Đề tài Một số vấn đề về thuế thu nhập cá nhân ở Việt Nam

ph¶i nép thuÕ lµ 200.000 VN§; cßn ë gia ®×nh thø hai th× mçi ng­êi sÏ nép lµ 100.000 VN§, c¶ hai ng­êi nép lµ 200.000 VN§. Nh­ vËy lµ thu nhËp sau thuÕ cña gia ®×nh thø nhÊt chØ lµ 4.800.000 VN§; cßn gia ®×nh thø hai th× lµ 7.800.000 VN§. Sè l­îng thµnh viªn hai gia ®×nh lµ nh­ nhau. Ng­êi con trai gia ®×nh thø nhÊt ph¶i lµm viÖc vÊt v¶ h¬n ®Ó ch¨m sãc mét ng­êi cha giµ, cßn hai vî chång trÎ th× cïng lµm viÖc vµ kiÕm tiÒn; c¶ hai tr­êng hîp tr­íc con m¾t ph¸p luËt ®Òu bÞ ®iÒu tiÕt bëi thuÕ thu nhËp lµ nh­ nhau. Ph¶i ch¨ng ®· cã tÝnh c«ng b»ng ë ®©y ch­a? Trong mét x· héi hiÖn ®¹i, tr¸ch nhiÖm ch¨m sãc ng­êi giµ kh«ng chØ thuéc vÒ con c¸i mµ b¶n th©n x· héi còng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm g¸nh v¸c sù ch¨m sãc ®ã. Theo luËt thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ë c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ Ph¸p, Mü... th× biÓu thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp sÏ ®­îc x©y dùng dùa vµo hoµn c¶nh vµ t×nh tr¹ng vÒ h«n nh©n( Mü), nh­ vËy sÏ bao gåm mét sè biÓu thuÕ vµ ¸p dông møc ch­íc trõ gia c¶nh ®èi víi tõng tr­êng hîp kh¸c nhau; hoÆc cã thÓ x©y dùng mét biÓu thuÕ duy nhÊt, nh­ng khi tÝnh thu nhËp th× ng­êi ta tÝnh cho c¶ hé gia ®×nh, c¨n cø vµo sè l­îng ng­êi ®i lµm vµ sè l­îng ng­êi ¨n theo mµ ng­êi ta x¸c ®Þnh sè phÇn trong tõng hé theo qui ®Þnh cña LuËt; sau ®ã chia tæng thu nhËp cho sè phÇn vµ x¸c ®Þnh ®­îc møc thu nhËp t­¬ng øng víi mçi thµnh viªn trong gia ®×nh; møc thu nhËp nµy sÏ chÝnh lµ møc thu nhËp bÞ ®iÒu tiÕt bëi biÓu thuÕ thu nhËp (Ph¸p). C¸ch thøc tÝnh thuÕ nµy sÏ ®¶m b¶o h¬n cho c¸c gia ®×nh mµ chØ cã mét ng­êi ®i lµm vµ cã sè l­îng ng­êi ¨n theo lín. Nã ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng vµ nh©n ®¹o khi x©y dùng luËt. VÊn ®Ò thø hai ta cÇn ®Ò cËp ë ®©y lµ viÖc ph©n chia ra lµm biÓu thuÕ ¸p dông ®èi víi ng­êi n­íc ngoµi vµ biÓu thuÕ ¸p dông ®èi víi ng­êi ViÖt Nam. RÊt nhiÒu bµi b¸o ®· viÕt vÒ vÊn ®Ò nµy, vµ ®a sè lµ kh«ng ñng hé vµ muèn duy tr× chØ mét biÓu thuÕ. Tuy nhiªn, theo ý kiÕn cña riªng t«i th× viÖc x©y dùng hai biÓu thuÕ ¸p dông cho ng­êi n­íc ngoµi vµ ng­êi ViÖt Nam t¹i thêi ®iÓm hiÖn t¹i lµ phï hîp. T¹i sao? Thø nhÊt lµ thu nhËp n­íc ta cßn thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi thu nhËp ë n­íc ngoµi, chÝnh v× vËy khi ng­êi lao ®éng n­íc ngoµi sang lµm viÖc n­íc ta th× ®ång nghÜa víi viÖc n­íc ta ph¶i tr¶ møc l­¬ng t­¬ng xøng víi møc l­¬ng mµ ng­êi ®ã cã thÓ nhËn ®­îc ë n­íc hä. Th«ng th­êng, nh÷ng ng­êi n­íc ngoµi sang lµm viÖc n­íc ta ®Òu lµ nh÷ng chuyªn gia trong c¸c lÜnh vùc mµ chóng ta cßn yÕu vµ chóng ta cÇn hä. NÕu nh­ x©y dùng mét biÓu thuÕ duy nhÊt ¸p dông chung cho c¶ ng­êi ViÖt Nam vµ ng­êi n­íc ngoµi th× sÏ lÊy møc thu nhËp cña biÓu thuÕ ®èi víi ng­êi ViÖt Nam hay lµ ®èi víi ng­êi n­íc ngoµi lµm chuÈn. NÕu lÊy biÓu thuÕ ng­êi ViÖt Nam lµm chuÈn th× hái ng­êi n­íc ngoµi sÏ cßn muèn sang lµm viÖc t¹i ViÖt Nam kh«ng, vµ khi ®ã hËu qu¶ cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ lµ nh­ thÕ nµo khi c¸c ngµnh cÇn nh÷ng chuyªn gia giái kh«ng cã. NhiÒu ý kiÕn cho r»ng do cã hai biÓu thuÕ suÊt, nªn c¸c doanh nghiÖp khi tuyÓn ng­êi, nÕu ph¶i tr¶ møc l­¬ng sau thuÕ lµ nh­ nhau th× hä sÏ chän ng­êi n­íc ngoµi chø kh«ng chän ng­êi ViÖt Nam. Do ®ã sÏ kh«ng khuyÕn khÝch ®­îc lao ®éng ViÖt Nam. Nh­ng chóng ta còng cÇn ph¶i ®Æt c©u hái lµ nh÷ng t×nh huèng nh­ vËy cã x¶y ra nhiÒu kh«ng hay chØ lµ mét con sè h·n h÷u? Ng­îc l¹i, nÕu lÊy biÓu thuÕ cña ng­êi n­íc ngoµi lµm chuÈn th× hái sè ng­êi ViÖt Nam ph¶i ®ãng thuÕ thu nhËp sÏ cã mÊy ng­êi, khi ®ã nguån thu ng©n s¸ch tõ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n sÏ cßn ®­îc bao nhiªu? ChÝnh v× vËy, viÖc x©y dùng mét biÓu thuÕ thèng nhÊt t¹i thêi ®iÓm hiÖn t¹i lµ ch­a cã tÝnh kh¶ thi. TÊt nhiªn, trong t­¬ng lai, khi mµ ®iÒu kiÖn vÒ nÒn kinh tÕ vµ thu nhËp cña d©n c­ ph¸t triÓn ®Õn mét møc nhÊt ®Þnh th× chóng ta cã thÓ thu hÑp dÇn kho¶ng c¸ch vÒ møc khëi ®iÓm thu nhËp chÞu thuÕ vµ c¸c bËc vµ tiÕn ®Õn mét biÓu thuÕ thèng nhÊt. Mét vÊn ®Ò n÷a lµ vÒ møc thuÕ suÊt cña n­íc ta hiÖn nay. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c bËc thuÕ suÊt ®Òu b»ng 10%, do ®ã møc ®iÒu tiÕt ®èi víi nh÷ng ng­êi cã thu nhËp cµng cao th× cµng lín. Khi ®ã tèc ®é t¨ng cña thuÕ thu nhËp ph¶i nép khi thu nhËp t¨ng sÏ cµng lín. So víi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi th× biÓu thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp c¸ nh©n cña n­íc ta ®­îc xÕp vµo lo¹i cao. B¶ng 13- ThuÕ suÊt biªn cao nhÊt cña thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ë mét sè n­íc §¬n vÞ tÝnh:VN§ N­íc Sè bËc thuÕ suÊt Møc thuÕ suÊt Thu nhËp chÞu thuÕ khëi ®iÓm Thu nhËp chÞu thuÕ cao nhÊt Khëi ®iÓm so víi b×nh qu©n GDP Cao nhÊt so víi b×nh qu©n GDP Ph¸p 7 64.815.000 729.106.667 0.17 1.96 Ai CËp 4 20-40% 10.955.882 70.117.647 0.57 3.65 Ên §é 3 10-30% 17.406.542 52.219.626 2.72 8.15 NhËt 4 10-37% 412.500.000 2.250.000.000 0.85 4.66 Indonesia 5 5-35% 45.959.284 367.674.275 4.54 36.29 Trung Quèc 9 5-45% 1.436.145 179.518.072 0.13 16.06 Hµn Quèc 4 10-40% 125.632.378 1.005.059.022 1.06 8.46 Thai Lan 5 5-37% 40.161.725 1.606.469.003 1.23 49.01 Australia 5 53.640.000 496.666.667 0.18 1.64 §øc 11 82.777.778 993.333.333 0.21 2.58 ViÖt Nam 6 10-50% 36.000.000 (cho ng­êi VN) 180.000.000 6.1 30.51 96.000.000 ( cho ng­êi n­íc ngoµi) 1.440.000.000 Nguån: §Ò ¸n thuÕ thu nhËp c¸ nh©n cña TPHCM Xu thÕ thuÕ suÊt biªn cao nhÊt ngµy cµng gi¶m, kho¶ng c¸ch thuÕ suÊt biªn ngµy cµng ®­îc thu hÑp l¹i khi c¸c bËc thu nhËp t¨ng thÓ hiÖn râ nÐt nhÊt trªn biÓu thuÕ thu nhËp cña mét sè n­íc ph¸t triÓn qua c¸c n¨m. Môc ®Ých cña viÖc nµy lµ nh»m khuyÕn khÝch nç lùc lµm giµu cña c¸c c¸ nh©n trong x· héi. Bëi v× theo quan ®iÓm hiÖn ®¹i, mét møc thuÕ suÊt nhá ®èi víi ng­êi giµu còng ®· t¹o ra mét nguån thu ®¸ng kÓ, nÕu t¨ng lªn cao qu¸ sÏ dÉn ®Õn viÖc ng­êi lao ®éng gi¶m nç lùc lµm viÖc, tøc lµ lµm gi¶m thu nhËp cña hä. Kho¶ng c¸ch thuÕ suÊt biªn thu hÑp l¹i khi bËc thuÕ cµng cao còng ph¶n ¸nh ®iÒu ®ã. HiÖn nay, theo ý kiÕn chñ quan cña riªng t«i, møc thuÕ suÊt cña ViÖt Nam cßn ë møc cao, vµ b¶n th©n viÖc ph©n bËc thuÕ suÊt còng ch­a hîp lÝ. ViÖc thuÕ suÊt qu¸ cao sÏ chØ lµm cho ng­êi nép thuÕ t×m mäi c¸ch ®Ó trèn thuÕ. §ång thêi viÖc x¸c ®Þnh c¸c møc thu nhËp ë tõng bËc thuÕ còng lµ hÕt søc quan träng. Th«ng th­êng ng­êi ta th­êng c¨n cø vµo GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®Ó ®­a ra c¸c møc thu nhËp ë tõng bËc. NÕu chóng ta ®Ó møc thu nhËp khëi ®iÓm tÝnh thuÕ vµ møc thu nhËp cao nhÊt cao nh­ hiÖn nay th× thuÕ suÊt thùc sÏ kh¸c xa rÊt nhiÒu so víi thuÕ suÊt cao. §ång thêi ph¹m vi ®¸nh thuÕ sÏ bÞ thu hÑp l¹i. So s¸nh gi÷a c¸c n­íc th× ta thÊy ViÖt Nam lµ mét n­íc cã møc thu nhËp khëi ®iÓm chÞu thuÕ còng nh­ møc thu nhËp cao nhÊt