Tiểu luận Các bộ phận hợp thành một sắc thuế - Các sắc thuế nội dung thuế giá trị gia tăng - thuế thu nhập doanh nghiệp

C¸c bé phËn hîp thµnh mét s¾c thuÕ - c¸c s¾c thuÕ néi dung thuÕ vat - thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp =============== Lêi nãi ®Çu Trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, thuÕ kh«ng chØ lµ c«ng cô thu NSNN mµ cßn lµ c«ng cô cña Nhµ n­íc ®Ó qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. Do vËy, khi nÒn kinh tÕ cña mçi n­íc chuyÓn sang mét giai ®o¹n míi víi nh÷ng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch ®Þnh h­íng sù ph¶t triÓn kinh tÕ thay ®æi th× chÝnh s¸ch thuÕ cña quèc gia còng ph¶i ®­îc c¶i c¸ch cho thÝch hîp . Cuéc c¶i c¸ch thuÕ cña n­íc ta tõ n¨m 1990 ®Õn nay ®­îc xem lµ mét cuîc c¶i c¸ch thuÕ toµn diÖn, s©u s¾c. Qua b­íc 1 cña cuéc c¶i c¸ch ( 1990 – 1995) , hÖ thèng thuÕ n­íc ta ®· ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu quan träng nh­: thèng nhÊt hÖ thèng thuÕ ¸p dông cho c¬ s¶n xuÊt kinh doanh thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong c¶ n­íc; t¹o m«i tr­êng ph¸p lý b×nh ®¼ng, t¨ng thu NSNN, gãp phÇn ®Èy lïi l¹m ph¸t, æn ®Þnh gi¸ c¶; thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ.Tuy nhiªn vÉn cßn tån t¹i mét sè h¹n chÕ sau : h¹n chÕ vÒ tÝnh bao qu¸t khi cã nhiÒu nghµnh, nghÒ, nhiÒu lo¹i h×nh kinh doanh xuÊt hiÖn; h¹n chÕ trong khuyÕn khÝch ®Çu t­ , h¹n chª trong ®¸p øng yªu cÇu hîp t¸c víi c¸c n­íc trong khu vµ thÕ giíi; h¹n chÕ vÒ tÝnh ®¬n gi¶n râ rµng, chÆt chÏ LuËt thuÕ GTGT vµ thuÕ TNDN ®· ®­îc quèc héi kho¸ IX th«ng qua ngµy 10/5/1997 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh ngµy 1/1/1999 ®· ®¸nh dÊu mét thµnh c«ng lín trong tiÕn tr×nh c¶i c¸ch thuÕ vµ còng lµ mét b­¬c trong qu¸ tr×nh héi nhËp ®Ó s¸nh kÞp víi c¸c n­íc ë trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. HiÓu vµ triÓn khai thËt tèt c¸c c«ng viÖc liªn quan ®Õn thuÕ GTGT vµ thuÕTNDN lµ tr¸ch nhiÖm còng nh­ quyÒn lîi cña doanh nghiÖp . Em xin ®­îc tr×nh bÇy néi vÒ néi dung cña thuÕ GTGT thuÕ TNDN vµ nh÷ng t¸c ®éng cña thuÕ VAT ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ThÇy C« ®· gióp ®ì em hoµn thµnh bµi tiÓu luËn. Do thêi gian vµ kh¶ n¨ng cã h¹n nªn bµi tiÓu luËn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ, thiÕu sãt. V× vËy em rÊt mong ®­îc nh÷ng lêi chØ b¶o cña c¸c ThÇy, C« ®Ó em cã thÓ hoµn thiÖn tèt h¬n bµi tiÓu luËn nµy. I – c¸c bé phËn hîp thµnh mét s¾c thuÕ 1 – §èi t­îng nép thuÕ vµ ®èi t­îng chÞu thuÕ . 2 - C¨n cø tÝnh thuÕ vµ c¸ch tÝnh thuÕ . 3 - Kª khai, tÝnh thuÕ, nép thuÕ. 4 – MiÔn thuÕ, gi¶m thuÕ, hoµn thuÕ . 5 – Xö lý vi ph¹m . II. kh¸I qu¸t chung vÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp . 1 .thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp lµ g× ? Lµ lo¹i thÕ trùc thu, ®¸nh trùc tiÕp vµo thu nhËp cña c¸c doanh nghiÖp. LuËt thuÕ TNDN cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 1/1/1999 thay thÕ cho LuËt thuÕ lîi tøc . LuËt thuÕ TNDN ¸p dông ®èi víi c¶ doanh nghiÖp trong n­íc lÉn doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµI taÞ ViÑt Nam . ®èi t­îng nép thuÕ TNDN §èi t­îng ph¶i nép thuÕ TNDN lµ: Mäi ph¸p nh©n ViÖt Nam, c¸ nh©n ViÖt Nam cã thu nhËp tõ s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô, hµnh nghÒ ®éc lËp, cã tµI s¶n cho thuª . Tæ chøc n­íc ngoµI ( kh«ng ph¶I lµ ph¸p nh©n ViÖt Nam ) cã thu nhËp ph¸t sinh ë ViÖt nam ;c¸ nh©n n­íc ngoµI cã thu nhËp tõ s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸ , dÞch vô ph¸t sinh ë ViÖt nam Hé gia ®×nh, c¸ nh©n n«ng d©n s¶n xuÊt hµng ho¸ lín, cã thu nhËp cao theo thu nhËp cña ChÝnh phñ . §èi t­îng kh«ng thuéc diÖn nép thuª TNDN lµ: hé gia ®×nh, c¸ nh©n, tæ hîp t¸c, hîp t¸c x· s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã thu nhËp tõ s¶n phÈm trång trät, ch¨n nu«I, nu«I trång thuû s¶n,trõ hé gia ®×nh vµ c¸ nh©n n«ng d©n s¶n xuÊt hµng ho¸ lín cã thu nhËp cao theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ . 3. c¨n cø tÝnh thuÕ vµ c¸ch tÝnh thuÕ TNDN : a). C¸ch tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ : Thu nhËp chÞu thuÕ bao gåm thu nhËp tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô vµ thu nhËp kh¸c, kÓ c¶ thu nhËp thu ®­îc tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô ë n­íc ngoµi . Thu nhËp tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh , dÞch vô ®­îc tÝnh b»ng doanh thu trõ c¸c kho¶n chi phÝ hîp lý cã liªn quan ®Õn thu nhËp chÞu thuÕ trong kú . Thu nhËp kh¸c lµ c¸c kho¶n : chªnh lÖch vÒ mua b¸n trøng kho¸n; thu nhËp tõ quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông tµI s¶n ; l·I tõ viÖc chuyÓn nh­îng , cho thuª, thanh lý tµI s¶n; l·I tõ tiÒn göi, cho vay vèn, b¸n ngo¹i tÖ ; sè kÕt d­ cuèi n¨m c¸c kho¶n dù phßng ; c¸c kho¶n thu nhËp tõ nh÷ng n¨m tr­íc bÞ bá sãt nay míi phat hiÖn ra … C¸c yÕu tè ®Ó tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh , dÞch vô lµ doanh thu vµ c¸c kho¶n chi phÝ hîp lý . C¸c yÕu tè nµy ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau Doanh thu ®Ó tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ lµ tæng sè tiÒn b¸n