Ảnh hưởng của một số yếu tố đến chất lượng cuộc sống ở bệnh nhân bệnh thận giai đoạn cuối chưa điều trị thận thay thế

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 4 * 2015 412 ẢNH HƯỞNG CỦA MỘT SỐ YẾU TỐ ĐẾN CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG Ở BỆNH NHÂN BỆNH THẬN GIAI ĐOẠN CUỐI CHƯA ĐIỀU TRỊ THẬN THAY THẾ Vương Tuyết Mai*, Hoàng Nam Phong** TÓM TẮT Mục tiêu: Nghiên cứu tiến hành nhằm mục tiêu tìm hiểu ảnh hưởng của một số yếu tố đến chất lượng cuộc sống ở bệnh nhân bệnh thận giai đoạn cuối chưa điều trị thận thay thế. Phương pháp: Nghiên cứu tiến cứu thực hiện ở các bệnh nhân được chẩn đoán xác định bệnh thận giai đoạn cuối, chưa được điều trị thay thế thận trước đó, điều trị nội trú tại khoa Thận - Tiết niệu, Bệnh viện Bạch Mai trong thời gian từ tháng 01-10/2013. Kết quả: Nghiên cứu bao gồm 148 bệnh nhân, nam là 58,8% và nữ là 41,2%. Tuổi trung bình của các đối tượng nghiên cứu là 43,3±15,3 (16-78 tuổi), ở thành phố là 52% và nông thôn 48%, trình độ học vấn cấp 2 (31,7%) và cấp 3 (42,6%). Số lượng bệnh nhân thuộc diện nghèo 45,2% tương đương với số bệnh nhân thuộc diện đủ sống (54,1%). Bệnh nhân có bảo hiểm y tế là 87,2%. Kết quả nghiên cứu cho thấy không có sự liên quan về điểm số SF-36 với giới tính, tuổi, trình độ học vấn, bảo hiểm y tế Hầu hết các vấn đề của bệnh thận đều tương quan với sức khỏe thể chất và sức khỏe tinh thần p<0,05. Kết luận: Phân tích của chúng tôi nhận thấy các triệu chứng của bệnh thận ở bệnh nhân có tương quan với sức khỏe thể chất và sức khỏe tinh thần với p<0,05. Từ khoá: Chất lượng cuộc sống, bệnh thận giai đoạn cuối. ABSTRACT INFLUENCES OF SEVERAL FACTORS ON THE QUALITY OF LIFE IN PATIENTS WITH END STAGE RENAL DISEASE BEFORE RENAL REPLACEMENT THERAPY Vương Tuyet Mai, Hoang Nam Phong * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 19 - No 4 - 2015: 412 - 418 Objectives: The aim of this study was to investigate the influences of several factors on the quality of life in patients with end stage renal disease before renal replacement therapy. Methods: A prospective study conducted in end-stage renal disease patients, who were treated at the Nephro-urology Department, Bach Mai Hospital, and Hanoi, Vietnam from January to October 2013. Results: The study included 148 patients, male were 58.8 % and female were 41.2 %, the mean age of patients was 43.3 ± 15.3 (16-78 years old). Patients lived in urban and rural areas (52% and 48%, respectively). Patients graduated from secondary school diploma (31.7%) and high school diploma (42.6%). Patients with low income were 45.2% and patients with enough income for living were 54.1%. Patients with health insurance were 87.2%. There was the association of kidney disease symptoms and the quality of life in patients with end stage renal disease (p<0.05) and no association of SF - 36 scores with gender, age, education level, health insurance However, most of the problems of