Đổi mới cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý, nâng cao hiệu lực hành chính nhà nước cấp xã

tÕ t­ nh©n, c¸ nh©n chÝnh quyÒn x· kh«ng ®øng ra s¶n xuÊt – kinhdoanh còng nh­ kh«ng can thiÖp vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ. ChÝnh quyÒn x· cã nhiÖm vô qu¶ lý chñ yÕu vÒ mÆt hµnh chÝnh, hé tÞch, trËt tù an toµn x· héi, gi÷ g×n ph¸p chÕ vÒ mÆt ®êi sèng x· héi trong x·. ChÝnh quyªn cÊp x· cã mét vÞ trÝ quan träng trong hÖ thèng chÝnh quyÒn ba cÊp ë n­íc ta, nèi liÒn trùc tiÕp chÝnh quyÒn víi nh©n d©n. Mét bé m¸y nhµ n­íc m¹nh vµ cã hiÖu lùc ph¶i dùa trªn chÝnh quyÒn cÊp c¬ së m¹nh. Héi ®ång nh©n d©n x· ph¶it thùc sù lµ ng­êi ®¹i biÓu cho nh©n d©n ë c¬ së. Uû ban nh©n d©n x· ph¶i cã ®ñ n¨ng lùc , hiÖu lùc ë c¬ së, xö lý kÞp thêi nh÷ng yªu cÇu hµng ngµy cña nh©n d©n. H¬n bao giê hÕt chÝnh quyÒn c¬ së thÎ hiÖn trùc tiÕp hiÖu lùc qu¶n lý cña nhµ n­íc, quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n thÓ hiÖn b¶n chÊt vµ tÝnh ­u viÖt cña chÕ ®é . 2. VÞ trÝ cña chÝnh quyÒn cÊp x· ®èi víi nÒn hµnh chÝnh quèc gia. ChÝnh quyÒn c¬ së qu¶n lý mäi mÆt c«ng t¸c hµnh chÝnh nhµ n­íc ë c¬ së nh»m ®¶m b¶o cho hiÕn ph¸p, ph¸p luËt ®­îc t«n träng vµ chÊp hµnh nghªm chØnh ë c¬ së; ®¶m b¶o quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n lao ®éng ; ®¶m b¶o quyÒn hîp ph¸p còng nh­ nghÜa vô cña c«ng d©n ; ch¨m lo ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n trong x·, ®éng viªn mäi c«ng d©n lµm trßn mäi nghÜa vô ®èi víi nhµ n­íc. X©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c phÇn quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch trong ph¹m vi nhiÖm vô vµ kh¶ n¨ng cña x· nh­ :sù nghiÖp gi¸o dôc , v¨n ho¸, y tÕ, x· héi, s¶n xuÊt vµ thÞ tr­êng, ch¨m lo ®êi sèng, qu¶n lý ng©n s¸ch x·, lµm nghÜa vô ®èi víi nhµ n­íc vµ ®èi víi cÊp trªn;trùc tiÕp x©y dùng vµ qu¶n lý nh÷ng c«ng tr×nh c«ng céng phôc vô sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi trªn ®Þa bµn c¬ së. Qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n­íc ë c¬ së lµ qu¶n ký hé tÞch trËt tù an tßan x·héi ,qu¶n ký hµnh chÝnh –kinh tÕ ®èi víi c¸c hé ®¬n vÞ s¶n xuÊt –kinh doanh c¬ b¶n vµ c¸c tæ chøc hîp t¸c ; qu¶n lý ng©n s¸ch x·. Víi t­ c¸ch lµ chÝnh quyÒn nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng , Héi ®ång nh©n d©n,Uû ban nh©n d©n x· cã quyÒn gi¸m s¸t, kiÓm tra c¸cho¹t ®éng kinh tÕ, v¨n ho¸ x· héi trong ph¹m vi x· cña mäi ®¬n vÞ, mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Ó ®¶m b¶o chÝnh s¸ch,ph¸p luËt, gi÷ g×n ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa, ®¶m b¶o quyÒn lîi chung cña nhµ n­íc vµ quyÒn lîi chung cña nh©n d©n trong x·. II. Sù TÊt yÕu kh¸ch quan ph¶i ®æi míi c¬ cÊu bé m¸y chÝnh quyÕn cÊp x·. 1.sù tÊt yÕu kh¸ch quan ph¶i ®æi míi c¬ cÊu bé m¸y chÝnh quyÒn cÊp x·. ViÖt nam trong nh÷ng n¨m ®æi míi, b­íc ®Çu ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu rÊt quan träng, v­ît qua nhiÒu khã kh¨n, thö th¸ch æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi, gi÷ v÷ng vµ t¨ng c­êng chÝnh trÞ ®­a ®Êt n­íc c¬ b¶n ra khái t×nh tr¹ng hñng ho¶ng.Theo sè liÖu cña ng©n hµng thÕ giíi th× nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ (GDP) cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n ®æi míi t¨ng b×nh qu©n 8,2% (1991- 1995) s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng 13,3%, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng 4,5%, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 20% l¹m ph¸t gi¶m tõ 67,1% (1991) xuèng 14,4% (1994) vµ 12,7% (1995). Thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, ViÖt Nam ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ quan hÖ ®èi ngo¹i, më réng sù hîp t¸c nhiÒu mÆt víi c¸c n­íc nhÊt lµ c¸c n­íc trong khu vùc vµ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, tham gia vµo tæ chøc asean víi t­ c¸ch lµ mét thµnh viªn ®Çy ®ñ (1995), b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi Mü sau nhiÒu n¨m ®èi ®Çu tÝnh ®Õn nay, tæng sè vèn ®¨ng ký cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi lªn ®Õn kho¶ng 18 tû USD. Víi nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc b­íc ®Çu vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ ®· t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò ®­a ®Êt n­íc sang mét giai ®o¹n ph¸t triÓn míi, kh¾c phôc nguy c¬ tôt hËu, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn h¹i ho¸ ®Êt n­íc. Trong giai ®o¹n ph¸t triÓn míi nÒn hµnh chÝnh ViÖt Nam, tuy ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi nh­ng cßn nhiÒu mÆt non yÕu. Ch­a thÝch hîp víi nh÷ng thay ®æi nhanh chãng do thÞ tr­êng g©y ra. Bé m¸y nhµ n­íc cßn qu¸ cång kÒnh, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ch­a cao nÆng nÒ vÒ quan liªu cùa quyÒn, n¨ng lùc, phÈm chÊt c¸c bé phËn c«ng chøc ch­a t­¬ng xøng víi nh÷ng yªu cÇu cña nhiÖm vô trong giai ®o¹n míi… Tr­íc t×nh h×nh ®ã, víi tiªu ®Ò “ TiÕp tôc x©y dùng vµ hoµn thiÖn n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam träng t©m lµ c¶i c¸ch mét b­íc nÒn hµnh chÝnh”. C¶i c¸ch hµnh chÝnh nhµ n­íc ta, ph¶i tiÕn hµnh ®ång thêi trªn c¶ ba mÆt (1). C¶i c¸ch thÓ chÕ hµnh chÝnh; (2). C¶i c¸ch tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh nhµ n­íc nh»m n©ng cao hiÖu lùc hiÖu qu¶; (3)C¶i c¸ch c«ng vô, n©ng cao n¨ng lùc vµ lµm s¹ch ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc . V× vËy, viÖc ®æi míi tæ chøc c¬ cÊu bé m¸y qu¶n lý , n©ng cao hiÖu lùc hµnh chÝnh nhµ n­íc ë x· lµ thùc sù kh¸ch quan tÊt yÕu t¸c ®éng lín ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña ®Êt n­íc. Bëi v×, hÖ thèng cÊu tróc hµnh chÝnh l·nh thæ n­íc ta theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 118 hiÕn ph¸p n¨m 1992 bao gåm 4 cÊp: cÊp trung ­¬ng, cÊp tØnh( Bao gåm c¸c tØnh vµ c¸c thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng); CÊp huyÖn ( HuyÖn, quËn, c¸c thµnh phè, thÞ x· thuéc tØnh); CÊp x· ( Bao gåm c¸c x·, ph­êng vµ thÞ trÊn ). Trong hÖ thèng tæ chøc hµnh chÝnh bèn cÊp nµy, x· lµ ®¬n vÞ hµnh chÝnh thÊp nhÊt cã vai trß vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng. Kh«ng chØ trong c¬ cÊu tæ chøc quyÒn lùc nhµ n­íc mµ cßn lµ yÕu tè chi phèi m¹nh mÏ ®êi sèng chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ x· héi cña céng ®ång d©n c­ vµ chñ thÓ ng­êi d©n trong ®Þa bµn. chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chØ râ “ cÊp x· lµ cÊp gÇn gòi nh©n d©n nhÊt, lµ nÒn t¶ng cña hµnh chÝnh cÊp x· lµm ®­îc viÖc th× mäi viÖc ®Òu xong xu«i”. 2. Môc tiªu cña viÖc ®æi míi c¬ cÊu bé m¸y chÝnh quyÒn cÊp x·. C¬ quan hµnh chÝnh cÊp x· lµ cÊp tæ chøc thùc hiÖn vµ lµ cÊp c¬ së cña nÒn hµnh chÝnh nhµ n­íc c¬ cÊu tæ chøc cña bé m¸y hµnh chÝnh cÊp x· kh«ng chØ x©y dùng dùa trªn chøc n¨ng nhiÖm vô qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n­íc cña cÊp nµy, mµ cÇn tÝnh tíi sè l­îng, tr×nh ®é, kinh nghiÖp, kÜ n¨ng cña ®éi ngò c¸n bé s½n cã. Chøc n¨ng, nhiÖm vô c¸c bé phËn cÊu thµnh vÒ mÆt tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh cÊp x· g¾n víi nhiÖm vô cña mçi c¸ nh©n trong tæ chøc nµy. xuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu kh¸ch quan, ®Ó tiÕn hµnh c¶i c¸ch bé m¸y hµnh chÝnh nhµ n­íc tinh gän, Ýt ®Çu mèi, thùc hiÖn nghiªm tóc nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ c«ng khai ho¸ c¸c ho¹t ®éng: gi¶i quyÕt nhanh, nh¹y, kÞp thêi, hîp t×nh hîp lý, cã hiÖu qu¶ nhiÖm vô chÝnh trÞ, c¶i c¸ch tæ chøc bé m¸y c¬ quan hµnh chÝnh cÊp x· nh»m môc tiªu: Chøc n¨ng cña bé m¸y hµnh chÝnh phï hîp, ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu cña chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n­íc ë cÊp nµy vµ kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô hµnh chÝnh c«ng, tõ chøc n¨ng, nhiÖm vô, môc tiªu qu¶n lý ®Ó tæ chøc bé m¸y qu¶n lý t­¬ng øng. Mçi bé phËn chuyªn m«n chøc n¨ng chuyªn m«n trong bé m¸y qu¶n lý hµnh chÝnh chøc n¨ng kÐp: tham m­u cho Uû ban nh©n d©n thùc hiÖn vai trß ra quyÕt ®Þnh vµ phôc vô Uû ban nh©n d©n thùc hiÖn vai trß hµnh chÝnh. Lµ mét thµnh tè c¬ b¶n n»m trong mét chÝnh thÓ tæ chøc vµ hÖ thèng c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc tõ trung ­¬ng ®Õn cÊp x·, vÒ môc tiªu hµnh chÝnh bé m¸y ph¶i hoµn chØnh vµ chØ huy l·nh ®¹o thèng nhÊt. Ph©n ®Þnh râ ph¹m vi tr¸ch nhiÖm trong qu¶n lý ph©n cÊp rµnh m¹ch, râ rµng nhiÖm vô vµ thÈm quyÒn qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n­íc ®èi víi cÊp x·. Thèng nhÊt gi÷a chøc n¨ng nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n lµba yÕu tè t¹o ®iÒu kiÖn cho nhau. NÕu chØ cã nhiÖm vô mµ kh«ng cã tr¸ch nhiÖm ( nhiÖm vô) ®Ó®i tíi chç l¹m dông quyÒn lùc, kh«ng lµm hÕt tr¸ch nhiÖm. Trong tæ chøc qu¶n lý hµnh chÝnh ph¶i ®Ønh râ chøc n¨ng nhiÖm vô, thÈm quyÒn, tr¸ch nhiÖm, quan hÖ trªn-d­íi,ngang-däc cho c¶ tæ chøc cho tõng bé phËn c¸ nh©n. t¨ng c­êng tÝnh chuyªn m«n chuyªn nghiÖp ho¸ c¸c chøc danh do yªu cÇu cña nhiÖm vô chÝnh trÞ l©u dµi thiÕt thùc quy ®Þnh. T¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ hµnh chÝnh. Tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh cÊp x· ph¶i tinh gi¶m tiÕt kiÖm hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi. Ch­¬ng 2 Mét sè vÊn ®Ò ®Æt ra trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn x· n­íc ta hiÖn nay 1. Nh÷ng bÊt cËp trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn c¬ së ë x·. 1.1 vÞ trÝ cña héi ®ång nh©n d©n trong ho¹t ®éng thùc tiÔn. HiÕn ph¸p, luËt tæ chøc H§ND vµ UBND kh¼ng ®Þnh H§ND lµ c¬ quan quyÒn lùc nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng, ®¹i diÖn cho ý chÝ, nguyÖn väng vµ quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n. trªn c¬ së quy ®Þnh cña hiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt,ph¸p lÖnh vÒ nhiÖm vô, quyÒn h¹n cô thÓ cña Héi ®ång nh©n d©n vµ Uû ban nh©n d©n ®· x¸c ®Þnh nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña Héi ®ång nh©n d©n x·, ph­êng, thÞ trÊn. Víi c¸c nhiÖm vô quyÒn h¹n trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, v¨n ho¸, an ninh, quèc phßng, thùc hiÖn chÝnh s¸ch d©n téc vµ t«n gi¸o, lÜnh vùc thi hµnh ph¸p luËt, lÜnh vùc x©y dùng chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, lÜnh vùc gi¸m s¸t, Héi ®ång nh©n d©n x· vÒ mÆt h×nh thøc ph¸p lý, cã kh¸ nhiÒu quyÒn quyÕt ®Þnh. Nh­ng trªn thùc tÕ Héi ®ång nh©n d©n x· vÉn kh«ng kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ trÝ cña m×nh trong ho¹t ®éng thùc tiÔn vµ thùc chÊt vÉn lµ c¬ quan nÆng vÒ h×nh thøc vµ kh«ng thùc quyÒn. ®iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn râ nÐt vÒ c¸c ph­¬ng diÖn: - VÒ tæ chøc: Héi ®ång nh©n d©n kh«ng cã c¬ cÊu tæ chøc thÝnh hîp, ®ñ kh¶ n¨ng vÒ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña m×nh( Héi ®ång nh©n d©n x· mÆc dï cã ®ñ chñ tÞch, phã chñ tÞch H§ND nh­ng l¹i kh«ng ®­îc h×nh thµnh bé phËn th­êng trùc H§ND, kh«ng cã c¸c ban H§ND nh­ ë cÊp huyÖn vµ cÊp tØnh). - VÒ ho¹t ®éng: Ho¹t ®éng cña Héi ®ång nh©n d©n x· lµ c¸c kú häp theo luËt Héi ®ång nh©n d©n häp th­êng lÖ mçi n¨m hai kú. Héi ®ång nh©n d©n x· tuy còng häp hai kú theo luËt ®Þnh nh­ng mçi lÇn th­êng lµ mét ngµy. víi kú häp chØ kÐo dµi trong mét ngµy, víi c¸c thñ tôc khai m¹c vµ bÕ m¹c cã tÝnh chÊt h×nh thøc nh­ng l¹i chiÕm nhiÒu thêi gian, do vËy thêi gian dµnh ®Ó c¸c ®¹i biÓu th¶o luËn c¸c vÊn ®Ò thuéc ch­¬ng tr×nh nghÞ sù cña kú häp l¹i rÊt Ýt.Do vËy, chÊt l­îng c¸c kú häp chung lµ h¹n chÕ vµ h×nh thøc. - Qua kh¶o s¸t thùc tÕ cho thÊy, Héi ®ång nh©n d©n x· th¶o luËn vµ quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò thuéc thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh nh­ng vÒ thùc chÊt lµ th¶o luËn vµ quyÕt dÞnh c¸c vÊn ®Ò mµ ®¶ng Uû ®· th¶o luËn vµ quyÕt ®Þnh. NhiÒu nghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n x· lµ sù viÕt l¹i nghÞ quyÕt cña ®¶ng Uû. - Uy tÝn vµ ¶nh h­ëng cña Héi ®ång nh©n d©n x· trong ®êi sèng lµng x· kh¸ thÊp. KÕt qu¶ kh¶o s¸t “ HÖ thèng chÝnh trÞ cÊp x· nh×n tõ gãc ®é ng­êi d©n chØ ra r»ng, gi÷a ba thiÕt chÕ trong hÖ thèng chÝnh trÞ lµ H§ND, UBND x· vµ ®¶ng Uû x·, ng­êi d©n tá ra gÇn gòi nhÊt ®èi víi UBND. Cßn ®èi víi H§ND mét tæ chøc cã chøc n¨ng nhiÖm vô quan träng lµ ®¹i diÖn cho ý chÝ, nguyÖn väng vµ lîi Ých ng­êi d©n trong lµng, x· th× d©n chóng l¹i quan hÖ Ýt. 1.2. Uû ban nh©n d©n tÝnh chÊp hµnh vµ tÝnh chÊt hµnh chÝnh. §èi víi Uû ban nh©n d©n tÝnh chÊp hµnh vµ tÝnh chÊt hµnh chÝnh kh«ng ®­îc cô thÓ do vËy, trong mçi quan hÖ víi Héi ®ång nh©n d©n x·, Uû ban nh©n d©n x· gÇn nh­ n¾m quyÒn chñ ®éng. TÝnh chÊt h×nh thøc cña c¸c nghÞ quyÕt do H§ND x· th«ng qua ®· kh«ng t¹o ra ®­îc c¸c c¬ së thùc tiÔn ®èi víi viÖc chÊp hµnh cña Uû ban nh©n d©n. sù yÕu kÐm trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cØa Héi ®ång nh©n d©n x· ®· ®Æt Héi ®ång nh©n d©n x· vÒ thùc chÊt lÖ thuéc vµo Uû ban nh©n d©n, kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña Héi ®ång nh©n d©n x· ®èi víi ho¹t ®éng cña Uû ban nh©n d©n lµ rÊt h¹n chÕ. MÆt kh¸c, víi tÝnh chÊt lµ c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc ë x· Uû ban nh©n d©n l¹i ho¹t ®éng gÇn nh­ lµ mét c¬ quan thô ®éng, chñ yÕu lµm theo c¸c chØ thÞ, mÖnh lÖnh cña cÊp trªn. tÝnh chÊt hµnh chÝnh nhµ n­íc ë ®¬n vÞ c¬ së nh­ ®· ®ßi hái c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc ph¶i ®­îc tæ chøc cã tÝnh gän nhÑ, linh ho¹t, ®ñ kh¶ n¨ng øng phã kÞp thêi c¸c t×nh huèng qu¶n lý. Nh­ng luËt tæ chøc H§ND, UBND ®Þa ph­¬ng l¹i quy ®Þnh UBND lµ mét tæ chøc tËp thÓ, ho¹t ®éng theo chÕ ®é Uû ban lµ chñ yÕu. TÝnh chÊt héi ®ång trong tæ chøc cña c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc ë cÊp x· ®· tiÕp tôc biÕn c¬ quan nµy thµnh mét lo¹i c¬ quan nghÞ bµn, häp, th¶o luËn nhiÒu mµ ho¹t ®éng cô thÓ lµ Ýt, kÐm hiÖu qu¶ vµ kh«ng kÞp thêi. §iÒu ®¸ng b¸o ®éng lµ ë chç vai trß, tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n cña c¸c chøc vô trong c¬ cÊu tæ chøc Uû ban nh©n d©n do kh«ng ®­îc x¸c ®Þnh râ nªn rÊt khã kh¨n xñ lý tr¸ch nhiÖm c¸n bé c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n­íc trªn ®Þa bµn kÐm hiÖu qu¶, g©y ra