Bài giảng Siêu âm động mạch chi dưới

SIÊU ÂM ĐỘNG MẠCH CHI DƯỚI Giải phẫu động mạch chi dưới hinhanhykhoa.com A.SƠ LƯỢC GIẢI PHẪU: 1. ĐỘNG MẠCH CHẬU : • -Động mạch chủ bụng chia thành 2 động mạch chậu gốc ở khoảng L4-L5 ngang rốn • -Các nhánh : • +Động mạch chậu trong:gồm các nhánh tạng,thành trong,thành ngoài tiểu khung • +Động mạch chậu ngoài:từ chổ chia đôi đi chếch ra phía sau ngoài bờ trong cơ thắt lưng,tận cùng ngang dây chằng bẹn.,lớn hơn động mạch chậu trong. động mạch đùi chung. -Động mạch đùi chung chia làm 2 nhánh: +Động mạch đùi nông: • TiÕp theo ®m ®ïi chung. ë kh¸ n«ng theo mét ®êng nèi gi÷a cung ®ïi tíi bê sau trªn cđa låi cÇu trong x¬ng ®ïi Thùc chÊt lµ ®m nu«i c¼ng ch©n vµ bµn ch©n Khi ®i qua vßng c¬ khÐp thø 3 trong èng Hunter ®ỉi thµnh ®m khoeo Ch¹y däc trong c¬ khÐp vµ chia thµnh nhiỊu nh¸nh xuyªn • A.SƠ LƯỢC GIẢI PHẪU: 2.ĐỘNG MẠCH ĐÙI: -Động mạch chậu ngoài đến ngang dây chằng bẹn đổi thành +Động mạch đùi sâu: Lµ ®êng phơ quan träng khi t¾c ®m ®ïi n«ng Frank Netter. Interactive Atlas of Clinical Anatomy. 1998 Động mạch đùi nơng Động mạch đùi sâu Động mạch khoeo Frank Netter. Interactive Atlas of Clinical Anatomy. 1998 Động -TM đùi sâu (deep femoral artery and vein) Động - TM khoeo (popliteal artery and vein) Động -TM đùi (nơng) (femoral artery and vein) TM hiển lớn (great saphenous vein) A.SƠ LƯỢC GIẢI PHẨU: 3.ĐỘNG MẠCH KHOEO: • -Động mạch khoeo dài #2cm cho các nhánh của cơ và khớp. • -Động mạch khoeo chia: • +Động mạch chày trước • +Động mạch thân chày mác:chia 2 nhánh là động mạch chày sau và động mạch mác Frank Netter. Interactive Atlas of Clinical Anatomy. 1998 Động mạch khoeo Động mạch chày sau Động mạch chày trước Động mạch mác Frank Netter. Interactive Atlas of Clinical Anatomy. 1998 Động mạch chày trước Động mạch mu chân Động -TM chày trước (anterior tibial artery and vein) Động -TM chày sau (posterior tibial artery and vein) Động -TM mác (Peroneal artery and vein) TM hiển lớn (great saphenous vein) TM hiển bé (lesser saphenous vein) Frank Netter. Interactive Atlas of Clinical Anatomy. 1998 hinhanhykhoa.com Động mạch mu chân (dorsalis pedis artery) Động mạch cung (arcuate artery) Động mạch cổ chân ngồi (lateral tarsal artery) Động mạch cổ chân trong (medial tarsal artery) Động mạch mu đốt bàn (dorsal metatarsal arteries) Frank Netter. Interactive Atlas of Clinical Anatomy. 1998 Động mạch gan chân ngồi (lateral plantar artery) Động mạch gan chân trong (medial plantar artery) Frank Netter. Interactive Atlas of Clinical Anatomy. 1998 hinhanhykhoa.com Động mạch gan chân sâu (deep plantar artery) Động mạch gan chân ngồi (lateral plantar artery) Cung gan chân sâu (deep plantar arch) Động mạch gan đốt bàn (plantar metatarsal arteries) Frank Netter. Interactive Atlas of Clinical Anatomy. 