lín h¬n so víi GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi rÊt nhiÒu lÇn. Trong khi c¸c n­íc møc thu nhËp dao ®éng quanh GDP b×nh qu©n th× ViÖt Nam lín h¬n 6 lÇn ®èi víi thu nhËp khëi ®iÓm vµ 30 lÇn ®èi víi thu nhËp cao nhÊt. Nh­ vËy, chÝnh s¸ch thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ë ViÖt Nam vÉn ch­a mang tÝnh chÊt chung cña x· héi mµ míi chØ lµ gãi gän trong mét nhãm ng­êi ®Æc biÖt. VËy th× ph¶i ch¨ng lµ môc tiªu cña chÝnh s¸ch thuÕ thu nhËp c¸ nh©n kh«ng ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng x· héi. ThuÕ ph¶i nép = -( suÊt miÔn thu)+ ( møc thuÕ suÊt c¬ b¶n)*( thu nhËp chÞu thuÕ) R= -b + (t*Y) ThuÕ suÊt: t = t- C¸c n­íc trªn thÕ giíi th­êng x©y dùng theo m« h×nh thuÕ thu nhËp lòy tiÕn víi mét møc thuÕ suÊt cña nhµ kinh tÕ Jame Mirrless. Nã cã thÓ lµ mét gi¶i ph¸p tèi ­u cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch thuÕ, võa ®¶m b¶o hiÖu qu¶ c«ng b»ng x· héi ®ång thêi ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ. Ta cã thÓ tr×nh bµy tãm t¾t néi dung chÝnh cña m« h×nh nµy. ThuÕ thu nhËp lòy tiÕn víi mét thuÕ suÊt cã thÓ ®­îc hiÓu lµ lo¹i thuÕ kÕt hîp mét suÊt miÔn thu chung cho tÊt c¶ ng­êi lao ®éng vµ mét thuÕ suÊt. M« h×nh nµy sÏ võa ®¶m b¶o ®­îc tÝnh lòy tiÕn cña biÓu thuÕ suÊt, võa ®¬n gi¶n, vµ ®· ®­îc x©y dùng ë rÊt nhiÒu n­íc nh­ Thôy §iÓn, Anh hay Canada. §©y còng cã thÓ lµ mét m« h×nh ®Ó chóng ta cã thÓ xem xÐt, nghiªn cøu. ë ®©y, ta muèn tr×nh bµy viÖc duy tr× thuÕ suÊt cao vµ kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c bËc thuÕ suÊt lµ ®Òu nhau nh­ cña chóng ta hiÖn nay ®· thùc sù hîp lÝ ch­a? Bªn c¹nh ®ã, viÖc ®¸nh thuÕ thu nhËp bæ sung ®èi víi phÇn thu nhËp trªn 15 triÖu ®ång sau khi ®· nép thuÕ cã ph¶i lµ qu¸ gß Ðp ®èi víi nh÷ng ng­êi cã thu nhËp cao kh«ng? Nã g©y cho nh÷ng ng­êi cã thu nhËp cao t©m lÝ lµ Nhµ n­íc kh«ng muèn cho hä giµu cã vµ t×m c¸ch giíi h¹n mét møc thu nhËp mµ hä cã thÓ nhËn ®­îc. §©y còng lµ mét vÊn ®Ò mµ c¸c nhµ lµm luËt sÏ cÇn ph¶i xem xÐt tØ mØ khi x©y dùng LuËt thuÕ thu nhËp c¸ nh©n trong thêi gian tíi. VÒ tæ chøc qu¶n lÝ thu thuÕ MÆc dï sè thuÕ thu nhËp c¸ nh©n thu ®­îc ®· t¨ng ®¸ng kÓ trong thêi gian qua nh­ng cã ph¶i nã ®· ph¶n ¸nh thùc sù kh¶ n¨ng cã thÓ ®ãng gãp cña toµn bé x· héi ch­a? Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn néi dung Ph¸p lÖnh th× cã ph¶i ®· th«ng suèt, tr«i ch¶y hay ch­a? Ta sÏ xem xÐt tÊt c¶ c¸c mÆt nµy ®Ó cã thÓ nhËn xÐt mét c¸ch kh¸ch quan vÒ viÖc thùc hiÖn néi dung Ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao, cã thÓ rót ra nh÷ng mÆt ch­a lµm ®­îc, nh÷ng khã kh¨n vÊp ph¶i khi thùc hiÖn tõ ®ã ®­a ra nh÷ng ®Ò xuÊt hoµn thiÖn h¬n n÷a LuËt thuÕ thu nhËp c¸ nh©n. VÒ vai trß cña thuÕ thu nhËp c¸ nh©n trong thêi gian qua, ngoµi chøc n¨ng lµ huy ®éng nguån thu trong ng©n s¸ch Nhµ n­íc, th× thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ch­a thÓ hiÖn râ nÐt c¸c chøc n¨ng kh¸c mµ ta ®· ®Ò cËp ë ch­¬ng 1. MÆc dï t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong mÊy n¨m qua lu«n ë møc cao nh­ng do xuÊt ph¸t ®iÓm cña nÒn kinh tÕ n­íc ta cßn qu¸ thÊp, GDP trªn ®Çu ng­êi vÉn cßn thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi (sè liÖu GDP/ng­êi ë trang bªn), v× vËy møc ®é ®ãng gãp vµo Ng©n s¸ch Nhµ n­íc vÉn cßn ë møc thÊp, xem xÐt tØ lÖ gi÷a thuÕ thu nhËp c¸ nh©n thu ®­îc víi GDP vµ tæng sè thuÕ thu ®­îc th× tØ lÖ ®ã lµ rÊt nhá bÐ; chiÕm ch­a ®Õn 0,5% GDP vµ ch­a ®Õn 3% tæng sè thuÕ thu ®­îc. Chóng ta míi chØ t¨ng vÒ gi¸ trÞ tuyÖt ®èi, cßn khi ®em so s¸nh t­¬ng ®èi th× sù gia t¨ng vÉn lµ kh«ng ®¸ng kÓ. ChÝnh v× ®iÒu nµy nªn thuÕ thu nhËp vÉn ch­a thÓ ph¸t huy ®­îc c¸c chøc n¨ng kh¸c cña m×nh. Vai trß lµ c«ng cô trong chÝnh s¸ch tµi khãa cña chÝnh phñ, hay lµm t¨ng tØ lÖ tiÕt kiÖm quèc gia vµ t¹o ra c«ng b»ng trong x· héi chØ cã thÓ ®¹t ®­îc khi thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®· trë thµnh mét nguån thu quan träng trong ng©n s¸ch chÝnh phñ. B¶ng 14- GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi ë mét sè n­íc Tªn n­íc GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi ( USD ) So víi ViÖt Nam 1993 1999 Sè lÇn USD 1993 1999 1993 1999 NhËt B¶n 20830 23480 17.8 13.4 19660 21725 Hång K«ng 20420 21830 17.5 12.4 19250 20075 Singapore 20050 27740 17.1 15.8 18880 25985 Hµn Quèc 9860 12445 8.4 7.1 8690 10690 Malaixia 5856 7370 5.0 4.2 4686 5615 Th¸i Lan 5170 6020 4.4 3.4 4000 4265 Philipin 2890 3330 2.5 1.9 1720 4625 In®«nªxia 2650 2940 2.3 1.7 1480 1185 ViÖt Nam 1170 1755 1.0 1.0 _ _ Nguån: T¹p chÝ ASIA VEEK sè ra ngµy 21/1/2000 Theo b¸o c¸o cña UNDP th× ViÖt Nam ®øng thø 133 trong 174 n­íc so s¸nh vµo n¨m 1997 Nguån: Kinh tÕ vµ Dù b¸o sè 5/2001 . Bªn c¹nh hoµn c¶nh kh¸ch quan do nÒn kinh tÕ ch­a ph¸t triÓn, b¶n th©n ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao vÉn ch­a ®­îc thùc hiÖn nghiªm chØnh. Nã vÊp ph¶i rÊt nhiÒu khã kh¨n trong thùc tÕ, trong ®ã khã kh¨n vÒ mÆt qu¶n lÝ thu nhËp cña c¸c ®èi t­îng nép thuÕ thu nhËp c¸ nh©n cã thÓ ®­îc kÓ ®Õn ®Çu tiªn. RÊt nhiÒu c¸c kho¶n thu nhËp cña d©n c­ mµ Nhµ n­íc ch­a x¸c ®Þnh ®­îc vµ còng ch­a ®Ò ra ®­îc biÖn ph¸p g× ®Ó cã thÓ kiÓm tra ®­îc thu nhËp vµ nguån thu nhËp cña d©n c­. §ã lµ do mét lo¹t nguyªn nh©n, kh¸ch quan cã vµ chñ quan còng cã. Chóng ta sÏ tr×nh bµy d­íi ®©y mét sè bÊt cËp trong c«ng t¸c qu¶n lÝ thu thuÕ ®ang n¶y sinh hiÖn nay, mµ cã thÓ coi lµ nguyªn nh©n cho viÖc nguån thu tõ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n vÉn ch­a thùc sù ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng s½n cã cña nã. (i) HiÖn nay, thu nhËp cña rÊt nhiÒu ngµnh nghÒ nh­ gi¶ng d¹y, ca h¸t, luËt s­, m«i giíi...ch­a ®­îc c¬ quan thuÕ qu¶n lÝ. C¸c kho¶n thu nhËp nµy theo qui ®Þnh cña Ph¸p lÖnh th× ph¶i kª khai ®Ó tÝnh tæng thu nhËp tõ ®ã x¸c ®Þnh møc thuÕ thu nhËp ph¶i nép. Nh­ng do hiÖn nay Nhµ n­íc còng nh­ c¬ quan thuÕ ch­a thùc hiÖn gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng nµy mét c¸ch chÆt chÏ do ®ã c¸c ®èi t­îng hÇu hÕt ®Òu kh«ng kª khai c¸c kho¶n thu nhËp nµy khi tÝnh thuÕ thu nhËp. C¬ quan thuÕ th­êng ñy nhiÖm thu cho Së Th­¬ng m¹i, Së V¨n hãa th«ng tin, Së Lao ®éng, Së C«ng an vµ c¸c ban ngµnh cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lÝ c¸c ®èi t­îng nµy lµm nhiÖm vô khÊu trõ thuÕ. Nh­ng râ rµng biÖn ph¸p nµy tá ra kh«ng cã hiÖu qu¶. VÒ phÝa c¸c c¬ quan qu¶n lÝ c¸c ®èi t­îng nµy, hä kh«ng chuyªn s©u trong lÜnh vùc qu¶n lÝ thuÕ, ®ång thêi c¸c h×nh thøc chi tr¶ cho ho¹t ®éng ñy nhiÖm thu còng ch­a tá ra cã søc hÊp dÉn ®Ó c¸c c¬ quan lµm nhiÖm vô ñy nhiÖm thu nhiÖt t×nh trong c«ng t¸c qu¶n lÝ thu nhËp cña ng­êi lao ®éng do ngµnh m×nh qu¶n lÝ. VÒ phÝa c¸c c¸ nh©n cã nghÜa vô nép thuÕ còng ch­a cã nh÷ng nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ nghÜa vô kª khai vµ nép thuÕ thu nhËp. C¸c kho¶n thu nhËp ®ãng gãp phÇn chñ yÕu vµo thu nhËp l¹i kh«ng ph¶i lµ thu