Phát triển thương mại điện tử: Cơ hội và thách thức cho ngành dịch vụ Logistics Việt nam

TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số134(01/2021) PHÁTTRIỂNTHƯƠNGMẠIĐIỆNTỬ: CƠHỘIVÀTHÁCHTHỨCCHO NGÀNHDỊCHVỤLOGISTICSVIỆTNAM NguyễnThịBình TrườngĐạihọcNgoạithương,HàNội,ViệtNam TrịnhThịThuHương TrườngĐạihọcNgoạithương,HàNội,ViệtNam Ngàynhận:Ngàyhoànthànhbiêntập:Ngàyduyệtđăng: Tómtắt:Mục tiêucủabàiviếtlàphân tíchthựctrạngvàxuhướngphát triển thươngmạiđiệntử(TMĐT)ởViệtNamhiệnnay,từđóđánhgiácáccơhộivà tháchthứcđốivớipháttriểndịchvụlogistics.Nhómtácgiảđãsửdụngphương phápphântíchtàiliệuthứcấp,thựchiện tínhtoántừsố liệukhảosátcủaCục ThươngmạiđiệntửvàKinhtếsốvàCụcXuấtkhẩu-BộCôngThươngnăm2019 vềcácnộidungliênquanđếnthươngmạiđiệntửvàlogisticsđểnhậndiệncáccơ hộivàtháchthứccủasựpháttriểnTMĐTđếnngànhdịchvụlogistics.Kếtquả nghiêncứuchỉrarằng,cơhộichongànhdịchvụlogisticscóthểđượcnhậnthấy thôngquaphântíchsựgiatăngcủangườidùngtrựctuyếnvàdoanhnghiệp(DN) thamgiachuyểnđổisởhữuwebsite,lựachọntênmiềnkhixâydựngwebsite.Các tháchthứcmàngànhlogisticssẽphảiđốimặtlàyêucầucủakháchhàngngàycàng cao,cónhiềuđốithủlớncủanướcngoàithamgiavàothịtrườnglogisticstrong TMĐT.Ngoàira,cácvấnđềvềứngdụngcôngnghệthôngtinvàhànhlangpháp lýcũnglànhữngtháchthứclớncủangànhlogisicstrongTMĐTcủaViệtNam trongtươnglai. Từkhóa:Thươngmại điện tử,Logistics,Mua hàng trực tuyến,Giao hàng chặngcuối E-COMMERCEDEVELOPMENT:OPPORTUNITIESAND CHALLENGESFORLOGISTICSSEVICESECTORINVIETNAM Abstract:Thegoalofthisstudyistoclarifythecurrentsituationanddevelopment tendencyofe-commerceinVietnam, thereby, analyzingtheopportunities and challengesfortheVietnam'slogisticsservicesector.Thestudyteamcollected secondarydata fromVietname-CommerceandDigitalEconomyAgencyand Import andExportDepartmentwith relevant informationone-commerce and logistics.Thepaperanalysesandde¿nestheopportunitiesandchallengesfacing thelogisticsservicesector in thecontextof e-commercedevevelopment.The resultsshowthattheopportunitiesforthelogisticsservicesectordevelopment would be the signi¿cant growth of online users and businesses involved in  Tácgiảliênhệ,Email:ntbinh@ftu.edu.vn TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế Trangchủ: ,661 TẠPCHÍ QUẢNLÝ ¨KINHTẾQUỐCTẾ TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số134(01/2021) 1.Đặtvấnđề NgànhTMĐTcủaViệtNamtrongthờigiangầnđâyđãcónhiềubướcpháttriển đángkể.Năm2019,sốlượngngườithamgiavàoTMĐTlà35,4triệungườivàtạora doanhthukhoảnghơn8tỷUSD,nằmtrongdanhsách10nướccótốcđộtăngtrưởng ngànhTMĐTnhanhnhấtthếgiới.Cùngvớisựpháttriểnnhanhchóngcủathịtrường TMĐT,cácDNcũngđãbắtđầuchútrọngđếnpháttriểnlogisticstrongTMĐTbởi đâylàmộtyếutốquantrọngquyếtđịnhtớithànhcônghaythấtbạicủaDNtronglĩnh vựcnày.MuốnpháttriểnmạnhTMĐTthìkhôngthểthiếucácdịchvụlogisticschất lượng.Sựpháttriểncủadịchvụlogisticssẽgiúpchoquátrìnhlưuthông,phânphối hànghóađượcthôngsuốt,chuẩnxácvàantoànvàlàcơsởnângcaonănglựccạnh tranhcủaDNTMĐT.Tuylĩnhvựclogisticspháttriểnkhánhanh,theocáctácgiả,các nghiêncứumangtínhhọcthuậtvềlĩnhvựce-logisticsởViệtNamcònrấthạnchế. Hầuhếtcácnghiêncứutậptrungvàohoạtđộngcũngnhưtácđộngcủangànhdịch vụlogisticsnóichungởcấpđộquốcgiahaycấpđộtỉnh(Ngô,2002;Đặng,2011; Nguyễn,2015;Nguyễn,2017;Lê,2018).Tronglĩnhvựce-logistics,Nguyễn&cộng sự(2019)đãcókhảosátvàđánhgiá tươngđốicụthểvềthựctrạnge-logisticstại thànhphốHồChíMinh,từđóđềxuấtcácgiảipháppháttriểndịchvụnàychothành phố.MộtsốnghiêncứukhácnhưHồ(2017)đãđềranhữngđiềukiệnthenchốtđể cácdoanhnghiệppháttriểnmôhìnhlogisticsđiệntửđólàhạtầngcơsởcủalogistics