hµn, tiÒn gia c«ng, tiÒn cung øng dÞch vô, bao gåm c¸c kho¶n trî gi¸. NÕu doanh thu b»ng ngo¹i tÖ th× ph¶I quy ®æi ®ånh ngo¹i tÖ ra ®ång ViÖt nam theo tû gi¸ chÝnh thøc do Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt nam c«ng t¹i thêi ®iÓm thu ngo¹i tÖ Chi phÝ hîp lý ®­îc s¾p xÕp thµnh 13 kho¶n môc sau: KhÊu hao tµI s¶n cè ®inh Chi phÝ nguyªn vËt liÖu , n¨ng l­îng theo møc tiªu hao hîp lý vµ gi¸ thùc tÕ xuÊt kho. TiÒn l­¬ng , tiÒn c«ng vµ c¸c kho¶n mang tÝnh chÊt tiÒn l­¬ng tiÒn c«ng theo chÕ ®é quy ®Þnh . Nghiªn cøu khoa häc, c«ng nghÑ, s¸ng kiÕn c¶i tiÕn, tµi trî cho gi¸o dôc, y tÕ; ®oµ t¹o lao ®éng theo chÕ ®é quy ®inh Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi : ®iÖn , n­íc , ®IÖn tho¹i, söa ch÷a, thuª tµI s¶n….. Chi phÝ cho lao ®éng n÷ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, b¶o hé lao ®«ng, trÝch nép quü b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ thuéc tr¸ch nhiÖm cña c¬ së sö dông lao ®éng …. Tr¶ tiÒn vay ng©n hµng, vay c¸c tæ chøc tÝn dông . TrÝch c¸c kho¶n dù phßng . Trî cÊp th«i viÖc cho ng­êi lao ®éng Chi phÝ tiªu thô hµng ho¸ Chi phÝ qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ, lÔ t©n, kh¸nh tiÕt (khèng chÕ tèi ®a b»ng 7% tæng sè chi phÝ C¸c kho¶n thuÕ, phÝ, tiÒn thuª ®Êt ®­îc tÝnh vµo chi phÝ. Chi phÝ qu¶n lý do c«ng ty mÑ ë n­íc ngoµI ph©n bæ cho c¬ së th­êng tró ë ViÖt nam theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. Kh«ng ®­îc tÝnh vµo chi phÝ hîp lý c¸c kho¶n sau: - C¸c kho¶n chi phÝ ®· ®­îc trÝch tr­íc vµo chi phÝ. - C¸c kho¶n chi khoong cã chøng tõ hoÆc chøng tõ kh«ng hîp ph¸p - C¸c kho¶n tiÒn ph¹t, c¸c kho¶n chi kh«ng liªn quan ®Õn doanh thu tÝnh thuÕ vµ thu nhËp chÞu thuÕ trong kú - C¸c kho¶n chi do c¸c nguån vèn kh¸c ®µi thä. b) ThuÕ suÊt ThuÕ suÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp quy ®Þnh nh­ sau: §èi víi doanh nghiÖp trong n­íc: ¸p dông thuÕ suÊt chung lµ 32%. + C¬ së s¶n xuÊt, x©y dùng, vËn t¶i ®ang nép thuÕ lîi tøc 25% nay nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp 32% mµ cã khã kh¨n th× ®­îc ¸p dông thuÕ suÊt 25%trong thêi h¹n tèi ®a lµ 3 n¨m kÓ tõ 1999, hÕt thêi h¹n 3 n¨m th× ®­îc ¸p dông thuÕ suÊt 32%. + C¬ së kinh doanh cã thu nhËp cao do lîi thÕ kh¸ch quan mang l¹i th× ph¶i nép thªm thuÕ thu nhËp bæ sung lµ 25% trªn phÇn thu nhËp cao do lîi thÕ kh¸ch quan mang l¹i. + §èi víi dù ¸n ®Çu t­ míi thuéc c¸c lÜnh vùc, ngµnh nghÒ, ®Þa bµn khuyÕn khÝch ®Çu t­ th× ®­îc ¸p dông thuÕ suÊt 25%, 20%, hoÆc 15%. _ §èi víi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ( FDI): ¸p dông thuÕ suÊt chung lµ 25%. + Trong tr­êng hîp cÇn khuyÕn khÝch ®Çu t­ th× thuÕ suÊt lµ 20%, tr­êng hîp cã nhiÒu tiªu chuÈn cã khuyÕn khÝch ®Çu t­ th× thuÕ suÊt lµ 15%, tr­êng hîp ®Æc biÖt khuyÕn khÝch ®Çu t­ th× thuÕ suÊt lµ 10%. + Khi chuyÓn thu nhËp ra n­íc ngoµI, nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶I nép mét kho¶n thuÕ trªn sè thu nhËp chuyÓn ra n­íc ngoµi theo møc thuÕ suÊt lµ 5%, 7%, 10% tuú theo møc vèn gãp vµo vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp hoÆc vèn thùc hiÖn hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh . - §èi víi tæ chøc, c¸ nh©n trong n­íc vµ n­íc ngoµi tieens hµnh t×m kiÕm, th¨m dß, khai th¸c dÇu khÝ, ¸p dông thuÕ suÊt lµ 50%, khai th¸c tµI nguyªn quý hiÕm kh¸c th× cã thÓ ¸p dông thuÕ suÊt tõ 32% ®Õn 50% phï hîp víi tõng dù ¸n, tõng c¬ së kinh doanh. 4- Kª khai, nép thuÕ, quyÕt to¸n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp C¬ së kinh doanh t¹m nép thuÕ hµng quý, kª khai quyÕt to¸n thuÕ c¶ n¨m víi c¬ quan thuÕ trùc tiÕp qu¶n lý thu thuÕ. §Þa ®IÓm kª khai nép thuÕ: ViÖc qu¶n lý thu thuÕ ®èi víi c¸c c¬ së kinh doanh ®­îc ph©n theo ®Þa giíi hµnh chÝnh c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng, vµ do Côc thuÕ, Chi côc thuÕ trùc tiÕp qu¶n ký thu thuÕ. C¸c doanh nghiÖp quèc doanh, c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Êu t­ n­íc ngoµi ( FDI), c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn, doanh nghiÖp t­ nh©n th× do Côc thuÕ tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng trùc tiÕp qu¶n lý thu thuÕ. C¸c doanh nghiÖp ngoµI quèc doanh kh¸c ( hé c¸ thÓ, hîp t¸c x·, tæ hîp t¸c, c¸c c¬ së kinh doanh bu«n chuyÕn…) th× do chi côc thuÕ quËn, huyÖn trùc tiÕp qu¶n lý thu thuÕ. Doanh nghiÖp h¹ch to¸n kinh tÕ toµn ngµnh ( Ng©n hµng, b­u ®IÖn, hµng kh«ng, ®­êng s¾t…) kª khai nép thuÕ t¹i n¬I ®ãng trô së chÝnh. Kª khai nép thuÕ: a) C¬ së kinh doanh ch­a thùc hiÖn chÕ ®é sæ s¸ch kÕ to¸n, h¸o ®¬n ( chñ yÕu lµ hé c¸ thÓ ) th× nép thuÕ hµng th¸ng theo møc thuÕ kho¸n do c¬ quan thuÕ ®Þnh. Thêi h¹n nép thuÕ cña th¸ng tr­íc ®­îc ghi trong th«ng b¸o thuÕ, chËm nh©t kh«ng qu¸ 25 ngµy cña th¸ng tiÕp theo ( th¸ng sau nép sè thuÕ ph¸t sinh cña th¸ng tr­íc). C¬ së kinh doanh bu«n chuyÕn kª khai nép thuÕ theo tõng chuyÕn hµng víi c¬ quan thuÕ t¹i n¬I mua hµng vµ nép thuÕ tr­íc khi vËn chuyÓn hµng ®i. §èi víi tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi kh«ng ph¶I lÇ ph¸p nh©n ViÖt nam nh­ng cã thu nhËp ph¸t sinh t¹i ViÖt nam th× tæ chøc, c¸ nh©n ë ViÖt nam chi ttr¶ thu nhËp cã tr¸ch nhiÖm khÊu trõ tiÒn thuÕ cña hä vµ nép vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc b) C¬ së kinh doanh ®· thùc hiÖn chÕ ®é sæ s¸ch kÕ to¸n, ho¸ ®¬n th× t¹m nép thuÕ hµng quý vµ kª khai quyÕt to¸n thuÕ c¶ n¨m nh­ sau: X¸c ®Þnh sè thuÕ t¹m nép: Ngµy 25/1 hµng n¨m c¬ së kinh doanh c¨n cø vµo kÕt qu¶ kinh doanh n¨m tr­íc, dù kiÕn kh¶ n¨ng kinh doanh cña n¨m kÕ ho¹ch, tù kª khai ( theo mÉu) víi c¬ quan thuÕ C¬ quan thuÕ x¸c ®Þnh sè thuÕ t¹m nép c¶ n¨m, cã chia ra tõng quý vµ ra th«ng b¸o cho ®èi t­¬ng nép thuÕ. C¬ së kinh doanh c¨n cø vµo sè thuÕ vµ thêi h¹n nép ghi trong th«ng b¸o ®Ó nép thuÕ vµo kho b¹c nhµ n­íc. Thêi h¹n chËm nhÊt lµ ngµy cuèi quý. NÕu trong n¨m cã sù thay ®æi trong s¶n xuÊt kinh doanh, ¶nh h­ëng ®Õn sè thuÕ t¹m ph¶I nép hµng quý th× c¬ së kinh doanh b¸o c¸o ®Ó c¬ quan thuÕ ®IÒu chØnh l¹i sè thuÕ t¹m nép hµng quý. Kª khai quyÕt to¸n thuÕ: N¨m quyÕt to¸n thuÕ lµ n¨m d­¬ng lÞch. Trong thêi h¹n 60 ngµy kÓ tõ ngµy kÕt thóc n¨m, c¬ së kinh doanh ph¶I nép tê khai quyÕt to¸n thuÕ ( theo mÉu). NÕu cã sè thuÕ ch­a nép ®ñ th× ph¶I nép ngay trong thêi h¹n 10 ngµy kÓ tõ ngµy nép b¸o c¸o quyÕt to¸n. NÕu ®· nép thõa th× ®­îc trõ vµo sè thuÕ ph¶I nép cña kú nép tiÕp theo. Tr­êng hîp s¸t nhËp, chia t¸ch, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n c¬ së kinh doanh ph¶i nép b¸o c¸o quyÕt to¸n thuÕ trong thêi h¹n 45 ngµy kÓ tõ ngµy cã quyÕt ®Þnh s¸t nhËp, chia t¸ch, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n. B –thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng lµ g×? ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT) Lµ thuÕ tÝnh trªn kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng ho¸, dÞch vô ph¸t sinh tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, l­u th«ng ®Õn tiªu dïng .(§IÒu 1 LuËt thuÕ GTGT ) §èi t­îng chÞu thuÕ, ®èi t­îng nép thuÕ §èi t­îng chÞu thuÕ GTGT : hµng ho¸ dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiªu dïng ë ViÖt nam (trõ c¸c ®èi t­îng quy ®Þnh ë ®IÒu 4 LuËt thuÕ GTGT ) (§IÒu 2) §èi t­îng nép thuÕ lµ ; Tæ chøc c¸ nh©n s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô chÞu thuÕ (gäi chung lµ c¬ së kinh doanh ) vµ tæ chøc c¸ nh©n kh¸c nhËp khÈu hµng ho¸ chÞu thuÕ (gäi chung lµ ng­êi nhËp khÈu) (§iÒu 3) §èi t­îng kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT :(§IÒu 4) + S¶n phÈm n«ng nghiÖp ch­a chÕ biÕn hoÆc chØ s¬ chÕ . + S¶n phÈm muèi . + Hµng ho¸,dÞch vô thuéc diÖn chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt . + ThiÕt bÞ, m¸y mãc, ph­¬ng tiÖn lµm tµI s¶n cho c¬ së lµm dù ¸n ®Çu t­ nhËp khÈu khi trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc . + ChuyÓn quyÒn sö dông ®Êt thuéc diÖn chÞu thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt + Nhµ ë thuéc quyÒn së h÷u Nhµ n­íc do Nhµ n­íc b¸n cho ng­êi ®ang thuª . + DÞch vô tÝn dông, quü ®Çu t­. + C¸c lo¹i b¶o hiÓm kh«ng nh»m môc ®ich kinh doanh . + DÞch vô y tÕ . + C¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ , thÓ thao kh«ng nh»m môc ®Ých kinh doanh . + D¹y häc, dËy nghÒ . + Ph¸t sang truyÒn thanh, truyÒn h×nh b»ng vèn ng©n s¸ch Nhµ n­íc . + In xuÊt b¶n vµ ph¸t hµnh . + C¸c dÞch vô c«ng céng, vÖ sinh, v­ên thó … + Duy tu söa ch÷a c¸c c«ng tr×nh phôc vô c«ng céng b»ng nguån vèn cña d©n hay vèn viÖn trî nh©n ®¹o + VòkhÝ tµi nguyªn chuyªn dïng phôc vô quèc phßng an ninh + Hµng nhËp khÈu tong c¸c tr­êng hîp quy ®Þnh . + Hµng chuyÓn khÈu, qu¸ c¶nh, m­în ®­êng ViÖt nam … + Hµng ho¸, dÞch vô cung øng trùc tiÕp cho vËn t¶i quèc tÕ vµ c¸c ®èi t­îng tiªu dïng ngoµi ViÖt nam. + ChuyÓn giao c«ng nghÖ. + Vµng nhËp khÈu ë d¹ng th«, ch­a qua chÕ biÕn. + Mét sè tµi nguyªn kho¸ng s¶n xuÊt khÈu do ChÝnh phñ quy ®Þnh… vµ s« lo¹i hµng ho¸ dÞch vô kh¸c n»m trong 26 ®èi t­îng kh«ng ph¶i nép thuÕ VAT theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 4 – Bé luËt VAT. 1.2 C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thuÕ GTGT t¹i ViÖt nam . + LuËt thuÕ GTGT ®­îc quèc héi th«ng qua ngµy 10/5/1997. + NghÞ ®Þnh 28/1998/N§ - CP cña chÝnh phñ ban hµnh ngµy 11/5/1998. + Th«ng t­ sè 89/1998/TT – BTC cña bé tµi chÝnh ban hµnh ngµy 27/6/1998. + Th«ng t­ sè 100/1998/TT – BTC ngµy 15/7/1998. + NghÞ ®Þnh 79/200/N§ - CP cña chÝnh phñ ban hµnh ngµy 29/12/2000. + Th«ng t­ sè 122/2000/TT – BTC cña bé tµi chÝnh ngµy 29/12/2000. + Th«ng t­ sè 82/2002/TT – BTC cña bé tµi chÝnh ngµy 18/9/2002. C- c¨n cø tÝnh thuÕ vat C¨n cø tÝnh thuÕ VAT lµ: sè l­îng hµng ho¸, dÞch vô; gi¸ trÞ thuÕ ®¬n vÞ vµ thuÕ suÊt. a) Gi¸ tÝnh thuÕ: - §èi víi hµng ho¸, dÞch vô s¶n xuÊt trong n­íc, gi¸ tÝnh VAT lµ gi¸ b¸n ch­a cã VAT. - §èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu, gi¸ tÝnh VAT lµ gi¸ nhËp khÈu ( gi¸ CIF) céng víi thuÕ nhËp khÈu. Mét sè quy ®Þnh cô thÓ + §èi víi hµng ho¸ b¸n theo ph­¬ng thøc tr¶ gãp, gi¸ tÝnh VAT lµ gi¸ b¸n cöa hµng ho¸ tÝnh theo gi¸ b¸n tr¶ mét lÇn, kh«ng tÝnh theo sè tiÒn tr¶ tõng kú. + §èi víi ho¹t ®éng gia c«ng hµng ho¸, gi¸ tÝnh VAT lµ gi¸ gia c«ng. + §èi víi c¸c tr­êng hîp kh¸c nh­: Hµng ho¸ mang trao ®æi, biÕu tÆng, sö dông tiªu dïng néi bé, gi¸ tÝnh thuÕ VAT lµ gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸ cïng lo¹i t­¬ng ®­¬ng; ®èi víi ho¹t ®éng cho thuª tµis¶n gi¸ tÝnh VAT lµ sè tiÒn thuÕ thu ®­îc tõng kú. + Gi¸ tÝnh VAT bao gåm c¶ kho¶n thu phô, phèi thu thªm mµ c¬ së kinh doanh ®­îc h­ëng. b) ThuÕ suÊt Tõ thuÕ doanh thu hiÖn hµnh cã 11 thuÕ suÊt tõ 0,5% ®Õn 30%, nay chuyÓn sang ¸p dông thuÕ VAT víi 4 thuÕ suÊt lµ 0%, 5%, 10%, 20% trong ®ã: thuÕ suÊt 0% víi hµng xuÊt khÈu . ThuÕ suÊt 5% víi hµng thiÕt yÕu hiÖn ®ang chÞu thuª doanh thu víi thuÕ suÊt thÊpnh­: n­íc, ph©n bãn, thuèc trõ s©u, thuèc ch÷a bÖnh, thiÕt bÞ vµ dông cô y tÕ, gi¸o cô ®Ó häc tËp vµ gi¶ng dËy, ®å ch¬I trÎ em, s¶n phÈm trång trät, ch¨n nu«i… ThuÕ suÊt 20% ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô ch­a khuyÕn khÝch tiªu dïng, hiÖn ®ang chÞu thuÕ doanh thu víi møc thuÕ cao nh­: vµng, b¹c®¸ quý kh¸ch s¹n, du lÞch,¨n uèng, ®¹i lý tÇu biÓn, m«i giíi… ThuÕ suÊt 10% ®èi víi hµng ho¸ dÞch vô kh¸c. D - Ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ Trong thêi kú qu¸ ®é cßn ¸p dông hai ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ VAT lµ ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng. - Ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ ¸p dông ®èi víi c¸c c¬ së kinh doanh ®· thùc hiÖn tèt chÕ ®é sè s¸ch kÕ to¸n, mua b¸n hµng cã ho¸ ®¬n. Theo ph­¬ng ph¸p nµy th× sè VAT ph¶I nép b»ng thuÕ ®Çu ra trõ thuÕ ®Çu vµo. - Trong ®ã: thuÕ ®Çu ra b»ng doanh sè b¸n hµng nh©n víi thuÕ suÊt; thuÕ ®Çu vµo b»ng tæng sè thuÕ VAT ®· nép ®­îc ghi trªn ho¸ ®¬n mua hµng hoÆc chøng tõ nép VAT lóc nhËp hµng ho¸. - Ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng ¸p dông ®èi víi c¬ së kinh doanh ch­a thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kÕ to¸n, ho¸ ®¬n vµ c¸c c¬ së kinh doanh mua b¸n vµng, b¹c, ®¸ quý. Theo ph­¬ng ph¸p nµy th× sè thuÕ ph¶I nép b»ng gi¸ trÞ gia t¨ng nh©n víi thuÕ suÊt. Trong ®ã gi¸ trÞ gia t¨ng ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch lÊy gi¸ trÞ thanh to¸n ®Çu ra trõ ®i gi¸ trÞ thanh to¸n ®Çu vµo. E- KhÊu trõ thuÕ -ChØ d­îc khÊu trõ VAT ®Çu vµo cña hµng ho¸ mua vµo ®em dïng cho s¶n xuÊt hµng ho¸ chÞu thuÕ VAT. -ThuÕ ®Çu vµo ph¸t sinh trong th¸ng nµo th× ®­îc kª khai, khÊu trõ khi x¸c ®Þnh sè thuÕ VAT ph¶I nép cña th¸ng ®ã. Riªng ®èi víi tµI s¶n cè ®Þnh, nÕu cã sè thuÕ ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ lín th× ®­îc khÊu trõ dÇn hoÆc ®­îc hoµn thuÕ. -Ch­a qua chÕ biÕn mµ kh«ng cã ho¸ ®¬n VAT th× ®­îc khÊu trõ thuÕ ®Çu vµo b»ng tõ 1% ®Õn 5% tÝnh trªn tæng gi¸ mua vµo ( nÕu thu mua ®Ó xuÊt khÈu th× kh«ng ®­îc khÊu trõ thuÕ VAT theo quy ®Þnh nµy) -C¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh sè thuÕ ®Çu vµo vµ ®­îc khÊu trõ lµ: sè thuÕ VAT ghi trªn ho¸ ®¬n mua hµng; b¶ng kª mua hµng ho¸ n«ng, l©m, thuû s¶n. §èi víi tem, vÐ c­íc … th× gi¸ b¸n tem, b¸n vÐ lµ gi¸ ®· cã c¶ VAT cho nªn c¶ thuÕ ®Çu ra, thuÕ ®Çu vµo ®Òu tÝnh theo ph­¬ng ph¸p hoµn nguyªn. Gi¸ cã thuÕ Gi¸ ch­a thuÕ = --------------- 1+ % F- §¡NG Ký, kª khai, nép thuÕ, quyÕt to¸n thuÕ 1: §¨ng ký thuÕ: C¬ së kinh doanh ®¨ng ký nép thuÕ VAT t¹i c¬ quan thuÕ, gièng nh­ ®¨ng ký nép thuÕ doanh thu tr­íc ®©y. C¬ së míi thµnh lËp th× kª khai trong 10 ngµy tõ ngµy ®­îc cÊp giÊy phÐp, s¸t nhËp gi¶I thÓ, chia t¸ch ph¶I kª khai trong 5 ngµy tr­íc khi thùc hiÖn. C¬ së ®ang nép thuÕ theo ph­¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng nÕu cã ®ñ ®IÒu kiÖn vµ tù nguyÖn ®¨ng ký nép thuÕ theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ còng ®­îc c¬ quan thuÕ xem xÐt ®Ó thùc hiÖn. 2: Kª khai thuÕ. VAT kª khai hµng th¸ng vµo 15 ngµy ®Çu th¸ng sau, theo mÉu NhËp khÈu hµng th× th× kª khai theo tõng lÇn nhËp cïng víi kª khai thuÕ xuÊt nhËp khÈu Ng­êi bu«n chuyÕn ph¶I kª khai theo tõng chuyÕn, nép tr­íc khi ®­a hµng ®I Kinh doanh nhiÒu chñng lo¹i hµng ho¸ ph¶I kª khai hµng theo tõng møc thuÕ suÊt, NÕu kh«ng lµm ®óng th× sÏ tÝnh theo møc thuÕ cao nhÊt 3: Nép thuÕ: C¬ së tù nép thuÕ VAT theo th«ng b¸o thuÕ, chËm nhÊt ngµy 25 hµng th¸ng. Ng­êi nhËp khÈu nép thuÕ theo tõng lÇn nhËp khÈu cïng víi nép thuÕ nhËp khÈu 4: QuyÕt to¸n thuÕ: VAT quyÕt to¸n hµng n¨m theo n¨m d­¬ng lÞch, trong 60 ngµy kÓ tõ ngµy kÕt thóc n¨m, nÕu cßn thiÕu th× ph¶I trong 10 ngµy kÓ tõ ngµy nép b¸o c¸o quyÕt to¸n; nÕu nép thõa th× ®­îc nép vµo kú sau. S¸t nhËp, gi¶I thÓ, chia t¸ch ph¶I göi b¸o c¸o quyÕt to¸n thuÕ trong 45 ngµy kÓ tõ ngµy cã quyÕt ®Þnh s¸t nhËp, gi¶I thÓ, chia t¸ch. 5: Hoµn thuÕ. Hoµn thuÕ hµng quý nÕu thuÕ ®Çu vµo lín h¬n thuÕ ®Çu ra. Hoµn thuÕ víi tµI s¶n cè ®Þnh theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ QuyÕt to¸n thuÕ khi s¸t nhËp, gi¶I thÓ, chia t¸ch cã sè thuÕ nép thõa. iii– Nh÷ng t¸c ®éng cña thuÕ VAT ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng a. t¸c ®éng tÝch cùc Qua gÇn 5 n¨m thùc hiÖn LuËt thuÕ VAT vµ c¸c luËt thuÕ míi cho thÊy: s¶n xuÊt kinh doanh vÉn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn . Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ n¨m 1999 lµ 4,7%, n¨m 2000 lµ 6,7%, luËt thuÕ GTGT ph¸t huy ®­îc mét sè mÆt tÝch cùc sau: Mét lµ: ThuÕ GTGT khuyÕn khÝch ®Çu t­, ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh do thuÕ GTGT kh«ng trïng lÆp vµ do nhµ ®Çu t­ ®­îc hoµn thuÕ GTGT ®Çu t­ vµo cña tµI s¶n ®Çu t­, nãi c¸ch kh¸c thuÕ GTGT kh«ng ®¸nh vµo vèn ®Çu t­ nh­ thuÕ doanh thu tr­íc ®©y. Tæng vèn ®Çu t­ x¨ héi n¨m 1999 so víi n¨m 1998 lµ 114,1%; n¨m 2000 so víi n¨m 1999 lµ 111,8% Hai lµ:ThuÕGTGT mang tÝnh trung lËp ®èi víi c¸c nghiÖp vô dÞch chuyÓn s¶n phÈm dÞch vô : Trong thuÕ doanh thu , ng­êi ta cã khuynh h­íng tèi thiÓu ho¸ sè tiÒn thuÕ ph¶I nép b»ng c¸ch héi nhËp c¸c xÝ nghiÖp theo chiÒu däc (VÝ dô XN sîi kÕt hîp víi XN dÖt , XN may)nh»m mét môc ®Ých kh«ng lµm ph¸t sinh doanh thu khi chuyÓn s¶n phÈm tõ kh©u tr­íc sang kh©u sau. Râ rµng , c¬ chÕ thu thuÕ doanh thukh«ngmang tÝnh trung lËp . thuÕ GTGT kh«ng hÒ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp héi nhËp nh­ trªn, bëi c¸c doanh nghiÖp trong tr­êng hîp héi nhËp hay kh«ng héi nhËp th× tæng sè thuÕ ph¶i nép lµ nh­ nhau. Nh­ vËy, chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng thuÕ GTGT lµ lo¹i thuÕ mang tÝnh trung lËp Balµ : ThuÕ GTGT khuyÕn khÝch m¹nh ®èi víi xuÊt khÈu : V× hµng ho¸ xuÊt kh©ñ ®uîc ¸p dông møc thuÕ 0% nªn ®­îc h­ëng lîi thÕ xu©t khÈu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo ,t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp h¹ gi¸ thµnh hµng xuÊt khÈu , t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ . Kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1999 so víi n¨m 1998 ®¹t 123,18% vµ 10 th¸ng n¨m 2000 so víi 10 th¸ng n¨m 1999 ®¹t 126,4% Bèn lµ: thuÕ GTGT t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc chèng thÊt thu thuÕ ®¹t hiÖu qña cao : Viªc khÊu trõ thuÕ GTGT ®­îc thùc hiÖn c¨n cø trªn ho¸ ®¬n mua vµo ®· buéc ng­êi mua ph¶i ®ßi hái ng­êi b¸n xuÊt ho¸ ®¬n, ghi ®óng doanh thu víi gi¸ trÞ thùc cña ho¹t ®éng mua b¸n ®Ó trèn lËu thuÕ , ®ång thêi còng h¹n chÕ ®­îc nh÷ng sai sãt trong chÕ ®é ghi chÐp ho¸ ®¬n chøng tõ. H¬n n÷a, thuÕ GTGT thu tËp trung ngay ë kh©u ®Çu tiªn lµ kh©u s¶n xuÊt hoÆc nhËp khÈu hµng ho¸ vµ thu ë mçi kh©u ®Òu cã thÓ kiÓm tra ®­îc viÖc thu nép thuÕ ë kh©u tr­íc, cho nªn nã h¹n chÕ ®­îc thÊt thu h¬n so víi thuÕ doanh thu . N¨m lµ: Khi ®­îc triÓn khai ¸p dông, LuËt thuÕ GTGT b­íc ®Çu t¸c ®éng ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý cña doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc t¨ng c­êng viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. ThuÕ GTGT gãp phÇn t¨ng c­êng c«ng t¸c ho¹ch to¸n kÕ to¸n, thóc ®Èy viÖc mua b¸n hµng ho¸ ph¶i cã ®Çy ®ñ chøng tõ hîp lÖ theo luËt ®Þnh. ViÖc ®¬n vÞ kinh doanh tù kª khai, tÝnh thuÕ gióp cho c¸n bé thuÕ cã ®iÒu kiÖn tËp trung thêi gian, c«ng søc vµo viÖc kiÓm tra, xö lý c¸c vi ph¹m. S¸u lµ: viÖc kiÓm tra thùc hiÖn thuÕ GTGT kh«ng lµm ¶nh h­ëng ®Õn tæng thu NSNN: theo sè liÖu cña ngµnh thuÕ, kÕt qu¶ thu NSNN n¨m 1999 ®¹t 106,8% so víi dù to¸n, riªng ®èi víi sè thu tõ thuÕ GTGT lµ 16590 tû ®ång, t­¬ng ®­¬ng víi sè thuÕ doanh thu n¨m 1998 tÝnh theo mÆt b»ng gi¸ n¨m 1999. BÈy lµ: ViÖc triÓn khai luËt thuÕ GTGT kh«ng g©y nªn nh÷ng biÕn ®éng lín vÒ gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô: Theo sè liÖu cña tæng côc thèng kª, chØ sè hµng tiªu dïng cña n¨m 1999 t¨ng 0,1% so víi 1998; t¸m th¸ng ®Çu n¨m 2000 chØ sè hµng tiªu dïng gi¶m 1,5% so víi t¸m th¸ng ®Çu n¨m 1999. N¨m 1999 lµ n¨m cã chØ sè gi¸ t¨ng thÊp tõ n¨m 1999 ®Õn nay. T¸m lµ: ThuÕ GTGT cßn cã t¸c dông héi nhËp quçc tÕ: ¸p dông VAT cho phÐp chóng ta nãi chung tiÕng nãi víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi vÒ lÜnh vùc thuÕ vÒ lÜnh thuÕ. Khi VAT ®i vµo cuéc sèng sù ph©n biÖt s¶n phÈm trong n­íc vµ n­íc ngoµi ®­îc xo¸ bá. C¸c mÆt hµng nhËp khÈu cïng lo¹i sau khi ®· chÞu thuÕ nhËp khÈu, cïng chÞu møc thuÕ VAT nh­ nhau. Kh«ng ph©n biÖt hµng s¶n xuÊt trong n­íc hay hµng nhËp khÈu. §IÒu nµy gióp chóng ta ®­îc nh×n nhËn nh­ mét n­íc cã m«i tr­êng kinh doanh b×nh ®¼ng: kh«ng ph©n biÖt ®èi xö hµng néi hay hµng ngo¹i. VËy thuÕ VAT gióp doanh nghiÖp ®Èy m¹nh ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi vµ khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt nam. ViÖc thùc hiÖn thuÕ VAT g¾n víi viÖc söa ®æi bæ xung luËt thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, luËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu còng nh»m h×nh thµnh c¬ chÕ thuÕ phï nhËp qu¸ tr×nh héi nhËp, më réng quan hÖ kinh tÕ, th­¬ng m¹i ViÖt nam vµ n­íc ASEAN vµ cÊc n­íc kh¸c trªn thÕ giíi, nhÊt lµ khi chóng ta thùc hiÖn c¾t gi¶m dÇn thuÕ nhËp khÈu theo hiÖp ®Þnh AFTA th× viÖc thu thuÕ GTGT l¹i cµng cã ý nghÜa quan träng trong viÖc b¶o ®¶m nguån thu, gãp phÇn b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt trong n­íc. T¸c ®éng tiªu cùc, nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc. ThuÕ VAT ®­îc ®¸nh gi¸ lµ” mét s¾c thuÕ tiÕn bé nhÊt”. Tuy vËy ®èi víi ViÖt nam ®©y lµ mét s¾c thuÕ míi, nªn trong b­íc ®Çu triÓn khai ch¾c ch¾n sÏ ph¸t sinh nhiÒu khã kh¨n th¸ch thøc ®èi víi nhµ n­íc, doanh nghiÖp còng nh­ x· héi. Nh÷ng th¸ch thøc chñ yÕu lµ: Mét lµ: VÒ thuÕ suÊt: Trong luËt thuÕ VAT, méi ngµnh nghÒ kinh doanh vµ s¶n phÈm hµng ho¸ ®­îc ¸p dông theo 4 thuÕ suÊt vµ mét sè tr­êng hîp ®­îc miÔn kh«ng ¸p dông thuÕ VAT. Theo tinh