kidney diseases were correlated with the quality of life of end stage renal disease patients with p<0.05. Conclusions: There was the association of kidney disease symptoms and the quality of life in patients with end stage renal disease (p<0.05). * Bộ môn Nội tổng hợp, Đại học Y Hà Nội ** Bộ môn điều dưỡng, Đại học Thăng Long Tác giả liên lạc: PGS.TS.BS Vương Tuyết Mai ĐT: 0915518775 Email: vuongtuyetmai@gmail.com Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 4 * 2015 Nghiên cứu Y học 413 Keywords: Quality of life, End Stage Renal Disease. MỞ ĐẦU Chất lượng cuộc sống là một khái niệm rộng và liên quan đến rất nhiều lĩnh vực như tình trạng kinh tế, chỗ ở, việc làm, tôn giáo, chính sách trợ cấp xã hội, tình trạng sức khỏe Khi xem xét tình trạng chất lượng cuộc sống trong lĩnh vực y học, khuynh hướng chung là giới hạn những ghi nhận về chất lượng cuộc sống về mặt thể chất, tinh thần và xã hội. Các nghiên cứu y học tách riêng khái niệm chất lượng cuộc sống liên quan đến sức khỏe, bởi vì sẽ không thể bao quát hết các vấn đề của định nghĩa chất lượng cuộc sống vào những nghiên cứu của sức khỏe(8). Nghiên cứu về chất lượng cuộc sống sẽ có nhiều ý nghĩa hơn khi gắn sức khỏe với bệnh tật. Thuật ngữ “chất lượng cuộc sống liên quan đến sức khỏe” (health related quality of life) ra đời nhằm đánh giá chất lượng cuộc sống liên quan đến sức khỏe bao gồm nhiều lĩnh vực liên quan đến những đánh giá khách quan cũng như chủ quan về những tình trạng sức khỏe do bệnh tật, chấn thương hay một chế độ điều trị Chất lượng cuộc sống liên quan đến sức khỏe đề cập đến nhiều lĩnh vực của cuộc sống có ảnh hưởng hoặc bị ảnh hưởng đến sức khỏe, chính vì vậy, chất lượng cuộc sống là một tiêu chí quan trọng của chăm sóc sức khỏe và phương pháp điều trị của nhiều bệnh mạn tính. Ngày nay, đánh giá chất lượng cuộc sống trở thành cần thiết như một biện pháp đánh giá hiệu quả điều trị ở nhiều loại bệnh mạn tính khác nhau trong đó có bệnh thận giai đoạn cuối(5,3). Ở bệnh nhân bệnh thận giai đoạn cuối, chất lượng cuộc sống không chỉ cung cấp các thông tin quan trọng về cuộc sống hàng ngày mà còn cho biết các nhận thức về tình trạng chức năng. Điểm số chất lượng cuộc sống ở những bệnh nhân bệnh thận mạn đã được chứng minh thấp hơn so với dân số chung và chất lượng cuộc sống giảm ở bệnh nhân bệnh thận mạn có mức lọc cầu thận thấp(10). Ngày nay, mô hình bệnh tật đã có nhiều thay đổi, những bệnh liên quan nhiều đến lối sống và chế độ ăn như đái tháo đường, tăng huyết áp, gout gia tăng nên dẫn đến hậu quả là bệnh thận giai đoạn cuối (ESRD-End Stage Renal Disease) ngày càng gia tăng. Tính đến năm 2012 trên thế giới có trên 3.010.000 người bệnh thận giai đoạn cuối cần điều trị bằng các phương pháp thay thế thận như lọc máu, thẩm phân phúc mạc hoặc ghép thận(1). Tỷ lệ bệnh nhân ESRD gia tăng gần 7% mỗi năm trong đó có khoảng 2.358.000 người điều trị bằng phương pháp thẩm phân (lọc máu và lọc màng bụng)(1). Trong những nghiên cứu về chất lượng cuộc sống ở bệnh nhân bệnh thận giai đoạn cuối, một trong những vấn đề quan trọng là tìm ra những yếu tố có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống ở bệnh nhân bệnh thận mạn tính như giới tính, tuổi, các vấn đề về bệnh thận vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu nhằm mục tiêu tìm hiểu ảnh hưởng của một số yếu tố đến chất lượng cuộc sống ở bệnh nhân bệnh thận giai đoạn cuối chưa điều trị thận thay thế. ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Nghiên cứu tiến cứu thực hiện ở các bệnh nhân được chẩn đoán xác định bệnh thận giai đoạn cuối, chưa được điều trị thận thay thế trước đó, điều trị nội trú tại khoa Thận- Tiết niệu, Bệnh viện Bạch Mai trong thời gian từ tháng 01/2013 đến tháng 10/2013. Phân loại bệnh thận mạn theo 5 giai đoạn dựa vào mức lọc cầu thận ước tính theo công thức tính có điều chỉnh trong bệnh lý thận (the modification of diet in renal disease-MDRD)(7,6). Đánh giá chất lượng cuộc sống của bệnh nhân bệnh thận giai đoạn cuối theo bảng câu hỏi KDQOL-SF (Kidney desease quality of life - Short Form) 1.3. Điểm số chất lượng cuộc sống của SF-36 (Medical Outcomes Study Short Form 36- Item). SF-36 gồm 36 câu hỏi để đo lường 8 lĩnh vực sức khỏe. Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 4 * 2015 414 Sức khỏe liên quan đến hoạt động thể chất: Physical Functioning (1.PF). Hạn chế do vai trò của thể chất: Role- physical (2.RP). Sức khỏe liên quan đến cảm nhận đau đớn: Bodily Pain (3.BP). Tự đánh giá sức khỏe tổng quát: General Health (4.GH). Sức khỏe liên quan đến cảm nhận cuộc sống: Vitality (5.VT). Sức khỏe liên quan đến hoạt động xã hội: Social Functioning (6.SF) Hạn chế do vai trò của tinh thần: Role- Emotional (7.RE). Sức khỏe tâm thần tổng quát: Mental Health (8.MH). Điểm sức khỏe thể chất (Physical Health) là trung bình cộng của 5 lĩnh vực 1.PF, 2.RP, 3.BP, 4.GH, 5.VT. Điểm sức khỏe tinh thần (Mental Health) là trung bình cộng của 5 lĩnh vực 4.GH, 5.VT, 6.SF, 7.RE, 8. MH. Tổng số điểm SF-36 (Total SF – 36 Score) là trung bình cộng của 2 điểm sức khỏe thể chất và sức khỏe tinh thần. Các thông tin thu thập theo các thông số nghiên cứu thống nhất. Các số liệu được mã hóa và xử lý bằng chương trình SPSS 17.0. Đạo đức nghiên cứu: Các xét nghiệm máu và xét nghiệm nước tiểu sử dụng trong nghiên cứu cũng là những xét nghiệm thường qui trong thực hành lâm sàng để chẩn đoán ở bệnh nhân bệnh thận mạn nhằm phục vụ chẩn đoán, điều trị và tiên lượng cho bệnh nhân. Các bệnh nhân tham gia nghiên cứu đều được giải thích về mục đích nghiên cứu và bệnh nhân tự nguyện tham gia nghiên cứu. Việc bệnh nhân tham gia hay không tham gia nghiên cứu không ảnh hưởng đến quá trình điều trị của bệnh nhân trong bệnh viện. KẾT QUẢ Nghiên cứu được thực hiện ở 148 bệnh nhân bao gồm 58,8% là nam và 41,2% là nữ. Tuổi trung bình là 43,3 ±15,3 tuổi nhỏ nhất là 16 tuổi, lớn nhất là 78 tuổi. Bảng 1. Phân bố các đối