Bài giảng Luật hình sự Việt Nam - Chương 11: Những tình tiết loại trừ tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi

CHƯƠNG XI NHỮNG TÌNH TIẾT LOẠI TRỪ TÍNH CHẤT NGUY HIỂM CHO XÃ HỘI CỦA HÀNH VI Cung cấp một công cụ lý luận để bảo vệ lợi ích hợp pháp trong trường hợp hành động và gây ra thiệt hại Mục tiêu của bài 1. KHÁI NIỆM CHUNG 2. PHÒNG VỆ CHÍNH ĐÁNG 3. TÌNH THỀ CẤP THIẾT 4. CÁC TR Ư ỜNG HỢP KHÁC Đ Ư ỢC LOẠI TRỪ TNHS Nội dung TÌNH TIẾT HÀNH VI GÂY THIỆT HẠI CHO XH VỀ HÌNH THỨC: HV NÀY GIỐNG NHƯ MỘT TP CỤ THỂ NGƯỜI CÓ HÀNH VI NÀY KHÔNG PHẢI CHỊU TNHS TÌNH TIẾT LOẠI TRỪ TÍNH CHẤT NGUY HIỂM CHO XH 1. KHÁI NIỆM CHUNG Có tính nguy hiểm cho XH Không còn nguy hiểm cho XH NHỮNG TÌNH TIẾT LOẠI TRỪ TÍNH CHẤT NGUY HIỂM CHO XH CỦA HV TÌNH THẾ CẤP THIẾT BẮT NGƯỜI PHẠM PHÁP THI HÀNH MỆNH LỆNH CẤP TRÊN THỰC HIỆN CHỨC NĂNG NGHỀ NGHIỆP RỦI RO TRONG SẢN XUẤT PHÒNG VỆ CHÍNH ĐÁNG 2. PHÒNG VỆ CHÍNH ĐÁNG 2.1. KHÁI NIỆM VỀ PVCĐ NG Ư ỜI ĐANG CÓ HÀNH VI LỢI ÍCH CỦA NHÀ NƯỚC, LỢI ÍCH CỦA TỔ CHỨC, QUYỀN , LỢI ÍCH CHÍNH ĐÁNG CỦA MÌNH HOẶC CỦA NGƯỜI KHÁC BẢO VỆ HÀNH VI CỦA CON NG Ư ỜI XÂM HẠI CHỐNG TRẢ CẦN THIẾT Hành vi phòng vệ chỉ được coi là chính đáng khi người phòng vệ phải hành động chống trả trong những điều kiện nhất định Quy định quyền PVCĐ là nhằm : K huyến khích mọi CD đấu tranh với những hành vi xâm hại các QHXH ; N găn chặn hoặc hạn chế những thiệt hại do hành vi xâm hại gây ra. PVCĐ không có nghĩa là CD có quyền tự xử Bảo vệ các lợi ích nêu trên là nghĩa vụ PL của người có CV, QH PVCĐ là quyền, không phải nghĩa vụ PL của CD. L ư u ý: THUỘC VỀ CƠ SỞ PHÁT SINH QUYỀN PVCĐ THỤÔC VỀ NỘI DUNG CỦA PVCĐ THUỘC VỀ PHẠM VI CỦA PVCĐ 2.2. ĐIỀU KIỆN CỦA PVCĐ 2.2.1. ĐIỀU KIỆN THUỘC VỀ C Ơ SỞ PHÁT SINH QUYỀN PVCĐ CÓ THỂ CÓ DẤU HIỆU CỦA TP CỤ THỂ; CÓ THỂ LÀ VI PHẠM PHÁP LUẬT KHÁC HV XÂM HẠI ĐANG XẢY RA (ĐANG HIỆN HỮU) HÀNH VI TẤN CÔNG ( HVTC ) ĐANG XẢY RA XÂM HẠI CÁC LỢI ÍCH CHÍNH ĐÁNG HVTC LÀ CỦA CON NG Ư ỜI Nếu n gười có HV xâm hại là trẻ em hoặc ng ư ời không có nltnhs thì ng ư ời PV chỉ đ ư ợc gây thiệt hại cho họ khi không cò n biện pháp khác H ành vi PV có thể nhằm vào người có hành vi xâm hại hoặc nhằm vào công cụ, phương tiện mà họ đang sử dụng N ếu hành vi chống trả gây thiệt hại cho người khác thì ng ư ời có hành vi đó phải chịu TNHS Hành vi chống trả sự xâm hại đ ư ợc thừa nhận ngay cả khi có biện pháp khác có thể ngăn chặn được sự xâm hại 2.2.2. ĐIỀU KIỆN THUỘC VỀ NỘI DUNG CỦA PVCĐ Hành vi chống trả phải nhằm vào người có hành vi xâm hại. Căn cứ để đánh giá sự cần thiết và phù hợp là: B iện pháp chống trả phải là biện pháp cần thiết, phù hợp với tính chất, mức độ nguy hiểm của HV xâm hại trong hoàn cảnh cụ thể Biện pháp chống trả của người phòng vệ trong hoàn cảnh cụ thể là cần thiết để ngăn chặn hoặc hạn chế sự xâm hại. 2.2.3. ĐIỀU KIỆN THUỘC VỀ PHẠM VI CỦA PVCĐ Sự chống trả của người phòng vệ là sự chống trả cần thiết. TÍNH CHẤT CỦA QHXH BỊ ĐE DOẠ XÂM HẠI; MỨC ĐỘ THIỆT HẠI BỊ ĐE DOẠ GÂY RA; SỨC MẠNH VÀ SỰ MÃNH LIỆT CỦA HVTC; T ÍNH CH ẤT VÀ MỨC ĐỘ NGUY HIỂM CỦA PHƯƠNG PHÁP, PHƯƠNG TIỆN, CÔNG CỤ MÀ KẺ XÂM HẠI SỬ DỤNG ; SỨC MẠNH VÀ KHẢ NĂNG PHÒNG VỆ CỦA NGƯỜI PHÒNG VỆ TRONG HOÀN CẢNH CỤ THỂ ... 2.3. VƯỢT QUÁ GIỚI HẠN (VQGH) PVCĐ VQGH PVCĐ là trường hợp HV chống trả rõ ràng là quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho XH của HV xâm hại. Người có HV VQGH PVCĐ phải chịu TNHS về sự vượt quá, nếu có lỗi đối với sự vượt quá. VQGH PVCĐ là tình tiết giảm nhẹ 2.4. PHÒNG VỆ TƯỞNG TƯỢNG (PVTT) PVTT là trường hợp không bị tấn công thực sự nhưng lầm tưởng là có sự tấn công nên đã phòng vệ và gây ra thiệt hại. 2.4. PHÒNG VỆ TƯỞNG TƯỢNG (PVTT) PVTT là một dạng sai lầm về sự việc Theo nghĩa hẹp Sai lầm trong việc đánh giá thời điểm nên đã PV quá sớm hoặc quá muộn Có sự tấn công nhưng đã sai lầm trong việc đánh giá tính chất, mức độ nguy hiểm của sự tấn công nên đã VQGH PVCĐ; Có sự tấn công nhưng nhầm lẫn người tấn công; Hoàn toàn không có sự tấn công nhưng lầm tưởng là có sự tấn công; Theo nghĩa rộng 2.4. PHÒNG VỆ TƯỞNG TƯỢNG (PVTT) Người gây thiệt hại trong PVTT vẫn phải chịu TNHS (nếu CTTP cụ thể) 1. Khái niệm về PVCĐ 2. Các điều kiện của PVCĐ 3. Các trường hợp có liên quan đến PVCĐ Ghi nhí A B C D E F G H I 1 T 2 Ế 3 I 4 H 5 T 6 N 7 Ầ 8 C 9 HÃY MỞ VÀ HÃY GIẢI THÍCH 3. TÌNH THẾ CẤP THIẾT (TTCT) NGUỒN NGUY HIỂM HV CỦA CỦA CON NGƯỜI HQ DO NGUỒN NGUY HIỂM ĐE DOẠ GÂY RA THIỆT HẠI NHỎ HƠN 3.1. KHÁI NIỆM NGĂN CHẶN BẢO VỆ LỢI ÍCH KHÁC ĐƯỢC PL BẢO VỆ LỢI ÍCH CỦA NHÀ NƯỚC, CỦA TỔ CHỨC, QUYỀN, LỢI ÍCH CHÍNH ĐÁNG CỦA MÌNH HOẶC CỦA NGƯỜI KHÁC 3.2. ĐIỀU KIỆN CỦA TTCT ĐIỀU KIỆN VỀ TÍNH CHẤT CỦA SỰ NGUY HIỂM ĐIỀU KIỆN VỀ TÍNH CHẤT CỦA HÀNH VI KHẮC PHỤC SỰ NGUY HIỂM 3.2.1. ĐIỀU KIỆN THUỘC VỀ TÍNH CHẤT CỦA NGUỒN NGUY HIỂM NGUỒN NGUY HIỂM TRONG TTCT RẤT ĐA DẠNG: HÀNH VI CỦA CON NGƯỜI; HOẠT ĐỘNG CỦA SÚC VẬT; SỰ CỐ KỸ THUẬT; DO THIÊN TAI... ĐE DOẠ GÂY THIỆT HẠI CHO LỢI ÍCH CỦA NN, LỢI ÍCH CỦA TẬP THỂ, QUYỀN, LỢI ÍCH HỢP PHÁP CỦA CÔNG DÂN SỰ NGUY HIỂM ĐANG XẢY RA, NGHĨA LÀ NÓ ĐÃ BẮT ĐẦU VÀ CHƯA KẾT THÚC SỰ NGUY HIỂM ĐANG ĐE DOẠ CÁC QUYỀN VÀ LỢI ÍCH ĐANG ĐƯỢC PL BẢO VỆ 3.2.2. ĐIỀU KIỆN THUỘC VỀ TÍNH CHẤT CỦA HV NGĂN CHẶN NGUỒN NGUY HIỂM GÂY THIỆT HẠI TRONG TTCT LÀ BIỆN PHÁP CUỐI CÙNG VÀ DUY NHẤT CUỐI CÙNG NẾU CÒN BP KHÔNG GÂY TH THÌ SỰ GÂY TH LÀ KHÔNG THỂ CHẤP NHẬN DUY NHẤT NGHĨA LÀ CHỈ CÓ BP ẤY MỚI NGĂN CHẶN ĐƯỢC T / H ẠI KHÔNG ĐÒI HỎI THIỆT HẠI LÀ NHỎ NHẤT THIỆT HẠI GÂY RA TRONG TTCT PHẢI NHỎ HƠN THIỆT HẠI CẦN NGĂN NGỪA 3.2.2. ĐIỀU KIỆN THUỘC VỀ TÍNH CHẤT CỦA HV NGĂN CHẶN NGUỒN NGUY HIỂM Khái niệm và các điều kiện của tình thế cấp thiết Ghi nhớ Kiểm tra Khẳng định nào đúng 1. Thiệt hại gây ra trong tình thế cấp thiết phải là thiệt hại nhỏ nhất so với thiệt hại cần ngăn ngừa. 2. Hành vi gây thiệt hại cho ng ư ời điên để ngăn chặn sự phá phách của họ đ ư ợc xem nh ư gây thiệt hại trong tình thế cấp thiết. 3. Thiệt hại gây ra trong tình thế cấp thiết phải là thiệt hại nhỏ h ơ n so với thiệt hại cần ngăn ngừa. 20 15 10 5 4. BẮT NGƯỜI PHẠM PHÁP BẮT NG Ư ỜI PHẠM PHÁP LÀ CHẾ ĐỊNH CỦA LUẬT TTHS, NH Ư NG VIỆC DÙNG VŨ LỰC ĐỂ BẮT GIỮ LÀ VẤN ĐỀ CỦA LHS DÙNG VŨ LỰC ĐỂ BẮT GIỮ PHẢI TƯƠNG XỨNG VỚI: TÍNH CHẤT, MỨC ĐỘ NGUY HIỂM CHO XH CỦA HV PHẠM PHÁP PHÙ HỢP VỚI HOÀN CẢNH KHÁCH QUAN LÚC BẮT GIỮ TÍNH CHẤT VÀ MỨC ĐỘ CHỐNG ĐỐI CỦA NGƯỜI PT DÙNG VŨ LỰC ĐỂ BẮT GIỮ MÀ CHƯA VƯỢT QUÁ PHẠM VI VÀ NHỮNG NHỮNG BIỆN PHÁP CẦN THIẾT LÀ TÌNH TIẾT LOẠI TRỪ TNHS 5. NHỮNG TRƯỜNG HỢP KHÁC LOẠI TRỪ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ 5.1. THI HÀNH MỆNH LỆNH CẤP TRÊN LỆNH CẤP TRÊN KHÔNG HỢP PHÁP VÀ GÂY RA THIỆT HẠI NGƯỜI THI HÀNH MỆNH LỆNH KHÔNG PHẢI CHỊU TNHS LỆNH CẤP TRÊN HỢP PHÁP NHƯNG GÂY RA THIỆT HẠI NGƯỜI THI HÀNH KHÔNG PHẢI CHỊU TNHS NẾU KHÔNG CÓ LỖI NG Ư ỜI THI HÀNH PHẢI CHỊU TNHS NẾU CÓ LỖI 5.2. THỰC HIỆN CHỨC NĂNG NGHỀ NGHIỆP KHI THỰC HIỆN MỘT SỐ NGHỀ NGHIỆP CÓ THỂ GÂY RA THIỆT HẠI GÂY THIỆT HẠI VÌ ĐƯỢC SỰ ĐỒNG Ý VÀ VÌ LỢI ÍCH CỦA NGƯỜI BỊ HẠI GÂY THIỆT HẠI LỢI ÍCH CỦA XH GÂY THIỆT HẠI LÀ CẦN THIẾT KHÔNG PHẢI CHỊU TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ 5.3. RỦI RO TRONG SẢN XUẤT ĐÃ ÁP DỤNG ĐẦY ĐỦ NHỮNG BIỆN PHÁP AN TOÀN CẦN THIẾT VIỆC ÁP DỤNG NHỮNG PHÁT MINH, SÁNG CHẾ, CẢI TIẾN KỸ THUẬT HẬU QUẢ PHÁT SINH KHÔNG PHẢI CHỊU TNHS C á m ơ n HẾT CHƯƠNG XI