1998 B.KHẢO SÁT: 1.DỤNG CỤ: • -Đầu dò tần số #3-5-7.5Mhz 2.TƯ THẾ: Bệnh nhân nằm ngửa hay nằm sấp. 3.KHẢO SÁT: • +2D:Nên khảo sát với mặt cắt ngang sau đó cắt dọc để xác định tính chất và mức độ lan rộng của tổn thương • +Doppler màu:Có bắt màu hoàn toàn, phát hiện vùng khuyết màu,dòng chảy ngược, vùng có hiện tượng aliasing. • +Phổ doppler:Khảo sát phổ ở các vị trí tại nơi hẹp,trước hẹp, sau hẹp, thông nối động-tĩnh mạch. • hinhanhykhoa.com Mèc th¨m dß ®ộng mạch chđ – chËu - ®ïi chung vµ ®ïi n«ng Mèc th¨m dß ®ộng mạch ®ïi n«ng - khoeo vµ chµy sau hinhanhykhoa.com Mèc th¨m dß ®ộng mạch chµy sau Mèc th¨m dß ®ộng mạch chµy tríc hinhanhykhoa.com Mèc th¨m dß ®ộng mạch chµy m¸c Diagnostic Ultrasound. C.M.Rumack. 3rdEdition. 2005 hinhanhykhoa.com Đầu dị đặt phía sau Đầu dị đặt phía trước Động mạch khoeo Động mạch chày trước (gần) Động mạch chày trước (xa) Động mạch chày sau (gần) Động mạch chày sau (xa) Động mạch mu chân Động mạch mác Động mạch mác Động mạch chậu chung Động mạch chậu ngồi Động mạch đùi chung Động mạch đùi Động mạch đùi (Hunter) Động mạch khoeo Đầu dị đặt phía sau Đầu dị đặt phía trước C.HÌNH ẢNH SIÊU ÂM BÌNH THƯỜNG: 1.2D: Ta có các lớp theo thứ tự từ trong lòng mạch đi ra: • -Lòng mạch :echo trống • -Nội mạc: Một lớp mỏng echo dày • -Trung mạc: Một lớp mỏng echo rất kém. • -Ngoại mạc: Một lớp echo dày 2.DOPPLER : - Bắt màu hoàn toàn- Không có vùng khuyết màu - Không có dòng chảy ngược- Không có hiện tượng aliasing. - Dạng phổ: +Dạng 3 pha:Thông thường. +Dạng 2 pha với dòng hường về phía trước thì tâm thu và 1 thành phần tâm trương hướng về phía trước:Khi lớn tuổi. - Vận tốc :thay đổi • • Phổ Doppler của động mạch ngoại vi khác với phổ Doppler của ĐgM cảnh. Lúc nghỉ, cơ của các chi gây một kháng lực ngoại vi cao tạo ra hình ảnh sĩng ba pha (triphasic pattern). • Sĩng ba pha bao gồm: – Sĩng vận tốc cao trong thì tâm thu. – Tiếp đến là sĩng đảo ngược ngắn tiền tâm trương. – Sĩng vận tốc thấp vào thì tâm trương (biên độ của sĩng tâm trương thay đổi, biến mất khi co mạch do lạnh, tăng biên độ khi được sưởi ấm hoặc sau vận động). Hofer. Teaching Manual of Color Duplex Sonography. Gắng sức: Tăng biên độ sĩng tâm trương Lúc nghỉ: Sĩng ba pha Hofer. Teaching Manual of Color Duplex Sonography. Phỉ doppler t¹i ®ộng mạch khoeo Phổ Doppler tại động mạch chày trước Test gắng sức: Tăng biên độ sĩng tâm trương D.BỆNH LÝ: • 1.1 MẢNG XƠ VỮA: • +Mảng xơ mỡ:Khó nhận biết,có thể chỉ là 1 vùng không bắt màu tương ứng vị trí có dòng chảy rối. • +Mảng xơ :thành phần collagen tăng nhiều hơn thành phần mỡ. • +Mảng xơ vữa với sự vôi hóa ở các vị trí xuất huyết, hoại tử. hinhanhykhoa.com • Can xi ho¸ líp gi÷a (Mediacalcose) ë bƯnh nh©n §T§ MVX t¹i ®m ®ïi chung, g©y t¾c chç xuÊt ph¸t cđa ®m ®ïi s©u MVX kh«ng ®ång nhÊt t¹i ®ộng mach ®ïi chung, g©y hep 50% D.BỆNH LÝ: • 1.2 HUYẾT KHỐI: • -Độ echo:tùy thuộc tuổi của huyết khối, tăng khi huyết khối co rút, bị xâm lấn bởi fibroblast và tốc chức hóa thành mô sợi. • -Huyết khối tại chổ: do xơ vữa, viêm thành mạch hay rối loạn đông máu,chấn thương. • -Huyết khối từ xa đến: HuyÕt khèi míi g©y t¾c hoµn toµn ®m ®ïi chung HuyÕt khèi míi g©y t¾c hoµn toµn ®m ®ïi chung. Doppler thÊy tiÕng ®Ëp t©m thu D.BỆNH LÝ: • 1.3 PHÌNH ĐỘNG MẠCH: • +Thường do xơ vữa hay chấn thương và có thể kết hợp với huyết khối, bóc tách thành mạch.. • +Đường kính tại chổ phình lớn hơn đường kính trước va sau chổ phình • +Tại chổ phình bắt màu không đều, Zing- Zang sign(+). Diagnostic Ultrasound. C.M.Rumack. 