điệntử.Tuynhiên,cóthểthấyhầunhưtấtcảcácđềtàitrênchưađềcậpcụthểmối quanhệgiữaTMĐTvàhoạtđộnglogistics,đặcbiệtlàsựpháttriểncủaTMĐTsẽđặt racácvấnđềgìchosựpháttriểncủahoạtđộnglogistics. TheosốliệuthốngkêcủaHiệphộiThươngmạiđiệntửViệtNam(2020),hiện nay,mặcdùsựnhậnthứcvềlợiíchgiaodịchquasànTMĐTcủachínhphủvàcác DNViệtNamđãcảithiệnđángkểnhưngthựctrạngvềviệcứngdụngcácphần mềmliênquanđếnmuahàngcủacácDNViệtNamcònkháhạnchế.Chínhphủ vàcácDNvẫnchủyếuápdụnghìnhthứcmuahàngtruyềnthống.Haynóicách khác,cáchìnhthứcTMĐTnhưB2BhayB2Gcònkhámớivàchiếmthịphầnchưa lớntrongtổngquymôthịtrườngTMĐTởViệtNam.Ngoàira,cũngtheocôngbố CụcThươngmạiđiệntửvàkinhtếsốViệtNam(2020),tỷlệngườidùngViệtNam muahàngquacácwebsitenướcngoàichiếmchưađến30%tổngsốlượnggiaodịch TMĐT.Điềunàycónghĩa,hiệnnay,hoạtđộngTMĐTxuyênbiêngiớicủaViệt NamtuyđượcđánhgiálàcóbướcpháttriểnnhưngquymôthịtrườngTMĐTcủa ViệtNamvẫnđượcquyếtđịnhbởicácgiaodịchTMĐTnộiđịa.Bêncạnhđó,theo converting website ownership and choosing domain names when building websites.Thechallengeswouldbetheincreaseincustomerrequirements,and the rising number of big foreign competitors entering the logisticsmarket in e-commerce.Besides,thelowlevelofinformationtechnologyapplicationand alackoflegalbasicwouldhinderfurtherdevelopmentofthee-logisticssystem ofVietnaminthefuture. Keywords:E-commerce,Logistics,Onlineshopping,Last-miledelivery TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số134(01/2021) cáccôngbốtrongSáchtrắngvềlogistics(Hiệphộidoanhnghiệpdịchvụlogistics ViệtNam,2018),hoạtđộnggiaohàngchặngcuối(last-miledelivery)cóthểchiếm tới60%tổngchiphícủachuỗicungứnghànghóatronggiaodịchTMĐT.Dovậy, mụctiêucủanghiêncứunàysẽtậptrunglàmrõthựctrạngvàxuhướngpháttriển TMĐTnộiđịaởViệtNamhiệnnay,từđóphântíchcáccơhộivàtháchthứcđối vớipháttriểndịchvụlogisticstrongxuhướngnày.Phạmvivàđốitượngnghiên cứucủabàiviếtsẽlàhoạtđộngTMĐTnộiđịavàcácDNcungcấpdịchvụgiao hàngchặngcuốitrongchuỗicungứnghànghóaTMĐThiệnnayởViệtNam.Với mụctiêuvàphạmvinghiêncứuđãđềcậpởtrên,bàinghiêncứusẽbaogồmbốn nộidung:Ngoàiphầnđặtvấnđề,bàiviếtsẽbaogồmcácnộidungcụthểlàcơsở lýthuyếtvàmôhìnhnghiêncứu,kếtquảnghiêncứuvàkếtluận. 2.Cơsởlýthuyếtvàphươngphápnghiêncứu 2.1Cơsởlýthuyết 2.1.1Kháiniệmlogistics Hiệnnaycórấtnhiềucáchđịnhnghĩakhácnhauvềlogistics,đượcxâydựngdựa trêntừnggócđộvàmụcđíchnghiêncứukhácnhauvềlogistics.Theonghĩarộng, logisticslàquátrìnhlậpkếhoạch,thựchiệnvàkiểmsoátmộtcáchhiệuquảvềmặt chiphídònglưuchuyểnvàphầndựtrữnguyênvậtliệu,bánthànhphẩmvàthành phẩm,cùngnhữngthôngtinliênquantừđiểmkhởiđầucủaquátrìnhsảnxuấtđến điểmtiêuthụcuốicùngnhằmmụcđíchthỏamãnđượccácyêucầucủakháchhàng (CSCMP,2013).Theonghĩahẹp, logisticsđượchiểunhư làcáchoạtđộngdịch vụgắnliềnvớiquátrìnhphânphối,lưuthônghànghóavàlogisticslàhoạtđộng thươngmạigắnvớicácdịchvụcụthể(LuậtThươngmạiViệtNam,2005). Chodùđượcđịnhnghĩatrênphạmvirộnghayhẹp,thìlogisticsluônđượchiểu làchuỗicáchoạtđộngđượctổchứcvàquảnlýkhoahọcgắnliềnvớicáckhâucủa quátrìnhsảnxuất,phânphối,lưuthôngvàtiêudùngtrongnềnsảnxuấtxãhội. 2.1.2Logisticstrongthươngmạiđiệntử CácnghiêncứuvềlogisticstrongTMĐT(e-logistics)cảvềkhíacạnhlýluận vàthựctiễn.TheoBayles(2002),thìlogisticstrongTMĐT,haye-logisticslàcác hoạtđộngkinhdoanhđượcthựchiệnthôngquaInternet.Tiếpcậntrênquanđiểm nàythìmụctiêucủalogisticstrongTMĐTlàtựđộnghóacácquytrìnhlogistics, cungcấpdịchvụquảnlýchuỗicungứngvàthựchiệntíchhợptừđầuđếncuối chotấtcảcácquytrìnhnày.Dębkowska(2017)đãchỉrahoạtđộnge-logistics thườngtậptrungvàocácnghiệpvụsautrongTMĐT:thựchiệnđơnhàng,quảnlý khobãi,phânphốivàđónggóisảnphẩmphụcvụgiaodịchTMĐT.