Xử lí số liệu Glonass phục vụ nghiên cứu địa động lực

343 32(4), 343-347 T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ tr¸i ®Êt 12-2010 Xö Lý Sè LIÖU GLONASS PHôC Vô NGHI£N CøU §ÞA §éNG LùC VY QUèC H¶I I. Më §ÇU V¨n liÖu thÕ giíi th−êng ®Ò cËp vÒ ba hÖ ®Þnh vÞ toµn cÇu (Global Positionning System - GPS) chñ yÕu. HÖ NAVSTAR GPS do Mü qu¶n lý, hÖ GLONASS do Liªn X« (cò) thiÕt lËp vµ hÖ Gallieo s¾p ®−îc céng ®ång ch©u ¢u ®−a vµo ho¹t ®éng. Cho ®Õn nay, do quy m« còng nh− −u thÕ th−¬ng m¹i, c¸c øng dông chñ yÕu triÓn khai trªn hÖ NAVSTAR GPS, v× vËy hÖ ®Þnh vÞ toµn cÇu th−êng ®−îc hiÓu lµ NAVSTAR GPS vµ ®−îc gäi t¾t lµ GPS. HÖ GLONASS ®−îc thiÕt lËp tõ nh÷ng n¨m 1970. Sau mét thêi gian gÆp nhiÒu trë ng¹i (kinh tÕ, æn ®Þnh chÝnh trÞ) tõ n¨m 2000 trë l¹i ®©y hÖ nµy ®−îc cñng cè vµ ph¸t triÓn. HÖ Galileo ®· ®−îc triÓn khai tÝch cùc, dù kiÕn 2010 ®−a vµo ho¹t ®éng. VÒ c¬ b¶n, c¸c hÖ ®Òu chia lµm ba ®o¹n (segment) : ®o¹n ®iÒu khiÓn, ®o¹n kh«ng gian vµ ®o¹n sö dông ; viÖc ho¹t ®éng do n−íc (tæ chøc) së h÷u ®iÒu hµnh vµ tÊt nhiªn ng−êi sö dông phô thuéc lín vµo viÖc ®iÒu hµnh ®ã. V× vËy, c¸c n−íc vµ c¸c tæ chøc cè g¾ng thiÕt lËp vµ ph¸t triÓn hÖ ®Þnh vÞ toµn cÇu cho riªng m×nh (ngoµi hÖ GPS hÖ GLONASS, hÖ Galileo cßn cã c¸c hÖ cña Trung Quèc, Ên §é,...). Víi vai trß ng−êi sö dông, viÖc øng dông ®ång thêi nhiÒu hÖ ®Þnh vÞ mang l¹i nhiÒu lîi Ých : 1. TiÕt kiÖm kinh phÝ : cïng mét tæ hîp thiÕt bÞ thu ®−îc khèi l−îng sè liÖu lín h¬n ; 2. N©ng cao hiÖu qu¶ øng dông : kÕt qu¶ xö lý tÝn hiÖu hai hÖ cã thÓ bæ sung, hç trî kiÓm tra ®é tin cËy, cã thÓ rót ng¾n ®é dµi ca ®o n©ng cao ®é chÝnh x¸c ; 3. H¹n chÕ viÖc phô thuéc vµo ®éc quyÒn cña bÊt kú hÖ nµo. Trªn thÕ giíi, ®Ó ®¸p øng nhu cÇu trªn, trong thêi gian gÇn ®©y, c¸c h·ng s¶n xuÊt thiÕt bÞ thu tÝn hiÖu ®· tung ra thÞ tr−êng c¸c m¸y thu kh«ng chØ thu ®−îc tÝn hiÖu GPS mµ cßn cã thÓ ghi tÝn hiÖu cña c¸c hÖ kh¸c [4] (tr−íc m¾t lµ tÝn hiÖu cña hÖ GLONASS, tiÕp theo cã thÓ lµ Galileo). Mét sè tæ chøc quèc tÕ (IGS - International GPS Service : tæ chøc dÞch vô GPS quèc tÕ), còng nh− c¸c n−íc ®· sö dông c¸c thiÕt bÞ nµy cho thu thËp c¸c sè liÖu cña m×nh. ë n−íc ta c«ng nghÖ ®Þnh vÞ toµn cÇu ®−îc du nhËp vµ øng dông tõ nh÷ng n¨m 1990. Trong thêi gian gÇn ®©y, mét sè ®¬n vÞ ®· trang bÞ mét sè m¸y thu c¶ hai lo¹i tÝn hiÖu GPS vµ GLONASS. ViÖc xö lý sè liÖu GPS ë n−íc ta ®· mang l¹i nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh ; GPS ®· ®−îc øng dông trong tr¾c ®Þa, b¶n ®å. §Æc biÖt, víi c¸c thiÕt bÞ vµ phÇn mÒm m¹nh (GPSurvey, Bernese, Gamit), c«ng nghÖ GPS lµ c«ng cô kh«ng thÓ thiÕu trong nghiªn cøu chuyÓn dÞch hiÖn ®¹i nãi riªng, ®Þa ®éng lùc nãi chung. Tuy vËy, viÖc xö lý sè liÖu GLONASS trªn c¬ së v¨n liÖu c«ng bè gÇn nh− ch−a ®−îc ®Ò cËp. V× vËy, viÖc t×m hiÓu, xö lý sè liÖu GLONASS vµ Gallileo (trong t−¬ng lai) thùc sù lµ nhu cÇu cÊp b¸ch ®èi víi chóng ta. VÒ c¬ b¶n, thuËt to¸n còng nh− quy tr×nh xö lý sè liÖu GLONASS t−¬ng tù nh− sè liÖu GPS, song cã kh¸c biÖt vÒ sè, d÷ liÖu hç trî. Víi quy m« kh«ng gian nhá vµ ®é chÝnh x¸c kh«ng cao, ®i liÒn víi m¸y thu, th«ng th−êng sÏ cã phÇn mÒm xö lý. C¸c øng dông trong nghiªn cøu ®Þa ®éng lùc th−êng cã yªu cÇu ®é chÝnh x¸c cao nhÊt cã thÓ, trªn quy m« kh«ng gian lín. Bëi vËy, dÞp nµy viÖc xö lý sè liÖu GLONASS ®−îc thùc hiÖn theo ph−¬ng thøc chuyÓn ®æi sang d¹ng RINEX vµ xö lý b»ng phÇn mÒm chuyªn dông (khoa häc) ®−îc cËp nhËt c¸c sè liÖu hç trî nh»m phôc vô h−íng nghiªn cøu nµy. Quy tr×nh xö lý sè liÖu nªu trªn hoµn toµn ®¸p øng yªu cÇu cña c¸c øng dông th«ng th−êng. II. Sè LIÖU Vµ PH¦¥NG ¸N Xö Lý Khëi ®Çu, còng nh− GPS, hÖ GLONASS ®−îc thiÕt lËp nh»m phôc vô c¸c môc ®Ých qu©n sù. Do nhiÒu lý do, viÖc ph¸t triÓn hÖ thèng kh«ng ®−îc liªn tôc, cã nhiÒu gi¸n ®o¹n. §Õn n¨m 2005, toµn 344 hÖ thèng cã 14 vÖ tinh ho¹t ®éng vµ cã thÓ sö dông cho tr¾c ®Þa vµ dÉn ®−êng. Theo ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn GLONASS 2001-2010, ®Õn 2008 hÖ thèng cã 18 vÖ tinh gåm ba lo¹i : GLONASS, GLONASS-M vµ GLONASS-K [1, 4], khi hoµn thiÖn toµn bé hÖ thèng cã 24 vÖ tinh. Kh¸c víi GPS, c¸c vÖ tinh GLONASS ph©n bè trªn ba quü ®¹o (GPS cã s¸u quü ®¹o) vµ tÝn hiÖu ®−îc truyÒn trªn c¸c tÇn sè c¬ b¶n, song cã hiÖu chØnh theo sè hiÖu vÖ tinh. GLONASS sö dông ellipsoid PZ-90 (GLONASS) víi vai trß hÖ quy chiÕu cho toµn hÖ thèng. Ngoµi thùc ®Þa, 33 ®iÓm ph©n bè chñ yÕu trªn l·nh thæ Liªn X« (cò) thiÕt lËp vµ ghi nhËn hÖ täa ®é nµy, phôc vô cho viÖc x¸c ®Þnh vÞ trÝ còng nh− cung cÊp lÞch vÖ tinh qu¶ng b¸. T−¬ng tù nh− GPS, viÖc x¸c ®Þnh lÞch vÖ tinh chÝnh x¸c (Precise GLONASS ephemerides) cã ý nghÜa quan träng trong viÖc xö lý sè liÖu cã quy m« kh«ng gian lín vµ cã ®é chÝnh x¸c cao. HiÖn nay, trong khu«n khæ IGS, cã h¬n 50 tr¹m liªn tôc, thiÕt lËp l−íi quan