nhiÒu tiªu cùc dÉn ®Õn bÊt b×nh trong quÇn chóng. Sù ®ïn ®Èy tr¸ch nhiÖm vÉn cßn lµ hiÖn t­îng phæ biªn trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc ë nhiÒu x·. Nghiªn cøu thùc tr¹ng c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt n­íc ta vÒ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng cho thÊy chøc n¨ng, nhiÖm vô, thÈm quyÒn, tr¸ch nhiÖm cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng tõ tØnh, huyÖn,x· ®Òu cßn chung chung thiÕu ®Þnh l­îng ®Þnh tÝnh cho c¸c cÊp chÝnh quúÒn. ChÝnh quyÒn cÊp x· vÒ mÆt h×nh thøc ph¸p lý, quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm d­êng nh­ rÊt nhiÒu nh­ng hÇu hÕt l¹i kh«ng x¸c ®Þnh cô thÓ. ®Æc biÖt ch­a cã sù ph©n biÖt gi÷a hai nhãm nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña chÝnh quyÒn c¬ së lµ qu¶n lý nhµ n­íc vµ quyÒn tù qu¶n c¬ së. ChÝnh sù lÉn lén gi÷a quyÒn h¹n, nhiÖm vô gi÷a qu¶n lý nhµ n­íc vµ tù qu¶n ë c¬ së ®· kh«ng ph¸t huy ®­îc vai trß cña chÝnh quyÒn c¬ sö vÒ ph­¬ng diÖn qu¶n lý nhµ n­íc vµ ph­¬ng diÖn tù qu¶n. ®iÒu nµy ®· ®Èy kh«ng Ýt chÝnh quyÒn c¬ së vµo t×nh tr¹ng ®èi víi cÊp trªn th× ®èi phã, thùc hiÖn nhiÖm vô cèt cho song chuyÖn, b¸o c¸o sai sù thËt; ®èi víi d©n chóng trong lµng x· th× quan liªu cùa quyÒn, xa rêi nh©n vµ khi cã ®iÒu kiÖn th× tham « bßn rót sù ®ãng gãp cña d©n ®Ó trôc lîi c¸ nh©n. 1.3 Sù xuÊt hiÖn chøc danh tr­ëng th«n. Sù xuÊt hiÖn chøc danh“tr­ëng th«n” ë c¸c x· còng ®ang lµm biÕn ®æi kh¸ lín c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè trong hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së, ®Æc biÖt mèi quan hÖ gi÷a chÝnh quyÒn á c¬ së víi d©n chóng. Th«n, Êp b¶n lµ mét khu vùc ®­îc h×nh thµnh theo ®Þa lý tù nhiªn vµ truyÒn thèng v¨n ho¸ trong céng ®ång lµng,x· ViÖt Nam. Tr­ëng th«n chÞu mét sè tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn nhiÖm vô quan träng trong ph¹n vi do Uû ban nh©n d©n x· giao. Th«n, Êp b¶n kh«ng ph¶i lµ mét cÊp chÝnh quyÒn nhµ n­íc. Tõ khi cã chøc danh tr­ëng th«n th× viÖc truyÒn ®¹t c¸c chÝnh s¸ch chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña nhµ n­íc ®· nhanh chãng xuèng tíi d©n vµ thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô chÝnh quyÒn ®Ò ra ®­îc kÞp thêi h¬n cã hiÖu qu¶ h¬n. Trong thêi gian võa qua, c¸c x· ®· biÕt ph¸t huy t¸c dông cña tr­ëng th«n ®Ó gióp cho viÖc qu¶n lý nhµ n­íc ë th«n b¶n tèt h¬n. hµng th¸ng tr­ëng th«n ®Þnh kú b¸o c¸o c«ng t¸c cho UBND x· vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc UBND x· vÒ c«ng t¸c ®­îc x· giao. Tr­ëng th«n ®­îc tham gia c¸c cuéc häp do cÊp trªn triÖu tËp vµ phèi hîp víi ®oµn thÓ trong dÞa bµn x· còng nh­ c¸c thµnh viªn UBND x· ®­îc ph©n c«ng theo dâi côm th«n, ¸p b¶n ®Ó hoµn thµnh tèt c¸c c«ng viÖc ®­îc giao. Nh­ng do ch­a cã nh÷ng v¨n b¶n cô thÓ quy ®Þnh c¸c mèi quan hÖ gi÷a tr­ëng th«n vµ UBND x· nªn ho¹t ®éng cña tr­ëng th«n, Êp b¶n cßn lóng tóng. ViÖc truyÒn ®¹t chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña ®¶ng, ph¸p luËt cña nhµ n­íc cã nhanh gän h¬n , nh­ng do tr×nh ®é hiÓu biÕt vµ tiÕp cËn v¨n b¶n cßn h¹n chÕ nªn viÖc truyÒn ®¹t rÊt khã kh¨n. tiªu chuÈn, chÕ ®é cña tr­ëng th«n theo quy ®Þnh cña nghÞ ®Þnh chÝnh phñ, c¸c chøc danh kh¸c trong ®ã cã tr­ëng th«n lµ 80 ngh×n ®ång/ th¸ng. Víi sè phô cÊp Ýt nh­ vËy nªn c¸c tr­ëng th«n ngoµi phÇn c«ng viÖc ®­îc giao cßn ph¶i tham gia s¶n xuÊt ®Ó ®¶m b¶o ®êi sèng nªn chÊt l­îng c«ng viÖc kh«ng cao. Trong viÖc xö lý c«ng viÖc ®­îc giao, mét sè tr­ëng th«n do ch­a ®­îc tËp huÊn, båi d­ìng nªn viÖc phèi hîp víi c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng ®Ó gi¶i quyÕt mét sè viÖc cô thÓ cßn lóng tóng, ch­a ph¸t huy ®­îc søc m¹nh tæng hîp cña hÖ thèng chÝnh trÞ trªn ®Þa bµn th«n xãm. §iÒu quan träng cÇn ®­îc l­u ý lµ vÞ trÞ trÝ cña tr­ëng th«n vµ ho¹t ®éng cña tr­ëng th«n ngoµi c¸c t¸c dông tÝch cùc vÉn ®ang ®Æt ra nh÷ng bÊt cËp trong thùc tiÔn tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn c¬ së. ®iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn ë c¸c xu h­íng sau: - ChÝnh quyÒn x· cã thiªn h­íng dån c¸c c«ng viÖc cã liªn quan ®Õn d©n chóng xuèng c¸c tr­ëng th«n, biÕn tr­ëng th«n thµnh n¬i g¸nh chÞu c¸c nhiÖm vô vèn theo luËt thuéc tr¸ch nhiÖm cña chÝnh quyÒn x·. xu h­íng nµy cã nguy c¬ biÕn chÝnh quúªn x· thµnh mét chÝnh quyÒn cÊp trung gian, xa dÇn nh©n d©n, c¸n bé x· trë nªn quan liªu, th«n trë thµnh mét cÊp qu¶n lý hµnh chÝnh “BÊt ®¾c dÜ” mét ®¬n vÞ c¬ së m¬ hå vÒ ®Þa vÞ ph¸p lý.tr­ëng th«n , tõ ng­êi ®¹i diÖn d©n chóng ,do d©n bÇu lªn ®­îc thùc hiÖn mét sè nhiÖm vô vµ nhu cÇu tù qu¶n céng ®ång ,trë thµnh ng­êi ®¹i diÖn cho chÝnh quyÒn x· thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh quyÒn lùc nhµ n­íc. - Sù ®ïn ®Èy c¸c c«ng viÖc tõ cÊp x· xuèng tr­ëng th«n buéc c¸c tr­ëng th«n ph¶i ®Çu t­ nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc cho c«ng viÖc chung cña th«n xãm trong lóc c¸c tr­ëng th«n l¹i ®­îc h­ëng rÊt Ýt c¸c chÕ ®é ®·i ngé tõ phÝa nhµ n­íc, kh«ng gièng nh­ c¸n bé cÊp x·. “T×nh tr¹ng ng­êi lµm nhiÒu h­ëng Ýt” ®· t¹o nªn kh«ng Ýt sù so ®o cña mét sè tr­ëng th«n vÒ chÕ ®é ®·i ngé. H¬n n÷a, nguy c¬ “hµnh chÝnh ho¸” th«n t¹o h×nh ¶nh th«n nh­ mét cÊp hµnh chÝnh c¬ së ®· t¹o ra t©m lý ®ßi quyÒn lîi cña mét sè tr­ëng th«n, thËm chÝ mét sè vÞ ®øng ®Çu c¸c bé phËn thuéc c¸c thiÕt chÕ trong hÖ thèng chÝnh trÞ c¬ së nh­ chi bé, chi héi phô n÷,chi ®oµn thanh niªn, cùu chiÕn binh còng mong muèn ®­îc h­ëng chÕ ®é ®·i ngé tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc. - Nh÷ng bÊt cËp nµy cÇn ®­îc xem xÐt gi¶i m· trong c¸c nç lùc x©y dùng mét m« h×nh tæ chøc kh«n hîp lý ®Ó võa ®¶m b¶o nªu cao tr¸ch nhiÖm cña chÝnh quyÒn c¬ së, võa ®¶mb¶o ph¸t huy tèt c¸c tiÒm n¨ng tù qu¶n c«ng céng. 1.4. ChÝnh quyÒn x· lµmét cÊp chÝnh quyÒn hoµn chØnh nh­ng l¹i ch­a thËt sù lµ mét cÊp ng©n s¸ch ®Çy ®ñ. -Do vËy, trªn thùc tÕ chÝnh quyÒn x· ho¹t ®éng trªn c¬ së chÕ ®é tµi chÝnh c«ng kh«ng t­¬ng thÝch. Tuy luËt ng©n s¸ch nhµ n­íc ®· quy ®Þnh chÝnh quyÒn x· cã ng©n s¸ch ®­îc ph©n cÊp nguån thu, nhiÖm vô chi nh­ng nguån thu kh«ng t¹o kh¶ n¨ng thóc ®Èy nç lùc cña chÝnh quyÒn x· nh»m hoµn thiÖn t×nh tr¹ng ng©n s¸ch. Sù bao cÊp cã tÝnh b×nh qu©n cña nhµ n­íc ®èi víi ng©n s¸ch x· ®· cã t¹o t©m lý “chê ®îi” ®­îc cÊp ph¸t ë kh«ng Ýt chÝnh quyÒn c¬ së. Do vËy, ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ tèt, lÉn nh÷nh n¬i Ýt cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh quyÒn x· ch­a thùc sù chñ ®éng ph¸t huy néi lùc, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nh©n d©n ph¸t huy s¶n xuÊt kinh doanh, t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch x· theo ph­¬ng thøc “lµm nhiÒu h­ëng nhiÒu lµm Ýt h­ëng Ýt”. TÝnh kh«ng hoµn chØnh vÒ cÊp ng©n s¸ch cña chÝnh quyÒn c¬ së ,sù yÕu kÐm vÒ tæ chøc bé m¸y vµ n¨ng lùc c¸n bé lµm cho c«ng t¸c ®iÒu hµnh ng©n s¸ch x· lóng tóng vµ khã kh¨n. cho ®Õn nay theo Bé tµi chÝnh míi kho¶ng 20% sè x· tù c©n ®èi tµi chÝnh, 40% x· c©n ®èi ®­îc mét phÇn vµ 40% gÇn nh­ ph¶i lÖ thuéc hoµn toµn nguån bæ sung tõ ng©n s¸ch cÊp trªn. mÆc dï nguån kinh phÝ qu¶n lý ( chi th­êng xuyªn ) ®­îc ph©n bæ cho x· b×nh qu©n 300 triÖu ®ång cho 17 ®Õn 25 ®Þnh biªn. ®©y lµ sè kinh phÝ kh«ng nhá nh­ng do qu¸ nhiÒu chøc danh ®­îc c¸n bé, c¸c nghµnh bè trÝ thªm nªn nguån kinh phÝ bÞ chi tr¶ ph©n t¸n giµn tr¶i. Trªn 80% ng©n s¸ch x· dïng chi tr¶ c¸c kho¶n sinh ho¹t phÝ, c¸c kho¶n phô cÊp (tõ 20 ®Õn 370 nghin ®ång/ng­êi 1 th¸ng). Do vËy, t×nh tr¹ng ng©n x· lu«n c¨ng th¼ng, kh«ng cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trªn ®Þa bµn. 1.5. T×nh tr¹ng bÊt cËp trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng. T×nh tr¹ng bÊt cËp trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn nãi riªng lµ hËu qu¶ cña nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan. VÒ mÆt kh¸ch quan, n«ng th«n ViÖt Nam vÉn ch­a v­ît qua t×nh tr¹ng l¹c hËu vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi. G¸nh nÆng cña hËu qu¶ chiÕn tranh vµ c¬ chÕ kinh tÕ tËp trung, quan liªu bao cÊp tr­íc ®©y vÉn cßn chi phèi c¸c mÆt ®êi sèng n«ng th«n. sù lóng tóng cña kinh tÕ n«ng th«n tr­íc c¸c quy luËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®ang lµm cho ®êi sång cña hµng triÖu n«ng d©n ngµy cµng khã kh¨n. con ®­êng vµ c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n trong xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ch­a ®­îc x¸c ®Þnh cô thÓ vµ nhÊt qu¸. Trong bèi c¶nh nh­ vËy chÝnh quyÒn c¬ s¬ tÊt yÕu rÊt khã kh¨n thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh. MÆt kh¸c, tÝnh chÊt ®Æc ®iÓm truyÒn thèng cña lµng x· ViÖt Nam víi c¸c phong tôc tËp qu¸n “®Êt lÒ quen thãi” c¸c quan hÖ phøc t¹p vÒ dßng hä, vÒ lîi Ých còng ®· t¸c ®éng kh«ng Ýt ®Õn c¬ cÊu tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së nãi chung vµ chÝnh quyÒn x· nãi riªng. Tuy nhiªn, trong sù yÕu kÐm, bÊt cËp cña chÝnh quyÒn c¬ së ë n«ng th«n, c¸c nguyªn nh©n chñ quan lµ c¬ b¶n. C¸c nguyªn nh©n chñ quan cña t×nh tr¹ng nay cã thÓ ®­îc t×m hiÓu vµ ph©n tÝch trªn nhiÒu gãc ®é vµ ph­¬ng diÖn. Nh­ng tËp trung l¹i cã thÓ kh¸i qu¸t ë nh÷ng nguyªn nh©n sau: a- Cho ®Õn nay, trong khoa häc ph¸p lý vÒ tæ chøc nhµ n­íc chóng ta vÉn ch­a cã mét nhËn thøc ®Çy ®ñ, khoa häc vµ ®óng ®Ên vÒ kh¸i niÖm chÝnh quyÒn c¬ së. Do vËy, trong nhËn thøc vµ trong thùc tiÔn chÝnh quyÒn c¬ së ®­îc quan niÖm lµ chÝnh quyÒn thÊp nhÊt, lµ “cÊp d­íi” cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng kh¸c.Lµ cÊp d­íi nªn chÝnh quyÒn c¬ së mét mËt nhËn ®­îc sù l·nh ®¹o tõ cÊp tØnh, cÊp huyÖn mËt kh¸c trë thµnh n¬i ph¶i g¸nh chÞu mäi nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhµ n­íc, vèn theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt lµ thuéc tr¸ch nhiÖm cña cÊp tØnh hay cÊp huyÖn. Quan niÖm c¬ së lµ n¬i mäi ®­êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña nhµ n­íc ®­îc thùc hiÖn, lµ ®Þa chØ ®Õn cña c¸c chñ tr­¬ng vµ gi¶i ph¸p ®æi míi hay c¶i c¸ch ®· dÉn ®Õn quan niÖm chÝnh quyÒn c¬ së lµ c«ng cô cña chÝnh quyÒn cÊp trªn cã nghÜa vô thùc hiÖn kh«ng chØ c¸c chØ thÞ, mÖnh lÖnh cña cÊp trªn mµ c¶ nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm vµ c«ng viÖc cña cÊp trªn. trong thùc tÕ, kh«ng Ýt c¸c c¬ quan nhµ n­íc ë Trung ­¬ng, ë tØnh, huyÖn, quan niÖm chÝnh quyÒn c¬ së lµ “c¸i phiÔu” thu, høng c¸c c«ng viÖc tõ cÊp trªn ®Ó triÓn khai, gi¶i quyÕt b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn, søc lùc ë c¬ së. ChÝnh v× thÕ, kh«ng Ýt chÝnh quyÒn ë c¬ së l¹i r¬i vµo t×nh tr¹ng “tr¨m d©u ®æ ®Çu t»m”, lµ n¬i mµ tÊt c¶ c¸c cÊp ®Òu ngã tíi, lµ c«ng cô mµ c¸c cÊp ®Òu sö dông ®Ó thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô, chøc tr¸ch cña m×nh. C«ng viÖc v× thÕ mäi lóc, mäi n¬i ®Òu dån xuèng c¬ së, yªu cÇu c¬ së gi¶i quyÕt, cßn kh«ng Ýt c¬ quan cÊp trªn chØ ®¹o, kiÓm tra qua quýt, ngåi ®îi kÕt qu¶ bao c¸o vµ ghi nhËn thµnh tÝch. ChÝnh quyÒn c¬ së víi bé m¸y tæ chøc cã h¹n, ®éi ngò c¸n bé h¹n chÕ vÒ nhiÒu ph­¬ng diÖn, mét ng©n s¸ch kh«ng cã kh¶ n¨ng tùc©n ®èi l¹i ph¶i høng chÞu g¸nh nÆng cña c¸c ho¹t ®éng nh»m thùc hiÖn chØ thÞ, mÖnh lÖnh vµ c¶ tr¸ch nhiÖm cÊp trªn nªn khã cã thÓ hoµ thµnh ®­îc nhiÖm vô mét c¸ch thùc tÕ vµ hiÖu qu¶. b- Trong lÞch sö x©y dùng vµ ph¸t triÓn chÝnh quyÒn lµng x· cña c¸c céng ®ång ng­êi ViÖt tr­íc ®©y, tÝnh chÊt tù qu¶n lu«n ®­îc kh¼ng ®Þnh vµ ph¸t huy. Tuy nhiªn m« h×nh tæ chøc chÝnh quyÒn c¬ së ®Þa ph­¬ng nãi chung vµ chÝnh quyÒn c¬ së ®Þa ph­¬ng nãi riªng ®Òu Ýt tËp trung vµo tÝnh tù qu¶n. vÒ ph­¬ng diÖn nhËn thøc chÝnh quyÒn cÊp trªn ®Òu chØ nhÊn m¹nh ®Õn vai trß qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n­íc cña chÝnh quyÒn c¬ së, xem chÝnh quyÒn c¬ së lµ c«ng cô thùc thi quyÒn lùc nhµ n­íc ë ®Þa bµn c¬ së. Do vËy, Héi ®ång nh©n d©n x· vÉn tiÕp tôc ®­îc kh¼ng ®Þnh lµ c¬ quan quyÒn lùc ë ®Þa ph­¬ng, chø kh«ng ph¶i lµ c¬ quan tù qu¶n ë c¬ së. Do chØ nhÊn m¹nh ®Õn viÖc thùc thi c«ng quyÒn cña bé m¸y chÝnh quyÒn x·, trong nhËn thøc suy nghÜ cña d©n chóng lµng x·, chÝnh quyÒn x· lµ bé m¸y c«ng cô nhµ n­íc cÊp trªn ®­îc lËp ra ®Ó qu¶n lý hä. Hä xem chÝnh quyÒn x· lµ h×nh ¶nh thu nhá cña nhµ n­íc, chø kh«ng ph¶i lµ ph­¬ng thøc ®Ó d©n chóng thùchiÖn tù qu¶n céng ®ång. Trong tÇm s©u nhËn thøc, ng­êi d©n vÉn ch­a thËt sù nh×n nhËn chÝnh quyÒn x· mµ ®¹i diÖn lµ Héi ®ång nh©n d©n do chÝnh hä bÇu ra lµ mét bé m¸y thËt sù cña d©n, do d©n, v× d©n. Hä vÉn xem sù quan hÖ víi chÝnh quyÒn lµ viÖc bÊt ®¾c dÜ, khi ph¶i ®Õn Uû ban nh©n d©n ®Ó xin ®­îc gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc cã liªn quan ®Õn hä vµ ®Æc biÖt ®Õn ®Ó xin phÐp ®­îc sö dông c¸c quyÒn mµ theo ph¸p luËt vèn lµ quyÒn ®­¬ng nhiªn cña hä. Nh÷ng “barie” t©m lý vÉn ®ang c¶n trë sù tin t­ëng cña d©n chóng trong lµng x· ®èi víi bä m¸y chÝnh quyÒn lµm cho sù g¾n bã, ñng hé cña d©n chóng ®èi víi bé m¸y chÝnh quyÒn c¬ së ë n«ng th«n trë nªn h×nh thøc. ®Æc biÖt trong c¸c ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi bé m¸y chÝnh quyÒn ë mét sè n¬i ®ang trong t×nh tr¹ng quan liªu ho¸ nÆng, mét sè c¸n bé c¬ së d· trë thµnh c¸c «ng “quan c¸ch m¹ng” víi nhiÒu c¨n bÖnh tham «, tham nhòng, h¸ch dÞch, cöa quyÒn th× sù ñng hé cña d©n chóng ®èi víi chÝnh quyÒn cµng trë nªn b¸o ®éng. Mét khi chÝnh quyÒn ch­a thËt sù lµ cña d©n, ch­a thËt sù trong lßng d©n th× kh«ng thÓ lµ mét chÝnh quyÒn m¹nh, dÉu r»ng vÒ lý thuyÕt nhµ n­íc ta víi c¸c cÊp chÝnh quyÒn lu«n ®­îc nhÊn m¹nh lµ cña d©n, do d©n, v× d©n. c- VÒ ph­¬ng diÖn ph¸p luËt, cã thÓ thÊy r»ng, toµn bé hÖ thèng chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng c¸c cÊp hiÖn nay ë n­íc ta ®Òu ®ag ®­îctæ chøc vµ ho¹t ®oäng trªn mét c¬ së ph¸p lý thiÕu cô thÓ c¶ vÒ ®Þnh tÝnh. C¸c quy ®Þnh ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ch­a ®­îc ®æi míi, ®· kh«ng t¹o ®­îc c¸c hµnh lang ph¸p lý phï hîp cho chÝnh quyÒn c¬ së ë n«ng th«n ho¹t ®éng. ThËt ra sù lóng tóng kÐm hiÖu qu¶ cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng nãi chung, cña chÝnh quyÒn c¬ së ë n«ng th«n nãi riªng cã nguån gèc tõ c¸c bÊt cËp trong b¶n th©n ph¸p luËt vÒ Héi ®ång nh©n d©n