Đểhiểuđược hoạtđộnglogisticstrongTMĐT,LazadaGroup-mộttrongnhữngcôngtyTMĐT lớnnhấtởởViệtNamhiệnnayđãmôphỏnglạimộtgiaodịchTMĐTđiểnhình theomôhìnhB2Cnhưsau: TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số134(01/2021)  Hình1.MôphỏnggiaodịchthươngmạiđiệntửtheomôhìnhB2C Nguồn:Lazada(2018) Saukhikháchhàngtruycậpvàowebsitebánhàngtrựctuyếnvàtìmkiếmcácsản phẩmcầnmua,chocácsảnphẩmđóvàogiỏhànghóa,thìhọsẽtiếnhànhthủtục thanhtoánchocácsảnphẩmnày.Thanhtoánxong,kháchhàngsẽnhậnđượcthư xácnhậnđơnhàngtừphíaDNbánhàng,đồngthờiDNnàysẽchuyểnthôngtinđơn hàngđếnbộphậnngườibánhàng/trungtâmphânphối/nhàkho/trungtâmchiachọn. Cácđơnvịvậnchuyểnsẽđếncácvịtrítrênđểlấyhàngvàchuyểntớikháchhàng. Nhưvậy,trongmộtgiaodịchTMĐTđiểnhình(vídụnhưtheomôhìnhB2C),hoạt độnglogisticsđượchiểuđơngiảnlàquytrìnhhoàntấtđơnhàng,baogồmcáckhâu đónggói,vậnchuyển,thutiềnvàchămsóckháchhàngsaubánhàng.Vớihànghóalà cácsảnphẩmhữuhình,dùchocáckhâutìmkiếmsảnphẩm,kýkếthợpđồng,thanh toáncóthểthựchiệntrênmôitrườngtrựctuyếnnhưngcôngđoạngiaohàngtừnhà sảnxuấttớingườitiêudùngcuốicùngvẫnphảigắnchặtvớidịchvụlogistics(giao nhận,chuyểnphát).MụctiêuquantrọngcủahoạtđộnglogisticstrongTMĐTlàcung cấpđúnghànghóa,đúngsốlượng,đúngđịađiểmvàđúngthờigianchokháchhàng. CáchìnhthứclogisticsphổbiếntrongTMĐThiệnnaycóthểkểđếnnhư: -Dịchvụchuyểnphátnhanhthư,tàiliệu,vậtphẩm,hànghoátừngườigửiđến ngườinhận.Dịchvụnàycómộtsốtiêuchíkỹthuậtnhư(i)Khốilượngbưugửithông thườngtốiđa31,5kg/bưugửi;(ii)Hàngnguyên,khôngthểtáchrời;và(iii)Hàngnhẹ. -Dịchvụgiaohàng-thutiền(COD).Nhậnbiếtđượcnhữngkhókhăn trong kinhdoanhhànghoátrựctuyếntạiViệtNamlàkhâugiaohàngvàthanhtoán,nhiều côngtyđãthiếtkếdịchvụ“Giaohàng-Thutiềnhộ”chonhữngchủhàngkinh doanhonline.Hầuhếtcáccôngtychuyểnphát-giaohàngtrênthịtrườngđềuđang ápdụngdịchvụnày. TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số134(01/2021) -Dịchvụgiaohàngchặngcuối (last-miledelivery),baogồmhaithànhphần dịchvụtíchhợpvớinhaulàvậntải-giaohàngvàtrungtâmphânloại-chiachọn. Trongđó,việctổchứchoạtđộngphânloại-chiachọnđóngvaitròquantrọngđối vớichấtlượngvànănglực(quymô)thựchiệndịchvụ. Nhậnđịnhvềxuhướngpháttriểncủae-logisticstrênthếgiới,Miscevic&cộng sự(2018)chorằngcácứngdụngcôngnghệthôngtinmangtínhbứtphásẽlàxu hướngchínhtrongpháttriểncủangànhe-logisticstrongthờigiantới.Đólàcácứng dụngtựđộnghóavàrobotics,đầutưcôngnghệthựctếảo(VR-VirtualReality)và thựctếtăngcường(AR-AugmentedReality)kếtnốie-logistics,mạnglướivạnvật kếtnốiInternet(IoT-InternetofThing)cóthểđượctíchhợptrongkhobãithông quacáccảmbiếncàiđặttạicáckệ,hànghóa.Đốivớimộtsốnướcđangpháttriển (nhưViệtNam),xuhướngmualạivàsápnhập(M&A)tronglĩnhvựcTMĐTnói chungvàlogisticsnóiriêngđượcxemlàmộttrongcácxuhướngchủđạotrongthời giangầnđây(Nguyễn,2019).CácthươngvụM&Atronglĩnhvựcnàythườngtập trungvàocácdịchvụnhưthanhtoánđiệntử,giaonhậnhaygiaohàngchặngcuối. Chođếnthờiđiểmhiệnnay,Amazonlàmộttrongcáctrườnghợpđiểnhìnhchosự thànhcôngtrongứngdụngcôngnghệthôngtintronglĩnhvựce-logistics,từđótối ưuhóaviệcsửdụngtàinguyên,nângcaochấtlượngquátrình,hiệusuấtđểtăngtốc độvàminhbạchtrongviệcraquyếtđịnh,đồngthờicảithiệnhiệuquảhoạtđộng củaDN(Ying&cộngsự,2016;Miscevic&cộngsự,2018). 2.2Phươngphápnghiêncứu Phươngphápchủđạotrongđềtàinàylàphươngphápphântíchtàiliệuthứcấp, tậptrungchủyếuvàocácnộidungsau:(1)Hệthốngbáocáo,sốliệuvàwebsite niêngiámthốngkêvềthựctrạngpháttriểnTMĐTcủaViệtNam;(2)Hệthốngbáo cáo,sốliệu,niêngiámthốngkêvềthựctrạngpháttriểne-logisticscủaViệtNam; (3)Mộtsốkinhnghiệmtrongpháttriểne-logistics.Ngoàira,đềtàithựchiệntính toánsốliệutừbộsốliệukhảosátcủaCụcThươngmạiđiệntửvàKinhtếsốvàCục Xuấtkhẩu-BộCôngThươngnăm2019vềcácnộidungliênquanđếnTMĐTvà logistics.