nhËp tõ tiÒn l­¬ng, mµ ®ã l¹i lµ c¸c kho¶n thu nhËp tõ tiÒn th­ëng vµ bæng léc kh¸c kh«ng mang tÝnh ®Òu ®Æn, do ®ã cµng khã cho c¬ quan thuÕ trong viÖc gi¸m s¸t kiÓm tra. Mét sè l­îng lín c¸ nh©n ®¸ng lÏ ph¶i nép thuÕ th× hiÖn nay vÉn ch­a ph¶i ®ãng thuÕ thu nhËp, mµ sè ®ã l¹i tËp hîp kh¸ lín lµ c¸c c¸n bé lµm viÖc trong khu vùc Nhµ n­íc. Tõ ®ã, ta cã thÓ thÊy r»ng con sè thuÕ thu nhËp c¸ nh©n thu ®­îc theo tÝnh to¸n vÉn ch­a ph¶n ¸nh ®óng kh¶ n¨ng ®ãng gãp cña thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®èi víi ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Ngoµi viÖc rÊt nhiÒu ®èi t­îng ®¸ng lÏ ph¶i nép thuÕ bÞ bá sãt th× ngay c¶ trong nh÷ng ng­êi nép thuÕ thu nhËp th× hä còng ch­a khai b¸o chÝnh x¸c sè thu nhËp thùc tÕ mµ hä nhËn ®­îc. Hä b»ng c¸ch nµy c¸ch kh¸c ®Òu t×m c¸ch khai b¸o gi¶m thu nhËp cña hä trong khi ®ã c¬ quan thuÕ vÉn ch­a cã biÖn ph¸p g× tá ra thùc sù hiÖu qu¶ trong viÖc thÈm tra nh÷ng khai b¸o cña hä ®· chuÈn x¸c hay ch­a. (ii) Kh«ng chØ ®èi víi c¸c ®èi t­îng nh­ trªn ta ®· ®Ò cËp, b¶n th©n c¸c ®èi t­îng lµ ng­êi n­íc ngoµi vµ ng­êi lao ®éng ViÖt Nam lµm trong c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi hay c¸c v¨n phßng ®¹i diÖn còng ch­a ®­îc qu¶n lÝ mét c¸ch ®Çy ®ñ. §¬n cö nh­ ë TPHCM, hiÖn nay cã kho¶ng 4000 ng­êi n­íc ngoµi lµm viÖc thuéc diÖn ph¶i kª khai thuÕ, nh­ng chØ qu¶n lÝ ®­îc 2972 ng­êi. Sè liÖu phßng qu¶n lÝ xuÊt nhËp c¶nh chØ ra hµng n¨m cã kho¶ng 15.000 ®Õn 20.000 ng­êi n­íc ngoµi xuÊt nhËp c¶nh vµo Thµnh phè trong diÖn ph¶i kª khai nép thuÕ thu nhËp. Chóng ta vÉn ch­a qu¶n lÝ ®­îc mét sè ®èi t­îng lín nµy. Nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò nµy lµ do hiÖn nay c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®Ó qu¶n lÝ vÒ c­ tró vµ nh÷ng khai b¸o vÒ thu nhËp còng nh­ ng­êi lao ®éng ë c¸c v¨n phßng ®¹i diÖn, c¸c chi nh¸nh n­íc ngoµi cßn hÕt søc s¬ sµi vµ thiÕu chÆt chÏ. Nh÷ng qui ®Þnh b¾t buéc c¸c v¨n phßng ®¹i diÖn ph¶i kª khai ®Çy ®ñ ng­êi n­íc ngoµi lµm viÖc, kª khai khi cã nh÷ng thay ®æi ng­êi lµm hay tuyÓn thªm ng­êi lµm hiÖn nay lµ ch­a cã.Tr¸ch nhiÖm x¸c nhËn ®· ®ãng thuÕ thu nhËp ®Çy ®ñ ®èi víi c¸c VP§D còng ch­a ®­îc x¸c lËp, do ®ã c¬ quan thuÕ kh«ng cã biÖn ph¸p xö lÝ nÕu c¸c ®èi t­îng nµy kh«ng kª khai vµ nép thuÕ thu nhËp cho nh©n viªn cña hä. §èi víi ng­êi lao ®éng ViÖt Nam th× còng x¶y ra nh÷ng t×nh huèng t­¬ng tù. Nh÷ng khai b¸o vÒ ng­êi lao ®éng chØ cã khi míi më VP§D, cßn trong thêi gian ho¹t ®éng th× mäi thay ®æi c¬ quan thuÕ ®Òu kh«ng ®­îc th«ng b¸o, c¸c hîp ®ång lao ®éng chØ cÇn th«ng qua Së lao ®éng, chÝnh v× vËy, c¬ quan thuÕ rÊt khã kh¨n trong viÖc qu¶n lÝ sè ®èi t­îng nµy, vµ tÊt yÕu lµ mét sè l­îng ®¸ng kÓ c¸c c¸ nh©n ®· trèn kh«ng ph¶i nép thuÕ. Theo ­íc l­îng cña Së Th­¬ng m¹i, sè l­îng ng­êi ViÖt Nam ®ang lµm viÖc t¹i c¸c VP§D dao ®éng tõ 8.000 ®Õn 15.000 ng­êi, thu nhËp cña hä tõ 100 USD ®Õn 500 USD, c¸ biÖt cã nh÷ng ng­êi h­ëng l­¬ng ®Õn 4000 USD, th× sè thuÕ thu ®­îc trªn Thµnh phè so víi kh¶ n¨ng ®¸ng lÏ thu ®­îc lµ rÊt thÊp, mét møc thÊt thu thuÕ rÊt lín. (iv) Ngay c¶ ®èi víi c¸c c¸ nh©n lµm viÖc trong c¸c c¬ quan s¶n xuÊt kinh doanh cã ®¨ng kÝ kª khai nép thuÕ thu nhËp c¸ nh©n cho lao ®éng cña c¬ së m×nh th× c¬ quan thuÕ còng ch­a kiÓm tra ®­îc mµ chñ yÕu vÉn dùa vµo tê khai b¸o cña c¸c ®¬n vÞ uû nhiÖm thu. §èi víi c¸c ®¬n vÞ chi tr¶ thu nhËp mµ kh«ng ph¶i nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp hay VAT th× viÖc ñy nhiÖm thu gÇn nh­ kh«ng ®­îc thùc hiÖn, c¸c ®èi t­îng th× kh«ng tù gi¸c trùc tiÕp ®Õn c¬ quan thuÕ ®Ó kª khai nép thuÕ. §iÒu nµy t¹o nªn sù mÊt c«ng b»ng trong nghÜa vô nép thuÕ. (v) Mét bÊt cËp n÷a lµ hiÖn nay ch­a cã mét bé phËn thuÕ chuyªn tr¸ch trong lÜnh vùc thu thuÕ thu nhËp c¸ nh©n. §èi víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh th× hä kª khai ®ång thêi víi c¸c lo¹i thuÕ kh¸c, Phßng thu thuÕ TNDN vµ VAT mµ trùc tiÕp qu¶n lÝ doanh nghiÖp sÏ kiªm lu«n nhiÖm vô qu¶n lÝ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n. Sè thu nµy chiÕm mét tØ lÖ nhá trong tæng sè thu tõ doanh nghiÖp, do vËy kh«ng ®­îc phßng thu thuÕ ®Çu t­ nhiÒu vµo viÖc qu¶n lÝ. ViÖc thu thuÕ th«ng qua c¬ quan ñy nhiÖm thu th× ch­a ®­îc thùc hiÖn nghiªm tóc do b¶n th©n c¬ quan ñy nhiÖm thu ch­a nhËn thøc ®­îc hÕt tr¸ch nhiÖm cña m×nh, ®ång thêi c¬ quan thuÕ còng ch­a cã nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch h÷u hiÖu ®Ó c¬ quan ñy nhiÖm thu nhiÖt t×nh trong c«ng t¸c nµy. (vi) Thªm vµo ®ã, qu¸ tr×nh thanh to¸n ë ViÖt nam vÉn chñ yÕu lµ thanh to¸n trùc tiÕp b»ng tiÒn mÆt. ViÖc thanh to¸n qua tµi kho¶n t¹i Ng©n hµng míi chØ phæ biÕn ë c¸c c¬ quan n­íc ngoµi, ë ®ã ng­êi lµm viÖc ®­îc c«ng ti thanh to¸n qua chuyÓn kho¶n. Cßn ®èi víi khu vùc Nhµ n­íc vµ khu vùc t­ nh©n th× viÖc thanh to¸n vÉn chñ yÕu b»ng tiÒn mÆt. ChÝnh v× ®Æc ®iÓm nµy mµ viÖc kiÓm so¸t thu nhËp cµng trë nªn khã kh¨n ®ång thêi nã còng t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc trèn thuÕ dÔ dµng h¬n. (vii) ý thøc cña ng­êi d©n vÒ nghÜa vô nép thuÕ kÐm còng lµ mét nguyªn nh©n quan träng gi¶i thÝch t¹i sao thuÕ thu nhËp c¸ nh©n hiÖn nay nãi riªng vµ c¸c s¾c thuÕ kh¸c nãi chung hiÖn nay khi thùc hiÖn vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp tõ phÝa ng­êi nép. Nã còng xuÊt ph¸t tõ hai phÝa, phÝa c¬ quan Nhµ n­íc vµ phÝa c¸c c¸ nh©n nép thuÕ. C¬ quan Nhµ n­íc ch­a cã nh÷ng biÖn ph¸p tuyªn truyÒn gi¸o dôc ®èi víi ng­êi d©n vÒ ý thøc tr¸ch nhiÖm nép thuÕ. RÊt nhiÒu tÇng líp cã thu nhËp cao trong x· héi khi ®­îc ®iÒu tra vÒ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n th× tá ra hoµn toµn xa l¹ vµ kh«ng hiÓu g× vÒ nã c¶. C¶ nh÷ng c¬ quan chi tr¶ nhiÒu khi còng cè t×nh lµm lê ®i vµ kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô khÊu trõ thuÕ t¹i nguån. Tõ ®ã mét thãi quen t©m lÝ xÊu lµ nép thuÕ kh«ng ph¶i lµ ®iÒu b¾t buéc, trèn ®­îc th× trèn ®· h×nh thµnh vµ ®iÒu nµy lµ hÕt søc nguy h¹i. Cßn vÒ phÝa ng­êi cã nghÜa vô nép thuÕ, do luËt ph¸p ch­a cã nh÷ng chÕ tµi nghiªm kh¾c, ®ång thêi do tr×nh ®é d©n trÝ cßn thÊp nªn hä kh«ng hÒ cã ý thøc trong viÖc kª khai vµ nép thuÕ. Do tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè nµy nªn sè thu tõ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®­îc b¸o c¸o hµng n¨m vÉn ch­a ph¶n ¸nh ®óng thùc chÊt vÒ kh¶ n¨ng nép thuÕ thu nhËp cña n­íc ta. Con sè ®ã cã thÓ lín h¬n nhiÒu nÕu nh­ c«ng t¸c kª khai vµ thu nép thuÕ ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch nghiªm tóc vµ ®Çy ®ñ. ViÖc thèng kª kh«ng chÝnh x¸c vµ ®Çy ®ñ thu nhËp cña toµn bé d©n c­ sÏ cßn ¶nh h­ëng lín ®Õn hiÖu qu¶ cña viÖc lËp c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ. Trong thêi gian tíi th× Nhµ n­íc cÇn ph¶i quan t©m nhiÒu h¬n ®èi víi viÖc qu¶n lÝ thu nhËp cña d©n c­, nã kh«ng chØ ®¬n thuÇn phôc vô cho c«ng t¸c thu thuÕ thu nhËp mµ nã cßn hç trî c¸c nhµ kinh tÕ trong viÖc dù b¸o chÝnh x¸c c¸c t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ, tõ ®ã ®­a ra nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp. ë ch­¬ng 2, chóng ta ®· nghiªn cøu vÒ néi dung Ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao. Tõ ®ã ta còng ®· rót ra ®­îc mét sè vÊn ®Ò cÇn quan t©m khi x©y dùng LuËt thuÕ thu nhËp c¸ nh©n trong thêi gian tíi. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta còng xem xÐt c«ng t¸c thùc hiÖn Ph¸p lÖnh trong thêi gian qua. Qua c¸c n¨m th× sè thu ®· t¨ng ®¸ng kÓ, ®iÒu ®ã cho thÊy sù cè g¾ng cña ngµnh thuÕ n­íc ta trong viÖc thùc hiÖn néi dung Ph¸p lÖnh. Tuy nhiªn, nh÷ng kÕt qu¶ chóng ta ®· ®¹t ®­îc vÉn cßn rÊt h¹n chÕ do c¸c nguyªn nh©n chñ quan hay kh¸ch quan. BiÕt ®­îc c¸c nguyªn nh©n nµy, chóng ta sÏ ph¶i t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p kh¶ thi vµ cã hiÖu qu¶, tõng b­íc hoµn chØnh LuËt thuÕ thu nhËp c¸ nh©n, trong c¶ v¨n b¶n vµ trong c¶ thùc tÕ khi thùc hiÖn. C¸c ý kiÕn nµy sÏ ®­îc tr×nh bµy ë ch­¬ng 3- Mét sè ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p qu¶n lÝ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n Ch­¬ng 3 Nh÷ng kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lÝ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ë ViÖt Nam Tr­íc t×nh h×nh thùc hiÖn Ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao trong thêi gian võa qua mµ chóng ta ®· nghiªn cøu ë trªn, ®Ó kh¾c phôc ®­îc c¸c mÆt h¹n chÕ vµ ph¸t huy nh÷ng thµnh tùu chóng ta ®· ®¹t ®­îc, t«i xin ®­îc ®­a ra ®©y nh÷ng ®Ò xuÊt cña m×nh. Nh÷ng ®Ò xuÊt cña t«i ®­îc xuÊt ph¸t trªn c¬ së x©y dùng LuËt thuÕ TNCN thËt ®¬n gi¶n, râ rµng vµ chÆt chÏ. Do hÖ thèng thuÕ n­íc ta cßn rÊt nhiÒu yÕu kÐm, muèn c¶i c¸ch ®­îc th× cÇn ph¶i thùc hiÖn trong mét thêi gian dµi. ChÝnh v× vËy, trong ng¾n h¹n, muèn thùc hiÖn tèt qu¶n lý thuÕ TNCN th× chóng ta chØ cã thÓ c¶i c¸ch néi dung luËt nh»m gi¶m bít khã kh¨n trong c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ TNCN cña ngµnh thuÕ. §ång thêi ®©y còng lµ xu thÓ cña cuéc c¶i c¸ch thuÕ trªn thÕ giíi trong thËp kØ 90. Kinh nghiÖm cho thÊy mét luËt thuÕ cµng phøc t¹p bao nhiªu, cµng mong muèn thùc hiÖn ®­îc ®Çy ®ñ c¸c môc tiªu vÒ c«ng b»ng mét c¸ch tuyÖt ®èi th× kÕt qu¶ thùc tÕ chØ lµ sù mÐo mã trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Sù c«ng b»ng th× ch­a thùc hiÖn ®­îc bao nhiªu, trong khi ®ã cµng tr­êng hîp trèn thuÕ hoÆc dùa vµo khe hë cña luËt ®Ó tr¸nh thuÕ, chi phÝ cho qu¶n lý thu thuÕ ®Òu t¨ng lªn. So s¸nh gi÷a hiÖu qu¶ vµ chi phÝ th× c¸c quèc gia ®Òu thÊy r»ng cÇn ph¶i ®¬n gi¶n luËt ®i, nhê ®ã mµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn sÏ ®­îc thuËn lîi vµ hiÖu qu¶ h¬n. PhÇn 1: KiÕn nghÞ viÖc x©y dùng néi dung LuËt thuÕ thu nhËp c¸ nh©n PhÇn 2: KiÕn nghÞ vÒ tæ chøc thùc hiÖn LuËt thuÕ thu nhËp c¸ nh©n 3.1 KiÕn nghÞ x©y dùng néi dung LuËt Thu nhËp chÞu thuÕ Chóng ta cÇn ph¶i cè g¾ng bao qu¸t hÕt c¸c lo¹i thu nhËp. Muèn lµm ®­îc ®iÒu nµy th× ngay c¶ trong c¸ch ph©n lo¹i néi dung thu nhËp chÞu thuÕ th× chóng ta còng cÇn ph¶i tr×nh bµy mét c¸ch cã hÖ thèng. HiÖn nay, mét sè lo¹i thu nhËp vÉn cßn ch­a ®­îc xÕp vµo thu nhËp chÞu thuÕ, ®ã lµ thu nhËp tõ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ vèn, göi l·i tiÕt kiÖm, tõ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh c¸ thÓ vµ mét sè lo¹i thu nhËp kh¸c. TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng nµy ®Òu ®em l¹i thu nhËp cho c¸c c¸ nh©n kh«ng kh¸c g× so víi thu nhËp tõ tiÒn l­¬ng hay mét sè h×nh thøc kh¸c, chÝnh v× vËy kh«ng cã lÝ g× chóng l¹i n»m ngoµi ph¹m vi ®iÒu tiÕt cña thuÕ thu nhËp c¸ nh©n. ViÖc bæ sung thªm c¸c lo¹i thu nhËp nµy sÏ gãp phÇn ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng còng nh­ t¨ng thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Theo kinh nghiÖm cña c¸c n­íc th× chóng ta nªn chia thu nhËp theo tÝnh chÊt nguån h×nh thµnh thu nhËp. + TiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng lao ®éng, tiÒn th­ëng, tiÒn trî cÊp + Thu nhËp tõ s¶n xuÊt kinh doanh c«ng th­¬ng nghiÖp + Thu nhËp tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong n«ng nghiÖp + Thu nhËp tõ ho¹t ®éng cho thuª nhµ ®Êt + Thu nhËp tõ c¸c ho¹t ®éng phi th­¬ng m¹i, hµnh nghÒ tù do + Thu nhËp tõ chuyÓn dÞch bÊt ®éng s¶n, cæ phÇn, cæ phiÕu + Thu nhËp kh¸c tõ l·i tiÕt kiÖm, l·i cæ phÇn, cæ phiÕu, tróng sè... Mét vÊn ®Ò n÷a trong néi dung thu nhËp chÞu thuÕ lµ chóng ta kh«ng nªn ph©n biÖt gi÷a thu nhËp th­êng xuyªn vµ thu nhËp kh«ng th­êng xuyªn. Chóng nªn tÝnh gép thµnh tæng toµn bé thu nhËp thay v× t¸ch riªng ra thµnh thu nhËp th­êng xuyªn vµ thu nhËp kh«ng th­êng xuyªn. §iÒu nµy sÏ lµm ®¬n gi¶n viÖc tÝnh thuÕ h¬n, ng­êi nép thuÕ sÏ chØ ph¶i kª khai c¸c kho¶n thu nhËp m×nh nhËn ®­îc trong n¨m råi tõ ®ã tÝnh thuÕ theo mét biÓu thuÕ chung duy nhÊt, ®èi víi c¬ quan thuÕ th× còng sÏ bít mét c«ng ®o¹n ph©n lo¹i vµ kiÓm tra viÖc kª khai thuÕ thu nhËp lµ thu nhËp th­êng xuyªn hay kh«ng th­êng xuyªn. H¬n n÷a, c¨n cø ®Ó ph©n chia thµnh thu nhËp th­êng xuyªn vµ thu nhËp kh«ng th­êng xuyªn lµ kh«ng râ rµng. ChÝnh v× vËy, nã cµng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ®èi t­îng t×m c¸ch ho¸n chuyÓn thu nhËp th­êng xuyªn thµnh thu nhËp kh«ng th­êng xuyªn nh»m gi¶m bít sè l­îng thuÕ thu nhËp ph¶i ®ãng. C¸ch tÝnh thuÕ thu nhËp kh«ng th­êng xuyªn lµ c¨n cø vµo thu nhËp ph¸t sinh tõng lÇn chø kh«ng ph¶i lµ theo n¨m, do ®ã c¸c møc thu nhËp lÎ tÎ d­íi møc khëi ®iÓm chÞu thuÕ sÏ kh«ng ph¶i chÞu thuÕ thu nhËp, mÆc dï nÕu gép chóng l¹i th× cã thÓ chóng sÏ v­ît møc khëi ®iÓm chÞu thuÕ. §©y lµ mét ®iÒu m©u thuÉn. Thùc tÕ ë mét sè n­íc trong qu¸ tr×nh x©y dùng luËt thuÕ nãi chung ®Òu cho thÊy viÖc x©y dùng luËt mét c¸ch qu¸ phøc t¹p víi môc ®Ých ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng cao th­êng tá ra kh«ng cã hiÖu qu¶ nh­ mong muèn, mµ ng­îc l¹i nã cßn t¹o ra nhiÒu kÏ hë ®Ó nh÷ng kÎ trèn thuÕ lîi dông. Xu h­íng x©y dùng mét luËt thuÕ thËt ®¬n gi¶n, tr¸nh phøc t¹p kh«ng cÇn thiÕt vµ chÆt chÏ lµ hîp lÝ h¬n c¶. BiÓu thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp VÒ x©y dùng biÓu thuÕ suÊt, em cã hai quan ®iÓm nh­ sau. Quan ®iÓm thø nhÊt lµ chóng ta nªn xem xÐt viÖc x©y dùng biÓu thuÕ thu nhËp c¸ nh©n víi mét møc thuÕ suÊt, møc thu nhËp chÞu thuÕ khëi ®iÓm lµ 0. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ bÊt cø ai cã thu nhËp ®Òu ph¶i cã nghÜa vô nép thuÕ theo mét tØ lÖ cè ®Þnh trªn tæng thu nhËp. Nã dùa vµo quan ®iÓm x©y dùng biÓu thuÕ c«ng b»ng theo chiÒu ngang, chø kh«ng ph¶i lµ c«ng b»ng theo chiÒu däc nh­ biÓu thuÕ lòy tiÕn. Quan ®iÓm nµy cña em dùa trªn nh÷ng luËn cø sau. Thø nhÊt ®ã lµ tÝnh ®¬n gi¶n trong chÝnh s¸ch thuÕ thu nhËp c¸ nh©n. Chóng ta ®· biÕt hÖ thèng thuÕ n­íc ta cßn rÊt yÕu kÐm, kh¶ n¨ng qu¶n lý thu thuÕ cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ. Trong khi ®ã, thuÕ thu nhËp c¸ nh©n lµ mét s¾c thuÕ hÕt søc phøc t¹p, ngay c¶ ®èi víi nh÷ng n­íc ph¸t triÓn cã hÖ thèng rÊt tèt th× sù thÊt tho¸t thu thuÕ tõ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n lµ rÊt lín, nh­ ë Ph¸p hµng n¨m thÊt tho¸t lµ tõ 15-25% NSNN. §Ó thùc hiÖn tèt s¾c thuÕ nµy trong ®iÒu kiÖn hÖ thèng thu thuÕ n­íc ta cßn yÕu th× biÖn ph¸p duy nhÊt lµ lµm ®¬n gi¶n trong néi dung LuËt thuÕ. Chóng ta ®· biÕt sù khã kh¨n vµ phøc t¹p cña thuÕ thu nhËp c¸ nh©n phÇn lín lµ do biÓu thuÕ cña nã lµ lòy tiÕn, mçi møc thu nhËp kh¸c nhau sÏ chÞu mét møc thuÕ suÊt biªn kh¸c nhau. §Ó ®¬n gi¶n LuËt thuÕ th× chóng ta cã thÓ x©y dùng biÓu thuÕ mét møc thuÕ suÊt. Khi ®ã chóng ta sÏ chØ cÇn sö dông ph­¬ng ph¸p khÊu trõ t¹i nguån, mçi khi c¬ quan chi tr¶ thu nhËp th× hä sÏ ph¶i khÊu trõ kho¶n thu nhËp ®ã l¹i theo mét tØ lÖ nhÊt ®Þnh ®Ó nép l¹i cho c¬ quan thuÕ. Sù ®¬n gi¶n trong x©y dùng luËt thuÕ còng lµ xu h­íng cña thÕ giíi. Trong thêi gian gÇn ®©y, hÇu hÕt c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Òu tiÕn hµnh c¶i c¸ch thuÕ nh»m lµm ®¬n gi¶n néi dung LuËt thuÕ còng nh­ c«ng t¸c tæ chøc. ThuÕ thu nhËp c¸ nh©n ngµy cµng ®­îc gi¶m bít sè bËc thuÕ suÊt còng nh­ møc thuÕ suÊt xuèng, sè c¸c tr­êng hîp ®­îc miÔn gi¶m còng gi¶m ®i rÊt nhiÒu. Cßn xÐt vÒ tÝnh c«ng b»ng th× s¾c thuÕ nµy x©y dùng trªn quan ®iÓm c«ng b»ng theo chiÒu ngang.Chóng ta kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i x©y dùng biÓu thuÕ theo quan ®iÓm c«ng b»ng theo chiÒu däc. C¸c s¾c thuÕ nh­ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp còng x©y dùng theo biÓu thuÕ mét thuÕ suÊt. TÝnh c«ng b»ng theo chiÒu ngang hay chiÒu däc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau khi ph©n tÝch vÒ mÆt lÝ thuyÕt, nh­ng trªn thùc tÕ th× ch­a ch¾c nã ®· ®óng nh­ chóng ta mong muèn. §iÒu quan träng lµ chóng ta cÇn ph¶i c¨n cø vµo t×nh h×nh thùc tÕ, c¨n cø vµo chi phÝ thu thuÕ còng nh­ sè thuÕ thu ®­îc mµ quyÕt ®Þnh xem c¸ch thøc nµo hiÖu qu¶ h¬n. Ng­îc l¹i, nÕu chóng ta vÉn ¸p dông theo biÓu thuÕ lòy tiÕn nh­ hiÖn nay th× theo t«i nªn h¹ thÊp møc khëi ®iÓm chÞu thuÕ xuèng ®ång thêi h¹ thÊp møc thuÕ suÊt khëi ®iÓm xuèng. C¬ së cho ý kiÕn nµy lµ viÖc h¹ thÊp møc khëi ®iÓm chÞu thuÕ xuèng sÏ t¨ng kh¶ n¨ng bao qu¸t thu nhËp cña toµn bé d©n c­. §ång thêi viÖc h¹ thÊp møc thuÕ suÊt t­¬ng øng víi møc khëi ®iÓm míi sÏ cã ¶nh h­ëng kh«ng ®¸ng kÓ ®Õn thu nhËp sau thuÕ cña ng­êi lao ®éng. VÝ dô nÕu h¹ thÊp møc khëi ®iÓm chÞu thuÕ xuèng møc 1.500.000 VN§ vµ møc thuÕ suÊt biªn t­¬ng øng lµ 5% th× thuÕ thu nhËp cña ng­êi cã thu nhËp hµng th¸ng lµ 2.000.000 VN§ sÏ chØ lµ 25.000 VN§. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra x· héi häc cña Häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh thùc hiÖn n¨m 2000 t¹i ba thµnh phè Hµ Néi, §µ N½ng, Thµnh phè Hå ChÝ Minh th× møc thu nhËp b×nh qu©n ë ba vïng sÏ nh­ sau: B¶ng 15- §iÒu tra vÒ møc thu nhËp trung b×nh cña d©n c­ Tiªu chÝ Hµ Néi Hå ChÝ Minh §µ N½ng Sè tuyÖt ®èi Tû träng (%) Sè tuyÖt ®èi Tû träng (%) Sè tuyÖt ®èi Tû träng (%) 1. NghÒ nghiÖp - C¸n bé, c«ng nh©n viªn 323 18.7 223 21.5 76 15 -Ng­êi kinh doanh 123 7.1 178 17.1 80 15.8 -Häc sinh, sinh viªn 298 17.3 189 18.2 101 20 -NghÒ kh¸c 979 56.8 449 43.2 248 49.1 2. Thu nhËp hµng th¸ng -D­íi 500.000 377 21.9 150 14.4 171 33.9 -Tõ 500.000- 1 triÖu 849 44.9 436 42.0 194 38.4 -Tõ 1 triÖu- 5 triÖu 499 25.8 427 41.1 131 25.9 - Trªn 5 triÖu 43 2.5 26 2.5 9 1.8 Nguån: §Ò ¸n x©y dùng thuÕ TNCN TPHCM Cã thÓ ­íc tÝnh møc thu nhËp b×nh qu©n th¸ng: Hµ Néi (400.000*377)+(750.000*849)+(3.000.000*499)+(6.000.000*43) =2.542.550.000 =>thu nhËp b×nh qu©n lµ 2.542.550.000/1768=1.438.093 VN§ Thµnh phè Hå ChÝ Minh (400.000*150)+(750.000*436)+(3.000.000*427)+(6.000.000*26) =1.824.000.000=>thu nhËp b×nh qu©n lµ 1.824.000.000/1039=1.755.534 VN§ §µ N½ng (400.000*171)+(750.000*194)+(3.000.000*131)+(6.000.000*9) =660.900.000=>thu nhËp b×nh qu©n lµ 660.900.000 /505=1.308.712 VN§ Víi møc thu nhËp b×nh qu©n nh­ vËy, theo t«i chóng ta nªn ®­a møc thu nhËp khëi ®iÓm chÞu thuÕ lµ 1.500.000 VN§. Nh­ vËy, kh¶ n¨ng bao qu¸t cña thuÕ thu nhËp c¸ nh©n sÏ réng h¬n nhiÒu. Møc thu nhËp cao nhÊt lµ 15.000.000 nh­ hiÖn nay, lín gÊp 10 lÇn so víi thu nhËp b×nh qu©n lµ mét con sè phï hîp vµ t­¬ng ®ång ®èi víi biÓu thuÕ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. VÊn ®Ò thø hai trong biÓu thuÕ lµ viÖc x¸c ®Þnh kho¶ng c¸ch thuÕ suÊt biªn gi÷a c¸c bËc thuÕ. Theo ý kiÕn t«i th× chóng ta nªn më réng kho¶ng c¸ch thuÕ ë c¸c bËc ®Çu, sau ®ã thu hÑp l¹i ë nh÷ng bËc cao. Gi¶i thÝch cho quan ®iÓm nµy lµ nh÷ng ng­êi cã møc thu nhËp thËt cao th× mét sù gia t¨ng nhá cña thuÕ suÊt biªn còng ®· t¹o ra mét sù gia t¨ng lín vÒ tiÒn thuÕ ph¶i nép. NÕu duy tr× kho¶ng c¸ch cao gi÷a c¸c bËc thuÕ suÊt th× nh÷ng ng­êi cã thu nhËp thËt cao sÏ ph¶i nép mét kho¶n tiÒn thuÕ lín v­ît xa so víi nh÷ng ng­êi ë møc thu nhËp chÞu thuÕ kÒ cËn anh ta. TÝnh luü tiÕn nh­ vËy sÏ lµ qu¸ cao ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao, ng­êi lao ®éng sÏ trùc tiÕp so s¸nh gi÷a sè thuÕ hä ph¶i ®ãng ë bËc tr­íc víi sè thuÕ hä ®ãng ë bËc sau, kho¶ng c¸ch nµy cµng xa th× sÏ khiÕn hä thÊy lao ®éng ®Ó t¹o thu nhËp thªm cña hä sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ kh«ng cao. ChÝnh v× vËy, ®éng lùc lao ®éng sÏ gi¶m sót, vµ ®ã lµ ®iÒu mµ c¸c nhµ x©y dùng LuËt thuÕ thu nhËp c¸ nh©n kh«ng muèn. V× vËy, theo ý kiÕn cña t«i, x©y dùng mét biÓu thuÕ suÊt kho¶ng n¨m bËc thuÕ, thuÕ suÊt ban ®Çu lµ 5%, ph©n bæ kho¶ng c¸ch tõng bËc theo biªn ®é réng ë bËc thÊp, hÑp ë c¸c bËc cao lµ mét biÓu thuÕ hîp lÝ vµ nã còng lµ phæ biÕn ë hÇu kh¾p c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Cßn cô thÓ tõng bËc thuÕ suÊt biªn lµ bao nhiªu th× cÇn ph¶i cã sù nghiªn cøu mét c¸ch khoa häc. VÒ viÖc ph©n biÖt biÓu thuÕ suÊt gi÷a ng­êi ViÖt Nam vµ ng­êi n­íc ngoµi th× theo t«i, t¹i thêi ®iÓm hiÖn t¹i chóng ta vÉn ph¶i duy tr×. Chóng ta sÏ cè g¾ng thu hÑp dÇn kho¶ng c¸ch gi÷a møc khëi ®iÓm chÞu thuÕ vµ thèng nhÊt mét biÓu thuÕ suÊt chung, nh­ng ®iÒu ®ã cßn phô thuéc vµo møc ®é ph¸t triÓn cña n­íc ta, phô thuéc vµo thu nhËp trung b×nh cña ng­êi lao ®éng. Khi nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ møc thu nhËp ch­a t­¬ng ®ång th× viÖc ¸p dông mét biÓu thuÕ suÊt chung thèng nhÊt lµ ®iÒu ch­a nªn lµm. 3.2 KiÕn nghÞ vÒ x©y dùng c¬ cÊu tæ chøc thùc hiÖn LuËt thuÕ thu nhËp c¸ nh©n 3.2.1 C«ng t¸c kª khai, thu nép thuÕ C«ng t¸c kª khai vµ thu nép thuÕ lµ mét phÇn v« cïng quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ thùc hiÖn cña ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp hiÖn nay. BÊt cËp tån t¹i chñ yÕu ë kh©u nµy. Do ch­a cã biÖn ph¸p tæ chøc kª khai thùc sù khoa häc vµ cã hiÖu qu¶ thùc tÕ nªn thÊt tho¸t trong thu thuÕ lµ rÊt lín. Ph­¬ng ph¸p khÊu trõ t¹i nguån lµ cÇn thiÕt vµ quan träng trong c«ng t¸c thu thuÕ nh­ng nã ch­a ®ñ. Theo ý kiÕn cña riªng t«i th× chóng ta nªn ®ång