghiệm của du khách MPA TRAINING Phát triển quá mức Có thể do quy hoạch mở rộng du lịch hoặc do người di dân tự do từ nơi khác đến để tìm việc làm Phát triển dày đăc Nhà cửa chật chội, chen chúc MPA TRAINING Cân bằng giữa lợi ích và chi phí? Làm cách nào để quyết định có nên theo đuổi một kế hoạch phát triển du lịch bền vững hay không? ? ? ? Cái tốt Cái xấu MPA TRAINING BÀI TẬP 5.1 Xây dựng “viễn cảnh du lịch” cho KBTB Trong thời gian 20 phút, mỗi nhóm xây dựng “viễn cảnh du lịch” cho KBTB của mình. Câu hỏi gợi ý: – Hiện nay chúng ta đang ở đâu? – Chúng ta muốn đi tới đâu? – Làm sao để tới đó? Trình bày với cả lớp (mỗi nhóm 2 phút) So sánh kết quả và rút ra ý nghĩa. (Tài liệu 6.3 – Xây dựng viễn cảnh cho điểm đến du lịch) MPA TRAINING ĐÁNH GIÁ Liệu du lịch bền vững có phải là lựa chọn tốt cho cộng đồng và KBTB của bạn? KBTB có thể thu hút du khách? KBTB có đủ điều kiện hạ tầng cho du lịch? Lợi ích thu được có lớn hơn chi phí? v.v Bước đầu tiên phải làm là gì? Î Phải ĐÁNH GIÁ sức hấp dẫn, cơ sở hạ tầng, địa điểm và các đặc điểm khác của KBTB để xem xét liệu nó có thích hợp cho phát triển du lịch bền vững hay không MPA TRAINING Phân tích SWOT S – Điểm mạnh (nội tại) W – Điểm yếu (nội tại) O – Cơ hội (ngoại cảnh) T – Đe dọa (ngoại cảnh) “nội tại" – cộng đồng biết, có thể kiểm soát được “ngoại cảnh" – cộng đồng không biết, không kiểm soát được 7MPA TRAINING - Những mối đe doạ nào tác động đến giá trị di sản của địa phương hoặc của vùng? - Có những mối đe doạ đến các điều kiện vật lý của các điểm di sản? - Có những mối đe doạ nào đến sinh kế, năng lực kinh tế hoặc xã hội của cộng đồng địa phương? - Có những mối đe doạ nào đến khả năng tồn tại của các doanh nghiệp? - Có những mối đe doạ nào thể hiện rõ nét qua phân tích rủi ro tiềm ẩn? - Cách tiếp cận hiện tại trong thuyết minh/diễn giải có cũ và cần xem xét lại không? - Có yếu tố vật lý nào của địa phương hay vùng khiến cho việc quản lý du khách khó khăn? - Có những yếu tố cụ thể nào gây khó khăn cho tiếp cân thị trường? - Đánh giá và sự phản hồi chỉ ra vấn đề nào đáng lẽ có thể cải thiện tốt hơn? - Có thiếu các khoá huấn luyện hoặc năng lực không? Đe doạĐiểm yếu - Có cơ hội nào để quảng bá về các giá trị văn hoá và tự nhiên cho du khách? - Có ai trong cộng đồng địa phương muốn làm việc trong quản lý du lịch và di sản? - Du lịch có thể sử dụng những cơ sở vật chất chưa sử dụng hết công suất (các công trình lịch sử)? - Có những cơ hội nào cho việc phối hợp và cộng tác? - Địa phương bạn có điểm du lịch nổi tiếng hay không? - Những khía cạnh môi trường hoặc di sản nào đang được bảo vệ tốt? - Bạn có đội ngũ cán bộ hiểu biết làm việc trong quản lý du lịch và di sản? - Những điểm mạnh của nhân viên và những người tham gia trong vùng Bạn là gì? Cơ hộiĐiểm mạnh Những câu hỏi có thể sử dụng cho việc phân tích SWOT MPA TRAINING BÀI TẬP 5.2 – Phân tích