Điểmmạnhcủaphươngphápnàylàcóthểkhaitháctốiđacơsởdữliệu cũngnhưkếtquảnghiêncứutincậyđãthựchiệntronglĩnhvựcTMĐTvàlogistics, từđólàmcơsởđịnhhướngchoviệcphântích,giảithíchvàđềxuấtcáckiếnnghịcó liênquan.Tuynhiên,nhómtácgiảcũngnhậnthấyviệcthuthậpvàphântíchcáctài liệuthứcấplàtươngđốikhókhănbởicáclýdophátsinhtừviệcdữliệukhôngđầy đủ,thốngnhấthayýkiếnđánhgiá/nhậnđịnhđôikhimangtínhchủquan.Nhằm khắcphụccáchạnchếnày,việcthuthậpthôngtinsốliệuđượctiếnhànhnhưsau: -Cơsởdữliệutìmkiếm:DanhmụccáctạpchíkhoahọcuytíncủaViệtNam đượchộiđồnggiáosưnhànướccôngnhận;Scopus. -Thờiđiểmthuthập:Ngày19/07/2020. -Cúpháptìmkiếm:E-logistics,e-commerce,logisticstrongTMĐT,B2C. TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số134(01/2021) -Giớihạntìmkiếm:Chỉnhậnkếtquảnhữngbàiviếttừcácbáocáochuyênngành vềTMĐTvàLogisticscácBộchuyênngànhcôngbố;cáctạpchíkhoahọcuytíncủa ViệtNam,cácbáocáokhoahọcuytínđãnghiệmthu,bàibáotiếngAnhtrongnguồn Scopustrongkhoảngthờigiantừnăm2016đếnthờiđiểmtìmkiếmlà19/07/2020. -Câuhỏinghiêncứuđặtra:ThựctrạngvàtriểnvọnghoạtđộngTMĐTởViệt Nam?Vị trícủahoạtđộng logisticstronggiaodịchTMĐTlànhưthếnào?Khi ngànhTMĐTpháttriểnthìhoạtđộnglogisticssẽthayđổinhưthếnào? 3.Kếtquảnghiêncứu 3.1Thựctrạngpháttriểnthươngmạiđiệntửvàlogisticstrongthươngmạiđiện tửởViệtNam 3.1.1ThựctrạngpháttriểnthươngmạiđiệntửcủaViệtNam ỞViệtNam,hoạtđộngTMĐTtheomôhìnhB2Cđãcónhiềubướcpháttriển đángkểtrongvòng5nămtrởlạiđây.Vớiđiểmxuấtphátthấp,khoảng2,2tỷUSD vàonăm2013nhưngnhờtốcđộtăngtrưởngtrong5nămliêntiếpởmứcgần25%/ nămnênquymôthịtrườngTMĐTB2Cnăm2019đạtmứckhoảng10,08tỷUSD. Đơnvị:tỷUSD  Hình2.QuymôthịtrườngTMĐTB2CcủaViệtNamgiaiđoạn2013-2019 Nguồn:CụcThươngmạiđiệntửvàKinhtếsố(2020) TỷlệngườidùngInternetđãtừngmuahàngtrựctuyếnítnhấtmộtlầnchiếm tới67%quymôdânsốvàđặcbiệtcótớigần65%trongsốhọlàhàilòngvớihình thứcmuabánnày. Hình3.TỷlệngườidùngInternetđã từngmuahàngtrựctuyếnítnhất1lần Hình4.Mứcđộhàilòngcủa muahàngtrựctuyến Nguồn:CụcThươngmạiđiệntửvàKinhtếsố(2020) TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số134(01/2021) Sốliệuvềcácloạihànghóađượcmuatrênmạngvàhìnhthứcthanhtoánđược thểhiệnởsơđồdướiđây: Hình5.Loạihìnhhànghóa đượcmuatrênmạng Hình6.Hìnhthứcthanhtoán Nguồn:CụcThươngmạiđiệntửvàKinhtếsố(2019) Loạihànghóađượcmuabánnhiềunhấttrênmạngđólàquầnáo,giàydép,mỹ phẩm(61%),sauđóđếnsách,vănphòngphẩm,quàtặng(46%)Cácdịchvụspa ítsửdụnghìnhthứcgiaodịchTMĐTnhất.Khithanhtoánchocácloạisảnphẩm này,82%ngườitiêudùngvẫnsửdụnghìnhthứcthanhtoántrựctiếpbằngtiềnmặt (COD),48%sửdụnghìnhthứcthanhtoánATMvàInternetBanking.Cácloạihình víđiệntửdườngnhưcònkhámớimẻđốivớingườitiêudùngViệtNam.  Hình7.NhữngtrởngạikhimuasắmtrựctuyếntạiViệtNam Nguồn:CụcThươngmạiđiệntửvàKinhtếsố(2020) Khinhậnđịnhvềcáctrởngạiđốivớihìnhthứcmuasắmtrựctuyếnthìcótới77% ngườiđượckhảosátchorằng,điềuhọlongạinhấtđốivớihìnhthứcmuabánnàylà sảnphẩmkémchấtlượngsovớiquảngcáo.Ngoàira,cáctrởngạikhácliênquanđến bảomậtthôngtin,giácảniêmyếtkhôngrõràng,haydịchvụkháchhàngkémcũng lànhữngmốiquantâmrấtlớncủangườitiêudùngkhithamgiahìnhthứcTMĐT. 