Bài giảng Pháp luật đại cương - Bài 7: Luật hình sự Việt Nam - Nguyễn Hoàng Vân

v2.0015101216 1 BÀI 7 LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM ThS. Nguyễn Hữu Mạnh Trường Đại học Kinh tế Quốc dân v2.0015101216 2 TÌNH HUỐNG KHỞI ĐỘNG An và Bình có mâu thuẫn trong cuộc sống. An đã dùng dao đâm chết Bình. Trong trường hợp này, hành vi giết người của An được coi là tội phạm hay không? An phải gánh chịu trách nhiệm pháp lý hình sự không nếu An được xác định mới có 13 tuổi ? Những vấn đề này sẽ được tìm hiểu thông qua nội dung bài học này. v2.0015101216 3 MỤC TIÊU • Tìm hiểu những quy định của pháp luật Việt Nam về hành vi vi phạm pháp luật gây nguy hiểm cho xã hội bị coi là tội phạm; • Tìm hiểu hệ thống hình phạt và cách áp dụng. v2.0015101216 4 NỘI DUNG Khái niệm chung về luật hình sự Tội phạm Hình phạt Tố tụng hình sự v2.0015101216 5 1.1. Khái niệm 1.2. Đối tượng điều chỉnh, phương pháp điều chỉnh của ngành luật hình sự 1. KHÁI NIỆM CHUNG VỀ LUẬT HÌNH SỰ v2.0015101216 6 Luật hình sự là một ngành luật độc lập trong hệ thống pháp luật của Việt nam, gồm tổng thể các quy phạm pháp luật xác định những hành vi nguy hiểm nào cho xã hội là tội phạm, đồng thời quy định hình phạt đối với những tội phạm ấy. 1.1. KHÁI NIỆM v2.0015101216 7 • Đối tượng điều chỉnh là quan hệ phát sinh giữa nhà nước và người phạm tội. • Phương pháp điều chỉnh của ngành luật hình sự: phương pháp mệnh lệnh quyền uy. 1.2. ĐỐI TƯỢNG ĐIỀU CHỈNH, PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU CHỈNH CỦA NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ v2.0015101216 8 2. TỘI PHẠM 2.1. Khái niệm, đặc điểm, phân loại tội phạm 2.2. Đồng phạm và những trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự v2.0015101216 9 • Khái niệm: Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội, được quy định trong Bộ luật hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm đến các quan hệ xã hội được Bộ luật hình sự bảo vệ. • Đặc điểm của tội phạm:  Phải là hành vi xác định của con người;  Hành vi đó là hành vi nguy hiểm cho xã hội, được quy định trong Bộ luật hình sự;  Chủ thể phải có năng lực trách nhiệm hình sự. Năng lực này phụ thuộc vào độ tuổi và điều kiện về thần kinh;  Phải có lỗi khi thực hiện hành vi. 2.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, PHÂN LOẠI TỘI PHẠM v2.0015101216 10 GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG An và Bình có mâu thuẫn trong cuộc sống. An đã dùng dao đâm chết Bình. Trong trường hợp này, hành vi giết người của An được coi là tội phạm hay không? Trả lời: • Có thể. • Đây là hành vi phạm vào tội giết người tại Điều 93 Bô luật hình sự. Nếu An có đủ năng lực trách nhiệm hình sự thì hành vi của An bị coi là tội phạm. v2.0015101216 11 Phân loại tội phạm: 2.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, PHÂN LOẠI TỘI PHẠM (tiếp theo) Tội phạm ít nghiêm trọng Tội phạm nghiêm trọng Tội phạm rất nghiêm trọng Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng Mức độ nguy hại Gây nguy hại không lớn cho xã hội. Gây nguy hại lớn cho xã hội Gây nguy hại rất lớn cho xã hội Gây nguy hại đặc biệt lớn cho xã hội Mức cao nhất của khung hình phạt Đến 3 năm tù Đến 7 năm tù Đến 15 năm tù Trên 15 năm tù, tùchung thân, tử hình v2.0015101216 12 GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG Tội giết người được coi là loại tội phạm nào? Trả lời: • Tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng. • Căn cứ theo mức cao nhất của khung hình phạt được quy định tại Điều 93 Bộ luật Hình sự. v2.0015101216 13 • Đồng phạm là trường hợp có từ 2 người trở lên cùng cố ý thực hiện một tội phạm. • Tham gia vào đồng phạm có thể xuất hiện các loại người sau:  Người thực hành.  Người tổ chức.  Người xúi giục.  Người giúp sức. • Các trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự:  Thực hiện hành vi trong trường hợp phòng vệ chính đáng. Điều 15 Bộ luật Hình sự 1999.  Thực hiện hành vi trong tình thế cấp thiết. Điều 16 Bộ luật Hình sự 1999. 2.2. ĐỒNG PHẠM VÀ NHỮNG TRƯỜNG HỢP LOẠI TRỪ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ v2.0015101216 14 3. HÌNH PHẠT 3.1. Khái niệm 3.2. Hệ thống hình phạt và các biện pháp tư pháp v2.0015101216 15 • Hình phạt là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất của Nhà nước nhằm tước bỏ hoặc hạn chế quyền, lợi ích của người phạm tội. • Đặc điểm:  Là loại trách chế tài nghiêm khắc nhất.  Được xem xét, áp dụng trên cơ sở có hành vi phạm tội.  