SWOT Thực hiện phân tích SWOT cho KBTB của bạn (10 phút) Tài liệu 5.6 Thảo luận với cả lớp (5 phút): Sau khi phân tích, bạn đã rút ra được điều gì? 1. Không nên thực hiện du lịch bền vững 2. Chỉ thực hiện một phần 3. Xúc tiến toàn bộ kế hoạch phát triển du lịch bền vững MPA TRAINING Thống kê các điểm thu hút MPA TRAINING Thống kê các điểm thu hút Thu hút tự nhiên: cảnh đẹp (bãi biển, rừng ngập mặn) và giá trị sinh học (duy nhất, có các loài đặc hữu, chim, thú biển, quần thể rạn san hô) Thu hút văn hóa: festivals, lễ hội truyền thống, tôn giáo, món ăn địa phương Thu hút lịch sử và di sản: bảo tàng, chùa chiền Hoạt động giải trí: chèo thuyền, đi bộ, bơi lặn, câu cá, cắm trại Xem thêm giáo trình và tài liệu. MPA TRAINING “Có 2 cách thay đổi chủ động (có kế hoạch) và bị động. Bạn muốn làm theo cách nào?” ~Ed McMahon, The Conservation Fund QUẢN LÝ TÁC ĐỘNG CỦA DU KHÁCH MPA TRAINING Tác động của du khách Nhớ lại các tác động tiêu cực mà du lịch có thể gây ra • Tác động tới sinh vật hoang dã • Ô nhiễm, rác thải • Phá hủy đáy biển • V.v 8MPA TRAINING Thực tế không hẳn là quản lý tài nguyên, mà là quản lý con người Giám sát và quản lý các tác động của du khách là mấu chốt đối với quy hoạch phát triển du lịch bền vững của KBTB. Làm thế nào để quản lý các tác động này? MPA TRAINING Phương pháp quản lý tác động du khách SỨC TẢI MÔI TRƯỜNG Sức tải là số lượng lớn nhất các hoạt động du lịch được duy trì mà không làm phá hủy môi trường hoặc giảm mức độ hưởng thụ của du khách. MPA TRAINING Bài tập 5.3 Sức Tải • Bài tập về sức tải • Thời gian: 10 phút MPA TRAINING Hạn chế của Sức tải Số lượng không phải lúc nào cũng là thước đo chính xác của tác động. Tác động thay đổi tùy theo : Hành vi và động cơ của du khách Phương thức di chuyển Hình thức lưu trú HDV Mùa và thời gian trong ngày MPA TRAINING Ví dụ: Hạn chế của Sức tải Sức tải được sử dụng để giới hạn số lượng khách lặn biển tại các khu vực có rạn san hô Giả thiết: số lượng người lặn là chỉ số tin cậy phản ánh các tác động xấu tới rạn san hô Tuy nhiên: chỉ số này không tính đến đặc tích vật lý và sinh thái của từng khu vực lặn, cũng như hành vi của du khách đi lặn MPA TRAINING Quản lý thích nghi Phương pháp giảm thiểu tác động của du khách Giới hạn theo mùa hoặc tạm thời Giới hạn kích thước nhóm Quy định đối với hành vi du khách Phân vùng Tăng phí Giáo dục du khách Tập huấn cho HDV ...các phương pháp khác Bạn đang sử dụng phương pháp nào? Đóng cửa 1 bãi biển Cầu ván di trong rừng ngập mặn 9MPA TRAINING Điểm điển cứu: KBTB Galapagos MPA TRAINING Điểm điển cứu: KBTB Galapagos MPA TRAINING Điểm điển cứu: KBTB Galapagos Tổng số lượng du khách không bị giới hạn. Giới hạn số lượng du khách tại 1 địa điểm. Du khách phải đi theo lịch trình nhất định. Du khách phải đi theo nhóm có HDV. MPA TRAINING Các điểm du lịch tại Galapagos Không giới hạn tổng số lượng du