3.2ThựctrạnghoạtđộnglogisticstrongthươngmạiđiệntửởViệtNam TrongTMĐT,logisticsluônlànềntảngcơsởrấtquantrọng,làmộttrongnhững nhântốchủđạoquyếtđịnhđếnlợinhuậncủaDN.Sựgiatăngsốlượnghànghóa giaodịchtrựctuyếnởViệtNamđãdẫnđếnnhucầulogisticstrongTMĐTtăngcao, thậmchícógiaiđoạnvượtquákhảnăngđápứng.Hiệnnay,mộtsốcôngtylớnvề lĩnhvựclogisticstrongTMĐTởViệtNamcóthểkểđếnnhư: TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số134(01/2021) Bảng1.ThốngkêmộtsốcôngtylớnvềlĩnhvựclogisticstrongTMĐTởViệtNam Tiki  DHL  Lazada  FedEx  Shopee  TNT  Sendo  Scommerce  VNPost  NinjaVan  ViettelPost  Giaohangtietkiem  Nguồn:HiệphộiThươngmạiđiệntửViệtNam(2020) 3.2.1Cácloạihìnhdịchvụ CácdịchvụđiểnhìnhcủacáccôngtylogisticstronglĩnhvựcTMĐTởViệtNam baogồm: (1)Dịchvụchuyểnphátnhanh(CPN):thư,tàiliệu,vậtphẩm,hànghóatrong nướcvàquốctếcủaViettelPost,VNPost (2)Dịch vụ giao hàng tức thời: dành riêng cho khách hàng có nhu cầu vận chuyểnhànghóanộithànhvới3tiêuchí:Tiếtkiệm-Hỏatốc-Đảmbảo,vídụnhư dịchvụ“NowShip”củaFoody.vn,GiaohàngsiêutốccủaSendo,TikiNowcủaTiki vàGiaohàngsiêutốccủaLazada. Tùyvàocácmốc thờigianđặthàngkhácnhaumàkháchhàngsẽnhậnđược hàngvàocáckhunggiờtươngtự,chitiếtcóthểxembêndướibảngthờigianđặt vàgiaohàng. Bảng2.Chínhsáchgiaohàngcủacácđơnvịchuyểnphátnhanh Thờigianđặthàng Thờigiangiaohàng 00:0007:59 Trước11hcùngngày 08:0016:00 Giaohàngtrong3tiếng 16:0123:59 Trước11hngàyhômsau Nguồn:GHN(2018) (3)Cáccôngtyđảmnhậnhoạtđộnggiaohàngchặngcuối:liênquanđếnhaitác nghiệplogisticsquantrọnglàvậntải-giaohàngvàtrungtâmphânloạichia-chọn. TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số134(01/2021)9 Trongđó,hoạtđộngphânloạichia-chọnđóngvaitròquantrọngđếnnănglựcvà chấtlượngdịchvụcủacáccôngtynày.MộtsốDNlogisticstrongTMĐTđãxây dựngvàvậnhànhtrungtâmphânloại-chiachọnhànghóanhư: -LELExpress:đơnvịgiaonhậnthuộcthươnghiệuLazadađãxâydựngvàvận hành trung tâmphân loạihàng hóa tự động tạiTrung tâm logisticsHateco, Sài Đồng,LongBiên; -VietnamPost:khaitrươngtrungtâmphânloạihànghóatạiHiệpPhước; -Giaohàngnhanh(GHN):sởhữutrungtâmphânloạitựđộnghànghóatại TP.HồChíMinh. 3.2.2Chiphíđơnhàngvàthờigiangiaohàng TheotínhtoánnộibộcủaCôngtycổphầndịchvụGHN,chiphívậnchuyểntính trên1đơnhàngcóxuhướnggiảmnhanh,trongkhithờigiangiaohàngđãcósựcải thiệnrấtđángkểtronggiaiđoạn2015-2017.Cụthể: Hình8.Thayđổivềchiphíđơnhàng Hình9.Thayđổivềthờigian hoànthànhđơnhàng Nguồn:GHN(2018) Chiphítrungbìnhchomộtđơnhàngnăm2015làkhoảng45.000đồng/đơnvà thờigiangiaohàngbìnhquânlà4,3ngày/đơn.Đếnnăm2017,chiphítrungbình chomộtđơnhànggiảmxuống33.000đồng/đơnvàthờigiangiaohàngtrungbình 2,4ngày/đơn.Rõràngyêucầuđốivớihoạtđộnglogisticsngàycàngcóxuhướng tăngvàphứctạphơn. 4.CơhộivàtháchthứcđốivớipháttriểndịchvụlogisticscủaViệtNam Vớitốcđộtăngtrưởngbìnhquânlênđếngần30%/năm,thịtrườngTMĐTdự kiếndoanhsốđạt15tỷUSDtrongnăm2020.Sựtăngtrưởngnhanhcủathịtrường TMĐTcảvềquymôlẫnchấtlượngđangđặtranhiềucơhộivàtháchthứccho ngànhdịchvụlogistics.Phầntrìnhbàydướiđâysẽphântíchcụthểcáccơhộivà tháchthứcđốivớipháttriểndịchvụlogisticstrongTMĐTcủaViệtNam. 4.1Cơhội (i) Xét trên góc độ là người tiêu dùng trực tuyến:Tỷ lệ người dân sử dụng Internet,sốlượngngườitiêudùngtrựctuyếnvàchiphímuasắmcủangườitiêu 10TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số134(01/2021) dùngởViệtNamđãtănglênnhanhchóngtrongthờigianquavàxuhướngnàytiếp tụcduytrìtrongtươnglai.Sốliệucụthểnhưsau: Bảng3.TốcđộgiatăngcủathịtrườngTMĐTViệtNamgiaiđoạn2015-2018 2015 2016 2017 2018 Tốcđộtăngbìnhquân2015-2018(%) Tỷlệngườidânsửdụnginternet (%) 54,0 54,2 58,0 60,0 2,7 Sốlượngngườithamgiamuasắm trựctuyến(triệungười) 30,3 21,7 33,6 39,9 7,1 Chiphímua sắm củangười tiêu dùng(USD) 160 170 186  6,0 Nguồn:CụcThươngmạiđiệntửvàKinhtếsố(2020) DựbáomứcchitiêutrựctuyếntạiViệtNamsẽtănggấp6,5lầnvàonăm2025 vàđâylàtốcđộpháttriểnnhanhnhấtkhuvựcĐôngNamÁtrongthờigiantới.  