tr¾c vÖ tinh GLONASS, vµ bèn trung t©m xö lý nh»m tÝnh to¸n lÞch vÖ tinh chÝnh x¸c. V× vËy, lÞch vÖ tinh chÝnh x¸c ®¹t sai sè cì 5 cm, hoµn toµn ®¸p øng viÖc xö lý hËu kú. ViÖc lùa chän sè liÖu ®−a vµo xö lý dÞp nµy yªu cÇu nhiÒu c©n nh¾c. VÒ nguyªn t¾c, cã thÓ xö lý ca ®o cã sè liÖu GLONASS bÊt kú, tuy vËy sè liÖu cña c¸c ®iÓm IGS ®−îc lùa chän do cã nhiÒu −u thÕ : - H¹ tÇng thiÕt bÞ cña c¸c ®iÓm nµy ®¹t chuÈn IGS, ®¶m b¶o sè l−îng còng nh− chÊt l−îng sè liÖu, c¸c th«ng tin minh b¹ch thuËn lîi cho viÖc khai b¸o cho phÇn mÒm xö lý. - Cã täa ®é trong c¸c hÖ täa ®é toµn cÇu, cã ®é chÝnh x¸c cao ®−îc c«ng bè chÝnh thøc, cã thÓ khai th¸c miÔn phÝ tõ Internet. - §é dµi c¸c c¹nh cì hµng ngµn kilomet, thÝch hîp cho viÖc thö nghiÖm xö lý c¸c l−íi cã quy m« kh«ng gian lín víi ®é chÝnh x¸c cao nhÊt cã thÓ, ®¸p øng c¸c yªu cÇu nghiªn cøu chuyÓn dÞch hiÖn ®¹i. - Tõ c¸c ®iÓm IGS cã thÓ khai th¸c vµ xö lý c¸c ca ®o liªn tôc ngµy-®ªm (®é dµi ca ®o 24 giê) víi sè l−îng ca ®o ®ñ lín, ®Ó cã thÓ ®¹t ®é chÝnh x¸c nhÊt ®Þnh khi xö lý l−íi khu vùc. - Bªn c¹nh c¸c yÕu tè kü thuËt thuËn lîi trªn, do tÊt c¶ c¸c sè liÖu cã thÓ khai th¸c miÔn phÝ, nªn tiÕt kiÖm ®−îc rÊt nhiÒu kinh phÝ nÕu ph¶i tæ chøc ®o ®¹c, thu thËp sè liÖu ngoµi thùc ®Þa. Trªn c¬ së c¸c quan ®iÓm nªu trªn, sè liÖu ®o cña c¸c tr¹m IGS l©n cËn n−íc ta, cô thÓ lµ c¸c ®iÓm : BAKO, COCO vµ LHAZ ®−îc lùa chän vµ ®−a vµo xö lý. Còng xin l−u ý, cho dï khu vùc nµy cã nhiÒu ®iÓm IGS, song chØ cã c¸c ®iÓm nµy cã sè liÖu ®o GLONASS. Sè liÖu cña 5 ca ®o liªn tôc cã DOY (ngµy trong n¨m) 094, 095, 096, 097 vµ 098 n¨m 2010 cña c¸c ®iÓm BAKO, COCO vµ LHAZ ®· ®−îc khai th¸c (b¶ng 1). B¶ng 1. C¸c th«ng sè sè liÖu khai th¸c §iÓm M¸y thu Anten Sè tÖp ®o BAKO LEICA GRX1200GGPRO LEIAT504GG LEIS 5 COCO TRIMBLE NETR5 AOAD/M_T NONE 5 LHAZ TPS E_GGD ASH701941.B SNOW 5 PhÇn mÒm Bernese ®−îc lùa chän xö lý chuçi sè liÖu ®· khai th¸c, do : - PhÇn mÒm cã kh¶ n¨ng cËp nhËt, sö dông hµng lo¹t c¸c sè, d÷ liÖu hç trî : lÞch vÖ tinh chÝnh x¸c, t©m pha anten (m¸y thu, vÖ tinh), chuyÓn ®éng cùc, ®Þa triÒu, thñy triÒu, m« h×nh khÝ quyÓn... ®¸p øng yªu cÇu cho viÖc xö lý sè liÖu cña c¸c l−íi cã kh«ng gian lín. - PhÇn mÒm còng ®· ®−îc khai th¸c thµnh c«ng khi xö lý sè liÖu GPS cña hµng lo¹t c¸c l−íi kh¶o s¸t chuyÓn dÞch vá Tr¸i §Êt ë n−íc ta còng nh− khu vùc : l−íi däc theo ®øt gÉy S«ng Hång, S«ng §µ [2], Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ kh¶o s¸t chuyÓn dÞch vá Tr¸i §Êt l©n cËn chÊn t©m ®éng ®Êt Sumatra ngµy 26-12-2004 [3]. III. KÕT QU¶ Vµ BµN LUËN ViÖc xö lý sè liÖu b»ng phÇn mÒm Bernese ®−îc tiÕn hµnh theo c¸c b−íc : - Khai th¸c vμ chuÈn bÞ sè liÖu : sè liÖu ®o cña c¸c ®iÓm IGS ®−îc khai th¸c tõ Internet, gi¶i nÐn nhËn ®−îc ë d¹ng Rinex. Täa ®é c¸c ®iÓm trong IGS05 ®−îc khai th¸c hoÆc tÝnh chuyÓn liªn quan tíi thêi ®iÓm c¸c ca ®o. - Khai th¸c vµ cËp nhËt c¸c tÖp sè liÖu hç trî : khai th¸c vµ chuÈn bÞ c¸c tÖp lÞch vÖ tinh chÝnh x¸c ë d¹ng thÝch hîp víi phÇn mÒm. Khai th¸c vµ cËp nhËt c¸c tÖp sè liÖu hç trî phÇn mÒm (tÖp hiÖn 345 tr¹ng vÖ tinh, chuyÓn ®éng cùc, t©m pha anten, thñy triÒu...). - Xö lý theo tõng b−íc ®Õn kÕt qu¶ b×nh sai : xö lý sè liÖu b»ng phÇn mÒm Bernese gåm c¸c c«ng ®o¹n : chuyÓn ®æi sè liÖu sang d¹ng thÝch hîp víi Bernese, chuyÓn ®æi lÞch vÖ tinh, x¸c ®Þnh sai sè ®ång hå, thiÕt lËp ph−¬ng tr×nh c¹nh, tÝnh c¹nh vµ cuèi cïng lµ b×nh sai toµn l−íi. TÊt c¶ c¸c b−íc ®−îc thùc hiÖn theo tr×nh ®¬n theo ph−¬ng thøc ®èi tho¹i ng−êi-m¸y. - KiÓm tra kÕt qu¶ xö lý : viÖc xö lý sÏ diÔn ra theo tõng ca ®o, qua tõng b−íc ph¶i kiÓm tra, ®¶m b¶o thµnh qu¶ cña tõng b−íc ®¸p øng chÊt l−îng cho b−íc sau. ViÖc b×nh sai toµn l−íi (kÕt hîp c¸c ca ®o) chØ thùc hiÖn khi tõng ca ®o ®−îc xö lý ®¹t yªu cÇu. Sau khi khai th¸c, gi¶i nÐn sè liÖu ®o, thu thËp c¸c d÷ liÖu hç trî sè liÖu ®· ®−îc xö lý theo tr×nh ®¬n cho tõng ngµy ®o vµ tæng hîp cho c¶ ®ît ®o. KÕt qu¶ cuèi cïng lµ täa ®é b×nh sai, song ®Ó cã thÓ ph©n tÝch vÒ ®é chÝnh x¸c mét c¸ch ®Çy ®ñ, kÕt qu¶ x¸c ®Þnh ®é dµi c¹nh ®−îc tËp hîp t¹i b¶ng 2. Trong b¶ng 2, sè liÖu ë cét 3 lµ ®é dµi c¹nh tÝnh tõ täa ®é ®iÓm nhËn ®−îc tõ IGS trong IGS05 (gäi t¾t lµ ®é dµi IGS). Cét 4 lµ ®é dµi tÝnh tõ sè liÖu GLONASS cña c¸c ca ®o (gäi t¾t lµ ®é dµi GLONASS) vµ sai sè liªn quan (cét 5). Cét 6 lµ hiÖu chØnh cña ®é dµi tõng ca ®o so víi gi¸ trÞ trung b×nh vµ sai sè liªn quan. Cét 7 lµ hiÖu ®é dµi tÝnh tõ GLONASS so víi ®é dµi IGS. NhËn xÐt chung nhÊt cã thÓ rót ra : sè liÖu GLO- NASS ®· ®−îc xö lý thµnh c«ng b»ng phÇn mÒm Bernese. C¸c b−íc xö lý ®· ®−îc tiÕn hµnh chÆt chÏ theo ®óng tr×nh ®¬n, qua tõng b−íc ®Òu ®−îc kiÓm tra vµ ®· ®¹t ®−îc kÕt qu¶ cuèi cïng. VÒ chÊt l−îng xö lý (vÊn ®Ò then chèt) cÇn ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ dùa trªn : - §é chÝnh x¸c tÝnh c¹nh