thÇn cña ®iÒu luËt nµy, lÜnh vùc ®­îc ­u tiªn cã møc thuÕ thÊp lµ hµng xuÊt khÈu, hµng ho¸ t¹o ra tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tõ ho¹t ®éng y tÕ gi¸o dôc. Tuy vËy trong luËt vµ nghÞ ®Þnh 28/198/N§/CP vÒ thuÕ VAT ch­a cã quy ®Þnh thËt râ rµng trong viÖc ph©n biÖt ®èi t­îng kh«ng ph¶i nép thuÕ VAT vµ mÆt hµng chÞu thuÕ suÊt kh¸c nhau… VÝ dô: thÕ nµo lµ n«ng s¶n, thuû s¶n chØ míi qua s¬ chÕ th«ng th­êng ( kh«ng ph¶i nép thuÕ) víi lo¹i ch­a qua chÕ biÕn 5% hoÆc ®· qua chÕ biÕn 10%. §iÓn h×nh lµ g¹o ®· qua xay x¸t, t«m c¸ ph¬i kh«, d­a cµ muèi … ®Òu cã thÓ hiÓu theo suy nghÜ chñ quan cña tõng ng­êi. Vµ cßn rÊt nhiÒu quy ®Þnh kh¸c n÷a mµ viÖc ph©n chia ®èi t­îng rÊt khã l­îng ho¸ mang tÝnh kh¸ch quan. Quy ®Þnh nh­ trªn t¹o ra kÏ hë cho mét sè doanh nghiÖp cã s¶n phÈm phôc vô c¸c lÜnh vùc cã thuÕ suÊt kh¸c nhau cã ®IÒu kiÖn “nhËp nh»ng” ®Ó trèn thuÕ th«ng qua gian lËn thuÕ suÊt. Hai lµ: VÒ ph­¬ng ph¸p tÝnh VAT: ViÖc duy tr× 2 ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ cïng víi mét sè biÓu thuÕ cã møc thuÕ kh¸c nhau ®· t¹o ra sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c ®èi t­îng nép thuÕ khi hä ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ kh¸c nhau. NÕu gäi: Tkt: lµ sè thuÕ GTGT ph¶i nép theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ. Ttt: lµ sè thuÕ GTGT ph¶i nép theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp. tt: lµ thuÕ suÊt GTGT ®Çu ra. tv: lµ thuÕ suÊt GTGT ®Çu vµo Gr: lµ gi¸ trÞ hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra. Gv: lµ gi¸ trÞ hµng ho¸, dÞch vô mua vµo. GTGT: lµ gi¸ trÞ gia t¨ng cña hµng ho¸, dÞch vô Th×: Tkt = Gr x tr – Gv x tv = ( Gv + GTGT)tr - Gv x tv = Gv x tr + GTGT x tr - Gv x tv = GTGT x tr + Gv( tr – tv) = Ttt + Gv( tr – tv) NÕu: tr > tv Þ Tkt > Ttt §èi víi c¸c chÕ biÕn thùc phÈm cã sö dông nguyªn liÖu ®Çu vµo lµ n«ng s¶n, thuÕ suÊt thuÕ GTGT th­êng ë møc 10%, trong khi nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo l¹i cã tthuÕ suÊt lµ 5% ( hoÆc ®­îc khÊu trõ khèng 5% nÕu cã b¶ng kª). ChÝnh v× vËy, nh÷ng ®èi t­îng nµy khi ¸p dông thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ sÏ cã sè thuÕ GTGT ph¶i nép nhiÒu h¬n nÕu hä ¸p dông thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp. Ba lµ: VÒ khÊu trõ thuÕ: ViÖc khÊu trõ khèng ®èi víi mét sè tr­êng hîp ®· gãp phÇn th¸o gì khã kh¨n cho mét sè doanh nghiÖp nh­ng l¹i kh«ng khuyªn khÝch viÖc thùc hiÖn chøng tõ, ho¸ ®¬n ®èi víi mét sè ®èi t­îng nép thuÕ. §©y còng cã thÓ lµ c¬ së ®Ó c¸c doanh nghiÖp lîi dông ®Ó khÊu trõ khèng thuÕ GTGT ®Çu vµo, h¹ch to¸n t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ph¶i nép, g©y thÊt thu thuÕ cho nhµ n­íc. Bèn lµ: VÒ viÖc qu¶n lý sö dông ho¸ ®¬n, chøng tõ cña ®èi t­îng nép thuÕ: HiÖn tai, ®¹i bé phËn ®èi t­îng nép thuÕ ®Òu ®· chÊp hµnh tèt chÕ ®é ho¸ ®¬n, chøng tõ. Tuy mhiªn, thùc tÕ vÉn cßn sè Ýt ®èi t­îng cßn cã biÓu hiÖn trèn lËu thuÕ, g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ thu thuÕ cña c¬ quan thuÕ, cô thÓ lµ: B¸n hµng kh«ng xuÊt ho¸ ®¬n ( råi khai b¸o lµ hµng tån kho) lµm gi¶m sè thuÕ GTGT®Çu ra ®Ó trèn thuÕ hoÆc hoµn thuÕ. Ghi gi¸ trªn ho¸ ®¬n b¸n hµng thÊp h¬n thùc tÕ: thñ ®o¹n nµy ®· ®­îc sö dông trong trèn thuÕ doanh thu tr­íc ®©y vµ hiÖn nay vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn. Ghi khèng ho¸ ®¬n ®Çu vµo. N¨m lµ: -ViÖc tÝnh thuÕ GTGT®èi víi hµng nhËp khÈu lµ ch­a hîp lý vµ kh«ng cÇn thiÕt: Hµng nhËp vÒ ®Õn cöa khÈu th× ch­a ph¸t sinh gi¸ trÞ gia t¨ng Gi¸ tÝnh thuÕ GTGT trong tr­êng hîp nµy b»ng gi¸ mua céng thuÕ nhËp khÈu nªn lµm ph¸t sinh hiÖn t­îng thuÕ ®¸nh nªn thuÕ, mét nh­îc ®iÓm c¬ b¶n cña thuÕ doanh thu tr­íc ®©y. ThuÕ GTGT cña hµng nhËp khÈu ®· nép ®­îc xem lµ thuÕ GTGT ®Çu vµo vµ sÏ ®­îc khÊu trõ khi x¸c ®Þnh thuÕ GTGT ph¶i nép ( hoÆc ®­îc hoµn l¹i). ChÝnh v× vËy, viÖc tÝnh vµ thu thuÕ GTGT ë kh©u mhËp khÈu lµ kh«ng cÇn thiÕt. S¸u lµ: VÒ c«ng t¸c hoµn thuÕ: T×nh tr¹ng gian lËn vÒ ho¸ ®¬n chøng tõ vµ ho¸ ®¬n gi¶ cßn xÈy ra rÊt nghiªm träng. NÕu nh­ n¨m 1999 chØ míi ph¸t hiÖn 3 vô vi ph¹m, trong ®ã cã mét vô lín nhÊt víi sè tiÒn chiÕm ®o¹t 7,2 tû ®ång; n¨m 2000 ph¸t hiÖn 17 vô th× n¨m 2001 ph¸t hiÖn ®­îc 64 vô vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 ®· xÈy ra 22 vô, trong ®ã cã nhiÒu vô chiÕm ®o¹t tõ 10 ®Õn 20 tû ®ång… ThËm chÝ cã doanh nghiÖp n¨m 2000 ®· vi ph¹m nay l¹i t¸i ph¹m víi sè tiÒn chiÕm ®o¹t lín h¬n rÊt nhiÒu. Nh÷ng thñ ®o¹n gian lËn thÓ hiÖn sù Êu trÜ, kÐm hiÓu biÕt vÒ thuÕ GTGT vµ tµi chÝnh- kÕ to¸n hoÆc tinh vi víi tr×nh ®é ho¹ch to¸n kÕ to¸n cao h¬n: Mua ho¸ ®¬n GTGT gi¶ hoÆc ho¸ ®¬n thËt ®Ó ghi chÐp gi¶ nh»m trèn tr¸nh nghÜa vô nép thuÕ hoÆc ®ßi ®­îc hoµn thuÕ. Ghi chÐp kh«ng trung thùc gi÷a c¸c liªn trong cïng mét ho¸ ®¬n: liªn giao cho kh¸ch hµng th× ghi ®óng thùc tÕ mua b¸n, cßn liªn l­u ®Ó tÝnh thuÕ th× ghi rÊt thÊp vÒ doanh sè vµ møc thuÕ ®Çu ra. ¸p sai thuÕ suÊt ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô,” nhÇm” hµng ho¸ kh«ng chÞu thuÕ víi hµng cã chÞu thuÕ, nhÊt lµ khi vËn dông thuÕ xuÊt 0% Ph©n bè thuÕ GTGT cña vËt t­, tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng ®óng