Bài giảng Luật thương mại quốc tế - Giới thiệu môn học - Nguyễn Thị Thu Trang

Ths. Nguyễn Thị Thu Trang ĐT: 0909587194 Email: trangnguyengv@huflit.edu.vn v Giáo Trình: ØGiáo trình Luật thương mại quốc tế – Trường Đại học Luật TP.HCM. ØGiáo trình Luật thương mại quốc tế – Trường Đại học Luật Hà Nội. v Văn bản pháp luật: ØUỷ ban quốc gia về hợp tác kinh tế quốc tế, Các văn kiện gia nhập Tổ chức thương mại thế giới (WTO) của Việt Nam. ØCác Hiệp định EVFTA, CPTPP, và các FTA khu vực, FTA song phương. ØCông ước CISG 1980. ØLuật thương mại Việt Nam 2005. v Tài liệu tham khảo khác: ØRaj Bhala, NXB Tư pháp, 2006, Luật thương mại Quốc tế. Những vấn đề lý luận và thực tiễn. ØWalter Google, 2005, Từ điển chính sách thương mại quốc tế, MUTRAP II. ØDự án thương mại đa biên, 2006, Cẩm nang cam kết TMDV của VN trong WTO. ØNguyễn Thanh Tâm, Tạp chí Giáo dục và Xã hội, Tổng quan các FTA “thế hệ mới”. Đối tượng Các quy định pháp luật, nguyên tắc pháp lý và các quy luật điều chỉnh các quan hệ thương mại quốc tế. Ứng dụng môn học: - Trong hoạt động quản lý nhà nước về thương mại, đầu tư - Nhận diện, phòng tránh các rủi ro và xử lý các vấn đề pháp lý có thể phát sinh trong các giao dịch thương mại quốc tế - Là nền tảng cho việc học các môn liên quan đến thương mại quốc tế. Phần 1: Khái quát về thương mại quốc tế. Phần 2: Tổ chức thương mại quốc tế WTO Phần 3: Hợp đồng thương mại quốc tế Phần 4: Giải quyết tranh chấp trong thương mại quốc tế Kết cấu chương trình học BT nhóm/ Thuyết trình: 20% Chuyên cần: 20% Thi cuối kì 60% Động lực của sự phát triển của xã hội là sự phân công LAO ĐỘNG và PHÂN CÔNG LAO ĐỘNG XÃ HỘI. PHÂN CÔNG LAO ĐỘNG làm phát sinh nhu cầu trao đổi hàng hoá và sự ra đời của Thương mại nói chung và THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ nói riêng. Chăn nuôi tách khỏi trồng trọt Thủ công nghiệp tách khỏi nông nghiệp. Sự xuất hiện của thương nghiệp và tầng lớp thương nhân LỢI ÍCH TMQT - Thỏa mãn tốt hơn nhu cầu của con người; - Mang lại sự giàu mạnh cho các nền kinh tế; - Mở rộng quy mô chuyên môn hóa SX, nâng cao năng suất, chất lượng SP cho các nền KT; - Tận dụng tối đa hiệu quả việc s/d các nguồn lực trên phạm vi toàn cầu. Khái niệm TMQT tùy thuộc phương pháp & đối tượng tiếp cận: Tại Việt Nam, Thương mại quốc tế (International Trade/ International Commerce) là các hoạt động thương mại vượt ra khỏi biên giới quốc gia hoặc biên giới hải quan. v Hoạt động TMQT thường được xác định trên ba dấu hiệu: - Chủ thể trong quan hệ thương mại là các bên có quốc tịch khác nhau. - Sự kiện làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quan hệ thương mại xảy ra ở nước ngoài; - Đối tượng của quan hệ thương mại (hàng hoá, dịch vụ) ở nước ngoài. BIÊN GIỚI HẢI QUAN BIÊN GIỚI QUỐC GIA * Quốc gia: } Có lãnh thổ } Có cư dân ổn định } Có chính phủ } Có khả năng thực hiện các QH với quốc gia khác. * Lãnh thổ HQ có năng lực như chủ thể QG nếu: } Độc lập tương đối trong thiết lập chính sách TM, chế độ hải quan và không nhất thiết phải có khả năng thực hiện QH đối ngoại. v K/N toàn diện về TMQT bao gồm nội hàm : Ø Thương mại quốc tế (International Trade) là các hoạt động Thương mại do các quốc gia thực hiện với nhau. Ø Thương mại quốc tế (International Commerce) là hoạt động thương mại do các thương nhân tiến hành. 1.Hội nhập kinh tế quốc tế. 2.Hội nhập kinh tế khu vực. 3.Tự do hóa thương mại và bảo hộ mậu dịch. 4.KT tri thức giữ vai trò quan trọng trong các quan hệ TMQT. 5.Phổ cập hóa quan hệ kinh tế thị trường. 