theo phÇn mÒm th«ng b¸o ; - So s¸nh gi÷a ®é dµi c¹nh nhËn ®−îc tõ xö lý sè liÖu vµ c¹nh tÝnh ®−îc tõ täa ®é ®iÓm ; - So s¸nh täa ®é b×nh sai vµ täa ®é IGS. Tõ sè liÖu b¶ng 2 cã thÓ thÊy : - Sai sè tÝnh c¹nh tõ phÇn mÒm (cét 5) d−íi 1 cm ë kho¶ng c¸ch 1265 km, 2-3 cm ë ®é dµi 4.500 km ; sai sè t−¬ng ®èi trung b×nh xÊp xØ 1 : 150.000.000. §©y lµ th«ng sè thÓ hiÖn ®é chÝnh x¸c rÊt cao, cho dï sai sè tÝnh c¹nh do phÇn mÒm th«ng b¸o th−êng "qu¸ chÝnh x¸c". B¶ng 2. Tæng hîp kÕt qu¶ tÝnh c¹nh §é dµi c¹nh C¹nh Ca ®o IGS GLONASS RMS HiÖu chØnh HiÖu (4) - (3) (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) BAKO-COCO 94 1265326.754 1265326.771 0.007 0.011 0.016 95 1265326.754 1265326.775 0.005 0.015 0.020 96 1265326.754 1265326.757 0.007 -0.003 0.002 97 1265326.754 1265326.718 0.008 -0.042 -0.036 98 1265326.754 1265326.779 0.009 0.019 0.025 Trung b×nh vµ sai sè 1265326.754 1265326.760 0.025 0.005 BAKO-LHAZ 94 4257262.182 4257262.311 0.023 0.019 0.129 95 4257262.182 4257262.343 0.017 0.051 0.161 96 4257262.182 4257262.235 0.018 -0.057 0.053 97 4257262.182 4257262.164 0.020 -0.128 -0.018 98 4257262.182 4257262.410 0.029 0.118 0.228 Trung b×nh vµ sai sè 4257262.182 4257262.292 0.096 0.111 COCO-LHAZ 94 4257262.182 4257262.311 0.023 0.019 0.129 95 4257262.182 4257262.343 0.017 0.051 0.161 96 4257262.182 4257262.235 0.018 -0.057 0.053 97 4257262.182 4257262.164 0.020 -0.128 -0.018 98 4257262.182 4257262.410 0.029 0.118 0.228 Trung b×nh vµ sai sè 4567097.719 4567097.811 0.088 0.092 346 - Bëi vËy, sai sè tÝnh tõ c¹nh cña c¸c ca ®o còng ®−îc tËp hîp lÇn l−ît lµ 2,5 cm ë ®é dµi 1.265 km, vµ xÊp xØ 9 cm ë c¹nh cã ®é dµi 4.500 km, sai sè t−¬ng ®èi xÊp xØ 1 : 50.000.000. - C¸c sai sè ë trªn ®Òu mang tÝnh “néi bé”. Tõ gãc nh×n kh¸ch quan, cã thÓ so s¸nh ®é dµi c¹nh tõ sè liÖu GLONASS víi ®é dµi c¹nh tÝnh tõ täa ®é nhËn ®−îc tõ IGS, c¸c ®é lÖch ®−îc tæng hîp ë cét 7 vµ biÓu diÔn trùc quan ë h×nh 1. So víi gi¸ trÞ trung b×nh tÝnh tõ 5 ca ®o, ®é lÖch lµ 5 mm ë kho¶ng c¸ch 1.256 km, xÊp xØ 10 cm ë kho¶ng c¸ch 4.500 km. §iÒu quan träng, theo ph−¬ng tr×nh ®−êng th¼ng håi quy, cã thÓ coi ®é dµi GLONASS "dµi h¬n" so víi ®é dµi IGS. Víi c¸c ph©n tÝch trªn, cã thÓ nãi ®©y lµ kÕt qu¶ ®¹t ®é chÝnh x¸c cao, cho dï cã kÐm h¬n so víi kÕt qu¶ xö lý sè liÖu GPS víi quy m« l−íi t−¬ng ®−¬ng. §iÒu ®ã cã thÓ do sè l−îng vÖ tinh thu ®−îc tÝn hiÖu t¹i mét vÞ trÝ, cïng mét thêi ®iÓm cña hÖ GLONASS Ýt h¬n so víi hÖ GPS. H×nh 1. §é lÖch ®é dµi GLONASS vµ IGS Bªn c¹nh viÖc so s¸nh c¹nh, viÖc kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ theo täa ®é còng ®−îc tiÕn hµnh. B¶ng 3 tËp hîp kÕt qu¶ b×nh sai víi ®iÒu kiÖn täa ®é ®iÓm BAKO ®−îc cè ®Þnh. Täa ®é tr−íc b×nh sai (A priori value) ®−îc tÝnh tõ tÖp täa ®é IGS05 liªn quan tíi ®ît ®o. B¶ng 3. KÕt qu¶ b×nh sai täa ®é Tªn tr¹m ®o KiÓu To¹ ®é tr−íc b×nh sai To¹ ®é sau b×nh sai HiÖu chØnh Sai sè COCO 50127M001 X -741950.6450 -741950.6416 0.0034 0.0016 Y 6190961.6737 6190961.6762 0.0025 0.0028 Z -1337767.9267 -1337767.8984 0.0283 0.0007 U -35.2874 -35.2913 -0.0039 0.0028 N -121118.042256 -121118.041343 0.0282 0.0007 E 9650 2.297134 9650 2.297013 -0.0037 0.0016 LHAZ 21613M002 X -106941.6743 -106941.6775 -0.0032 0.0069 Y 5549269.8374 5549269.8282 -0.0092 0.0060 Z 3139215.0720 3139215.1094 0.0374 0.0021 U 3624.5972 3624.6078 0.0106 0.0058 N 293926.397700 293926.398903 0.0372 0.0026 E 91 614.500121 91 614.500246 0.0033 0.0069 Theo kÕt qu¶ b¶ng 3, täa ®é x¸c ®Þnh tõ 5 ca ®o GLONASS lÖch so víi täa ®é c«ng bè cña IGS theo kh«ng gian 3 chiÒu t¹i ®iÓm COCO (c¸ch ®iÓm BAKO 1.265 km) 2,9 cm, t¹i ®iÓm LHAZ (c¸ch ®iÓm BAKO 4.257 km) 3,9 cm. NÕu xÐt trªn quan ®iÓm sai sè t−¬ng ®èi, ®é chÝnh x¸c täa ®é ®· ®−îc c¶i thiÖn so víi ®é chÝnh x¸c c¹nh. Xin l−u ý, ®é lÖch gi÷a c¹nh vµ täa ®é nhËn ®−îc tõ xö lý sè liÖu GLONASS víi gi¸ trÞ t−¬ng øng tÝnh ®−îc tõ täa ®é IGS gåm hai thµnh phÇn chÝnh : - Sai sè trong qu¸ tr×nh xö lý sè liÖu ; - Täa ®é (vµ ®é dµi tÝnh tõ c¸c gi¸ trÞ nµy) cña IGS ®−îc x¸c ®Þnh tõ viÖc quan tr¾c víi thêi gian dµi y = 0.0299x - 30.93 -50.0 0.0 50.0 100.0 150.0 200.0 250.0 0 1000 2000 3000 4000 5000 §é dµi (km) § é lÖ ch ( m m ) Series1 Linear (Series1) 347 (nhiÒu n¨m) vµ b×nh sai toµn bé l−íi gåm nhiÒu ®iÓm trªn toµn cÇu, tÊt nhiªn cã sai kh¸c so víi kÕt qu¶ xö lý l−íi côc bé gåm 3 ®iÓm víi sè liÖu lµ 5 ca ®o. Tõ ®ã cã thÓ coi sai sè kÕt qu¶ xö lý sè liÖu GLO-NASS nhá h¬n c¸c gi¸ trÞ ®· dÉn ë trªn. KÕT LUËN Víi viÖc lùa chän ph−¬ng ¸n nghiªn cøu hîp lý, khai th¸c sè liÖu phï hîp, lµm chñ phÇn mÒm tiªn tiÕn, sè liÖu GLONASS ®−îc xö lý thµnh c«ng ®Õn kÕt qu¶ cuèi cïng trªn l−íi cã quy m« kh«ng gian lín. Dùa trªn sù lùa chän täa ®é c¸c ®iÓm nhËn ®−îc tõ IGS liªn quan tíi thêi gian tiÕn hµnh ca ®o lµ c¬ së ®Ó so s¸nh, viÖc ph©n