thêi ¸p dông ph­¬ng ph¸p khÊu trõ t¹i nguån vµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lÝ thu nhËp t¹i ®Þa ph­¬ng. Ph­¬ng ph¸p khÊu trõ t¹i nguån duy nhÊt kh«ng thÓ nµo ®¶m b¶o ®­îc viÖc thu thuÕ mét c¸ch ®Çy ®ñ. Thay vµo ®ã, viÖc tÝnh thuÕ nªn ®­a vÒ cho c¸c ®éi thuÕ ë ®Þa ph­¬ng cïng ®¶m nhiÖm. C¸c c¸ nh©n hµng th¸ng sÏ cã nhiÖm vô kª khai toµn bé thu nhËp cña m×nh, sau ®ã sÏ nép thuÕ cho c¬ quan thuÕ ®Þa ph­¬ng. C¬ quan thuÕ víi ®éi ngò c¸n bé cã kinh nghiÖm sÏ lµm nhiÖm vô kiÓm tra c¸c khai b¸o cña c¸c c¸ nh©n. ViÖc kiÓm tra t¹i ®Þa ph­¬ng sÏ dÔ dµng ®­îc thùc hiÖn h¬n th«ng qua viÖc c¨n cø vµo møc sèng vµ møc chi tiªu cña c¸c hé gia ®×nh. TÊt nhiªn ®©y chØ lµ mét c¸ch x¸c ®Þnh t­¬ng ®èi, nh­ng nã còng sÏ gióp phÇn nµo cho c¬ quan thuÕ trong viÖc x¸c ®Þnh c¸c ®èi t­îng ®Ó kiÓm tra l¹i tÝnh chÝnh x¸c cña viÖc kª khai. C¸c c¬ quan chi tr¶ thu nhËp sÏ ph¶i cã nghÜa vô tr¶ lêi chÝnh x¸c cho c¬ quan thuÕ vÒ c¸c kho¶n thu nhËp cña ng­êi lao ®éng. ViÖc qu¶n lÝ nµy ®ßi hái ph¶i cã m· sè thuÕ cho mçi c¸ nh©n ng­êi lao ®éng. §ång thêi víi c¸ch qu¶n lÝ thuÕ ë khu vùc ®Þa ph­¬ng n¬i c¸c c¸ nh©n c­ tró sÏ gióp c¬ quan thuÕ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c h¬n vÒ kh¶ n¨ng thu nhËp cña c¸c c¸ nh©n th«ng qua møc sèng cña gia ®×nh anh ta. TÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ cña ph­¬ng ph¸p nµy cã thÓ kiÓm tra th«ng qua viÖc thùc hiÖn thÝ ®iÓm ë mét sè khu vùc d©n c­. NÕu nh­ nã tá ra hiÖu qu¶ vµ kh¶ thi th× chóng ta nªn ¸p dông sím vµ réng r·i. 3.2.2 Chóng ta cÇn ph¶i hoµn thiÖn l¹i hÖ thèng thu thuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao. HiÖn nay,c«ng t¸c qu¶n lÝ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®­îc thùc hiÖn theo hai c¸ch. Víi c¸c ®èi t­îng lµm viÖc t¹i c¬ quan chi tr¶ thu nhËp do c¬ quan thuÕ cÊp côc hay cÊp chi côc qu¶n lý th× ®¨ng lý kª khai thuÕ thu nhËp c¸ nh©n víi c¸c cÊp qu¶n lý thuÕ t­¬ng øng. Cßn ®èi víi c¸c c¬ quan chi tr¶ thu nhËp kh«ng thuéc ®èi t­îng do c¬ quan thuÕ qu¶n lý thu thuÕ GTGT, thuÕ TNDN th× kª khai ®¨ng ký thuÕ thu nhËp c¸ nh©n t¹i Côc thuÕ tØnh n¬i ®¬n vÞ ®ãng trô së. Nh­ng do sè ®èi t­îng ë tr­êng hîp thø hai chiÕm phÇn lín, v× vËy chóng ta cÇn ph¶i t×m mét biÖn ph¸p qu¶n lý co hiÖu qu¶ víi sè ®èi t­îng nµy tèt h¬n. Ph­¬ng ph¸p qu¶n lý hiÖn nay tuy cã thuËn lîi lµ ®¬n gi¶n cho c¶ phÝa c¬ quan thuÕ vµ c¬ quan chi tr¶ cã ®èi t­îng thuéc diÖn chÞu thuÕ thu nhËp, nh­ng tr­íc t×nh h×nh hiÖn nay, khi mµ thu nhËp cña d©n c­ ®· t¨ng cao, ®èi t­îng cã thu nhËp cao n»m ngoµi khu vùc kinh doanh lµ kh¸ lín th× ph­¬ng ph¸p nµy ®· kh«ng thÓ khai th¸c triÖt ®Ó ®­îc nguån thu, bá sãt rÊt nhiÒu ®èi t­îng. Sù mÊt b×nh ®¼ng do viÖc bá sãt ®èi t­îng nép thuÕ sÏ ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õn nh÷ng ng­êi nép thuÕ vµ kh«ng khuyÕn khÝch hä tù gi¸c kª khai. ChÝnh v× vËy, t«i thÊy cÇn ph¶i x©y dùng phßng chuyªn tr¸ch trong nhiÖm vô qu¶n lÝ kª khai c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c c¸ nh©n thuéc diÖn nép thuÕ thu nhËp. Víi ®éi ngò c¸n bé ®­îc ®µo t¹o chuyªn s©u vµ chØ cã nhiÖm vô qu¶n lÝ trong lÜnh vùc nµy sÏ gióp cho viÖc qu¶n lÝ ®­îc chÆt chÏ, ®ång bé vµ cã hiÖu qu¶ h¬n. 3.2.3 Chóng ta ph¶i cã sù ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n râ rµng. Mçi c¸ nh©n ph¶i ®­îc ph©n c«ng nh÷ng c«ng viÖc mét c¸ch cô thÓ chi tiÕt vµ sau ®ã mäi vÊn ®Ò liªn quan hä sÏ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc c¬ quan thuÕ. C¸c thñ tôc giÊy tê hµnh chÝnh cÇn cè g¾ng ®¬n gi¶n, gän nhÑ. §©y lµ vÊn ®Ò kh«ng chØ cña riªng ngµnh thuÕ mµ nã cßn lµ ®Æc ®iÓm chung cña hÖ thèng c¬ quan hµnh chÝnh ë n­íc ta hiÖn nay. §iÒu nµy ®· g©y ra l·ng phÝ rÊt lín cho x· héi. NÕu kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò nµy th× nÒn kinh tÕ n­íc ta sÏ bÞ k×m h·m vµ khã cã thÓ ph¸t triÓn ®­îc. V× vËy, theo t«i vÊn ®Ò quan träng ®Çu tiªn mµ chóng ta cÇn ph¶i lµm lµ c¶i c¸ch hµnh chÝnh Bé m¸y thuÕ cña n­íc ta vµ nãi réng h¬n lµ c¶i c¸ch toµn bé Bé m¸y hµnh chÝnh cña n­íc ta hiÖn nay. ChØ khi ®ã th× c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi nãi chung vµ nãi riªng ë ®©y lµ viÖc tæ chøc thùc hiÖn LuËt thuÕ thu nhËp c¸ nh©n míi ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao. 3.2.4 §Ó thuËn tiÖn cho c«ng t¸c qu¶n lÝ thu, chóng ta còng cÇn ph¶i thùc hiÖn c«ng t¸c ®¨ng kÝ thuÕ vµ cÊp m· sè thuÕ cho c¸c ®èi t­îng. ViÖc quyÕt ®Þnh cÊp m· sè thuÕ cho tÊt c¶ nh÷ng ng­êi lao ®éng cã thu nhËp ph¶i kª khai hµng n¨m còng ch­a thùc sù cÇn thiÕt v× sè ng­êi cã møc thu nhËp ch­a ®Õn møc ph¶i ®ãng thuÕ lµ chiÕm tØ träng lín; nh­ng ng­îc l¹i nÕu chØ cÊp m· sè thuÕ cho nh÷ng ®èi t­îng cã kª khai thu nhËp vµ ®Õn møc ph¶i nép thuÕ th× còng ch­a hîp lÝ. Sù biÕn ®éng thu nhËp lµ mét ®iÒu t­¬ng ®èi phæ biÕn trong thêi k× kinh tÕ thÞ tr­êng do c¸c c¸ nh©n cã sù chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp th­êng xuyªn h¬n, lµm nhiÒu nghÒ mét lóc. Theo ý kiÕn cña riªng t«i, chóng ta nªn ¸p dông ®¨ng kÝ cÊp m· sè thuÕ c¨n cø vµo ngµnh nghÒ. §èi víi nh÷ng ngµnh nghÒ mµ theo ®iÒu tra trong x· héi lµ cã møc thu nhËp cao, cã thÓ qua møc nép thuÕ th× chóng ta yªu cÇu tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng nµy ®Òu ph¶i kª khai. VÝ dô mét sè ngµnh nghÒ nh­ ca sÜ, gi¸o viªn, kiÕn tróc s­, luËt s­, t­ vÊn thiÕt kÕ... vµ c¸c hé thuéc diÖn kinh doanh c¸ thÓ, doanh nghiÖp t­ nh©n. Trong ®ã, c¸c c¸n bé c¬ quan Nhµ n­íc ®Òu ph¶i cã nghÜa vô kª khai thu nhËp hµng n¨m, c¸c c¬ quan Nhµ n­íc ph¶i cã tr¸ch nhiÖm gióp ®ì c¬ quan thuÕ trong viÖc khÊu trõ phÇn thuÕ thu nhËp cña c¸n bé c¬ quan m×nh. ChØ cã thÓ lµm tèt c«ng t¸c qu¶n lÝ thu nhËp cña d©n c­ nÕu chóng ta lµm tèt tÊt c¶ c¸c c«ng viÖc nµy. 3.2.5 Qu¶n lÝ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n muèn cã hiÖu qu¶ th× nã cÇn ph¶i ®­îc thùc hiÖn ®ång thêi víi sù gi¸m s¸t cña cÊp c¬ së. Mäi ho¹t ®éng thu nhËp cña con ng­êi ®Òu diÔn ra hoÆc ë n¬i lµm viÖc hoÆc ë n¬i sinh sèng. Do vËy, c«ng t¸c qu¶n lÝ thu nhËp n¬i ng­êi lao ®éng sinh sèng lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Qu¶n lÝ theo c¸ch nµy sÏ ®Æc biÖt h÷u Ých trong viÖc qu¶n lÝ ®èi víi c¸c c¸ nh©n hµnh nghÒ tù do, kh«ng cã n¬i lµm æn ®Þnh. C¬ quan thuÕ còng cã thÓ c¨n cø vµo møc sèng, møc tiªu dïng cña c¸c hé gia ®×nh ®Ó tiÕn hµnh kiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c trong viÖc kª khai thu nhËp. Muèn thùc hiÖn tèt ®iÒu nµy th× chóng ta kh«ng thÓ kh«ng chó träng quan t©m ®Õn vai trß cña c¸c tæ chøc qu¶n lÝ x· héi ë ®Þa ph­¬ng. Sù kÕt hîp gi÷a c¬ quan thuÕ vµ c¬ quan qu¶n lÝ ®Þa ph­¬ng lµ hÕt søc cÇn thiÕt nÕu nh­ muèn thùc hiÖn tèt viÖc qu¶n lÝ thu nhËp cña d©n c­. Tuy nhiªn, chóng ta còng sÏ cã thÓ gÆp ph¶i hiÖn t­îng s¸ch nhiÔu tõ phÝa c¸n bé thuÕ vµ c¸c c¸n bé ®Þa ph­¬ng ®èi víi ng­êi d©n. ChÝnh v× vËy, cÇn cã nh÷ng v¨n b¶n ®¶m b¶o viÖc thùc hiÖn lµ trªn tinh thÇn x©y dùng kiÓm tra ®«n ®èc thùc hiÖn ®óng nh÷ng qui ®Þnh trong chÝnh s¸ch thuÕ thu nhËp, kh«ng cho phÐp ®ã lµ c¸i cí ®Ó g©y phiÒn hµ cho ng­êi d©n. 3.2.6 Sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a c¬ quan thuÕ víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng kh¸c trong viÖc qu¶n lÝ thuÕ thu nhËp còng kh«ng thÓ ®­îc xem nhÑ. C¸c c¬ quan chøc n¨ng nh­ Së Th­¬ng m¹i, Së Lao ®éng, Së C«ng an, Së V¨n hãa-Th«ng tin, Së Ngo¹i vô... còng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc phèi kÕt hîp víi c¬ quan thuÕ ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lÝ c¸c ®èi t­îng nép thuÕ thu nhËp. 3.2.7 Chóng ta còng cÇn ph¶i th­êng xuyªn phæ biÕn, tuyªn truyÒn, vËn ®éng vµ gi¸o dôc vÒ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®Ó mäi ®èi t­îng nép thuÕ am hiÓu vÒ ph¸p luËt vµ tù gi¸c thùc hiÖn luËt thuÕ. §©y lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng. Chóng ta cÇn ph¶i gi¸o dôc ý thøc ph¸p luËt cña d©n c­, trong ®ã ®Æc biÖt lµ thÕ hÖ trÎ. Nh÷ng ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc ph¸p luËt tõ trong tr­êng häc lµ ®iÒu hÕt søc bæ Ých. N­íc ta ®­îc xem lµ mét trong sè nh÷ng n­íc mµ d©n c­ cã ý thøc vÒ luËt ph¸p nãi chung thuéc d¹ng kÐm trªn thÕ giíi. Muèn kh¾c phôc ®­îc nh­îc ®iÓm nµy th× kh«ng cã c¸ch g× kh¸c lµ chóng ta ph¶i ®­a gi¸o dôc ph¸p luËt vµo trong häc ®­êng. §ång thêi, chóng ta còng cÇn cã c¸c ch­¬ng tr×nh giíi thiÖu vµ tuyªn truyÒn vÒ ph¸p luËt nãi chung cho ®«ng ®¶o d©n c­ ®­îc biÕt, tr¸nh t×nh tr¹ng nh­ ®èi víi Ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp hiÖn nay, rÊt nhiÒu ng­êi khi ®­îc hái th× hoµn toµn xa l¹ víi vÊn ®Ò nµy. 3.2.8 §Ó thùc hiÖn tèt néi dung Ph¸p lÖnh, chóng ta còng cÇn ph¶i ban hµnh nh÷ng chÕ tµi vµ qui ®Þnh vÒ viÖc xö ph¹t ®èi víi c¸c tr­êng hîp vi ph¹m. HiÖn nay, n­íc ta ch­a cã LuËt tè tông thuÕ vô, chÝnh v× ®iÒu nµy ®· khiÕn cho rÊt nhiÒu tæ chøc, c¸ nh©n coi th­êng vµ kh«ng thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh trong LuËt thuÕ. Theo ®iÒu tra th¨m dß th× cã tíi 60.19% sè ng­êi ®­îc hái cho r»ng chóng ta kh«ng thùc hiÖn ®­îc tèt c¸c qui ®Þnh trong luËt lµ do sù kÐm nghiªm minh cña luËt ph¸p, cßn 20.5% th× cho r»ng lµ ý thøc ng­êi d©n vÒ thuÕ ch­a cao, sè cßn l¹i th× cho r»ng lµ do luËt qui ®Þnh ch­a hîp lÝ vµ khoa häc nªn hiÖu qu¶ thùc hiÖn cßn thÊp. 3.2.9 Sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng còng nh­ nh÷ng biÖn ph¸p cña Ng©n hµng vµ Kho b¹c Nhµ n­íc nh»m gi¶m chi tiªu tiÒn mÆt còng lµ mét nh©n tè hÕt søc quan träng ®èi víi hiÖu qu¶ cña viÖc qu¶n lÝ thu thuÕ thu nhËp cña c¬ quan thuÕ. Nh­ chóng ta ®· tr×nh bµy ë ch­¬ng 2, viÖc sö dông tiÒn mÆt phæ biÕn ë n­íc ta ®· g©y ra nhiÒu khã kh¨n trong c«ng t¸c qu¶n lÝ nguån thu nhËp cña d©n c­. Muèn chuyÓn dÇn sang viÖc sö dông tµi kho¶n sÐc thay cho tiÒn mÆt ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng c¬ chÕ qui ®Þnh cô thÓ tõ phÝa Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ Kho b¹c Nhµ n­íc. Nh÷ng qui ®Þnh vÒ h×nh thøc thanh to¸n tiÒn l­¬ng ph¶i qua tµi kho¶n sÐc còng nªn dÇn dÇn ¸p dông ë n­íc ta. Bªn c¹nh ®ã, hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i, n¬i mµ c¸c kh¸ch hµng sÏ më tµi kho¶n sÐc, còng cÇn ph¶i ph¸t triÓn h¬n n÷a ®Ó ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thanh to¸n qua tµi kho¶n cña d©n c­. ViÖc thanh to¸n qua tµi kho¶n sÐc ph¶i hÕt søc thuËn tiÖn vµ ®¬n gi¶n th× míi cã thÓ khuyÕn khÝch ng­êi d©n sö dông. NÕu nh­ c¸c chi phÝ vÒ thêi gian, thñ tôc qu¸ phøc t¹p th× ng­êi d©n sÏ kh«ng høng thó g× trong viÖc sö dông tµi kho¶n sÐc, ng­îc l¹i nÕu nã thuËn tiÖn th× sÏ rÊt khuyÕn khÝch bëi v× nã an toµn h¬n nhiÒu so víi viÖc gi÷ tiÒn mÆt trong tói. Gi¶m thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt mµ sö dông réng r·i thanh to¸n qua tµi kho¶n sÏ kh«ng chØ phôc vô cho ho¹t ®éng qu¶n lÝ thu nhËp cña d©n c­ trong viÖc kª khai vµ nép thuÕ thu nhËp mµ nã cßn tiÕt kiÖm rÊt nhiÒu chi phÝ cho x· héi. V× vËy, chóng ta cÇn cè g¾ng sím cã nh÷ng qui ®Þnh vµ biÖn ph¸p cô thÓ nh»m khuyÕn khÝch thanh to¸n qua tµi kho¶n. 3.2.10 Sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña khoa häc c«ng nghÖ, trong ®ã ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin liªn l¹c vµ m¹ng ®iÖn tö ®· ®em l¹i rÊt nhiÒu øng dông tiÖn Ých cho x· héi. ViÖc vËn dông nh÷ng thµnh tùu vÒ khoa häc c«ng nghÖ nh­ lµ tin häc, c«ng nghÖ m¹ng vµo c«ng t¸c qu¶n lÝ thuÕ sÏ gióp cho c¬ quan thuÕ rÊt nhiÒu. Sù chÝnh x¸c, nhanh gän, ®¬n gi¶n trong c«ng t¸c thu nép thuÕ sÏ lµ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó LuËt thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®­îc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶. Mét m¹ng l­íi m¸y tÝnh nèi kÕt gi÷a tÊt c¶ c¸c c¬ quan thuÕ trªn toµn bé l·nh thæ quèc gia sÏ gióp cho viÖc x¸c ®Þnh th«ng tin nh­ m· sè thuÕ, sè thuÕ ph¶i nép, ®· nép vµ tÊt c¶ c¸c th«ng tin kh¸c vÒ c¸ nh©n nép thuÕ chØ thùc hiÖn trong vµi phót. So s¸nh víi viÖc qu¶n lÝ b»ng giÊy tê v¨n b¶n nh­ hiÖn nay th× thùc sù nã lµ mét b­íc tiÕn kh¸ xa. 3.2.11 Ngoµi ra, ®Ó thuÕ thu nhËp c¸ nh©n sím trë thµnh mét nguån thu quan träng cña Nhµ n­íc th× ChÝnh phñ cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®Ó ph¸t triÓn m¹nh mÏ kinh tÕ vµ ®êi sèng cña ng­êi d©n. Chóng ta ®· ph©n tÝch ë trªn r»ng nguån thu tõ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n phô thuéc rÊt nhiÒu vµo thu nhËp thùc tÕ cña d©n c­. ë nh÷ng n­íc ph¸t triÓn th× thuÕ trùc thu lµ thuÕ cã tØ träng cao trong nguån thu ng©n s¸ch, ng­îc l¹i ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn th× thuÕ gi¸n thu l¹i chiÕm tØ träng cao h¬n. Nã ph¶n ¸nh møc thu nhËp cña d©n c­ ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn thÊp h¬n so víi nh÷ng n­íc ph¸t triÓn. Chóng ta cÇn ph¶i tËp trung ph¸t triÓn kinh tÕ, cè g¾ng ®­a nÒn kinh tÕ b¾t kÞp víi c¸c n­íc trong khu vùc råi tiÕn xa h¬n. Vµ ®ã còng chÝnh lµ môc tiªu lín lao nhÊt mµ chóng ta ®ang phÊn ®Êu theo ®uæi vµ x©y dùng- môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng vµ v¨n minh. ThuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao lµ mét s¾c thuÕ míi ë n­íc ta. M­êi n¨m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña s¾c thuÕ nµy qu¶ thùc lµ hÕt søc ng¾n ngñi. Nh÷ng bÊt cËp trong qu¸ tr×nh x©y dùng LuËt vµ thùc hiÖn lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái. Nh­ng víi quyÕt t©m x©y dùng vµ hoµn chØnh s¾c thuÕ nµy, chóng ta hi väng r»ng s¾c thuÕ nµy sÏ sím trë thµnh mét s¾c thuÕ thùc sù cã hiÖu qu¶ vµ sÏ ph¸t huy tèi ®a c¸c chøc n¨ng vµ vai trß cña nã. §iÒu ®Æc biÖt quan träng lµ chóng ta cÇn ph¶i ®­a s¾c thuÕ nµy thµnh mét s¾c thuÕ phæ th«ng, ®¹i ®a sè d©n c­ sÏ hiÓu biÕt vÒ nã vµ thÊy m×nh cã nghÜa vô ®èi víi viÖc nép thuÕ thu nhËp. Muèn lµm ®­îc ®iÒu nµy th× cÇn ph¶i hÕt søc nhÊn m¹nh ®Õn viÖc c«ng b»ng, tøc lµ kh«ng ®Ó phæ biÕn nh÷ng c¸ nh©n mµ ®¸ng lÏ ph¶i nép thuÕ nh­ng