6.TM điện tử ngày càng quan trọng trong TMQT. Là xu hướng các QG đồng ý tự do hóa TM toàn bộ hoặc một phần giữa chúng với nhau, tạo ra sự phân biệt đối xử với phần còn lại của thế giới. Nhu cầu khu vực hóa nền kinh tế: - Tốc độ toàn cầu hóa KT còn chậm so với nhu cầu của nhiều QG. - Trình độ phát triển giữa các khu vực khác nhau, các QG trong cùng khu vực có cùng trình độ phát triển dễ hội nhập lẫn nhau. - Sự gần gũi về VH-XH có thể đẩy mạnh sự hợp tác giữa các QG. Câu hỏi: Khu vực hóa kinh tế có đi ngược xu hướng toàn cầu hóa kinh tế hay không? Tự do hóa thương mại là quá trình nhà nước giảm dần sự can thiệp vào các hoạt động kinh doanh, TMQT nhằm tạo ĐK thông thoáng cho các hoạt động đó phát triển hiệu quả. - Cắt giảm các công cụ hạn chế TMQT: thuế quan, hạn ngạch, các đk tiêu chuẩn - Hạn chế các lĩnh vực đặt dưới sự kiểm soát của nhà nước. Lợi ích/Bất lợi của TỰ DO HOÁ THƯƠNG MẠI? Bảo hộ mậu dịch là quá trình chính phủ các quốc gia tiến hành xây dựng và đưa vào áp dụng các biện pháp thích hợp nhằm hạn chế hàng hóa nhập khẩu từ nước ngoài. - Xây dựng các bộ công cụ phù hợp với các cam kết quốc tế - Lựa chọn những ngành trọng điểm để thực hiện bảo hộ Lợi ích/Bất lợi của BẢO HỘ MẬU DỊCH ? Kinh tế tri thức là một hình thái kinh tế mà sự phát triển của nó dựa trên tri thức mà không phải các yếu tố sản xuất truyền thống như tài nguyên thiên nhiên, sức LĐ, vốn. Thể hiện: - Nhiều quốc gia tập trung vào những ngành khoa học công nghệ cao như CN thông tin, CN sinh học, CN nano, công nghệ vũ trụ. - Quyền sở hữu trí tuệ đang ngày càng được nhìn nhận về góc độ giá trị. Vd: Singapore, Hà Lan, Mỹ, Nhật Bản Trước thập niên 90: Thế lưỡng cực kinh tế thị trường và kinh tế kế hoạch hóa tập trung. Do đó thường có những mâu thuẫn về kinh tế, chính trị và quân sự giữa hai cực. Sau thập niên 90: Có sự áp dụng thống nhất cơ chế kinh tế thị trường tuy nhiên có sự khác biệt về hướng đi, mức độ áp dụng (kinh tế thị trường triệt để, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, kinh tế kế hoạch hóa tập trung chỉ áp dụng một vài yếu tố của kinh tế thị trường. Nguyên nhân: - Sự sụp đổ của hệ thống XHCN - Nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung bộc lộ nhiều vấn đề Thương mại điện tử được hiểu là việc phân phối, quảng cáo bán và giao hàng hóa, cung ứng dịch vụ thông qua các phương tiện điện tử. Hoạt động thương mại QT đang mở ra nhiều cơ hội cho các quan hệ KTQT nhưng cũng đặt ra nhiều vấn đề pháp lý cần quan tâm: - Thu thuế đối với các sản phẩm nhập khẩu qua con đường TMĐT; - Giao kết hợp đồng; - Chữ kí điện tử; - Pháp luật áp dụng và điều chỉnh các hành vi thương mại điện tử. •Theo WTO: "Thương mại điện tử bao gồm việc sản xuất, quảng cáo, bán hàng và phân phối sản phẩm được mua bán và thanh toán trên mạng Internet, nhưng được giao nhận một cách hữu hình, cả các sản