Hình10.DựbáomứctiêudùngtrựctuyếncủacácnướctạikhuvựcĐôngNamÁ Nguồn:BVSC(2019) Vềbảnchất,hiệnnay,dịchvụlogisticscủaViệtNamđangcónhiềutiềmnăng đểpháttriển.DựbáovềsựgiatăngnhanhchóngcủathịtrườngTMĐTtrongthời giantớisẽlàđộnglực,làcơhộilớnchopháttriểndịchvụlogistics. (ii)Xéttrêngócđộdoanhnghiệpthamgiachuyểnđốisố,sởhữuwebsite,lựa chọn tênmiềnkhixâydựngwebsite: tronghainăm trở lạiđây, số lượngdoanh nghiệptăngnhanhvàxuhướngnàydựbáotiếptụcduytrìtrongtươnglai. TheokhảosátcủaHiệphộiThươngmạiđiệntửViệtNam(VECOM)thìcótới 67%kháchhàngcánhânlựachọnwebsitehayứngdụngdiđộngđểmuasắmsaukhi xembìnhluận,đánhgiátrênmạng;38%DNchorằngđơnhàngcủahọtớitừwebsite, 29%tớitừcácsànthươngmạiđiệntử,13%từFacebookvà4%tớitừcáckênhkhác. Điềuđóchothấywebsitetiếptụclàmộttrongcáckênhbánhàngtrựctuyếnhiệuquả nhất.XuhướnggiatăngtỷlệDNsởhữuwebsite,haylựachọntênmiềnkhixâydựng websitevàthamgiasàngiaodịchTMĐTsẽtạotiềnđềhiệuquảtrongviệcchuyển TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số134(01/2021) đổimuahàng,từđósẽlàmchothịtrườngTMĐTngàycàngsôiđộnghơn.Đóchính làcơhộichohoạtđộnglogisticstrongTMĐTtiếptụcpháttriển.  Hình12.TỷlệdoanhnghiệpchuyểnđổisốởViệtNamgiaiđoạn2017-2018 Nguồn:CụcThươngmạiđiệntửvàKinhtếsố(2019) 4.2Tháchthức SongsongvớicáccơhộidosựpháttriểncủathịtrườngTMĐTmanglại,hoạt độnglogisticstrongTMĐTcũngđangvàsẽđốimặtvớimộtsốtháchthứcnhư: (i)Yêucầucủakháchhàngđanglàmộttrongnhữngtháchthứclớnđốivới DNlogistics. TheokhảosátcủaGHN(2018),kháchhàngcủaTMĐTluônmongmuốngiao hàngnhanh,chiphíthấpvàdịchvụtốt.Cụthểthờigianvàchiphíkháchhàng mongmuốnnhưsau:  Hình13.Cácyêucầucủakháchhàngđốivớidịchvụlogistics trongthươngmạiđiệntửởViệtNam Nguồn:GHN(2018) Trongbốicảnhđó,hầuhếtcácDNe-logisticsViệtNamhiệnnaymớichỉđang tậptrungcạnhtranhvớinhauvềgiá.CácdịchvụcungcấpcủacácDNchưathực sựcósựkhácbiệt,phươngtiệnvậnchuyểnkhôngđadạng,chủyếugiaobằngxe TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số134(01/2021) máy,sứcchứanhỏ.Ngoàira,việctiếpcậncácmôhìnhmớivềe-logistics(vídụ nhưdropo൵network,click&collect)củaDNcònkhádèdặt,cácdịchvụhỗtrợnhư chothuêphươngtiệnchuyểnphát,pháttriểnphươngtiệnvậnchuyểnđặcthù,vận chuyểnhàngkhôngcũngkháhạnchế. (ii)Ngày càng nhiều các đối thủ lớn của nước ngoài tham gia vào thị trường logisticstrongthươngmạiđiệntửcủaViệtNam. Trênthựctếtrong5nămtrởlạiđây,xuhướngM&AtrongTMĐTcủaViệtNam tăngnhanhcảvềsốlượngvàgiátrịcácthươngvụ.Cácthươnghiệuhàngđầutrong hệsinhtháiTMĐTcủaViệtNamnhưLazada,Tiki,Shopee,ChợTốt,Zalorađềubị cácdoanhnghiệpTMĐTlớncủanướcngoàimualại. Bảng4.MộtsốthươngvụM&AtronglĩnhvựcthươngmạiđiệntửcủaViệtNam Năm Thươnghiệuthâutóm Thươnghiệubịthâutóm Lĩnhvực 2017 TelenorđếntừNaUy ChợTốt Raovặt 2017 JD.com(TQ) Tiki Bánhàng 2016 En-Japan Vietnamworks Việclàmtrựctuyến 2016 Alibaba(Temasek) Lazada Bánhàngtrựctuyến 2016 CentralGroup Zalora(Robins) Bánhàngtrựctuyến 2016 JD.com Shopee(40%củaTancent) Bánhàngtrựctuyến Nguồn:Nguyễn(2019) Bảng5.Cácnhómcôngtyđanghoạtđộngtronglĩnhvựclogistics trongthươngmạiđiệntửcủaViệtNam STT Lĩnhvực Côngty  Nhómcôngtytruyềnthống -ViettelPost -VNPost  Nhómcôngtynướcngoài -FedEx -UPS -DHL 3 Nhómcôngtycôngnghệnướcngoài -NinjaVan -Lalamove 4 Nhómcôngtycôngnghệtrongnước -GHN -Giaohangtietkiem 5 Nhómcôngtysiêuứngdụng -Grab -Go-Viet 6 Nhómcôngtytựvậnchuyển -TikiExpressDelivery/TikiNow -LazadaExpress Nguồn:Nghiêm(2019) TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số134(01/2021) HệquảcủaM&AtrongngànhTMĐTlànhiềucôngtylogistics,côngtyvận chuyểnnướcngoàiđãbắtđầuthamgiathịtrườnglogisticsphụcvụTMĐTcủa ViệtNam. SựthamgiacủacácđốithủnướcngoàitrênthịtrườnglogisticstrongTMĐTcủa ViệtNamđãtạorasứcéprấtlớnchocácDNtrongnướctrongviệckhôngngừng nângcaochấtlượngsảnphẩmdịchvụ,đồngthờigiảmcướcphívậnchuyển. (iii)Tỷlệthanhtoánbằngtiềnmặttrongthươngmạiđiệntửcònrấtcao. Hiệnnay,82%ngườimuahàngtrựctuyếnvẫnlựachọnhìnhthứcthanhtoán tiềnmặtchođơnhàngcủamình.