3rdEdition. 2005 GIẢ PHÌNH MẠCH Diagnostic Ultrasound. C.M.Rumack. 3rdEdition. 2005 GIẢ PHÌNH MẠCH Diagnostic Ultrasound. C.M.Rumack. 3rdEdition. 2005 GIẢ PHÌNH MẠCH Chèn ép dưới hướng dẫn của siêu âm sau 60 phút: huyết khối hồn tồn giả phình mạch. D.BỆNH LÝ: • 1.4 THÔNG NỐI ĐỘNG -TĨNH MẠCH: • -Thành mạch bị tổn thương, có chổ không liên tục. • -Có vùng bắt màu aliasing • -Tại chổ thông nối có phổ vận tốc cao, đơn pha, kháng lực thấp. • -Có động mạch hóa phổ tĩnh mạch bị thông nối. THƠNG NỐI ĐỘNG - TĨNH MẠCH Diagnostic Ultrasound. C.M.Rumack. 3rdEdition. 2005 D.BỆNH LÝ: • 1.5 HẸP ĐỘNG MẠCH: CHẨN ĐỐN HẸP ĐỘNG MẠCH • Tăng vận tốc bất thường xảy tại vị trí hẹp, cho hình ảnh aliasing trên Doppler màu. Phổ Doppler trở thành một pha (monophasic pattern) với trở kháng thấp vào thì tâm trương. • Sau chỗ hẹp giảm vận tốc tâm thu và sĩng trở thành hai pha (biphasic pattern) với trở kháng cao vào thì tâm trương. Diagnostic Ultrasound. C.M.Rumack. 3rdEdition. 2005 CHẨN ĐỐN HẸP ĐỘNG MẠCH Diagnostic Ultrasound. C.M.Rumack. 3rdEdition. 2005 Phần trăm hẹp Phổ trước hẹp Phổ tại chỗ hẹp Phổ sau hẹp 00-50% Ba pha PSV <180cm/s và/hoặc ↑<100% -(±) Phổ đảo ngược 51-75% Ba pha PSV >180cm/s và/hoặc ↑>100% -Phổ đảo ngược -(±) Dịng chảy rối 76-99% Ba pha PSV >180cm/s và/hoặc ↑>250% -Dịng chảy rối 100% Giảm biên độ Khơng cĩ phổ -Sĩng biên độ thấp của tuần hồn bàng hệ. Tiêu chuẩn chẩn đốn tái hẹp sau khi làm bypass: 1. PSV ≤ 45cm/s 2. PSV > 250cm/s 3. Thay đổi tỷ lệ PSV > 2,5 lần. Hofer. Teaching Manual of Color Duplex Sonography. • Ph©n lo¹i møc ®é hĐp theo K.A. Jager Phỉ doppler hĐp ®m ®ïi n«ng CHẨN ĐỐN HẸP ĐỘNG MẠCH Hofer. Teaching Manual of Color Duplex Sonography. CHẨN ĐỐN HẸP ĐỘNG MẠCH BYPASS: bình thường Phỉ doppler hĐp khÝt ®m ®ïi n«ng Dấu hiƯu gi¸n tiÕp: t¹i ®m chµy sau ë bƯnh nh©n hĐp khit ®m khoeo • HĐp khÝt ®ộng mạch ®ïi n«ng bªn tr¸i ĐMCN(P) bình thường ĐMCN(T) bình thường ĐM khoeo (P) bình thường ĐM khoeo (T) giảm biên độ ĐM khoeo (P) gắng sức ĐM khoeo (T) gắng sức HẸP ĐỘNG MẠCH KHOEO TRÁI D.BỆNH LÝ: • 1.6 TẮC ĐỘNG MẠCH: • +Thường do huyết khối trên nền xơ vữa hay chấn thương • +Tại chổ tắc:không bắt màu, không có phổ • +Sau chổ tắc:Phổ vận tốc thấp,phổ rất phẳn, RI thấp. • +Trước chổ tắc: thấy các tuần hoàn bàng hệ T¾c ®ộng mạch chËu gèc bªn ph¶i • T¾c hoµn toµn ®m ®o¹n ®ïi n«ng - khoeo ĐMCN (P) bình thường ĐMCN (T) bình thường ĐM đùi (P) ĐM đùi (T) ĐM khoeo (P) ĐM khoeo (T) HUYẾT KHỐI ĐỘNG MẠCH ĐÙI PHẢI T¾c hoµn toµn ®éng m¹ch ®ïi n«ng