tượng nghiên cứu theo tuổi Nhóm tuổi Số BN (n=148) Tỷ lệ % < 20 5 3,4 20 - 29 34 23,0 30 - 39 31 20,9 40 - 49 23 15,5 50 - 59 31 20,9 >60 24 16,2 Nhận xét: Đối tượng nghiên cứu phân bố đều trong các nhóm tuổi. Đa số bệnh nhân trong độ tuổi lao động. Bệnh nhân nhóm trên 60 tuổi chỉ chiếm 16,2% trong tổng số bệnh nhân nghiên cứu. Bảng 2. Phân bố nơi ở, trình độ học vấn, nghề nghiệp, kinh tế gia đình và tình trạng bảo hiểm xã hội của các đối tượng nghiên cứu Đặc điểm Số BN (n = 148) Tỷ lệ % Nơi ở Thành phố 77 52,0 Nông thôn 71 48,0 Học vấn Không học 2 1,4 Cấp 1 9 6,1 Cấp 2 47 31,7 Cấp 3 63 42,6 Đại học 27 18,2 Nghề nghiệp Nông dân 61 41,2 Buôn bán 11 7,4 Văn phòng 22 15 Công nhân 12 8,1 Hưu 23 15,5 Tự do 19 12,8 Kinh tế gia đình Xóa đói giảm nghèo 5 3,4 Thiếu thốn 62 41,8 Đủ sống 80 54,1 Khá giả 1 0,7 Giầu có 0 0 Bảo hiểm y tế Không 19 12,8 Có 129 87,2 Nhận xét: Bệnh nhân ở thành phố và nông thôn tương đương nhau (52% và 48%). Đa số bệnh nhân có trình độ học vấn cấp 2 (31,7%) và cấp 3 (42,6%). Số lượng bệnh nhân thuộc diện nghèo 45,2% (thiếu thốn + xóa đói giảm nghèo) Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 4 * 2015 Nghiên cứu Y học 415 tương đương với số bệnh nhân thuộc diện đủ sống (54,1%). Hầu hết bệnh nhân có bảo hiểm y tế khi nhập viện (87,2%). Bảng 3: Mối liên quan của điểm số SF-36, sức khỏe tinh thần (Mental component summary – MCS), sức khỏe thể chất (Physical component summary –PCR) và các yếu tố như giới tính, tuổi, học vấn, bảo hiểm y tế, nơi ở, kinh tế gia đình Điểm SF-36 Sức khỏe tinh thần Sức khỏe thể chất Điểm P Điểm P Điểm p Giới tính Nam 36,7±7,2 0,53 39,2±9,2 0,7 34,3±8,4 0,45 Nữ 37,5±6,6 39,6±9,0 35,3±8 Tuổi < 20 35,3±8,3 0,63 35,5±15,4 0,86 35,1±7,9 0,3 20 - 29 37,2±4,8 39,4±5,9 34,9±7,1 30 - 39 38,7±6,0 40,7±10,7 36,8±6,8 40 - 49 35,6±5,9 39,8±8,1 31,4±6,4 50 - 59 37,2±8,4 38,9±9,8 35,4±10 >60 36,2±9,1 38,4±9,6 34,1±10 Học vấn Không học 36,9±7,5 0,43 38,2±14 0,27 35,5±1,1 0,94 Cấp 1 39,5±6,9 43,6±6,1 35,4±10,3 Cấp 2 36,7±6,6 38,9±9,7 34,4±7,5 Cấp 3 36,2±7,4 38,1±8,4 34,3±8,8 Đại học 38,8±6,3 41,7±9,8 35,9±7,6 BHYT Có 36,8±6,6 0,34 39±9 0,25 34,6±8 0,74 Không 38,5±9 41,6±9,8 35,3±9,7 Nơi ở Thành thị 37,2±7,3 0,82 39,5±9,4 0,88 34,9±8,6 0,81 Nông thôn 36,9±6,6 39,2±8,9 34,6±7,9 Kinh tế gia đình Thiếu thốn 37±8 0,8 39,4±9,5 0,67 34,6±9,2 0,99 Xóa đói giảm nghèo 36,4±6,3 38,3±8,6 34,5±7,3 Đủ sống 37,6±7,4 40,2±9,5 34,9±8,9 Khá giả 36,9±0 40,1±0 33,7±0 Giầu có 0 0 0 Nhận xét: Chúng tôi nhận thấy không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về điểm số SF-36, MCS, PCR của nam và nữ, ở các nhóm tuổi, ở người có trình độ học vấn khác nhau, ở người có bảo hiểm y tế và không có, ở người thành thị và nông thôn, và ngay cả các thành phần kinh tế khác nhau với p>0,05. Bảng 4: Mối tương quan giữa các vấn đề của bệnh thận và sức khỏe thể chất, sức khỏe tinh thần Vấn đề của bệnh nhân thận Sức khỏe tinh thần r(p) Sức khỏe thể chất r(p) Triệu chứng 0,44 (<0,001) 0,55 (<0,001) Ảnh hưởng của bệnh thận 0,316 (<0,001) 0,47 (<0,001) Gánh nặng của bệnh thận 0,324 (<0,001) 0,46 (<0,001) Tình trạng công việc -0,1 (0,225) -0,04 (0,62) Nhận thức 0,545 (<0,001) 0,41 (<0,001) Tương tác xã hội 0,255 (0,002) 0,02 (0,81) Chức năng tình dục 0,3 (<0,001) 0,34 (<0,001) Giấc ngủ 0,366 (<0,001) 0,46 (<0,001) Hỗ trợ xã hội 0,168 (0,041) 0,3 (<0,001) Hỗ trợ của nhân viên lọc máu -0,308 (<0,001) -0,17 (0,02) Sự hài lòng của bệnh nhân 0,042 (0,615) -0,07 (0,36) Nhận xét: Hầu hết các vấn đề của bệnh thận đều tương quan với sức khỏe thể chất và sức khỏe tinh thần với p<0,05. Chỉ có tình trạng công việc, sự hài lòng của bệnh nhân không tương quan với sức khỏe tinh thần và sức khỏe thể chất Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 4 * 2015 416 với p>0,05. Tương tác xã hội không tương quan với sức khỏe thể chất với p=0,8. BÀN LUẬN Nghiên cứu của chúng tôi tiến hành khảo sát những triệu chứng hay gặp, có thể ảnh hưởng đối với chất lượng cuộc sống ở những bệnh nhân bị bệnh thận mạn tính như đau cơ, đau ngực, chuột rút, ngứa, khô da, khó thở, ngất, chóng mặt, ăn không ngon, mệt mỏi, kiệt sức, tê chân tay Với mỗi câu trả lời, nếu các triệu chứng càng ít ảnh hưởng đến bệnh nhân thì điểm đánh giá được ghi nhận càng cao. Ngược lại, nếu những vấn đề trên càng có ảnh hưởng nhiều đến bệnh nhân thì điểm càng thấp. Điều đó có nghĩa là nếu một triệu chứng bệnh ít ảnh hưởng đến bệnh nhân thì số điểm triệu chứng ảnh hưởng cho bệnh nhân được ghi nhận cao, điểm số của mỗi triệu chứng ảnh hưởng đến mỗi bệnh nhân đó có tương quan đồng biến tới điểm số chung về sức khỏe tinh thần và sức khỏe thể chất nên điểm số chung càng cao. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy điểm số của mỗi triệu chứng nêu trên của bệnh thận có mối tương quan đồng biến với sức khỏe tinh thần (với r=0,44; p<0,001), sức khỏe thể chất nói riêng (r=0,55;p<0,001), và điểm SF-36 nói chung (r=0,61; p<0,001). Đối với bệnh nhân bị bệnh thận mạn tính nhiều yếu tố cũng có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Trong quá trình điều trị bệnh nhân thường phải thực hiện chế độ ăn nghiêm ngặt theo từng giai đoạn bệnh, một số chế độ ăn của từng giai đoạn bệnh có thể bệnh nhân cần hạn chế muối, hạn chế nước, giảm đạm Chế độ sinh hoạt của bệnh nhân ở từng giai đoạn bệnh cũng có thể phải điều chỉnh, ví dụ như không tham gia các hoạt động thể lực nặng, hạn chế tham gia một số hoạt động thể thao, hạn chế làm việc nhà... Bệnh nhân cũng có thể có những lo lắng liên quan đến chi phí điều trị bệnh, ảnh hưởng của tình trạng bệnh đến công việc, thu nhập, ảnh hưởng của ngoại hình biến đổi do tác dụng phụ của thuốc, đời sống tình dục cũng có những ảnh hưởng nhất định, đặc biệt có những giai đoạn bệnh nhân phụ thuộc nhiều vào chăm sóc y tế. Tất cả các vấn đề này có thể ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của mỗi bệnh nhân khác nhau, có bệnh nhân bị ảnh hưởng