vµ Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp. C¸c bÊt cËp nµy dÔ dµng nhËn thÊy trong c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh vµ cã thÓ kh¸i qu¸t ë c¸c ®iÓm sau: - Kh«ng cã c¸c ®¹o luËt cô thÓ cho tõng cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ®· nhÊt thÓ ho¸ tÝnh chÊt, c¬ cÊu tæ chøc, nhiÖm vô, chøc n¨ng ë chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng c¸c cÊp. ®èi víi chÝnh quyÒn c¬ së sù ph©n biÖt gi÷a x·, ph­êng, thÞ trÊn vµ m« h×nh tæ chøc, nhiÖm vô,chøc n¨ng ch­a cã sù ph©n biÖt râ rµng. -NhiÒu chøc n¨ng, nhiÖm vô cña chÝnh quyÒn c¬ së ch­a cã sù ®Þnh h­íng vµ ®Þng tÝnh cô thÓ. QuyÒn h¹n cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng trong viÖc thùc thi quyÒn lùc nhµ n­íc trªn ®Þa bµn vµ trong lÜnh vùc thùc hiÖn quyÒn tù qu¶n céng ®ång d©n c­ vÉn cßn lÉn lén, g©y lóng tóng cho chÝnh quyÒn trong thùc tiÔn ho¹t ®éng. -NhiÒu tæ chøc trong hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së ch­a ph¸t huy ®­îc vai trß, vÞ trÝ cña m×nh trong cuéc sèng lµng, x·. ®¶ng uû x· lóng tóng trong néi dung ho¹t ®éng, ph­¬ng thøc l·nh ®¹o chÝnh quyÒn. Do vËy, cã n¬i §¶ng uû bao biÖn lµm thay chÝnh quyÒn, l¹i kh«ng Ýt n¬i vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng uû bÞ lu mê tr­íc vai trß cña chÝnh quyÒn. Sù yÕu kÐm trong vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng uû ®· kh«ng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn. §Æc biÖt c¸c tæ chøc chÝnh trÞ, x· héi ë x· nh­ mÆt trËn tæ quèc, ®oµn thanh niªn, phô n÷, héi n«ng d©n ®­îc tæ chø ho¹t ®éng theo khu«n theo lèi “hµnh chÝnh” vµ hÇu nh­ ®· “hµnh chÝnh ho¸” lÖ thuéc vµo chÝnh quyÒn mÊt kh¶ n¨ng kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn. Vai trß ®¹i diÖn cho quyÒn lîi cña c¸c héi viªn, tËp hîp quÇn chóng thùc hµnh d©n chñ ë c¬ sö cña c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi nhiÒu n¬i bÞ lu mê. Do vËy, kh¶ n¨ng tËp hîp quÇn chóng bÞ h¹n chÕ. QuÇn chóng Ýt quan t©m ®Õn tæ chøc héi cña m×nh, vµ xem c¸c tæ chøc chÝnh trÞ-x· héi ë c¬ së lµ “ c«ng cô cña chÝnh quyÒn”. Do vËy, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ-x· héi ë n«mg th«n, ë mét sè n¬i ®· gãp phÇn t¹o ra sù cång kÒnh cña bé m¸y, t¨ng møc ®é quan liªu ho¸ bé m¸y chÝnh quyÒn, lµm cho chi phÝ hµnh chÝnh ë c¬ së t¨ng lªn nh­ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng l¹i kh«ng t­¬ng xøng. B¶n th©n mét sè tæ chøc chÝnh trÞ x· héi ë c¬ së l¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng t¸i hîp quÇn chóng, thiÕu sù g¾n bã, s©u s¾c víi quÇn chóng. V× vËy, kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng thùc hiÖn cÇu nèi gi÷a quÇn chóng vµ chÝnh quyÒn. Thùc tiÔn ho¹t ®éng cñamét sè tæ chøc chÝnh trÞ x· héi c¬ së ë n«ng th«n cho thÊy, ®èi víi quÇn chóng, mét sè tæ chøc kh«ng ®ãng ®­îc vai trß ®¹i diÖn, ®èi víi chÝnh quyÒn l¹i kh«ng lµm ®­îc nh©n tè g¾n kÕt chÝnh quyÒn víi nh©n d©n, gãp phÇn n©ng cao uy tÝn cña chÝnh quyÒn trong nh©n d©n còng nh­ ®¶m b¶o sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña nh©n d©n ®èi víi ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn trong c¸c mÆt cña cuéc sèng lµng x·. ChÝnh v× vËy sù yÕu kÐm trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña mét sè tæ chøc chÝnh trÞ x· héi ë c¬ së còng chÝnh lµ nguyªn nh©n t¹o ra sù yÕu kÐm cña chÝnh quyÒn c¬ së ë kh«ng Ýt vïng n«ng th«n. d- Sù yÕu kÐm cña kh«ng Ýt chÝnh quyÒnc¬ së ë n«ng th«n cßn cã nguyªn nh©n trùc tiÕp tõ sù nghÌo nµn, thiÕu thèn c¸c ®iÒu kiÖn tèi thiÓu cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng c«ng quyÒn trªn ®Þa bµn c¬ së. Ch­¬ng 3 Quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn x· 1. Quan ®iÓm ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn x·. 1.1. C¶i c¸ch m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng ph¶i ®­îc xem lµ kh©u c¶i c¸ch träng t©m. Thùc tiÔn c¶i c¸ch bé m¸y nhµ n­íc mÊy n¨m qua cho thÊy, c¸c nghiªn cøu lý luËn,tæng kÕt thùc tiÔn vµ c¸c gi¶i ph¸p c¶i c¸ch míi ®­îc tËp trung, ­u tiªn cho bé m¸y chÝnh quyÒn trung ­¬ng, h­íng vµo c¸c thiÕt chÕ quyÒn lùc quan träng nh­: Quèc héi, ChÝnh phñ. Trong lóc ®ã vÊn ®Ò c¶i c¸ch chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng tuy ®· ®­îc ®Æt ra nh­ng còng chØ míi dõng l¹i ë nh÷ng quan ®iÓm chung vÒ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng mµ ch­a thùc sù ®i vµo s©u tõng cÊp chÝnh quyÒn cô thÓ. §Æc biÖt vÊn ®Ò tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña cÊp chÝnh quyÒn c¬ së vÉn ch­a thËt sù ®­îc chó ý vµ thùc tÕ nÕu ®­îc ®Ò cËp th× còng míi d­íi d¹ng mét sù l­u ý nµo ®ã ch­a thËt sù râ nÐt. VÒ ph­¬ng diÖn lý luËn còng nh­ thùc tiÔn,nÕu nh­ c¸ch thøc tæ chøc quyÒn lùc nhµ n­íc ë cÊp trung ­¬ng quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt vµ m« h×nh chØnh thÓ cña mét quèc gia, th× c¸ch thøc tæ chøc, thùc thi quyÒn lùc ë c¬ së quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ vµ søc m¹nh cña nhµ n­íc. ChÝnh quyÒn c¬ së víi c¸c ®Æc ®iÓm cña m×nh lu«n lµ h×nh ¶nh cô thÓ cña nhµ n­íc trong nhËn thøc vµ trong m¾t mçi ng­êi d©n. Do vËy, cÇn ph¶i ®iÒu chØnh l¹i träng t©m cña c¸c gi¶i ph¸p c¶i c¸ch bé m¸y nhµ n­íc, cÇn h­íng c¶i c¸ch m¹nh mÏ xuèng c¬ së, xem chÝnh quyÒn c¬ së lµ mét trong nh÷ng kh©u träng yÕu cña chiÕn l­îc c¶i c¸ch. §Ó tõ ®ã tËp trung sù nghiªn cøu, c¸c ®Çu t­ vµ quyÕt t©m vµo viÖc t×m kiÕm c¸c m« h×nh tæ chøc chÝnh quyÒn c¬ së vµ tæ chøc triÓn khai m« h×nh Êy trªn thùc tÕ. 1.2. M« h×nh c¶i c¸ch chÝnh quÒn c¬ së cÇn ®­îc nghiªn cøu, x©y dùng trªn c¬ së qu¸n triÖt hai nguyªn t¾c. §¶m b¶o quyÒn lùc nhµ n­íc ®­îc tæ chøc vµ thùc hiÖn thènh nhÊt, th«ng suèt tõ trung ­¬ng ®Õn tËn c¬ së (ph­êng, x·) vµ nguyªn t¾c tù qu¶n ë c¬ së. §èi víi nguyªn t¾c ®¶m b¶o quyÒn lùc nhµ n­íc ®­îc tæ chøc vµ thùc hiÖn thèng nhÊt vµ th«ng suèt, ®ßi hái tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn c¬ së cÇn ®­îc tæ chøc sao cho mäi ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña nhµ n­íc ®¶m b¶o thi hµnh thèng nhÊt vµ nhÊt qu¸n trªn ph¹m vi toµn l·nh thæ vµ trªn tõng ®Þa bµn c¬ së.ë ý nghÜa nµy chÝnh quyÒn c¬ së ph¶i ®­îc tæ chøc víi tÝnh c¸ch lµ mét c¬ quan c«ng quyÒn ,thay mÆt cho quyÒn lùc nhµ n­íc ®Ó thùc thi c¸c nhiÖm vô, chøc n¨ng thÈm quyÒn cña nhµ n­íc trªn ®Þa bµn c¬ së .chÝnh quyÒn c¬ së lµ cÊp chÝnh quyÒn cuèi cïng, cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc thùc hiÖn mäi quyÕt ®Þnh cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc cÊp trªn trªn c¬ së luËt nhµ n­íc .trong ý nghÜa nµy, luËt ph¸p nhµ n­íc lµ c¬ së cho mäi hµnh ®éng cña chÝnh quyÒn c¬ së chø kh«ng ph¶i lµ “c¸c h­¬ng ­íc lÖ lµng”theo kiÓu “phÐp vua thua lÖ lµng” nh­ ®· tõng diÔn ra trong thùc tÕ lÞch sö. Nguyªn t¾c tù qu¶n ë c¬ së , còng lµ mät yÕu tè quan träng chi phèi viÖc tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn c¬ së. Theo tinh thÇn cña nguyªn t¾c nµy, chÝnh quyÒn c¬ së cÇn ®­îc quan niÖm lµ mét h×nh thøc tæ chøc thùc hiÖn tù qu¶n cña d©n chóng .