vÉn trèn thuÕ mµ kh«ng cã sù can thiÖp cña luËt ph¸p, nÕu cã th× sè ®èi t­îng nµy chØ lµ mét con sè rÊt nhá vµ h·n h÷u. ChØ cã nh­ vËy th× míi t¹o ®­îc niÒm tin vµ viÖc nghiªm tóc thùc hiÖn cña c¸c ®èi t­îng nép thuÕ. KÕt luËn Nh­ vËy, sau ba ch­¬ng nghiªn cøu vÒ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n, chóng ta ®· ®Ò cËp ®Õn mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n nãi chung vµ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ë ViÖt Nam. Tr­íc hÕt, chóng ta cã thÓ ch¾c ch¾n r»ng thuÕ thu nhËp c¸ nh©n lµ mét s¾c thuÕ hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi mäi quèc gia. Nã mang ý nghÜa c¶ vÒ mÆt kinh tÕ, x· héi vµ chÝnh trÞ. Kh«ng mét ai cã thÓ phñ nhËn ®­îc nh÷ng vai trß tÝch cùc mµ nã ®em l¹i cho x· héi. ë ViÖt Nam, s¾c thuÕ nµy míi ra ®êi ®­îc h¬n m­êi n¨m, nh­ng nã còng ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh, thu ng©n s¸ch hµng n¨m tõ thuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao ®· t¨ng m¹nh qua c¸c n¨m, sè ng­êi ®¨ng ký, kª khai nép thuÕ thu nhËp còng kh«ng ngõng t¨ng lªn. C¸c v¨n b¶n qui ®Þnh vÒ thuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao ®­îc söa ®æi, bæ sung vµ ngµy cµng hoµn thiÖn cho phï hîp víi hoµn c¶nh thùc tÕ cña kinh tÕ vµ x· héi. Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã, do nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan, ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp c¸ nh©n vÉn ch­a thùc sù ph¸t huy hÕt vai trß vµ chøc n¨ng cña nã. Nguyªn nh©n kh¸ch quan cã thÓ lµ do nÒn kinh tÕ n­íc ta ch­a thùc sù ph¸t triÓn, ®êi sèng cña d©n c­ vÉn cßn ë møc thÊp, do vËy kh¶ n¨ng huy ®éng nguån thu tõ thu nhËp cña d©n c­ kh«ng cao. Thªm vµo ®ã, ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp c¸ nh©n míi ra ®êi, do vËy nã ch­a ®­îc sù nhËn thøc vµ thùc hiÖn réng r·i cña d©n c­. Nh÷ng tiÒn ®Ò c¨n b¶n cho viÖc thùc hiÖn tèt c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ë n­íc ta vÉn cßn rÊt h¹n chÕ, ®ã lµ viÖc sö dông tiÒn mÆt réng r·i trong d©n c­, nh÷ng øng dông khoa häc kü thuËt trong c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ ch­a ®­îc sö dông... Nh­ng viÖc thùc hiÖn ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ch­a thùc sù hiÖu qu¶ nh­ kh¶ n¨ng cña nã chñ yÕu lµ do nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan. Nh÷ng nguyªn nh©n ®ã xuÊt ph¸t tõ phÝa c¬ quan lµm luËt, c¬ quan thuÕ, mét sè c¬ quan kh¸c cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh thu nép thuÕ, vµ ý thøc cña nh÷ng ng­êi cã nghÜa vô kª khai vµ nép thuÕ. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn nay vÒ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n cßn mét sè vÊn ®Ò ch­a thùc sù hîp lý. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, c¬ quan thuÕ ch­a t×m ra c¸ch tæ chøc thu thuÕ ®èi víi c¸c c¸ nh©n cã nghÜa vô kª khai vµ nép thuÕ mét c¸ch cã hiÖu qu¶, rÊt nhiÒu ®èi t­îng nép thuÕ ®· bÞ bá sãt. Nguyªn nh©n nµy còng mét phÇn lµ do c¸c c¬ quan chi tr¶ thu nhËp ch­a thùc hiÖn nghiªm tóc nhiÖm vô khÊu trõ phÇn thuÕ thu nhËp tõ thu nhËp cña ng­êi lao ®éng trong ®¬n vÞ hä qu¶n lý. Mét sè ngµnh nghÒ nh­ ca sÜ, gi¸o viªn, thiÕt kÕ... th× thu nhËp cña hä ch­a ®­îc c¬ quan thuÕ gi¸m s¸t qu¶n lý. Sè ng­êi tù gi¸c kª khai vµ nép thuÕ thu nhËp c¸ nh©n kh«ng nhiÒu, phÇn lín lµ nh÷ng ng­êi chñ tr­¬ng trèn kh«ng ph¶i nép thuÕ ®­îc th× trèn. ChÝnh v× lÝ do nµy, cho nªn ®Õn nay, thuÕ thu nhËp c¸ nh©n vÉn ch­a ph¸t huy ®­îc hÕt vai trß cña nã. §Ó kh¾c phôc nh÷ng bÊt cËp ®ang tån t¹i trong ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao vµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn cña nã, chóng ta cÇn cã nh÷ng söa ®æi mét c¸ch ®ång bé trªn c¶ ph­¬ng diÖn v¨n b¶n ph¸p luËt vµ c«ng t¸c tæ chøc thu nép thuÕ thu nhËp c¸ nh©n. §èi víi v¨n b¶n qui ®Þnh vÒ thuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao hiÖn nay, chóng ta nªn ®iÒu chØnh l¹i sao cho bao qu¸t ®­îc hÕt c¸c kho¶n thu nhËp cña d©n c­, xo¸ bá sù ph©n biÖt gi÷a thu nhËp th­êng xuyªn vµ thu nhËp kh«ng th­êng xuyªn, thu hÑp dÇn kho¶ng c¸ch vÒ biÓu thuÕ gi÷a ng­êi n­íc ngoµi vµ ng­êi ViÖt Nam tiÕn dÇn ®Õn thèng nhÊt mét biÓu thuÕ chung. Thªm vµo ®ã, chóng ta nªn h¹ thÊp møc thu nhËp khëi ®iÓm chÞu thuÕ nh»m bao qu¸t ®­îc réng r·i h¬n tÇng líp d©n c­ nép thuÕ, ®ång thêi cã kh¶ n¨ng t¨ng ®­îc nguån thu cho ng©n s¸ch. VÒ møc thuÕ suÊt, chóng ta nªn thu hÑp dÇn kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c bËc thuÕ suÊt ë møc thu nhËp tõ thÊp ®Õn cao. C¨n cø tÝnh thuÕ còng cÇn ph¶i quan t©m ®Õn yÕu tè gia c¶nh cña ng­êi nép thuÕ. VÒ c«ng t¸c tæ chøc thùc hiÖn, chóng ta nªn x©y dùng ®éi ngò c¸n bé chuyªn tr¸ch trong lÜnh vùc qu¶n lý viÖc kª khai vµ nép thuÕ thu nhËp c¸ nh©n. C«ng t¸c qu¶n lý cÇn kÕt hîp ë c¶ n¬i c¸c c¸ nh©n lµm viÖc vµ n¬i c­ tró nh»m ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c vµ ®Çy ®ñ. Sù kÕt hîp gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý ®èi t­îng lao ®éng vµ c¬ quan thuÕ cÇn ph¶i ®­îc t¨ng c­êng, c«ng t¸c tuyªn truyÒn phæ biÕn gi¸o dôc vÒ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n còng ph¶i ®­îc chó träng h¬n n÷a. §ång thêi chóng ta còng cÇn ph¶i t¨ng c­êng ho¹t ®éng thanh to¸n b»ng sÐc vµ qua chuyÓn kho¶n, h¹n chÕ viÖc sö dông tiÒn mÆt. Cã nh­ vËy th× c«ng t¸c qu¶n lý thu nhËp cña d©n c­ míi cã thÓ thùc hiÖn ®­îc tèt. Víi ®Ò tµi “ Mét sè vÊn ®Ò vÒ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ë ViÖt Nam”, em mong muèn thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ë ViÖt Nam sÏ ph¸t triÓn vµ sím trë thµnh mét s¾c thuÕ quan träng trong hÖ thèng thuÕ ViÖt Nam, ph¸t huy tèt nh÷ng vai trß vµ chøc n¨ng cña nã ®Ó ®­a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn liªn tôc vµ æn ®Þnh ®ång thêi ®¶m b¶o ®­îc sù c«ng b»ng trong x· héi. Mét lÇn n÷a, em xin ch©n thµnh c¸m ¬n sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña c« gi¸o h­íng dÉn em lµ TS. NguyÔn ThÞ BÊt vµ c¸c c« chó trªn Tæng côc thuÕ n¬i em thùc tËp. Sinh viªn NguyÔn ViÖt H­ng Danh môc tµi kiÖu tham kh¶o Ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp c¸ nh©n c¸c n¨m 1991,1994,1997,1999 vµ 2001 cïng c¸c NghÞ ®Þnh, Th«ng t­ h­íng dÉn. Gi¸o tr×nh Qu¶n lý thuÕ-§H Kinh tÕ quèc d©n Gi¸o tr×nh Tµi chÝnh häc vµ ThuÕ cña tr­êng §¹i häc Tµi chÝnh KÕ to¸n T¹p chÝ ThuÕ Nhµ n­íc C¸c t¹p chÝ kh¸c nh­ T¹p chÝ Nghiªn cøu Kinh tÕ, Tµi chÝnh-KÕ to¸n, Kinh tÕ vµ dù b¸o... C¸c bµi ph©n tÝch vÒ thuÕ ë c¸c trang web trªn m¹ng. LuËt thuÕ thu nhËp c¸ nh©n cña Mü, Anh, Canada vµ mét sè n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. Principles of Economics- GregoryMankiw §Ò tµi: ThuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao: Thùc tr¹ng vµ viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p qu¶n lý thu 12-2001 C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi: Côc thuÕ Thµnh phè Hå ChÝ Minh