Điềunàydẫnđếnrủirochonhânviêngiaonhận khiphảimangtheolượngtiềnmặtlớn,đồngthờitỷlệgiaohàngkhôngthànhcông cao(kháchhàngkhôngchấpnhậngóihàngđãđưađếnhoặchủyđơnhàngtrước khiđượcgiao).Mộtvídụchothấy,khihạtầngtàichínhvàthanhtoándiđộngtốt, trangTMĐTTokopediacủaIndonesiađãgiúpchuyểnđổitỉlệthanhtoántrựctuyến choquốcgianàylên70%-80%,trongkhitỉlệCODởViệtNamvẫncao(ướctính chiếmhơn80%tỉlệthanhtoán).Vìvậy,cácDNlogisticstrongTMĐTphảichịu thêmsứcépgiáthànhgóivậnhành5%-10%/năm(Lazada,2018). (iv)Tỷlệứngdụngcôngnghệthôngtintronge-logisticscònthấp. TheokhảosátHiệphộidoanhnghiệpdịchvụlogisticsViệtNam(2018),tronglĩnh vựce-logisticschỉcókhoảng10,8%sốlượngDNđangsửdụngcácCNTTcơbản liênquantheodõivàtruyxuấthànghóa,hệthốngquảnlýgiaonhận,khobãi.Phần nhiềucácDNcònlạivẫnduytrìhìnhthứcthủcôngtrongkhâuphânloại/chiachọn hàngtrongkhodẫnđếnsaisót,chiphícao,nhấtlàkhisảnlượngTMĐTtăngtrưởng. (v)Thiếuhànhlangpháplýchohoạtđộnge-logisticstạiViệtNam. Trênthựctế,cácvănbảnpháplýliênquanđếnTMĐTlàtươngđốiđầyđủnhư LuậtgiaodịchđiệntửcủaViệtNamcóhiệulựctừ1/3/2006,LuậtCôngnghệthông tinngày29/11/2015,Nghịđịnhsố52/2013/NĐ-CPngày16/5/2013củaChínhphủ vềthươngmạiđiệntửTuynhiên,ViệtNamchưacóvănbảnphápquynàoquy địnhcụthểvềe-logitsics.Cụthể,phápluậthiệnhànhcònthiếuquyđịnhvềkhái niệme-logistics,chưathựcsựphânbiệtđượchaikháiniệmlogisticsvàe-logistics, dẫnđếnviệctriểnkhaihoạtđộngnàytrênthựctếcònnhiềukhókhăn. 5.Kếtluận TMĐTđangngàycàngđóngvaitròquantrọngđốivớicácmôhìnhkinhdoanh sángtạovàđápứnghiệuquảsựthayđổitrongnhucầucủakháchhàng,TMĐT cũngđượccoilàmộttrongcáccôngcụgópphầnnângcaonănglựccạnhtranh, nhấtlàvớicácDNnhỏvàvừa.SựbùngnổpháttriểnTMĐTcủaViệtNamtrong thờigianquađãthựcsựtạorađộnglực,cơhộilớnchopháttriểndịchvụlogistics trongTMĐT.MặcdùnhucầuthịtrườnglogisticstrongTMĐTrấtlớnnhưnghiện TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số134(01/2021) nayhầuhếtcácDNlogisticsViệtNamvẫnchỉtậptrungcạnhtranhvềgiá,cácdịch vụcungcấpchưacósựkhácbiệtrõrệtvàthiếutínhliênkếtgiữacáccôngtyvới nhau.TrongkhinhucầuvềlogisticstrongTMĐTởViệtNamtăngcaohơnkhả năngđápứng,thìrấtcầncácDNtrongngànhtậptrungvàothếmạnhcủamìnhvà mởrộnghợptác,đầutưnângcấpdịchvụ,côngnghệvàmạnglướiđểtốiưuhóachi phí,nghiêncứupháttriểnvàđadạnghóaphươngtiệnvậnchuyểntheohướngthân thiệnmôitrường.Bêncạnhđó,cácDNcũngcầnchútrọnghơnđầutưvàonguồn nhânlực,phốihợpvớicáctrườngđạihọcđàotạochuyênsâuvềe-logistics.Trên gócđộquảnlýnhànước,việchoànthiệnkhungpháplývềe-logisticstừcáchtiếp cậnvềnộihàme-logisticsđếncáchóađơnchứngtừhànghóađiđườngcũngnhư cáchướngdẫncụthểvềphươngtiệnvậnhànhtronge-logisticslàmộttrongnhững nộidungvôcùngcầnthiếttrongbốicảnhhiệnnay.Cùngvớiđó,nhànướccũngcần tạođiềukiệnđểkhuyếnkhíchhơnnữacácDNứngdụngvàpháttriểncôngnghệtự động,pháttriểncácphươngtiện“xanh”phùhợpvớie-logistics. Lờicảmơn ĐâylàsảnphẩmcủaNhómnghiêncứuLogistics,TrườngĐạihọcNgoạithương. ChúngtôicảmơncácphảnbiệnvàBanbiêntậpđãcógópýsâusắcvềchuyênmôn vàhỗtrợnhómtácgiảrấtnhiềutrongquátrìnhhoànthànhbàinghiêncứunày. Tàiliệuthamkhảo Bayles,D.L.(2002),“E-logisticsandE-ful¿llment:beyondthe“buy”button”,UNCTAD Workshop25-27June2002,CURAÇAO. BộCôngThương.(2017),BáocáologisticsViệtNamnăm2017:Logistics:Từkếhoạch đếnhànhđộng,NhàxuấtbảnCôngThương. BộCôngThương.(2018),BáocáologisticsViệtNamnăm2018:Logisticsvàthươngmại điệntử,NhàxuấtbảnCôngThương. BộCôngThương.