nhiều, có bệnh nhân bị ảnh hưởng ít. Với cách tính điểm trong nghiên cứu, bệnh nhân nào ít bị ảnh hưởng bởi các yếu tố nêu trên thì điểm số càng cao, điểm số của mỗi yếu tố ảnh hưởng sẽ liên quan đến điểm số của sức khỏe tinh thần (MCR) và sức khỏe thể chất (PCR) cũng như điểm số tổng thể của bệnh nhân bệnh thận mạn. Chúng tôi nhận thấy có sự tương quan đồng biến của các yếu tố ảnh hưởng của bệnh thận với SF-36 (r=0,48; p<0,001), MCR (r=0,316; p<0,001), PCR (r=0,47; p<0,001). Điều này cho thấy khi bệnh nhân bị ảnh hưởng nhiều bởi bệnh thận thì sức khỏe của cả thể chất và tinh thần của bệnh nhân đều suy giảm. Trong một số trường hợp, bệnh nhân thậm chí cảm nhận mình như là một gánh nặng cho gia đình, thất vọng, mất rất nhiều thời gian cho việc điều trị bệnh và họ cho rằng bệnh thận ảnh hưởng rất lớn với cuộc sống của họ. Khi bệnh nhân cho rằng tất cả các điều trên là đúng thì gánh nặng bệnh thận ảnh hưởng rất nhiều lên cuộc sống của bệnh nhân, điểm số cho mục này rất thấp, điều đó làm cho điểm số về sức khỏe tinh thần cũng như thể chất của bệnh nhân cũng thấp. Chúng tôi nhận thấy chúng tương quan đồng biến của yếu tố này với SF-36 (r=0,48; p<0,001), MCR (r=0,324; p<0,001), PCR (r= 0,46; p=<0,001). Chúng tôi nhận thấy không có mối tương quan nào giữa tình trạng công việc và MCR (r=- 0,1; p=0,225); PCR (r=-0,04; p= 0,62), SF- 36 (r=- 0,09; p=0,279). Điều này có nghĩa là với bệnh nhân của chúng tôi việc có kiếm được tiền hay không kiếm được tiền trong thời gian này chưa có ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống của họ. Điều này có thể do những bệnh nhân của chúng tôi hầu hết không phát hiện được tiền sử bệnh, bệnh nhân thấy mệt và khi đến nhập viện hầu hết đã ở tình trạng bệnh thận giai đoạn cuối. Do vậy, với thời gian ngắn vào viện, bệnh nhân Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 4 * 2015 Nghiên cứu Y học 417 được sự quan tâm đặc biệt của gia đình và gánh nặng kinh tế có thể chưa có ảnh hưởng nhiều đến quá trình điều trị bệnh của bệnh nhân và vì thế bệnh nhân không có câu trả lời cho thấy có sự ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Trong quá trình thực hiện nghiên cứu chúng tôi nhận thấy chức năng nhận thức của bệnh nhân tương quan đồng biến với SF-36 (r=0,59; p<0,001); MCR (r=0,545; p<0,001); PCR (r= 0,41; p=<0,001). Điều này có nghĩa là bệnh nhân có khả năng đáp ứng nhanh với lời nói và hành động, khả năng tập trung tốt, không bị lẫn lộn do đó bệnh nhân thường có điểm số về sức khỏe khá tốt. Việc tương tác với môi trường xung quanh chúng tôi nhận thấy tương quan đồng biến với sức khỏe tinh thần (r=0,255; p=0,002), nhưng không tương quan với sức khỏe thể chất (r=0,02; p=0,81). Điều này có nghĩa là bệnh nhân hoàn toàn tương tác tốt với môi trường xung quanh không lệ thuộc vào sức khỏe thể chất mà chỉ phụ thuộc và sức khỏe tinh thần. Chức năng tình dục có tương quan với sức khỏe tinh thần (r=0,3; p<0,001), sức khỏe thể chất (r=0,34; p<0,001), và SF-36 (r=0,39; p<0,001). Bệnh nhân ngủ tốt cũng cho thấy MCR, PCR, SF-36 cao với r (p) lần lượt là 0,366 (<0,001); 0,46 (<0,001); 0,51(<0,001). Có sự tương quan đồng biến giữa sự hỗ trợ của xã hội với MCR (r=0,168; p=0,041); PCR (r= 0,3; p<0,001 ); SF-36 (r=0,29; p<0,001). Sự quan tâm hỗ trợ của xã hội càng lớn thì bệnh nhân có chất lượng cuộc sống càng tốt. Nghiên cứu của Chin HJ và cộng sự thực hiện ở Hàn Quốc với 1000 đối tượng tham gia nghiên cứu được chọn ngẫu nhiên, trong đó 944 đối tượng có thể hoàn thành được bộ câu hỏi. Ngoại trừ sự nhận thức về sức khỏe nói chung, các điểm số ở nhiều mục của câu hỏi cho thấy khá rõ sự khác biệt trong 5 nhóm đối tượng nghiên cứu phân loại theo mức lọc cầu thận. Kết quả của Chin HJ cho thấy rõ điểm số giảm đáng kể ở nhóm bệnh nhân khi có mức lọc cầu thận giảm xuống dưới 45ml/phút/1,73m2 so với các nhóm khác, phân tích sau khi hiệu chỉnh cho thấy rõ sức khỏe thể chất của nhóm này là thấp nhất so với các nhóm khác, mức lọc cầu thận được coi là yếu tố dự báo độc lập cho sức khỏe thể chất ở nhóm bệnh nhân nghiên cứu(2). Nghiên cứu của Kusek JW và cộng sự thực hiện ở 1094 đối tượng nghiên cứu cho thấy điểm số của sức khỏe thế chất và sức khỏe tâm thần của bệnh nhân bệnh thận mạn thấp hơn so với quần thể người khỏe mạnh nói chung. Trong phân tích đa biến, tình trạng việc làm, trình độ học vấn, mức thu nhập, chỉ số khối cơ thể, điều kiện chăm sóc y tế, đời sống tình dục là những yếu tố dự báo độc lập quan trọng của sức khỏe thể chất của các bệnh nhân nghiên cứu(6). Nghiên cứu của Chow FYF thực hiện ở 10.525 người tham gia khi phân loại đối tượng nghiên cứu theo các nhóm dựa vào chức năng thận cho thấy rõ nhóm có mức lọc cầu thận <60ml/phút/1,73m2 có sự khác biệt rõ rệt, chất lượng cuộc sống giảm rõ rệt ở nhóm có mức lọc cầu thận thấp(4). Nghiên cứu của Perlman RL và cộng sự thực hiện ở 634 bệnh nhân cũng cho thấy rõ nhóm có mức lọc cầu thận giảm thì có chất lượng cuộc sống thấp hơn nhóm có mức lọc cầu thận bình thường(9). Trong nghiên cứu của chúng tôi khi xem xét chất lượng sức khỏe cuộc sống có chịu sự chi phối của các vấn đề như giới tính, tuổi, nghề nhiệp, nơi ở, văn hóa, BMI, nhóm máu, thiếu máu, bảo hiểm y tế, viêm gan, nước tiểu tồn dư, huyết áp. Chúng tôi nhận thấy cũng không có sự tương quan với SF-36, MCS, PCR (p>0,05). Có lẽ đây là do số lượng bệnh nhân của chúng tôi không đủ lớn để cho thấy sự khác biệt nhỏ trong quần thể. Tóm lại có sự tương quan đồng biến của SF- 36, MCS, PCR với các vấn đề của bệnh thận như: ảnh hưởng của bệnh thận, gánh nặng của bệnh thận, nhận thức, chức năng tình dục, giấc ngủ, hỗ trợ của xã hội. Như vậy khi một bệnh nhân được điều trị tốt triệu chứng, có nhận thức tốt, giấc ngủ đủ, đời sống tình dục lành mạnh, hỗ trợ Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 4 * 2015 418 xã hội lý tưởng thì bệnh nhân có thể sẽ có chất lượng cuộc sống tốt hơn. Đối với tương tác xã hội chúng tôi