víi ®¬n vÞ vµ s¶n phÈm, h¹ng môc c«ng tr×nh: nhiÒu tr­êng hîp ®­a hÕt thuÕ GTGT vµo gi¸ thµnh ngay sau khi mua s¾m, x©y l¾p xong TSC§ ®Ó ®­îc khÊu trõ sè thuÕ lín ngay trong thêi kú ®ã. Gian lËn khi lËp b¶ng kª mua hµng: chñ yÕu lµ mua n«ng s¶n, thñy s¶n, l©m s¶n cña n«ng d©n ®Ó xuÊt khÈu Mãc nèi gi÷a c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu víi ®¬n vÞ chÕ biÕn hoÆc ®Çu lËu mua gom hµng xuÊt khÈu ®Ó lµm ho¸ ®¬n gióp nhau ®­îc khÊu trõ thuÕ GTGT mÆc dï thùc tÕ kh«ng cã mua b¸n víi nhau. Liªn hÖ víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. HiÖn nay trªn thÕ giíi cã trªn 100 n­íc vµ l·nh thæ ¸p dông thuÕ GTGT. Gi¸ b¸n cña bÊt cø hµng ho¸ nµo, dï lµ m¸y bay gi¸ hµng triÖu USD hay c¸i kim gi¸ vµi cent, dï lµ cña mét tËp ®oµn cã sè vèn lªn ®Õn hµng tû USD hay cña mét ng­êi bu«n b¸n nhá ®Òu ph¶I ghi râ tû suÊt thuÕ GTGT tÝnh theo phÇn tr¨m (%Tg) vµ sè tuyÖt ®èi cña tiÒn thuÕ GTGT (Tg) mµ ng­êi b¸n ph¶i nép cho Nhµ n­íc: G = Gn + Tg. Dï hµng ho¸ mua ®i hay b¸n l¹i kiÓu g×, dï b¸n cho ng­êi tiªu ding trùc tiÕp hay vßng vo qua nhiÒu thang nhiÒu nÊc, th× kÕt qu¶ cuèi cïng Nhµ n­íc vÉn thu ®­îc mét kho¶n thuÕ cè ®Þnh b»ng %Tg/ (1 + %Tg) nh©n víi gi¸ b¸n lÎ cho ng­êi tiªu dïng trùc tiÕp. Cã thÓ nãi b¶n chÊt thuÕ Tg lµ thuÕ tiªu ding vµ ®¸nh vµo ng­êi tiªu dïng, ®¸nh vµo nh©n d©n kh«ng trõ mét ai. Do ®ã ë nhiÒu n­íc viÖc ¸p dông lo¹i thuÕ nµy lµ ph¶i tho¶ m·n c¸c nguyªn t¾c sau: Tg ph¶i ®­îc quèc héi th«ng qua. ThuÕ nµy vÝ dô ë §an M¹ch cao tíi 25%, ë §øc hiÖn nay tèi ®a lµ 16% vµ chiÕm tíi 1/3 thu ng©n s¸ch. Tg ®­îc cô thÓ ho¸ cho tõng mÆt hµng, tuú theo vai trß cña mÆt hµng ®ã ®èi víi cuéc sèng, Ch¼ng h¹n ë §øc, hiÖn t¹i nhµ ë, thuèc ch÷a bÖnh, huû r¸c thùc phÈm Tg = 0, hµng thùc phÈm cã Tg=8, c¸c mÆt hµng cßn l¹i thuÕ Tg = 16%.Trªn lý thuyÕt, kh«ng thÓ ®Ênh thuÕ ng­êi d©n sèng ë n­íc kh¸c nªn nh÷ng dÞch vô vµ hµng ho¸ tiªu dïng trùc tiÕp ë n­íc ngoµi nh­ hµng xuÊt khÈu, vÐ m¸y bay ®­êng quèc tÕ kh«ng bÞ ®¸nh thuÕ Tg lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Tg chØ cã thÓ ®iÒu chØnh t¨ng trong tr­êng hîp møc sèng nh©n d©n t¨ng. Tg kh«ng ®­îc phÕp miÔn gi¶m cho bÊt cø doanh nghiÖp nµo v× doanh nghiÖp kh«ng ph¶I lÊy thu nhËp cña m×nh ®Ó ®ãng thuÕ Tg. Doanh nghiÖp chØ ph¶i nép Tg khi ®· b¸n xong hµng, v× chØ khi Êy doanh nghiÖp míi cã tiÒn thuÕ Tg do ng­êi tiªu dïng ®· nép. NÕu gi¸ b¸n thÊp h¬n gi¸ mua vµo th× Nhµ n­íc ph¶i tr¶ l¹i cho doanh nghiÖp Tg cña phÇn chªnh lÖch gi¸ ®ã. ë c¸c n­íc kinh tÕ ph¸t triÓn cao buéc ph¶i thuª v¨n phßng t­ nh©n chuyªn t­ vÊn thuÕ lµm nhiÖm vô kÕ to¸n, h¹ch to¸n vµ khai thuÕ, nép kÕt qu¶ cho c¬ quan thuÕ vô tµi chÝnh cña Nhµ n­íc, ®ång thêi thay DN chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt vÒ tÝnh ®óng ®¾n cña kÕt qu¶ ®ã. Tuy nhiªn DN vÉn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt vÒ c¸c sè liÖu chøng tõ mµ m×nh ®· chuyÓn giao cho v¨n phßng t­ vÊn thuÕ. Qu¶n lý viÖc thÊt thu thuÕ b»ng c¸ch: sö dông m· v¹ch in trªn s¶n phÈm khiÕn cho ng­êi b¸n kh«ng thÓ chØnh söa gi¸ b¸n; kiÓm tra ®µu vµo cã khíp víi ®µu ra cña c¸c doanh nghiÖp liªn quan vÒ mÆt mua b¸n víi DN hay kh«ng? KiÓm tra Tg ®i liÒn víi kiÓm tra thu nhËp cña DN vµ thu nhËp c¸ nh©n. IV. Nh÷ng kiÕn nghÞ vµ gi¶I ph¸p cô thÓ. §Ó ph¸t huy tÝnh ­u viÖt vµ h¹n chÕ nh÷ng khiÕm khuyÕt cña thuÕ VAT cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ kh¸ch quan vÒ thùc tr¹ng hiÖn nay cña thuÕ VAT ®Ó tõ ®ã t×m ra c¸c gi¶i ph¸p tèi ­u nhÊt, gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh ng¨n c¶n qu¸ tr×nh ®­a luËt thuÕ míi nµy vµo ®êi sèng. 1 . Thèng nhÊt 2 ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ (trùc tiÕp vµ khÊu trõ ) thµnh mét ph­¬ng ph¸p chung ¸p dông chung cho tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng Qua thùc tÕ ¸p dông cho thÊy. Víi 2 ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT víi møc doanh sè nh­ nhau nh­ng kÕt qu¶ nép thuÕ l¹i kh¸c nhau. §iÒu nµy cho thÊy luËt thuÕ vÉn ch­a æn vÒ ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ, dÉn ®Õn kh«ng c«ng b»ng trong nghÜa vô nép thuÕ. XuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖm c¸c n­íc vµ nguyªn t¾c h÷u hiÖu cña mét chÝnh s¸ch thuÕ , mÆt kh¸c ®Ó thuÕ GTGT vËn hµnh mang tÝnh liªn tôc kh«ng gi¸n ®o¹n (®Çu vµo khi nµo còng ®­îc khÊu trõ ), thiÕt nghÜ vÒ c¬ b¶n l©u dµi chØ nªn ¸p dông mét ph­¬ng ph¸p duy nhÊt lµ ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ. HiÖn t¹i , ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp chØ ®­îc chØ ®­îc quy ®Þnh tån t¹i trong giai ®o¹n qu¸ ®é ( nªn cã thêi h¹n cô thÓ ) ®Ó chuÈn bÞ ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ¸p dông ph­¬ng ph¸p khÊu trõ. §ång thêi ®èi t­îng nép thuÕ theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ nÕu ®ñ ®iÒu kiÖn 2. ChuyÓn 4 lo¹i thuÕ suÊt thµnh chØ cßn l¹i 1 – 2 lo¹i thuÕ suÊt Tr­íc m¾t, cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó s¾p sÕp , ®iÒu chØnh l¹i c¸c lo¹i hµng ho¸, dÞch vô vµo c¸c møc thuÕ suÊt kh¸c nhau cho hîp lý, ®¶m b¶o c«ng b»ng cho c¸c ®èi t­îng nép thuÕ. §Ó ®¬n gi¶n trong c¸c c«ng t¸c qu¶n lý vµ tÝnh thuÕ, thuÕ suÊt thuÕ GTGT chØ nªn ¸p dông 3 møc thuÕ suÊt lµ 0%, 5% vµ 10%. §èi víi c¸c tr­êng hîp ph¶i nép thuÕ GTGT theo thuÕ suÊt 20% cã thÓ chuyÓn sang thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt . Sau ®ã tiÕn tíi chØ ¸p dông thèng nhÊt mét thuÕ suÊt cho tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng ( trõ thuÕ suÊt o5 cho hµng ho¸ suÊt khÈu ). ViÖc ¸p dông thèng nhÊt mét thuÕ suÊt cho tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng ( trõ thuÕ suÊt 0% cho hµng ho¸ suÊt khÈu ) ViÖc ¸p dông thèng nhÊt mét thuÕ suÊt cßn gãp phÇn t¹o ra sù c«ng b»ng gi÷a c¸c ®èi t­îng nép thuÕ theo c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau . 3 . Qu¶n lý tèt viÖc sö dông ho¸ ®¬n thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp Ph¸t hiÖn vµ ng¨n chÆn kÞp thêi t×nh tr¹ng mua b¸n, lËp vµ sö dông ho¸ ®¬n bÊt hîp ph¸p b»ng c¸ch ¸p dông c¸c ph­¬ng tiÖn kü thuËt ®Ó kiÓm tra chøng tõ. Ch¼ng h¹n, qu¶n lý m· sè thuÕ cña doanh nghiÖp qua m¹ng vi tÝnh, cã thÓ qu¶n lý d­îc sè ho¸ ®¬n doanh nghiÖp l­u hµnh trªn thÞ tr­êng, ph¸t hiÖn nhanh chãng l­îng ho¸ ®¬n bÞ b¸n khèng Bé Tµi chÝnh kÕt hîp víi c¬ quan chøc n¨ng x©y dùng c¬ chÕ qu¶n lý kiÓm tra ho¸ ®¬n ph¸t hµnh, kÞp thêi thu håi ho¸ ®¬n cña c¸c doanh nghiÖp ph¸ s¶n, xö lý thËt nÆng nh÷ng doanh nghiÖp gian lËn trong b¸o mÊt ho¸ ®¬n b»ng c¸c biÖn ph¸p kÓ c¶ kinh tÕ lÉn h×nh sù . Ngµnh thuÕ nªn tiÕp tôc tuyªn truyÒn s©u réng cho nh©n d©n vÒ thuÕ GTGT , x©y dùng nÒ nÕp vµ thãi quen sö dông ho¸ ®¬n trong viÖc mua b¸n hµng cña d©n, gi¸o dôc ý thøc tè gi¸c c¸c hµnh vi trèn thuÕ cña c¸c ®èi t­îng nép thuÕ Qu¶n lý tèt c«ng t¸c thu thuÕ, hoµn thuÕ , qu¶n lý hµnh chÝnh vÒ thuÕ CÇn thùc hiÖn ®óng quy tr×nh nghiÖp vô vÒ qu¶n lý thu thuÕ GTGT tõ viÖc h­íng dÉn doanh nghiÖp kª khai, nép thuÕ, ®Õn viÖc c«ng khai c¸c thñ tôc xÐt hoµn thuÕ vµ gi¶m thuÕ GTGT , t¹o m«i tr­êng ph¸p lý lµnh m¹nh, t¨ng c­êng ®èi tho¹i víi c¸c doanh nghiÖp nh»m n¾m b¾t kÞp thêi nh÷ng v­íng m¾c ph¸t sinh ®Ó cã h­íng sö lý gi¶i quyÕt . Chó träng h¬n n÷a ®Õn vÊn ®Ò ®µo t¹o, tuyÓn dông, sö dông c¸n bé vµ cã biÖn ph¸p sö lý ®Ých ®¸ng ®èi víi nh÷ng c¸n bé thuÕ mãc ngoÆc víi c¸c c¬ së kinh doanh ®Ó kiÕm lîi bÊt chÝnh, g©y thÊt thu thuÕ cho NSNN , lµm ¶nh h­ëng ®Õn uy tÝn cña Nhµ n­íc trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch thuÕ vµ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ . Rµ so¸t l¹i c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh luËt ®Ó cã h­íng dÉn, gi¶I thÝch nh÷ng ®Ióm ch­a râ tõ ®èi t­îng chÞu thuÕ, ®èi t­îng kh«ng chÞu thuÕ; ¸p dông thuÕ suÊt , vÊn ®Ò khai thuÕ, nép thuÕ, hoµn thuÕ, miÔn thuÕ, gi¶m thuÕ, sö dông ho¸ ®¬n chøng tõ . Ph¶i cã sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c c¬ quan hµnh thu: nghµnh thuÕ quy ®Þnh thuÕ GTGT ®Çu vµo (®èi víi hµng nhËp khÈu ) chØ ®­îc khÊu trõ khi cã ho¸ ®¬n cña c¬ quan h¶i quan. H¶i quan vµ thuÕ lµ hai c¬ quan hµnh thu nªn phèi hîp ®ång bé ®Ó tr¸nh mÊt thêi gian, chi phÝ ®i l¹i cña doanh nghiÖp , gióp cho doanh nghiÖp nhanh chãng ®­îc hoµn thuÕ . Nguyªn liÖu, m¸y mãc thiÕt bÞ nhËp khÈu cho s¶n xuÊt ch­a thÓ t¹o ngay GTGT. V× vËy, cÇn xem xÐt thu thuÕ GTGT ë kh©u nhËp khÈu nguyªn vËt liÖu sao cho thÝch hîp, hoÆc nªn ch¨ng tËp trung thu phÇn lín ë ®Çu ra nh»m gi¶m nhÑ søc Ðp tµi chÝnh cho c¸c doanh nghiÑep, gi¶m c¨ng th¼ng vÒ vèn cho s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®¬n gi¶n ho¸ vÒ thñ tôc . KÕt luËn LuËt thuÕ GTGT vµ thuÕ TNDN ®· cã hiÖu lùc thi hµnh. MÆc dï cßn nhiÒu khã kh¨n trë ng¹i khi ®­a luËt thuÕ GTGT vµo ®êi sèng còng nh­ c¸c vÊn ®Ò cã thÓ nÈy sinh khi thùc hiÖn thu thuÕ GTGT vµ thuÕ TNDN nh­ng víi sù nhiÖt t×nh h­ëng øng cña c¸c doanh nghiÖp cña nh©n d©n , em tin t­ëng r»ng luËt thuÕ GTGT vµ thuÕ TNDN sÏ ®­îc ¸p dông thµnh c«ng: 2 luËt thuÕ nµy sÏ thóc ®Èy s¶n xuÊt, më réng l­u th«ng hµng ho¸ vµ dÞch vô, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®éng viªn mét phÇn thu nhËp cña ng­êi tiªu dïng vµo NSNN , ®©y thùc sù thÓ hiÖn sù nh¹y bÐn, s¸ng t¹o trong t­ duy kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. Tuy cã nhiÒu h¹n chÕ vÒ thêi gian còng nh­ kiÕn thøc nh­ng bµi tiÓu luËn nµy ®· ®i s©u t×m hiÓu vÒ ¸p dông thuÕ GTGT vµ thuÕ TNDN trong c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp còng nh­ nh÷ng tån t¹i hiÖn nay cÇn tiÕp tôc gi¶i quyÕt. Tuy nhiªn víi thêi gian nghiªn cøu cã h¹n vµ trong ph¹m vi lµ mét ®Ò tµi tiÓu luËn bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o ®· më ra ®Þnh h­íng míi trong ph¹m vi mét bµi tiÓu luËn vµ tËn t×nh gióp ®ì em trong thêi gian häc tËp vµ viÕt tiÓu luËn, em mong nhËn ®­îc ý kiÕn cña thÇy ®Ó chÊt l­îng bµi viÕt ®­îc tèt h¬n. TµI liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh LuËt kinh tÕ – Tr­êng §¹i häc Qu¶n lý vµ Kinh doanh Hµ néi - HÖ thèng ho¸ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thuÕ GTGT vµ thuÕ TNDN ®· ®­îc söa ®æi bæ sung. - Mét sè gi¶I ph¸p nh»m hoµn thiÖn thuÕ GTGT cña ViÖt nam. Th.s Høa Minh TuÊn PTKT 94/2000 - ThuÕ VAT – nh÷ng thµnh c«ng vµ tån t¹i qua 3 n¨m thùc hiÖn Bïi V¨n TrÞnh & Tr­¬ng §«ng Léc NCKT sè 274 T3/ 2001 5 - C¸c tµi liÖu vµ t¹p chÝ ThuÕ n¨m 2001 vµ 2002