Bài giảng Luật tố tụng dân sự Việt Nam - Bài 5: Biện pháp khẩn cấp tạm thời trong tố tụng dân sự - Trần Phương Thảo

BÀI 5 BIỆN PHÁP KHẨN CẤP TẠM THỜI TRONG TỐ TỤNG DÂN SỰ TS. Trần Phương Thảo, TS. Nguyễn Thị Thu Hà Giảng viên trường Đại học Luật Hà Nội 1 MỤC TIÊU BÀI HỌC 2 Trình bày được khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của biện pháp khẩn cấp tạm thời. 01 Kể tên được 17 biện pháp khẩn cấp tạm thời.02 Xác định được điều kiện áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời, thẩm quyền, thủ tục áp dụng, thay đổi và huỷ bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời. 03 Xác định được việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời cụ thể trong vụ việc dân sự và việc thực hiện biện pháp bảo đảm trong các vụ việc dân sự cụ thể. 04 CẤU TRÚC BÀI HỌC Khái niệm, đặc điểm và phân loại các biện pháp khẩn cấp tạm thời 5.1 Quyền yêu cầu, thẩm quyền và thủ tục áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời 5.2 3 Biện pháp bảo đảm và trách nhiệm bồi thường thiệt hại do áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không đúng 5.3 5.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM VÀ PHÂN LOẠI BIỆN PHÁP KHẨN CẤP TẠM THỜI 4 • Khái niệm: Là biện pháp Tòa án quyết định áp dụng trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự nhằm giải quyết nhu cầu cấp bách của đương sự, bảo vệ bằng chứng, bảo toàn tài sản tránh gây thiệt hại không thể khắc phục được hoặc bảo đảm thi hành án. • Đặc điểm: Biện pháp khẩn cấp tạm thời có bốn đặc điểm Tính khẩn cấp Tính tạm thời Tính cưỡng chế Tính bảo đảm 5.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM VÀ PHÂN LOẠI BIỆN PHÁP KHẨN CẤP TẠM THỜI (tiếp theo) 5 Phân loại biện pháp khẩn cấp tạm thời Nhóm biện pháp buộc thực hiện hoặc không thực hiện một công việc nhất định hoặc biện pháp khẩn cấp tạm thời khác nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự. Nhóm biện pháp buộc tạm ứng trước một số tiền nhằm đáp ứng nhu cầu cấp bách của đương sự. Nhóm biện pháp nhằm đảm bảo thi hành nghĩa vụ hoặc đảm bảo thi hành án. 5.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM VÀ PHÂN LOẠI BIỆN PHÁP KHẨN CẤP TẠM THỜI (tiếp theo) 6 Nhóm biện pháp buộc tạm ứng trước một số tiền nhằm đáp ứng nhu cầu cấp bách của đương sự Buộc người sử dụng lao động tạm ứng tiền lương, tiền công, tiền bồi thường, trợ cấp tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp cho người lao động. Buộc thực hiện trước một phần nghĩa vụ cấp dưỡng. Buộc thực hiện trước một phần nghĩa vụ bồi thường thiệt hại do tính mạng, sức khỏe bị xâm phạm. 5.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM VÀ PHÂN LOẠI BIỆN PHÁP KHẨN CẤP TẠM THỜI (tiếp theo) 7 Nhóm biện pháp nhằm đảm bảo thi hành nghĩa vụ hoặc đảm bảo thi hành án Kê biên tài sản đang tranh chấp. Cấm chuyển dịch quyền về tài sản đang tranh chấp. Cấm thay đổi hiện trạng tài sản đang tranh chấp. Cho thu hoạch, cho bán hoa màu hoặc sản phẩm, hàng hóa khác. Phong tỏa tài khoản tại ngân hàng, tổ chức tín dụng, kho bạc nhà nước. Phong tỏa tài sản ở nơi gửi giữ. Phong tỏa tài sản của người có nghĩa vụ. 5.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM VÀ PHÂN LOẠI BIỆN PHÁP KHẨN CẤP TẠM THỜI (tiếp theo) 8 Nhóm biện pháp buộc thực hiện hoặc không thực hiện một công việc nhất định hoặc biện pháp khẩn cấp tạm thời khác nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự. Tạm đình chỉ thi hành quyết định sa thải người lao động. Giao người chưa thành niên cho cá nhân hoặc tổ chức trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục. Cấm xuất cảnh đối với người có nghĩa vụ. Cấm tiếp xúc với nạn nhân bạo lực gia đình Tạm dừng việc đóng thầu và các hoạt động có liên quan đến viêc đóng thầu. Bắt giữ tàu bay, tàu biển để đảm bảo giải quyết vụ án. Cấm hoặc buộc đương sự thực hiện những hành vi nhất định. Các biện pháp khẩn cấp tạm thời khác. 5.2. QUYỀN YÊU CẦU, THẨM QUYỀN VÀ THỦ TỤC ÁP DỤNG BIỆN PHÁP KHẨN CẤP TẠM THỜI Quyền yêu cầu • Đương sự; • Người đại diện đương sự; • Cơ quan, tổ chức khởi kiện để báo với lợi ích của người khác, lợi ích nhà nước, lợi ích công cộng: Tòa án tự mình áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời đối với các trường hợp quy định tại Khoản 1, 2, 3, 4, 5 Điều 114 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015. 