nhận thấy chỉ có mối tương quan với sức khỏe tinh thần mà không có tương quan với sức khỏe thể chất. Hay nói cách khác sức khỏe tinh thần tốt thì bệnh nhân sẽ có tương tác với xã hội tốt nhất. KẾT LUẬN Kết quả nghiên cứu của chúng tôi trên 148 bệnh nhân cho thấy không có sự liên quan về điểm số SF-36 với giới tính, tuổi, trình độ học vấn, bảo hiểm y tế, nơi ở như thành thị và nông thôn, và các thành phần kinh tế khác nhau (p>0,05). Hầu hết các vấn đề của bệnh thận đều tương quan với sức khỏe thể chất và sức khỏe tinh thần p<0,05. Lời cảm ơn: Chúng tôi xin cảm ơn chân thành ban chủ nhiệm, các bác sỹ và điều dưỡng khoa Thận-Tiết niệu, bệnh viện Bạch Mai đã tạo điều kiện thuận lợi cho chúng tôi trong quá trình nghiên cứu. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bailie GR, Uhlig K, Levey AS (2005), "Clinical practice guidelines in nephrology: evaluation, classification, and stratification of chronic kidney disease", Pharmacotherapy. 25(4): pp 491-502. 2. Chin HJ, Song YR, Lee JJ et al. (2008), "Moderately decreased renal function negatively affects the health-related quality of life among the elderly Korean population: a population-based study", Nephrol Dial Transplant. 23(9): 2810-7. 3. Chin HJ, Song YR, Lee JJ et al. (2008), "Moderately decreased renal function negatively affects the health-related quality of life among the elderly Korean population: a population-based study", Nephrol Dial Transplant. 23(9): 2810-7. 4. Chow FYF, Briganti EM, Kerr PG et al. (2003), Health-related quality of life in Australian adults with renal insufficiency: a population-based study. Am J Kidney Dis. 41: 596–604. 5. Kalantar-Zadeh K, Kopple JD, Block G et al. (2001), "Association among SF36 quality of life measures and nutrition, hospitalization, and mortality in hemodialysis", J Am Soc Nephrol. 12(12): 2797-806. 6. Kusek JW, Greene P, Wang SR et al. (2002), "Cross-sectional study of health-related quality of life in African Americans with chronic renal insufficiency: the African American Study of Kidney Disease and Hypertension Trial", Am J Kidney Dis. 39(3): 513-24. 7. Levey AS, Eckardt KU, Tsukamoto Y et al. (2005), "Definition and classification of chronic kidney disease: a position statement from Kidney Disease: Improving Global Outcomes (KDIGO)", Kidney Int. 67(6): 2089-100. 8. Oleson M. (1990), "Subjectively perceived quality of life", Image J Nurs Sch. 22(3): 187-90. 9. Perlman RL, Finkelstein FO, Liu L et al. (2005), Quality of life in chronic kidney disease (CKD): a cross-sectional analysis in the renal research institute-CKD study. Am J Kidney Disease. 45: 658–666. 10. Tsai YC, Hung CC, Hwang SJ et al. (2010), "Quality of life predicts risks of end-stage renal disease and mortality in patients with chronic kidney disease", Nephrol Dial Transplant. 25(5): 1621-6. Ngày nhận bài báo 31/05/2015 Ngày phản biện nhận xét bài báo: 05/06/2015 Ngày bài báo được đăng: 05/08/2015