§iÒu nµy cã nghÜa lµ viÖc tæ chøc chÝnh quyÒn c¬ së cÇn ph¶i tÝnh ®Õn c¸c ®Æc ®iÓm, truyÒn thèng lµng x· ViÖt Nam . c¸ch thøc tæ chøc chÝnh quyÒn c¬ së ë lµng x· ViÖt Nam trong lÞch sö ®Òu rÊt chó träng ®Õn yÕu tè tù qu¶n cña lµng x· . 1.3.§æi míi quan niÖm vµ nhËn thøc vÒ chÝnh quyÒn c¬ së trong c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y nhµ n­íc ta. §Ó cã mét quan niÖm ®Çy ®ñ vµ phï hîp vÒ chÝnh quyÒn c¬ së cÇn thiÕt ph¶i kh¾c phôc quan niÖm l©u nay xem chÝnh quyÒn c¬ së chØ thuÇn tuý lµ cÊp chÝnh quyÒn thÊp nhÊt, lµ cÊp d­êi trùc thuéc cña cÊp huyÖn , cÊp tØnh, chÞu sù l·nh ®¹o, ®iÒu hµnh trùc tiÕp cña chÝnh quyÒn cÊp trªn, cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô cÊp trªn giao phã theo ®óng quan hÖ quyÒn uy vµ phôc tïng. C¸c quan niÖm vÒ chÝnh quyÒn c¬ së nh­ vËy v« h×nh chung ®· biÕn chÝnh quyÒn c¬ së thµnh c¸i “ c¸i phÕu” thµnh c«ng cô gi¶i quyÕt mäi vÊn ®Ò cña cÊp trªn. VÒ thùc chÊt,mèi quan hÖ gi÷a chÝnh quyÒn c¬ së víi c¸c cÊp chÝnh quyÒn cÊp trªn rÊt phøc t¹p. Trong mèi quan hÖ hµnh chÝnh- quyÒn lùc, chÝnh quyÒn c¬ së lµ chÝnh quyÒn cÊp d­íi c¸c cÊp huyÖn, cÊp tØnh do vËy, cã tr¸ch nhiÖm phôc tïngchÝnh quyÒn cÊp trªn, thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô qu¶n lý nhµ n­íc theo sù ph©n cÊp cña ph¸p luËt, sù uû quyÒn cña chÝnh quyÒn cÊp trªn. Nh­ng trong mèi quan hÖ d©n chñ víi tÝnh c¸ch lµ mét cÊp chÝnh quyÒn ®Æc thï cã ph¹m vi tù chñ x¸c ®Þnh nh»m thùc hiÖn quyÒn tù qu¶n céng ®ång th× kh«ng thÓ xem chÝnh quyÒn c¬ së lµ chÝnh quyÒn cÊp d­íi cña bÊt k× cña mét cÊp chÝnh quyÒn cÊp trªn nµo. Trong ý nghÜa nµy, chÝnh quyÒn c¬ së cã vai trß vµ vÞ trÝ ®éc lËp t­¬ng ®èi, cã quyÒn tù quyÕt ®Þnh c¸c céng viÖc cña m×nh trong phËm vi quyÒn tù chñ theo luËt ®Þnh vµ nhu cÇu cña chÕ ®é tù qu¶n céng ®ång d©n c­ trªn ®Þa bµn. Nh­ vËy, cÇn ph¶i thÊy r»ng chÝnh quyÒn c¬ së cÇn ph¶i ®­îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo hai t­ c¸ch: c¬ quan c«ng quyÒn vµ c¬ quan tæ chøc thùc hiÖn tù qu¶n céng ®ång. Trong vai trß lµ c¬ quan c«ng quyÒn, chÝnh quyÒn c¬ së lµ c¬ quan chÊp hµnh quyÒn lùc nhµ n­íc trªn ®Þa bµn, chÞu sù l·nh ®¹o, kiÓm tra cña chÝnh quyÒn cÊp trªn theo quan hÖ quyÒn uy vµ phôc tïng. Trong vai trß lµ tæ chøc thùc hiÖn quyÒn tù qu¶n céng ®ång, chÝnh quyÒn c¬ së lµ mét c¬ quan tù chñ ®éc lËp, chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc c¸c céng ®ång d©n c­ vµ sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña c¸c céng ®ång nµy trong ®Þa bµn. Víi c¸ch ®Æt vÊn ®Ò nh­ vËy cã thÓ quan niÖm chÝnh quyÒn c¬ së lµ mét cÊp chÝnh quyÒn bao gåm c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc mµ c¬e quan ®¹i diÖn cho ý chÝ vµ lîi Ých cña nh©n d©n t¹i c¬ së,do nh©n d©n ®Þa ph­¬ng bÇu ra, cã chøc n¨ng thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n­íc vµ tæ chøc thùc hiÖn quyÒn tù qu¶n cña c¸c céng ®ång d©n c­ ®Þa bµn. 1.4. §a d¹ng m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn c¬ së. ChÝnh quyÒn cë lµ mét kh¸i niÖm kh¸ chung, dïng ®Ó chØ mét cÊp chÝnh quyÒn trong mét ®¬n vÞ hµnh chÝnh – l·nh thæ vèn rÊt kh¸c nhau vÒ tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm chÝnh trÞ, kinh tÕm v¨n ho¸, truyÒn thèng d©n c­ . yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i cã m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn c¬ së ë n«ng th«n còng rÊt qu¸n yªu cÇu ®a d¹ng ho¸.Trong m« h×nh tæng qu¸t cho chÝnh quyÒn c¬ së ë n«ng th«n cÇn x©y dùng cë ë tõng lo¹i x·, tõng ®Þa lý kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ truyÒn thèng nhÊt ®Þnh.c¬ së ®Ó da d¹ng ho¸ m« h×nh chÝnh quyÒn c¬ së ë n«ng th«n lµ lo¹i c¸c x· theo m«tô chØ tiªu x¸c ®Þnh , trong ®ã tiªu chÝ kinh tÕ cÇn ®­îc ®Æc biÖt chó träng . 1.5. Kh¼ng ®Þnh c¶ trong nhËn thøc, quan ®iÓm, c¶ trong quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ChÝnh quyÒn cÊp x· lµ chÝnh quyÒn c¬ së, ph¶i tæ chøc vµ ho¹t ®éng ®óng víi vai trß , chøc n¨ng cña chÝnh quyÒn c¬ së. ®Ó kh¼ng ®Þnh quan ®iÓm nµy trªn thùc tiÕn , cÇn kiªn quyÕt ®Êu tranh kh¾c phôc xu h­íng chÝnh quyÒn x· tù m×nh thµnh mét c©ps chÝnh quyÒn trung gian, ®Èy m¹nh c«ng viÖc, tr¸ch nhiÖm xuèng vai tr­ëng th«n. Vai trß cña tr­ëng th«n cÇn ®­îc nh×n nhËn nh­ lµ mét yÕu tè ®¶m b¶o sù liªn hÖ, g¾n bã gi÷a chÝnh quyÒn x· víi nh©n d©n. tæ chøc th«n cÇn ®­îc x©y dùng vµ ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c cña chÕ ®é tù qu¶n céng ®ång mµ chøc n¨ng chñ yÕu lµ hç trî, vÝ nh­ hç trî chÝnh quyÒn x· trong nhiªmô vô qu¶n lý nhµ n­íc trªn ®Þa bµn, h«c trî d©n chóng trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn vµ lîi Ých cña hä thóc ®Èy d©n chñ vµ tù qu¶n céng ®ång . Víi c¸ch ®Æt vÊn ®Ò nh­ vËy, chÝnh quyÒn x·, trong t­ c¸ch lµ chÝnh quyÒn c¬ së, ph¶i b¸m s¸t ®Þa bµn, tù m×nh tæ chøc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô qu¶n lý nhµ n­íc theo luËt ®Þnh. 1. 6. Nghiªn cøu c¶i c¸ch chÕ ®é tµi chÝnh, ng©n s¸ch ®èi víi chÝnh quyÒn c¬ së ë n«ng th«n. §iÒu ý nghÜa quan träng ®¶m b¶o n¨ng lùc vµ ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn x· lµ kh¶ n¨ng tù chñ vÒ ph­¬ng diÖn tµi chÝnh Ng©n s¸ch nhµ n­íc dï cã ®­îc t¨ng c­êng nh­ thÕ nµo ®i ch¨ng n÷a còng kh«ng thÓ vµ kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng trang tr¶i mäi chi phÝ tµi chÝnh ngµy cµng gia t¨ng cña c¸c chÝnh quyÒn c¬ së .Do vËy, cÇn nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p c¶i c¸ch chÕ ®é tµi chÝnh c«ng cho chÝnh quyÒn c¬ së . Theo h­íng gi¶m dÇn c¸c kho¶n cÊp tõ ng©n s¸ch nhµ nø¬c, cÊp trªn, t¨ng dÇn kh¶ n¨ng tù c©n ®èi thu chi tµi chÝnh cho chÝnh quyÒn c¬ së,Theo ®ã cÇn më réng c¸c kho¶n thu chi chÝnh quyÒn c¬ së, víi viÖc quy ®Þnh c¸c s¾c thuÕ, c¸c kho¶n thu phÝ ®­îc ®Ó l¹i 100% cho c¬ së , t¨ng tû lÖ ®Ó l¹i x· tõ c¸c nguån thuÕ nép vµo ng©n s¸ch cÊp trªn. §Æc biÖt lµ cÇn m¹nh d¹n thùc hiÖn chÕ ®é kho¸n kinh phÝ hµnh chÝnh cho chÝnh quyÒn c¬ së, t¹o thÕ chñ ®éng cho c¬ së sö dông nguån kinh phÝ ®­îc cÊp; ®ång thêi khuyÕn khÝch chÝnh quyÒn c¬ së tÝch cùc t×m kiÕm c¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy ®Çu t­, tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c c¸ nh©n, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ nhá t¹i ®Þa bµn ®Ó t¨ng c­êng nguån thu ng©n s¸ch c¬ së . 2. Gi¶i ph¸p ®èi víi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn x· . 