khách - mà là số lượng khách tại 1 địa điểm MPA TRAINING Giám sát số lượng du khách tại Galapagos Sổ ghi chép tại cửa ra vào Báo cáo từ tàu thuyền Báo cáo từ HDV (sau mỗi lần đến 1 địa điểm) MPA TRAINING NGÀNH DU LỊCH Làm việc với các nhà kinh doanh du lịch để thực hành quản lý tốt hơn 10 MPA TRAINING Các phân đoạn của Ngành Du lịch 1. Nhà điều hành tour du lịch 2. Nhà quản lý khách sạn 3. Du thuyền 4. Các hoạt động giải trí MPA TRAINING Tác động của các nhà điều hành tour 1. Nhà điều hành tour có ảnh hưởng lớn đến sự lựa chọn điểm đến du lịch. 2. Nhà điều hành tour có thể tác động đến du khách thông qua: Tour operators can make great impacts via their own management practices: • “Thực hành quản lý tốt hơn” trong tour của họ • “Chuỗi cung ứng bền vững” khi hợp đồng với các nhà cung cấp dịch vụ khác. MPA TRAINING Nguyên tắc quản lý đối với nhà điều hành tour Giảm tác động đến môi trường nhạy cảm MPA TRAINING Nguyên tắc quản lý đối với nhà điều hành tour Giới hạn quy mô tour (số lượng du khách) MPA TRAINING Nguyên tắc quản lý đối với nhà điều hành tour Sử dụng HDV địa phương, sản vật địa phương và đối xử công bằng với họ MPA TRAINING Nguyên tắc quản lý đối với nhà điều hành tour Lồng ghép giáo dục và nâng cao nhận thức vào các tour Đóng góp cho cộng đồng 11 MPA TRAINING KHÁCH SẠN & KHU NGHỈ DƯỠNG Khách sạn là yếu tố quan trọng!!! Thiếu cơ sở lưu trú tốt, rất ít du khách muốn đến thăm MPA TRAINING Tác động tiêu cực của xây dựng sát biển Xói mòn bờ biển Chất thải làm đục nước Ô nhiễm làm san hô và cá chết Î Suy giảm du lịch MPA TRAINING Khoảng cách an toàn MPA TRAINING DU THUYỀN Năm Số du khách 1970 500,000 1998 9,500,000 2010 (dự kiến) 14,200,000 Mỗi du thuyền là một thành phố nổi với hàng ngàn người trên thuyền. 80% khách đi du thuyền mang quốc tịch Mỹ. MPA TRAINING Tác động môi trường • Nước thải: Một du thuyền 3000 khách có thể thải ra 150 mét khối nước thải mỗi ngày • Chất thải rắn: mỗi du thuyền thải ra 50 tấn chất thải rắn/1 tuần • Khí thải, ô nhiễm do xây dựng cầu cảng v.v MPA TRAINING Tác động từ hoạt động giải trí 12 MPA TRAINING THU HÚT CỘNG ĐỒNG THAM GIA Cộng đồng có vai trò rất lớn trong hoạt động du lịch bền vững!!! MPA TRAINING Nâng cao năng lực cho cộng đồng địa phương Cộng đồng rất muốn được đào tạo về: Dịch vụ tiếp khách Ngoại ngữ Kỹ năng giao tiếp với du khách Tập huấn HDV du lịch sinh thái ở Côn Đảo MPA TRAINING Trung tâm du khách Là nơi trưng bày hình ảnh, tổ chức các cuộc nói chuyện, chiếu phim, hoạt động ngoại khóa cho trẻ em, vui chơi giải trí của KBTB MPA TRAINING Giáo dục du khách Phương pháp Thông tin MPA TRAINING Ban hành ấn phẩm Sách giới thiệu Tờ rơi Áo, mũ MPA TRAINING Vai trò của HDV • Cung cấp thông tin chung • Thuyết minh về môi trường tự nhiên • Thúc đẩy bảo tồn • Thi hành các quy chế, quy định • Giám sát hành vi du khách • Kết nối, liên lạc với cộng đồng