Là trách nhiệm của người phạm tội đối với Nhà nước.  Chủ thể bị áp dụng hình phạt: cá nhân có năng lực trách nhiệm hình sự, đã thực hiện hành vi phạm tội.  Thẩm quyền áp dụng hình phạt: Tòa án nhân dân. • Để áp dụng hình phạt cho người phạm tội, các cơ quan nhà nước phải tiến hành một thủ tục đặc biệt – thủ tục tố tụng hình sự. 3.1. KHÁI NIỆM v2.0015101216 16 3.2. HỆ THỐNG HÌNH PHẠT VÀ CÁC BIỆN PHÁP TƯ PHÁP Hình phạt chính Hình phạt bổ sung • Cảnh cáo • Phạt tiền, • Cải tạo không giam giữ, • Trục xuất, • Tù có thời hạn, • Tù chung thân, • Tử hình. • Cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm những công việc nhất định. • Cấm cư trú. • Quản chế. • Tịch thu tài sản. • Tước một số quyền công dân. • Trục xuất (nếu không áp dụng là hình phạt chính). • Phạt tiền (nếu không áp dụng là hình phạt chính). Hệ thống hình phạt: v2.0015101216 17 3.2. HỆ THỐNG HÌNH PHẠT VÀ CÁC BIỆN PHÁP TƯ PHÁP (tiếp theo) Các biện pháp tư pháp: • Tịch thu vật, tiền trực tiếp liên quan đến tội phạm. • Trả lại tài sản, sửa chữa hoặc bồi thường thiệt hại; buộc công khai xin lỗi. • Bắt buộc chữa bệnh. • Giáo dục tại xã, phường, thị trấn hoặc đưa vào trường giáo dưỡng. 3.2. HỆ THỐNG HÌNH PHẠT VÀ CÁC BIỆN PHÁP TƯ PHÁP (tiếp theo) v2.0015101216 18 GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG Hành vi phạm tội giết người của An có thể phải gánh chịu hình phạt nào? Trả lời: • Nếu rơi vào khoản 1 Điều 93 Bộ luật hình sự, An có thể bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình. • Nếu không rơi vào khoản 1 nêu trên, An có thể bị phạt tù từ 7 đến 15 năm. • Tuy nhiên, mức hình phạt cụ thể còn phải xem xét độ tuổi của An. v2.0015101216 19 4. TỐ TỤNG HÌNH SỰ 4.1. Khái niệm 4.2. Thủ tục tố tụng chung v2.0015101216 20 • Là trình tự, thủ tục các cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết một vụ án hành sự. • Hiện nay, việc giải quyết vụ án hình sự được thực hiện theo Bộ luật tố tụng hình sự 26/11/2003 có hiệu lực từ 1/7/2004. 4.1. KHÁI NIỆM v2.0015101216 21 • Khởi tố vụ án hình sự; • Điều tra vụ án hình sự; • Truy tố bị can; • Xét xử sơ thẩm; • Xét xử phúc thẩm; • Thi hành bản án và quyết định của tòa án; • Xét lại bản án và quyết định đã có hiệu lực pháp luật. 4.2. THỦ TỤC TỐ TỤNG CHUNG v2.0015101216 22 TÓM LƯỢC CUỐI BÀI • Khái niệm luật hình sự, đối tượng điều chỉnh, phương pháp điều chỉnh của luật hình sự. • Khái niệm, phân loại tội phạm. • Đồng phạm và các trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự. • Hình phạt áp dụng đối với các hành vi phạm tội. • Thủ tục tố tụng hình sự. v2.0015101216 23 Một tội phạm có mức cao nhất của khung hình phạt là 5 năm tù. Tội phạm này được xếp vào loại nào dưới đây? a. Tội phạm ít nghiêm trọng. b. Tội phạm nghiêm trọng. c. Tội phạm rất nghiêm trọng. d. Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. Trả lời: • Đáp án đúng: b. Tội phạm nghiêm trọng. • Giải thích: Tội phạm nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại lớn cho xã hội, mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội phạm ấy là đến 7 năm tù. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 1 CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 1 v2.0015101216 24 Tội phạm là: a. vi phạm hình sự. b. vi phạm hành chính. c. vi phạm dân sự. d. vi phạm kỷ luật. Trả lời: • Đáp án đúng: a. vi phạm hình sự. • Giải thích: Tội phạm là cách gọi khác của vi phạm hình sự. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 2 CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 2 v2.0015101216 25 Hình phạt là gì? a. Trách nhiệm hành chính. b. Trách nhiệm hình sự. c. Trách nhiệm dân sự. d. Trách nhiệm kỷ luật. Trả lời: • Đáp án đúng là: b. Trách nhiệm hình sự. • Giải thích: Hình phạt là cách gọi khác của trách nhiệm hình sự, một loại trách nhiệm pháp lý áp dụng đối với những người vi phạm hình sự. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 3 CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 3 v2.0015101216 26 Cho biết độ tuổi tối thiểu phải chịu hình phạt đối với tội phạm nghiêm trọng? • Trả lời: Độ tuổi tối thiểu phải chịu hình phạt đối với tội phạm nghiêm trọng là 16 tuổi. • Giải thích:  Dưới 14 tuổi, không phải chịu hình phạt.  Từ đủ 14 tuổi cho đến chưa đủ 16 tuổi, chỉ phải chịu hình phạt khi phạm tội rất nghiêm trọng do cố ý hoặc phạm tội đặc biệt nghiêm trọng.  Từ đủ 16 tuổi trở lên, phải chịu hình phạt nếu phạm tội. BÀI TẬP TỰ LUẬN CÂU HỎI TỰ LUẬN