2.1. Nghiªn cøu, x©y dùng ban hµnh mét ®¹o luËt vÒ chÝnh quyÒn c¬ së. TÝnh ®Æc thï cña c¬ së víi c¸c ®Æc ®iÓm chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, d©n c­ vµ sù ph¸t triÓn lÞch sö cïa c¸c lµng x· VÖt Nam ®ßi hái tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn c¬ së ph¶i cã ®­îc c¸c c¬ së ph¸p luËt t­¬ng øng nh»m thÓ chÕ ho¸ ®ù¬c tÝnh chÊt, vÞ trÝ nhiÖm vô, chøc n¨ng vµ c¬ cÊu tæ chøc cña chÝnh quyÒn g¾n bã trùc tiÕp víi c¸c céng ®ång d©n c­ trªn ®Þa bµn. §¹o luËt vÒ chÝnh quyÒn c¬ së cô thÓ ho¸ c¸c quy ®Þnh ncña hiÕn ph¸p hiÖn hµnh vÒ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, phï hîp víi m«i tr­êng ho¹t ®éng ë c¬ së. §ång thêi ®¹o luËt nµy còng cÇn ®­îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c quan ®iÓm ®· ®­îc tr×nh bµy phÇn trªn . Néi dung c¬ b¶n cña ®¹o luËt vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn c¬ së cã thÓ bao qu¸t c¸c vÊn ®Ò sau : TÝnh chÊt cña chÝnh quyÒn c¬ së . C¸c nguyªn t¾c tæ chøc, nhiÖm vô thÈm quyÒn cña chÝnh quyÒn c¬ së ë n«ng th«n (x·). ChÕ ®é tµi chÝnh – ng©n s¸ch cña chÝnh quyÒn c¬ së 2.2 Quy ®Þnh râ chøc n¨ng cô thÓ cña chÝnh quyÒn c¬ së. ChÝnh quyÒn c¬ së tËp trung thùc hiÖn hai chøc n¨ng: Thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n­íc trªn ®Þa bµn ; Tæ chøc thùc hiÖn quyÒn tù qu¶n cña c¸c céng ®ång d©n c­ trªn ®¹i bµn. ViÖc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc trªn ®Þa bµn thÓ hiÖn tÝnh chÊt c«ng quyÒn cña bé m¸y chÝnh quyÒn c¬ së. §­¬ng nhiªn chøc n¨ng qu¶n lý cña nhµ n­íc cña chÝnh quyÒn c¬ së ph¶i ®­îc cô nthÓ ho¸ bëi c¸c nhiÖm vô thÈm quyÒn cô thÓ. Kh¼ng ®Þnh chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc trªn ®Þa bµn kh«ng cã nghÜa lµ chÝnh quyÒn c¬ së thùc hiÖn mäi ho¹t ®éng liªn quan ®Õn qu¶n lý nhµ n­íc, lµm thay ( Dï lµ chØ thÞ, nhiÖm vô c©ps trªn giao ) c¸c nhiÖm vô qu¶n lý nhµ n­íc cña chÝnh quyÒn cÊp trªn. chÝnh quyÒn c¬ së chØ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc trong ®óng c¸c chøc n¨ng quyÒn h¹n vµ nhiÖm vô ®­îc quy ®Þnh trong luËt. Tæ chøc thùc hiÖn quyÒn tù qu¶n cña céng ®ång c¸c d©n c­ trªn ®Þa bµn thÓ nhiÖn tÝnh tù chñ cña chÝnh quyÒn c¬ së.Trong ý nghÜa nµy, chÝnh quyÒn c¬ së mét mÆt ®­îc quyÒn tù chñ quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò thuéc ®êi sèng, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi cña x· trong khu«n khæ c¸c nhiÖm vô tù qu¶n ®Þa ph­¬ng ®­îc ph¸p luËt quy ®Þnh. MÆt kh¸c,chÝnh quyÒn c¬ së lµ ng­êi tæ chøc, h­íng dÉn, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c céng ®ång d©n c­ tiÕn hµnh ho¹t ®éng tù qu¶n. ¥ ®©y,chÝnh quyÒn c¬ së kh«ng lµm thay c¸c tæ chøc tù qu¶n, mµ ®ãng vai trß thóc ®Èy hç trî cho c¸c tæ chøc tù qu¶n, t¹o m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn cho mçi ng­êi d©n trªn ®Þa bµn thùc hiÖn c¸c quyÒn tù do d©n chñ cña m×nh 2.3. X¸c ®Þnh cô thÓ thÈm quyÒn, nhiÖm vô cña chÝnh quyÒn c¬ së . Trªn c¬ së hai chøc n¨ng cña chÝnh quyÒn c¬ së cÇn quy ®Þnh 4 nhãm quyÒn vµ nghÜa vô cña chÝnh quyÒn c¬ së . - Nhãm thø nhÊt:C¸c nhiÖm vô, thÈm quyÒn do c¸c c¬ quan ( chÝnh quyÒn) cÊp trªn uû quyÒn, nhãm quyÒn nµy lµ nh÷ng quyÒn ph¸t sinh tõ thÈm quyÒn cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc cÊp trªn vµ thùc chÊt lµ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc cÊp trªn, tuy nhiªn do nhiÒu lý do, c¸c c¬ quan nhµ n­íc cÊp trªn kh«ng thÓ tù m×nh thùc hiÖn quyÒn h¹n vµ nhiÖm vô nay , hä uû quyÒn cho chÝnh quyÒn c¬ së thay mÆt m×nh ®Ó thùc hiÖn .VÊn ®Ò ®Æt ra lµ sù uû quyÒn ph¶i ®­îc quy ®Þnh chÆt chÏ trong luËt vµ cÇn h­íng dÉn sù gi¶m dÇn (uû quyÒn )cho chÝnh quyÒn c¬ së, n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan nhµ n­íc cÊp trªn trong viÖc thùc hiÖn trùc tiÕp c¸c nhiÖm vô qu¶n lý nhµ n­íc cña m×nh theo ®óng tinh thÇn luËt ®Þnh . - Nhãm tr¸ch nhiÖm, nhiÖm vô phèi hîp, hç trî cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc, chÝnh quyÒn cÊp trªn trong viÖc triÓn khai c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n­íc trªn ®Þa bµn .ë nhãm nµy chÝnh quyÒn c¬ së chØ ®ãng vai trß hç trî, gióp ®ì t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c c¬ quan nhµ n­íc tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng nhiÖm vô cña hä . - Nhãm quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm ®­îc ph©n cÊp. §©y lµ nhãm quyÒn h¹n quan träng cña chÝnh quyÒn c¬ së, x¸c lËp tÝnh tù chñ cña mét cÊp chÝnh quyÒn võa víi t­ c¸ch mét tæ chøc c«ng quyÒn võa víi t­ c¸ch lµ mét tæ chøc thùc hiÖn tù qu¶n céng ®ång trªn ®Þa bµ. ViÖc ph©n quyÒn, ph©n cÊp cÇn ®­îc x¸c ®Þnh cô thÓ vÒ ®Þnh tÝnh, c¶ vÒ ®Þnh l­îng trong tõng lÜnh vùc kinh tÕ, v¨n ho¸,x· héi ®èi víi tõng m« h×nh cô thÓ cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng - Nhãm quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm tæ chøc céng ®ång trªn ®Þa bµn, víi quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm nµy chÝnh quyÒn c¬ së cÇn ®­îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng trªn c¬ së cña chÕ ®é tù qu¶n ®¶m b¶o tæ chøc vµ phèi hîp c¸c h×nh thøc tù qu¶n cña céng ®ång d©n c­ trªn ®¹i bµn, ph¸t huy néi lùc ®Ó gi¶i quyÕt tèt c¸c c«ng viÖc cã liªn quan ®Õn sù ph¸t triÓn cña c«ng ®ång. 2.4. M« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cñ bé m¸y chÝnh quyÒn x·. Bé m¸y chÝnh quyÒn x· gåm Héi ®ång nh©n d©n vµ c¬ quan hµnh chÝnh x·, ®ãng vai trß c¬ quan qu¶n lý ®iÒu hµnh mäi ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi ë x· . Héi ®ång nh©n d©n x·;Vai trß lµ c¬ quan ®Þa biÓu cã tÝnh chÊt tù qu¶n, ®¹i diÖn cho ý chÝ, nguyÖn väng, lîi Ých cña nh©n d©n x· , ho¹t ®éng cña héi ®éng nh©n d©n x· ph¶i h­íng m¹nh vµo viÖc thùc hiÖn vai trß qu¶n lý céng ®ång d©n c­ ë x·, ph¸t huy ®­îc trªn thùc tÕ quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc quyÕt ®Þnh vµ gi¸m s¸t thùc hiÖn nhiÖm vô kinh tÕ x· héi còng nh­ gi¸m s¸t mäi ho¹t ®éng cña c¬ quan hµnh chÝnh x·. - CÇn nguyªn cøu ®iÒu chØnh l¹i nhiÖm vô quyÒn h¹n cña Héi ®ång nh©n d©n x· theo h­íng:cô thÓ, râ rµng. S¸t víi thùc tÕ vµ phï hîp víi vai trß míi cña nã, gi¶m bít nhiÖm vô chung chung kh«ng cã tÝnh kh¶ thi nh­ hiÖn nay. - ViÖc bÇu cö Héi ®ång nh©n d©n x· kh«ng nªn nÆng nÒ vÒ c¬ cÊu(®é tuæi giíi tÝnh, thµnh phÇn )mµ nªn coi träng thËt sù tiªu chuÈn tr×nh ®é n¨ng lùc vµ ý thøc tr¸ch nhiÖm cña ®¹i biÓu. §ång thêi cÇn ph¶i b¶o ®¶m sao cho mçi th«n, lang, Êp, b¶n ph¶i cã Ýt nhÊt mét ®¹i biÓu cña m×nh trong Héi ®ång nh©n d©n x·. ViÖc Ên ®Þnh sè l­îng ®¹i biÓu cho tõng x· kh«ng nªn chØ hoµn toµn phô thuéc vµo sè d©n mµ ph¶i tÝnh ®Õn c¸c yÕu tè vÒ ®Þa h×nh, sè l­îng th«n, lµng,Êp …vµ cã thÓ cao h¬n hiÖn nay. Do ®ã kh«ng nªn quy ®Þnh kho¶ng c¸ch tèi ®a, tèi thiÓu vÒ sè l­îng ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n x· mµ tÝnh theo phÇn tr¨m so víi d©n sè vµ cã tÝnh ®Õn sè l­îng th«n, b¶n, Êp cña mçi x·. - §Èy m¹nh vµ ®æi míi ho¹t ®éng cña c¸c ®¹i biÓu vµ c¸c nhãm ®Þa biÓu Héi ®ång nh©n d©n trong viÖc chuÈn bÞ néi dung nghÞ quyÕt c¸c kú häp, tiÕp xóc cö tri tr­íc vµ sau khi häp. §Ó n©ng cao kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña Héi ®ång nh©n d©n x· cÇn ®­îc tæ chøc víi mét c¬ cÊu thÝch hîp víi m« h×nh : + Chñ tÞch Héi ®ång nh©n d©n (do bÝ th­ ®¶ng uû ®¶m nhiÖm) + Phã chñ tÞch héi ®ång nh©n d©n, hîp thµnh bé phËn th­êng trùc cña Héi ®ång nh©n d©n ho¹t ®éng th­êng xuyªn. - CÇn nghiªn cøu thµnh lËp c¸c tiÓu ban cña Héi ®ång nh©n d©n ®Ó cã thÓ ®éc lËp víi bé m¸y hµnh chÝnh ë ®Þa ph­¬ng gióp Héi ®ång nh©n d©n x· thùc hiÖn tèt phÈm quyÒn cña m×nh trªn ®Þa bµn. - C¬ quan hµnh chÝnh x·: - C¬ quan hµnh chÝnh x· cã 2 chøc n¨ng :qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n­íc vµ tæ chøc thùc hiÖn nghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n. M« h×nh tæ chøc c¬ quan hµnh chÝnh x· cã thÓ theo 2 ph­¬ng ¸n : Ph­¬ng ¸n 1; Tæ chøc theo c¬ chÕ thö tr­ëng hµnh chÝnh : Chñ tÞch x·(hay x· tr­ëng), 1 hoÆc 2 phã chñ tÞch(tuú theo lo¹i x· ). Vµ bé m¸y chuyªn m«n gióp viÖc. - §øng ®Çu c¬ quan hµnh chÝnh x· lµ chñ tÞch x· (x· tr­ëng ) do toµn d©n bÇu ra vµ ®­îc cÊp trªn phª duyÖt, lµ ng­êi ®iÒu hµnh hµnh chÝnh cao nhÊt cña x·. - Gióp viÖc Chñ tÞch x· cã 1 hoÆc 2 phã Chñ tÞch x·, tuú theo quy m« vµ ®Æc ®iÓm cña mçi x·. phã Chñ tÞch do chñ tÞch lùa chän giíi thiÖu, ®­îc sù tho¶ thuËn cña Héi ®ång nh©n d©n vµ ®­îc cÊp trªn phª duyÖt. - NhiÖm kú cña Chñ tÞch, phã chñ tÞch lµ 5 n¨m nh­ng d­íi nhiÖm kú thùc hiÖn chÕ ®é Héi ®ång nh©n d©n bá phiÕu tÝn nhiÖm nÕu trªn 2/3 ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n kh«ng tÝn nhiÖm th× chñ tÞch , phã chñ tÞch ph¶i tõ chøc . - Theo m« h×nh nµy c¬ quan hµnh chÝnh x· ho¹t ®éng theo c¬ chÕ Thñ tr­ëng hµnh chÝnh, kh«ng cßn c¸c uû ban nh­ hiÖn nay. Ph­¬ng ¸n 2: Tæ chøc theo c¬ chÕ Uû ban hµnh chÝnh (ph­¬ng ¸n qu¸ ®é:) - Uû ban h¸nh chÝnh x· bao gåm chñ tÞch 1-2 phã Chñ tÞch vµ 2-3 uû viªn uû ban. Tæng sè thµnh viªn uû ban nªn tõ 3-5 ng­êi (Ýt h¬n hiÖn nay). - Uû ban hµnh chÝnh lµmn viÖc theo chÕ ®é tËp thÓ, quyÕt ®Þnh theo ®a sè nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nh­ng giao quyÒn quyÕt ®Þnh nhiÒu h¬n (so víi hiÖn nay) cho c¸ nh©n chñ tÞch Uû ban. - C¸c Uû viªn uû ban trùc tiÕp ®¶m nhiÖm mét hoÆc mét sè chøc danh chuyªn m«n cô thÓ, kh«ng nªn phô tr¸ch chung mét sè lÜnh vùc chuyªn m«n nh­ hiÖn nay. * Bé m¸y chuyªn m«n gióp viÖc cña chñ tÞch cã thÓ theo 2 ph­¬ng ¸n sau: Ph­¬ng ¸n 1: Kh«ng h×nh thµnh c¸c ban chuyªn m«n mµ chØ lµ c¸c c¸n bé chuyªn m«n. Mçi c¸n bé chuyªn m«n ®¶m nhiÖm mét hoÆc mét sè chøc danh chuyªn m«n sau ®©y ( tuú theo khèi l­îng vµ quy m« cña x·), H­íng chung nªn bè trÝ kiªm nhiÖm lµ chÝnh : + V¨n phßng + Thèng kª + Tµi chÝnh- kÕ tãan . + KÕ hoÆc – kinh tÕ (n«ng ,l©m thuû c«ng nghiÖp , th­¬ng m¹i. DÞch vô…) + §Þa chÝnh + Giao th«ng thuû lîi + V¨n ho¸ - x· héi + T­ ph¸p + C«ng an (an ninh). + Qu©n sù . Sè l­îng c¸n bé chuyªn m«n ë mçi x· kh«ng nªn quy ®Þnh mµ còng cã thÓ nhiÒu Ýt kh¸c nhau tuú theo quy m«, ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i x· ( D©n sè, ®Þa bµn, ®é phøc t¹p cña nhiÖm vô…).Møc ®é kiªm nhiÖm nhiªu thay Ýt tuú thuéc vµo tõng lo¹i x· vµ do Héi ®ång nh©n d©n x· quyÕt ®Þnh trªn c¬ së khung quy ®Þnh cña chÝnh phñ. Theo ph­¬ng ¸n nµy toµn bé c¸c c¬ quan chuyªn m«n do Chñ tÞch x· trùc tiÕp qu¶n lý chØ ®¹o Ph­¬ng ¸n 2: Thµnh lËp 3 ban chuyªn m«n sau : 1. Ban kinh tÕ - tµi chÝnh thuéc ban nµy cã c¸c chøc danh chuyªn m«n: Tµi chÝnh – kÕ to¸n , KÕ hoÆch – thèng kª , n«ng – l©m – dÞch vô, giao th«ng – thuû lîi , ®Þa chÝnh 2 . Ban v¨n ho¸ -x· héi .Thuéc ban nµy lµ c¸c chøc danh chuyªn m«n: v¨n ho¸ - th«ng tin, lao ®éng – th­¬ng binh x· héi, y tÕ – kÕ hoÆch ho¸ gia ®×nh, b­u ®iÖ \n gi¸o dôc mÇn non… §øng ®Çu ban nay lµ phã Chñ tÞch ( ë nh­ng x· cã 2 phã chñ tÞch ). Nh÷ng x· cã 1 phã Chñ tÞch th× do c¸n bé lµm tr­ëng ban. Sè l­îng c¸n bé chuyªn m«n cña ban tõ 2-3 ng­êi, tuú theo quy m«, khèi l­îng nhiÖm vô. Mét sè chøc danh cã thÓ cã bè trÝ kiªm nhiÖm ngoµi ra cã thÓ hîp ®ång thªm mét sè c«ng viÖc cô thÓ. 3. Ban néi chÝnh. Ban nay cã 4 –5 ng­êi do chñ tÞch trùc tiÕp chØ ®¹o gåm c¸c chøc danh chuyªn m«n: + Qu©n sù (x· ®«Þ tr­ëng ). + An ninh (tr­ëng , phã c«ng an ). + T­ ph¸p, hé tÞch . + V¨n phßng ë ban nµy chøc danh t­ ph¸p cã thÓ kiªm phã c«ng an nÕu quy m« x· kh«ng lín . Theo ph­¬ng ¸n nµy sè l­îng c¸n bé chuyªn m«n tõ 7-11 ng­êi (kh«ng kÓ c¸c phã chñ tÞch). 2.5. X©y dùng ®éi ngò c¸n bé c¬ së. CÇn x¸c ®Þnh cô thÓ c¸c chøc danh cña c¸n bé ho¹t ®éng trong bé m¸y chÝnh quyÒn c¬ së theo ®ã cã thÓ ph©n thµnh hai lo¹i :C¸c chøc danh do bÇu vµ c¸c chøc danh chuyªn m«n. §èi víi c¸c chøc danh bÇu cö nh­ chñ tÞch, phã Chñ tÞch Héi ®ång nh©n d©n , Chñ tÞch x· lµ nh÷ng chøc danh g¾n liÒn víi ®Þa ph­¬ng, nhÊt thiÕt lµ nh÷ng ng­êi sinh sèng t¹i ®Þa ph­¬ng, g¾n bã mËt thiÕt t¹i ®Þa ph­¬ng c¸c chøc danh nµy do nh÷ng ng­êi ®­îc bÇu ®¶m nhiÖm, nªn kh«ng cè ®Þnh do vËy hä kh«ng thÓ lµ c«ng chøc nhµ n­íc. §èi víi c¸n bé chuyªn m«n : §©y lµ nh÷ng c¸n bé ®¶m ®­¬ng c¸c nhiÖm vô chuyªn m«n trong bé m¸y hµnh chÝnh x·, c«ng viÖc cña hä ®ßi hái ph¶i cã chuyªn m«n nghiÖp vô, ph¶i ®­îc ®µo t¹o c¬ b¶n, lµm viÖc æn ®Þnh l©u dµi, kh«ng phô thuéc vµo nhiÖm kú. NÕu cã chÕ ®é chÝnh s¸ch sö dông, ®·i ngé nh­ c«ng chøc th× míi cã thÓ thu hót d­îc nh÷ng ng­êi cã chuyªn m«n nghiÖp vô lµm viÖc l©u dµi ë x· nh­ng kh«ng ph¶i lµ c«ng chøc hoÆc cã thÓ nghiªn cøu ®Ó h×nh thµnh mét lo¹i c«ng chøc ®Æc thï cña x·. Tr­íc m¾t nªn nghiªn cøu viÖc chuyÓn mét sè chøc danh quan träng, lµm viÖc th­êng xuyªn,®ßi hái cã chuyªn m«n sang chÕ ®é c«ng chøc nh­ c¸c chøc danh : Tµi chÝnh – kÕ to¸n, t­ ph¸p, ®Þa chÝnh, v¨n phßng… Ch¼ng h¹n.Tuy nhiªn cã thÓ ®©y lµ mét lo¹i c«ng chøc ®Æc thï (C«ng chøc x· ) mµ vÒ chÕ ®é, chÝnh s¸ch kh«ng hoµn toµn gièng nh­ c«ng chøc nhµ n­íc. C. KÕt luËn Qua 15 n¨m ®æi míi tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh cÊp x· ®· cã nh÷ng mÆt tiÕn bé nh­ng cßn nhiÒu mÆt tån t¹i, yÕu kÐm, bé m¸y hµnh chÝnh ch­a gän, hiÖu lùc hiÖu qu¶, tæ chøc bé m¸y nhµ n­íc cång kÒnh vµ ch­a cã sù thèng nhÊt, chøc n¨ng, nhiÖm cô cña tæ chøc cña c¸c bé phËn cña tõng bé phËn trong bé m¸y hµnh chÝnhcÊp x· ch­a ®­îc x¸c ®Þnh rµnh m¹ch, ban chuyªn m«n víi ban t­ vÊn ch­a cã sù ph©n biÖt râ vÒ thÈm quyÒn, tr¸ch nhiÖm cña tËp thÓ vµ c¸ nh©n, ®éi ngò c¸n bé ch­a ®­îc n©ng cao, cßn nhiÒu h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc tr×nh ®é. Trong nh÷ng nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng trªn, cãnguyªn nh©n thÓ chÕ vÒ mÆt tæ chøc ch­a kÞp thêi thiÕu ®ång bé vµ thèng nhÊt. Qua ®Ò tµi ®æi míi c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y qu¶n lý vµ n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n­íc cÊp x· “ ®· nªu lªn ®­îc nh÷ng thùc tr¹ng vµ ®æi m­ãi gi¶i ph¸p tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn x· . Tõ ®ã gãp phÇn vµo thùc tÕ quyÕt ®Þnh ®æi míi nÒn kinh tÕ n«ng th«n, ®æi míi tæ chøc ho¹t ®éng cña hÖ thèng øng dông c¬ së ®¸p øng yªu cÇu cña sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc víi nh÷ng tÇm ®ßi hái cao h¬n tr­íc… Tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh “ Hµnh chÝnh häc ®¹i c­¬ng” nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi-1997.Gi¸o s­ §oµn Träng Truyªn chñ biªn. T¹p ChÝ Nhµ n­íc vµ Ph¸p LuËt sè 2/2002. Trang 3- 16. T¸c gi¶ Lª Minh Th«ng. HiÕn ph¸p 1992. LuËt tæ chøc Héi ®ång nh©n d©n vµ Uû ban nh©n d©n ( söa ®æi ). T¹p chÝ Tæ chøc nhµ n­íc sè 3/2002. T¸c gi¶ NguyÔn H÷u T¸m. T¹p chÝ Th«ng tin lý luËn sè 5/1999- PTS. Vâ Kim S¬n. T¹p chÝ Nhµ n­íc vµ ph¸p luËt sè 3/2002. T¹p chÝ Tæ chøc nhµ n­íc sè 11/2000.T¸c gi¶ NguyÔn §øc V©n. T¹p chÝ Qu¶n lý nhµ n­íc. T¸c gi¶ M¹c Minh S¶n- Häc viÖn hµnh chÝnh Quèc Gia. T¹p chÝ Qu¶n lý nhµ n­íc. T¸c gi¶ NguyÔn Ký- Ban nghiªn cøu thñ t­íng chÝnh phñ. T¹p chÝ Qu¶n lý nhµ n­íc. T¸c gi¶ Vò §øc §¸n- Häc viÖn hµnh chÝnh Quèc Gia. Môc lôc