(2019),BáocáologisticsViệtNamnăm2019:Logisticsnângcaogiátrị nôngsản,NhàxuấtbảnCôngThương. BVSC.(2019), “ThươngmạiđiệntửViệtNamđượcdựbáođạt24,4tỷUSDvàonăm 2025”, Bảo Việt Securities, https://bvsc.com.vn/News/20191220/729655/thuong- mai-dien-tu-viet-nam-duoc-du-bao-dat-24-4-ty-usd-vao-nam-2025.aspx, truycập ngày25/07/2020. Council of Supply Chain Management Professionals - CSCMP. (2013), Supply chain managementde¿nitionsandglossary,De¿nitionscompiledby:KateVitasek. CụcThươngmạiđiệntửvàKinhtếsố.(2020),SáchtrắngThươngmạiđiệntửViệtNam năm2019,CụcThươngmạiđiệntửvàKinhtếsố. Dębkowska, K. (2017), “E-logistics as an element of the business model maturity in enterprisesoftheTFLsector”,ProcediaEngineering,Vol.182,pp.143-148. Đặng,Đ.Đ.(2011),Pháttriểncácdịchvụlogisticsởnướctatrongđiềukiệnhộinhậpquốc tế,ĐềtàiNCKHCấpNhànước-MãsốĐTĐL-2010T/33. EU.(2018),“Aguidetoe-commerceinEurope”,EnterpriseEuropeNetwork,https://een- sachsen-anhalt.de/¿leadmin/user_upload/Sachsen_Anhalt/Seiten/Testformular/ een_guide_ecommerce_2018.pdf,truycậpngày05/04/2020. TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số134(01/2021) GNH.(2018),“Logistics-TMĐTcơhộichocácSME”,BàithamluậncủaCôngtygiao hàngnhanhtạiHộithảo“LogisticsvàthươngmạiđiệntửcủaViệtNamnăm2018” tổchứctháng4/2018tạiHàNội. HiệphộidoanhnghiệpdịchvụlogisticsViệtNam.(2018),“SáchtrắngVLA2018”,http:// mrlogistics.xyz/tvtl/sach-trang-logistics-va-chi-so-lpi-cua-viet-nam-2018/, truy cập ngày15/04/2020. HiệphộithươngmạiđiệntửViệtNam.(2020),“Báocáochỉsốthươngmạiđiệntử2019”, https://www.vecom.vn/tai-lieu/bao-cao-chi-thuong-mai-dien-tu-viet-nam-2019, truycậpngày10/08/2020. Hồ,T.H.T.(2017),LogisticsđiệntửởViệtNam:cơhộivàtháchthức,Hiệphộicácnhà bánlẻViệtNam. Lazada. (2018),“E-logisicsViệtNam:Nângcaonănglựccạnhtranhvớiphát triểnbền vũng”, bài tham luậncủaCông tyLazadaViệtNam tạiHội thảo“Logisticsvà thươngmạiđiệntửcủaViệtNamnăm2018”tổchứctháng4/2018tạiHàNội. Lê,Đ.P.(2018),Nghiêncứuđềxuấtmôhìnhvàcácgiảiphápđầutưxâydựngtrungtâm logisticsphụcvụcảngcửangõquốctếHảiPhòngtạiLạchHuyện,LuậnánTiếnsỹ -ĐạihọcHànghảiViệtNam. LuậtthươngmạiViệtNam.(2005),“CổngthôngtinđiệntửBộTưpháp”,https://moj.gov. vn/vbpq/Lists/Vn%20bn% 20php%20lut/View_Detail.aspx?ItemID=18140, truy cậpngày10/05/2020. Miscevic,G.,Zgaljic,D.,Tijan,E.&Jardas,M.(2018),“Emergingtrendsine-logistics”, International Convention on Information and Communication Technology, ElectronicsandMicroelectronics(MIPRO),21-25May2018,Opatija,Croatia. Nghiêm,C.(2019),“LogisticsThươngmạiđiệntửCơhộichongườimới”,TạpchíForbes Việt Nam, Số 74, https://forbesvietnam.com.vn/kinh-doanh/logistics-thuong-mai- dien-tu-co-hoi-cho-nguoi-moi-7097.html,truycậpngày20/07/2020. Ngô,Q.Q.(2002),GiảiphápnhằmhoànthiệnhệthốngforwardertạiTP.HồChíMinh, Luậnvănthạcsĩ-ĐạihọcKinhtếTP.HồChíMinh. Nguyễn,H.Q.(2019),“M&Atrongthươngmạiđiệntử-cơhộivà tháchthứctronghệ sinhtháithươngmạiđiệntửcủaViệtNam”,TạpchíKinhtếđốingoại,Số113,tr. 29-42. Nguyễn,T.M.V.(2017),Nghiêncứusựảnhhưởngcủalogisticsđếnhiệuquảhoạtđộng kinhdoanhcủacácdoanhnghiệpmaymặctrênđịabànThànhphốĐàNẵng,Luận vănThạcsĩ-ĐạihọcĐàNẵng. Nguyễn,X.H.(2015),Tácđộngdịchvụlogisticsđếnhiệuquảhoạtđộngkinhdoanhcủa cácdoanhnghiệpsảnxuấttrênđịabàntỉnhQuảngBình,LuậnánTiếnsĩKinhtế. Nguyễn, X.Q.&Trần,T.N.L. (2019),Nghiên cứu thực trạng dịch vụ hậu cần điện tử (e-logistics)tạiThànhphốHồChíMinh,ĐềtàiNCKHcấpTrườngĐạihọcCông nghiệpThựcphẩmTP.HồChíMinhtheoHợpđồngsố56/HĐ-DCT. Ying,Y.,Xin,W.,Ray,Y.Z.&George,Q.H. (2016), “E-commerceLogisticsinSupply ChainManagement:PracticePerspective”,ProcediaCIRP,Vol.52,pp.179-185.