phẩm giao nhận cũng như những thông tin số hoá thông qua mạng Internet". •Theo Ủy ban châu Âu: "Thương mại điện tử có thể định nghĩa chung là sự mua bán, trao đổi hàng hóa hay dịch vụ giữa các doanh nghiệp, gia đình, cá nhân, tổ chức tư nhân bằng các giao dịch điện tử thông qua mạng Internet hay các mạng máy tính trung gian (thông tin liên lạc trực tuyến). Thật ngữ bao gồm việc đặt hàng và dịch thông qua mạng máy tính, nhưng thanh toán và quá trình vận chuyển hàng hay dịch vụ cuối cùng có thể thực hiện trực tuyến hoặc bằng phương pháp thủ công." Do nội hàm của khái niệm thương mại quốc tế tương đối rộng nên những chủ thể có thể trở thành chủ thể của luật thương mại quốc tế là khá đa dạng. Thương mại quốc tế công (international trade): - Các quốc gia - Các tổ chức quốc tế - Các vùng lãnh thổ 1 thực thể được xem là 1 quốc gia khi hội đủ những điều kiện sau đây: + Có dân cư ổn định + Có lãnh thổ xác định + Chính quyền + Khả năng tham gia quan hệ quốc tế Một số ví dụ: Israel, Timor Lette, Đặc trưng } Là chủ thể có chủ quyền quốc gia } Được hưởng các quyền miễn trừ vì lợi ích quốc gia Tổ chức quốc tế là chủ thể luật thương mại quốc tế là tổ chức quốc tế liên chính phủ. Loại chủ thể này không bao gồm các tổ chức quốc tế phi chính phủ. Câu hỏi: Điểm khác biệt lớn nhất giữa tổ chức quốc tế - tổ chức phi chính phủ (NGOs) Các tập đoàn quốc tế Có thể là chủ thể của luật thương mại quốc tế, mặc dù không có chủ quyền của 1 quốc gia trọn vẹn nhưng do những điều kiện đặc biệt về kinh tế, chính trị, văn hóa, địa lí mà có khả năng tự quyết về chính sách thương mại kinh tế cũng có thể tự mình tham gia những quan hệ thương mại quốc tế nhất định Vd: Hồng Kông, Đài Loan Thương mại quốc tế tư Mối quan hệ thương mại giữa các chủ thể không có liên quan đến yếu tố nhà nước (các thương nhân, công ty). Chủ thể của thương mại quốc tế tư: THƯƠNG NHÂN - Thương nhân là cá nhân - Thương nhân là pháp nhân KHÁI NIỆM THƯƠNG NHÂN K1Đ6 Luật Thương mại 2005: “Thương nhân bao gồm tổ chức kinh tế được thành lập hợp pháp, cá nhân hoạt động thương mại một cách độc lập, thường xuyên và có đăng kí kinh doanh”. 3 dấu hiệu của thương nhân là: Phân loại thương nhân ở Việt Nam: Doanh nghiệp tư nhân Công ty TNHH Công ty cổ phần Công ty hợp danh Hộ kinh doanh Hợp tác xã Hoạt động thương mại một cách thường xuyên Có đăng ký kinh doanh Hoạt động vì mục đích sinh lời Điều ước thương mại quốc tế Luật quốc gia Tập quán thương mại quốc tế Các nguyên tắc pháp lý chung 1. Điều ước quốc tế 2. Điều ước quốc tế là một thỏa thuận quốc tế được kí kết giữa các quốc gia hoặc các chủ thể khác của luật quốc tế dưới hình thức văn bản và được điều chỉnh bởi luật quốc tế. Tên gọi: Công ước (convention), hiệp ước (treaty), hiệp định (agreement), thỏa ước (accord), hiến chương (chapter). Nội dung ĐUQT về TM: điều chỉnh các quan hệ thương mại quốc tế }2. Pháp luật quốc gia PL thương mại QG là tổng thể các quy tắc, quy phạm pháp luật do quốc gia ban hành nhằm điều chỉnh các hoạt động thương mại Tập quán thương mại quốc tế là những thói quen trong thương mại quốc tế được sử dụng lặp đi lặp lại nhiều lần. VD: UCP, Incoterm - Yếu tố vật chất - Yếu tố tinh thần