tÝch vÒ ®é chÝnh x¸c kÕt qu¶ xö lý ®· cho thÊy : - Víi kho¶ng c¸ch 4.500 km, sai sè tuyÖt ®èi tÝnh c¹nh cì 9 cm, vµ sai sè täa ®é b×nh sai (cã 2 c¹nh tham gia) ®· nhá h¬n cßn 3,9 cm ; - Víi kho¶ng c¸ch trªn, sai sè t−¬ng ®èi x¸c ®Þnh c¹nh nhá h¬n 1: 50.000.000. Tõ kinh nghiÖm xö lý sè liÖu GPS l−íi cã quy m« t−¬ng tù, b−íc ®Çu cã thÓ nhËn xÐt ®é chÝnh x¸c kÕt qu¶ xö lý GLONASS cã kÐm h¬n so víi ®é chÝnh x¸c kÕt qu¶ xö lý sè liÖu GPS. Tuy vËy, liªn quan tíi vÊn ®Ò nµy cÇn cã c¸c kh¶o s¸t chi tiÕt tiÕp theo. Mét lÇn n÷a, còng xin nhÊn m¹nh, viÖc xö lý thµnh c«ng sè liÖu GLONASS víi ®é chÝnh x¸c cao lµ b−íc khëi ®Çu quan träng, më ra c¬ héi øng dông nhiÒu hÖ ®Þnh vÞ toµn cÇu kh¸c nhau trong thêi gian tiÕp theo ë n−íc ta. TµI LIÖU DÉN [1] E. Alexei Zinoviev, Topcon Positioning Systems CIS, LLC (2005) : Using GLONASS in combined GNSS Receivers : Current Status. ION GNSS 18th International Technical Meeting of the Satellite Division, 13-16 September 2005, Long Beach, CA. [2] Vy Quèc H¶i, TrÇn §×nh T«, D−¬ng ChÝ C«ng, 2005 : X¸c ®Þnh chuyÓn dÞch hiÖn ®¹i ®íi ®øt gÉy S«ng §µ vµ ®íi ®øt gÉy S¬n La - BØm S¬n b»ng sè liÖu GPS. T¹p chÝ C¸c Khoa häc vÒ Tr¸i §Êt 4, 306-311, Hµ Néi. [3] Vy Quèc H¶i, 2009 : Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm chuyÓn dÞch vá Tr¸i §Êt theo thêi gian l©n cËn chÊn t©m ®éng ®Êt Sumatra 26-12-2004 tõ sè liÖu IGS. T¹p chÝ C¸c Khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, 2, 184-190. [4] M.P. Stewart, M. Tsakiri, J. Wang and J.F. Monico, 2000 : The contribution of GLO- NASS measurements to regional and continental scale geodetic monitoring regimes. Earth Planets Space, 52, 877-880. SUMMARY Processing GLONASS data for geodynamics study The application of two (or more) global positioning systems offers many practical benefits. In recent times, outside the GPS, GLONASS system was developed, to meet the surveying, navigation requi- rements, so the GLONASS data processing has become necessary. In this paper, some GLONASS data of IGS sites have been processed by Bernese software. The pro- cessing results achieved satisfactory accuracy with relative errors of approximately 1:50 000 000. This success set the stage for the application of the systems (GLONASS system and the immediate future Galileo) for works in large spatial scale with high accuracy. Ngµy nhËn bµi : 10-9-2010 ViÖn §Þa chÊt