9 5.2. QUYỀN YÊU CẦU, THẨM QUYỀN VÀ THỦ TỤC ÁP DỤNG BIỆN PHÁP KHẨN CẤP TẠM THỜI 10 Thẩm quyền áp dụng Tại phiên tòa (sơ thẩm hoặc phúc thẩm) thì Hội đồng xét xử quyết định Trước khi thụ lí thì Chánh án Tòa án chỉ định ngay 1 Thẩm phán Sau khi thụ lí, trước phiên tòa sơ thẩm, phúc thẩm do thẩm phán được phân công 5.2. QUYỀN YÊU CẦU, THẨM QUYỀN VÀ THỦ TỤC ÁP DỤNG BIỆN PHÁP KHẨN CẤP TẠM THỜI 11 Thủ tục áp dụng Thủ tục gửi đơn yêu cầu Thủ tục xem xét và ra quyết định giải quyết đơn yêu cầu Thủ tục khiếu nại, kiến nghị và giải quyết khiếu nại, kiến nghị 5.2. QUYỀN YÊU CẦU, THẨM QUYỀN VÀ THỦ TỤC ÁP DỤNG BIỆN PHÁP KHẨN CẤP TẠM THỜI (tiếp theo) 12 Thủ tục hủy bỏ Căn cứ để hủy bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời Nghĩa vụ dân sự của bên có nghĩa vụ chấm dứt theo quy định của Bộ luật Dân sự. Người yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời đề nghị hủy bỏ. Người phải thi hành quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời nộp tài sản hoặc có người khác thực hiện biện pháp bảo đảm thi hành nghĩa vụ đối với bên có yêu cầu. 5.2. QUYỀN YÊU CẦU, THẨM QUYỀN VÀ THỦ TỤC ÁP DỤNG BIỆN PHÁP KHẨN CẤP TẠM THỜI (tiếp theo) 13 Căn cứ để hủy bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời Căn cứ của việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không còn. Việc giải quyết vụ án được đình chỉ theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự. Quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không đúng theo quy định Bộ luật Tố tụng dân sự. 5.2. QUYỀN YÊU CẦU, THẨM QUYỀN VÀ THỦ TỤC ÁP DỤNG BIỆN PHÁP KHẨN CẤP TẠM THỜI (tiếp theo) 14 Căn cứ để hủy bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời Vụ việc đã được giải quyết bằng bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật. Các trường hợp Tòa án trả lại đơn khởi kiện theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự. Hiệu lực quyết định áp dụng: Quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời có hiệu lực pháp luật ngay. 5.3. BIỆN PHÁP BẢO ĐẢM VÀ TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO ÁP DỤNG BIỆN PHÁP KHẨN CẤP TẠM THỜI KHÔNG ĐÚNG Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không đúng 5.3.2 Biện pháp bảo đảm 5.3.1 15 5.3.1. BIỆN PHÁP BẢO ĐẢM • Khái niệm: là biện pháp Tòa án buộc người yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời phải thực hiện nghĩa vụ bảo đảm nhằm đảm bảo khả năng bồi thường cho người bị thiệt hại nếu yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không đúng, gây thiệt hại cho người bị áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời và người có liên quan. • Người yêu cầu áp dụng chỉ phải thực hiện biện pháp bảo đảm đối với các biện pháp khẩn cấp tạm thời (Điều 136 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015):  Kê biên tài sản đang tranh chấp;  Cấm chuyển dịch quyền về tài sản đang tranh chấp;  Cấm thay đổi hiện trạng tài sản đang tranh chấp;  Phong tỏa tài khoản tại ngân hàng, tổ chức tín dụng, kho bạc nhà nước;  Phong tỏa tài sản ở nơi gửi giữ;  Phong tỏa tài sản của người có nghĩa vụ;  Tạm dừng việc đóng thầu và các hoạt động có liên quan đến việc đấu thầu;  Bắt giữ tàu bay, tàu biển để bảo đảm giải quyết vụ án. 16 5.3.2. TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO ÁP DỤNG BIỆN PHÁP KHẨN CẤP TẠM THỜI KHÔNG ĐÚNG • Người yêu cầu áp dụng chịu trách nhiệm bồi thường:  Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời theo đúng yêu cầu của đương sự;  Yêu cầu của người đó gây thiệt hại cho người bị áp dụng hoặc người liên quan. • Tòa án chỉ có trách nhiệm bồi thường:  Tòa án tự mình áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời;  Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời khác với biện pháp mà cá nhân, cơ quan, tổ chức yêu cầu;  Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời vượt quá yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời của cá nhân, cơ quan, tổ chức;  Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không đúng thời hạn theo quy định của pháp luật hoặc không áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời mà không có lí do chính đáng. • Việc bồi thường của Tòa án được thực hiện theo quy định của Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2009. 17 TỔNG KẾT BÀI HỌC • Khái niệm, đặc điểm và phân loại các biện pháp khẩn cấp tạm thời; • Các biện pháp khẩn cấp tạm thời; • Quyền yêu cầu, thẩm quyền quyết định và thủ tục áp dụng thay đổi hủy bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời; • Thực hiện biện pháp bảo đảm và trách nhiệm bồi thường thiệt hại do áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời. 18